Μαχαθίρ Μοχάμαντ
Ο Μαχαθίρ μπιν Μοχάμαντ (10 Ιουλίου 1925- )[17] είναι Μαλαισιανός πολιτικός, οποίος υπηρέτησε ως πρωθυπουργός της Μαλαισίας από τις 10 Μαΐου 2018 ως την 1η Μαρτίου 2020, ενώ είχε διατελέσει στο ίδιο πόστο για 22 χρόνια, από τις 16 Ιουλίου 1981 έως τις 31 Οκτωβρίου 2003. Πρώην μέλος της Ενωμένης Μαλαϊκής Εθνικής Οργάνωσης, ενός από τα μεγαλύτερα κόμματα της Μαλαισίας και σημερινό μέλος της Συμμαχίας της Ελπίδας, ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ είναι ένας από τους πολιτικούς με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία της Μαλαισίας.
.jpg)
Αρχικά χρόνια Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ γεννήθηκε στην Αλόρ Σετάρ, πρωτεύουσα της πολιτείας του Κεντάχ στη Μαλαισία. Την περίοδο της γέννησής του, η Μαλαισία αποτελούσε τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ είχε ινδική και μαλαισιακή καταγωγή από την πλευρά του πατέρα του, ενώ η μητέρα του είχε αριστοκρατική καταγωγή από μία βασιλική οικογένεια του Κεντάχ. Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ δεν έλαβε αριστοκρατική εκπαίδευση παρόλα αυτά, καθώς η οικογένειά του δε συνδέονταν άμεσα με τη βασιλική οικογένεια. Ο πατέρας του εργαζόταν ως διευθυντής σχολείου, αλλά δεν είχε ισχυρή οικονομική βάση.
Ο Μαχαθίρ ήταν ένας συνεπής και μελετηρός μαθητής με μεγάλη πειθαρχία και μικρό ενδιαφέρον στα αθλήματα. Άρχισε την εκπαίδευσή του το 1930 σε σχολείο αρρένων όπου μαθήτευσε για τρία χρόνια, έως ότου το 1933 κέρδισε μία θέση σε ένα αγγλικό σχολείο, λόγω της άριστης γνώσης των αγγλικών που είχε από μικρή ηλικία[18]. Με την ιαπωνική κατοχή της Μαλαισίας από το 1941 έως το 1945 και το κλείσιμο των σχολείων, ο Μαχαθίρ βγήκε στη βιοπάλη ως πωλητής καφέ και σνακ. Μετά τον πόλεμο, ο Μαχαθίρ τελείωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έδωσε εξετάσεις το Δεκέμβριο του 1946 και πέρασε στο Πανεπιστήμιο του Εδουάρδου Ζ΄ για να σπουδάσει ιατρική. Μετά την αποφοίτησή του, ο Μαχαθίρ ξεκίνησε να εργάζεται ως γιατρός στις κυβερνητικές υπηρεσίες ώσπου το 1957 επέστρεψε στην Αλόρ Σετάρ προκειμένου να εργαστεί ως ιδιώτης γιατρός. Ο Μαχαθίρ ήταν ένας επιτυχημένος γιατρός στην πόλη του και απέκτησε πολλά χρήματα μέσα από τη δουλειά του, καθώς ήταν ο μόνος Μαλαϊανός γιατρός στη πόλη. Αυτό του επέτρεψε να χτίσει ένα μεγάλο σπίτι, να επενδύσει σε διάφορες επιχειρήσεις και να προσλάβει ένα σοφέρ για να οδηγεί την Pontiac Catalina του.[19][20]
Αυτός και η Σίτι Χάσμαχ απέκτησαν το πρώτο παιδί τους, την Μαρίνα, το 1957, πριν αποκτήσουν τρία παιδιά και υιοθετήσουν ακόμη τρία τα επόμενα 28 χρόνια.[21] Εκτός από την Μαρίνα, τα υπόλοιπα έξι παιδιά του είναι οι Μιρζάν, Μελίντα, Μοχζάνι, Μουχρίζ, Μαϊζούρα και Μαζάρ.
Πρώιμη πολιτική καριέρα Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ ήταν πολιτικά ενεργός από το τέλος της ιαπωνικής κατοχής και γενικά είχε υιοθετήσει εθνικιστικές τάσεις, υποστηρίζοντας την ανεξαρτησία της Μαλαισίας από το βρετανικό στέμμα και την παραχώρηση υπηκοότητας μόνο στους πολίτες που ήταν μαλαισιακής καταγωγής[22]. Το 1948 η Μαλαισία πέτυχε την αυτονομία της και ονομάστηκε Ένωση της Μαλαισίας. Ο Μαχαθίρ έγινε μέλος της Ενωμένης Μαλαϊκής Εθνικής Οργάνωσης το 1946 και το 1957 είδε τη Μαλαισία να κερδίζει την ανεξαρτησία της. Ο Μαχαθίρ δεν ήταν υποψήφιος βουλευτής στις πρώτες γενικές εκλογές του 1959, διαφωνώντας με την πολιτική του πρωθυπουργού Τούνκου Αμπντούλ Ραχμάν και για ένα διάστημα σκέφτηκε να εγκαταλείψει την πολιτική του καριέρα. Παρόλα αυτά, στις γενικές εκλογές του 1964 εξελέγη μέλος του κοινοβουλίου, εκπροσωπώντας την Αλόν Σετάρ[23].
Ο Μαχαθίρ εξελέγη στο κοινοβούλιο σε μία ταραγμένη εποχή για τη Μαλαισία, με την πολιτεία της Σιγκαπούρη με τον μεγάλο κινέζικο πληθυσμό να απαιτεί ολοκληρωτική ανεξαρτησία. Ο Μαχαθίρ διαφώνησε με την προοπτική της ανεξαρτησίας και αποκάλεσε τον πρωθυπουργό της Σιγκαπούρη, Λι Κουάν Γιου "υπερόπτη". Η Σιγκαπούρη αποσχίστηκε από τη Μαλαισία το 1965 και έγινε ανεξάρτητη. Ο Μαχαθίρ έχασε τη θέση του στο κοινοβούλιο στις γενικές εκλογές του 1969, αλλά το ίδιος έτος η Μαλαισία συγκλονίστηκε από άγριες συγκρούσεις μεταξύ της μαλαισιακής και της κινέζικης κοινότητας. Ο Μαχαθίρ διακήρυξε την αντίθεσή του στον πρωθυπουργό Αμπντούλ Ραχμάν και διεγράφη από την Ενωμένη Μαλαϊκή Εθνική Οργάνωση το 1969. Το 1970, ο Μαχαθίρ εξέδωσε το βιβλίο του Το Μαλαισιακό Δίλημμα, το οποίο απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση και ο Μαχαθίρ έφτασε κοντά στο να φυλακιστεί.
Ανερχόμενος πολιτικός Επεξεργασία
Ο Αμντούλ Ραχμάν παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία το 1970 και αντικαταστάθηκε από τον Αμπντούλ Ραζάκ Χουσεΐν, ο οποίος ενθάρρυνε τον Μαχαθίρ να επιστρέψει στο κόμμα. Ο Μαχαθίρ επέστρεψε στο κόμμα το 1972 και διορίστηκε γερουσιαστής το ίδιο έτος. Στις γενικές εκλογές του 1974, ο Μαχαθίρ εξελέγη μέλος του κοινοβουλίου, εκπροσωπώντας την Κουμπάνγκ Πάσου και στις 5 Σεπτεμβρίου 1974 διορίστηκε Υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση του Αμπντούλ Ραζάκ. Μία από τις πρώτες του πράξεις ως Υπουργός Παιδείας ήταν να εντείνει τον κυβερνητικό έλεγχο στα πανεπιστήμια, παρά τις σφοδρές αντιδράσεις από τους φοιτητές. Ο Μαχαθίρ συνέχισε να ανελίσσεται και στις 5 Μαρτίου 1976, διορίστηκε Αναπληρωτής Πρωθυπουργός στη νέα κυβέρνηση του Χουσεϊν Ον. Ο Μαχαθίρ δεν είχε μεγάλη επιρροή στον πρωθυπουργό Ον από αυτή τη θέση, αν και το 1978 ανέλαβε και Υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανιών. Παρόλα αυτά, όταν ο πρωθυπουργός Ον αποφάσισε να εγκαταλείψει το αξίωμά του το 1981, λόγω της κακής του υγείας, διόρισε αναπάντεχα τον Μαχαθίρ πρωθυπουργό της Μαλαισίας.
Πρωθυπουργός της Μαλαισίας Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ ανέλαβε Πρωθυπουργός της Μαλαισίας στις 16 Ιουλίου 1981 σε ηλικία 56 ετών και μία από τις πρώτες του πράξεις ήταν να απελευθερώσει 21 πολιτικούς κρατούμενους που κρατούνταν σύμφωνα με το Νόμο Εσωτερικής Ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένου του δημοσιογράφου Σαμάντ Ισμαήλ και ένα πρώην αναπληρωτή υπουργό στην κυβέρνηση του Χουσέιν, τον Αμπντουλάχ Αχμάντ, για τον οποίο υπήρχαν υποψίες ότι ήταν υπόγειος κομμουνιστής.[24] Διόρισε τον στενό σύμμαχό του Μούσα Χιτάμ ως αναπληρωτή πρωθυπουργό.[25]
Η ηγεσία του Μαχαθίρ ως πρωθυπουργού της Μαλαισίας (1981-2003) ήταν μια περίοδος με σημαντικές επιδράσεις στην χώρα. Υπήρξε μια περίοδος έντονων οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και επιτυχημένων προσπαθειών για την προώθηση της ανάπτυξης και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Πρώτα έτη πρωθυπουργίας (1981-1987) Επεξεργασία
Τα πρώτα δύο χρόνια της πρωθυπουργίας του, ο Μαχαθίρ εφάρμοσε προσεκτικές πολιτικές, ενδυναμώνοντας την ηγεσία του στην Ενωμένη Μαλαϊκή Εθνική Οργάνωση[26][27]. Το κόμμα του Μαχαθίρ κέρδισε τις γενικές εκλογές του 1982, το πρώτο πολιτικό τεστ του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης. Το 1983, ο Μαχαθίρ ξεκίνησε τη σύγκρουση με τη βασιλική εξουσία (Γιανγκ ντι-Περτουάν Αγκόνγκ), τον αρχηγό κράτους της Μαλαισίας, προσπαθώντας να μειώσει τις αρμοδιότητές της, πράγμα το οποίο τελικά κατάφερε μέσα από μεταρρυθμίσεις, οι οποίες μετέτρεψαν τις εξουσίες του βασιλιά απλώς εθιμοτυπικές. Η αιτία ήταν λόγω της περιστροφής είτε στον ηλικιωμένο Ίντρις Σαχ Β΄ του Περάκ ή στον αμφιλεγόμενο Ισκαντάρ του Τζοχόρ. Και οι δύο ήταν ακτιβιστικοί κυβερνήτες των πολιτειών τους και ο Ισκαντάρ είχε καταδικαστεί για ανθρωποκτονία λίγα χρόνια νωρίτερα.[28][29]
Στην οικονομική πολιτική, ο Μαχαθίρ συνέχισε τη Νέα Οικονομική Πολιτική των προκατόχων του, η οποία σχεδιάστηκε με σκοπό τη βελτίωση της ζωής των φτωχών πολιτών. H κυβέρνηση ιδιωτικοποίησε πολλές υπηρεσίες, αεροπορικές γραμμές και εταιρείες τηλεπικοινωνιών, ενώ έως τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ιδιωτικοποιούνταν περίπου 50 εταιρείες και επιχειρήσεις το χρόνο. Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης του Μαχαθίρ Μοχάμαντ γενικά βελτίωσε την κατάσταση των εργαζομένων, αν και οι διαδικασίες πρόσληψης δεν ήταν δημοκρατικές, καθώς πολλά άτομα προσλαμβάνονταν ή όχι με βάση την πίστη τους στο κυβερνών κόμμα. Κατασκευάστηκε επίσης ένα τεράστιο σιδηροδρομικό δίκτυο το οποίο διέσχιζε όλη τη Μαλαισία από το βορρά έως το νότο. Στις γενικές εκλογές του 1986 το κόμμα του Μαχαθίρ επικράτησε με συντριπτική πλειοψηφία, αφήνοντας στην αντιπολίτευση μονάχα μία από τις 84 έδρες του κοινοβουλίου. Ο Μαχαθίρ επίσης επέβλεψε την ίδρυση της αυτοκινητοβιομηχανίας Proton ως κοινοπραξία της Μαλιασιακής κυβέρνησης και της Mitsubishi. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Proton είχε ξεπεράσει την χαμηλή ζήτηση και τις απώλειες για να γίνει η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία της Νοτιοανατολικής Ασίας και κερδοφόρα επιχείριση.[30]
Απειλή της εξουσίας του και επικράτηση (1987-1990) Επεξεργασία
Η εξουσία του Μαχαθίρ δοκιμάστηκε σοβαρά το 1987, όταν ο Ραζαλέχ Χάμσα, κατώτερο στέλεχος της κυβέρνησής του, διεκδίκησε την ηγεσία της Ενωμένης Μαλαϊκής Εθνικής Οργάνωσης έχοντας την υποστήριξη αρκετών διακεκριμένων στελεχών. Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ ανήκε στην Ομάδα Α και είχε την υποστήριξη του τύπου και πολλών ισχυρών μελών του κόμματος, ενώ η αντίπαλη Ομάδα Β είχε την υποστήριξη αρκετών στελεχών του κόμματος και επτά υπουργών της κυβέρνησης του Μαχαθίρ. Τελικά η Ομάδα Α του Μαχαθίρ επικράτησε οριακά, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε το 1988 ότι η Ενωμένη Μαλαϊκή Εθνική Οργάνωσε είχε μερικά παράνομα παραρτήματα σε περιοχές της Μαλαισίας. Ο Μαχαθίρ απέπεμψε τον πρόεδρο του δικαστηρίου και στον επόμενο χρόνο μείωσε πολλές από τις αρμοδιότητές του. Την ίδια περίπου περίοδο, η κυβέρνηση του Μαχαθίρ άρχισε να συλλαμβάνει πολλούς ακτιβιστές με βάση το Νόμο Εσωτερικής Ασφάλειας. Τρεις εφημερίδες συμπαθητικές προς την αντιπολίτευση έκλεισαν.[31] Η πλευρά του Μαχαθίρ εγγράφηκε με το όνομα "UMNO Baru" ("νέα ΕΜΕΟ"), ενώ η αίτηση της Ομάδας Β να εγγράψει την "UMNO Malaysia" απορρίφθηκε. Η UMNO Malaysia, υπό την αρχηγία του Ραζαλέχ Χάμζα και με την υποστήριξη των πρώην επιζώντων πρωθυπουργών Αμπντούλ Ραχμάν και Χουσεΐν, δημιούργησαν το κόμμα Σεμανγκάτ 46 αντί γι'αυτού.[32]
Το 1989 ο Μαχαθίρ υπέστη καρδιακή προσβολή, αλλά ανάρρωσε πλήρως και το κόμμα του κέρδισε τις γενικές εκλογές του 1990[33]. Το Σεμανγκάτ 46 απέτυχε να καταλάβει σημαντικά ποσοστά εκτός από τη πατρική πολιτεία του Ραζαλέχ, το Κελάνταν.[34]
Η οικονομική ανάπτυξη και κρίση (1990-1998) Επεξεργασία
Με τη λήξη της Νέας Οικονομικής Πολιτικής το 1990, το 1991 ο Μαχαθίρ ανακοίνωσε τη νέα οικονομική πολιτική "Όραμα για το 2020", με βάση την οποία η Μαλαισία θα μπορούσε να γίνει ένα πλήρες αναπτυγμένο κράτος μέχρι το 2020.[35]. Το επίπεδο της ένδειας μέσα στα επόμενα έτη έπεσε σε πολύ χαμηλά ποσοστά και μέχρι το 1995, λιγότερο από το 9% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το επίπεδο της φτώχειας, ενώ μειώθηκε και το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών[36], ενώ άλλες χώρες προσπάθησαν να ακολουθήσουν τις πολιτικές του Μαχαθίρ[37]. Η κυβέρνηση του Μαχαθίρ μείωσε τους φόρους στις επιχειρήσεις και ενθάρρυνε τις ξένες επενδύσεις, με αποτέλεσμα η Μαλαισία να γίνει το κέντρο πολλών ξένων επενδύσεων. Άρχισε επίσης η κατασκευή γιγάντιων οικοδομημάτων και ουρανοξυστών στην πρωτεύουσα Κουάλα Λουμπούρ και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Το 1997, μία μεγάλη οικονομική κρίση έπληξε την Ταϊλάνδη και σύντομα εξαπλώθηκε σε όλη την Ασία, συμπεριλαμβανομένου και της Μαλαισίας, της οποίας η οικονομία επλήγη σοβαρά και η ανάπτυξη ανακόπηκε. Η κυβέρνηση του Μαχαθίρ μείωσε τις δημόσιες δαπάνες και τους μισθούς των πολιτών. Η Μαλαισία βγήκε από την κρίση πιο γρήγορα από ότι άλλες ασιατικές χώρες.
Τα τελευταία έτη διακυβέρνησης (1998-2003) Επεξεργασία
Η εξουσία του Μαχαθίρ δοκιμάστηκε μετά το 1998, όταν απέπεμψε από την κυβέρνηση τον Ανουάρ Ιμπραήμ, στενό του συνεργάτη, αλλά και πιθανό πολιτικό του αντίπαλο. Το 1999 ο Ιμπραήμ συνελήφθη με κατηγορίες διαφθοράς και σοδομίας και καταδικάστηκε σε έξι χρόνια κάθειρξης. Στις γενικές εκλογές του 1999, ο Μαχαθίρ έλαβε το χαμηλότερο ποσοστό ψήφου καθ' όλη τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, με τα ποσοστά της αντιπολίτευσης να είναι ιδιαίτερα υψηλά.
Το 2002 ο Μαχαθίρ ανακοίνωσε την απόφασή του να αποχωρήσει από την πρωθυπουργία της Μαλαισίας το επόμενο έτος. Ως διάδοχός του επιλέχθηκε ο Αμπντουλάχ Μπαντάουι, διακεκριμένο στέλεχος της Ενωμένης Μαλαϊκής Εθνικής Οργάνωσης. Ο Μαχαθίρ προκάλεσε αρνητικά σχόλια όταν δήλωσε στις 21 Οκτωβρίου 2003, λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της θητείας του ότι οι Εβραίοι κυβερνούν τον κόσμο δια αντιπροσώπων[38] Η ομιλία του καταγγέλθηκε από τον αμερικανό πρόεδρο Τζορτζ Μπους τον νεότερο.[39]. Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ αποχώρησε από την πρωθυπουργία στις 31 Οκτωβρίου 2003 μετά από 22 έτη στην εξουσία σε ηλικία 78 ετών, όντας ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της Μαλαισίας και ο μακροβιότερος εκλεγμένος αρχηγός όταν παραιτήθηκε.[40].
Συνταξιοδότηση και αποχώρηση από την πολιτική Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ αποχώρησε από την πρωθυπουργία της Μαλαισίας στις 31 Οκτωβρίου 2003 και δεν έθεσε υποψηφιότητα στις γενικές εκλογές του 2004 για να εκλεγεί μέλος του κοινοβουλίου, αφού αποφάσισε να εγκαταλείψει εντελώς την πολιτική[41]. Ο Μαχαθίρ είχε μία σοβαρή διαφωνία με τον πρωθυπουργό και διάδοχό του, Αμπντουλάχ Μπαντάουι σχετικά με την πολιτική που ακολουθούσε προς την αυτοκινητοβιομηχανία Proton. Κατείχε υψηλές θέσεις στο Ίδρυμα Ηγεσίας Περντάνα, στην Proton και την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petronas, κτλ[41]. Ο Μαχαθίρ έγινε από τους πιο δεινούς επικριτές του Μπαντάουι και μάλιστα το 2008 αποχώρησε από την Ενωμένη Μαλαϊκή Εθνική Οργάνωση, επικαλούμενος τα ιστορικά χαμηλά ποσοστά που έλαβε στις γενικές εκλογές του 2008. Ο Μαχαθίρ έγινε ξανά μέλος του κόμματος το 2009, όταν νέος πρωθυπουργός ανέλαβε ο Νατζίμπ Ραζάκ.
Ο Μαχαθίρ υποβλήθηκε σε εγχείρηση bypass το 2007, μετά από δύο καρδιακές προσβολές που υπέστη τα προηγούμενα χρόνια.
Επιστροφή στην πολιτική Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ επέστρεψε δυναμικά στην πολιτική το 2015, όταν κάλεσε τον πρωθυπουργό Νατζίμπ Ραζάκ να παραιτηθεί υπό το βάρος του οικονομικού σκανδάλου 1MDB. Ο Μαχαθίρ άσκησε δριμύτατη κριτική στον Νατζίμπ, περισσότερη και από όση είχε ασκήσει στον Μπαντάουι στο παρελθόν.
Το 2016 ο Μαχαθίρ προέβη στη δημιουργία του Ενωμένου Μαλαϊκού Κόμματος των Γηγενών και συντάχτηκε με τη Συμμαχία της Ελπίδας του άλλοτε αντιπάλου του, Ανουάρ Ιμπραήμ.
Στις αρχές του 2018, ο Μαχαθίρ δήλωσε ότι θα είναι υποψήφιος για την πρωθυπουργία της Μαλαισίας στις γενικές εκλογές του ίδιου έτους, ενάντια στον πρωθυπουργό Νατζίμπ, με το κόμμα του να συνασπίζεται με αυτό της Συμμαχίας της Ελπίδας. Στις γενικές εκλογές του 2018, ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης αναδείχτηκε νικητής και ο Μαχαθίρ εξελέγη πρωθυπουργός της Μαλαισίας για δεύτερη φορά, ενώ παράλληλα η Ενωμένη Μαλαϊκή Εθνική Οργάνωση αποκαθηλώθηκε από την εξουσία, μετά από 60 έτη διακυβερνήσεως.
Πρωθυπουργός της Μαλαισίας για δεύτερη φορά Επεξεργασία
Ο Μαχαθίρ Μοχάμαντ ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 10 Μαΐου 2018[42], σε ηλικία 92 ετών, όντας ο γηραιότερος εν ενεργεία πρωθυπουργός στον κόσμο και ο γηραιότερος στην ιστορία της Μαλαισίας. Ο Μαχαθίρ υποσχέθηκε την πάταξη της διαφθοράς και τη δίκαιη τιμωρία του πρώην πρωθυπουργού Νατζίμπ Ραζάκ για όποια λάθη διέπραξε. Στις 16 Μαΐου 2018, ο Ανουάρ Ιμπραήμ αποφυλακίστηκε και του δόθηκε χάρη με βασιλικό διάταγμα, έπειτα από απαίτηση του Μαχαθίρ.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 145788396.
- ↑ 2,0 2,1 «En Malaisie, du neuf avec un vieux». 11 Μαΐου 2018.
- ↑ 3,0 3,1 «Mahathir, now 94, says his only wish is to see Malaysia's recovery». 9 Ιουλίου 2019.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2019.
- ↑ www
.parlimen .gov .my /ahli-dewan .html?uweb=dr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018. - ↑ 6,0 6,1 Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2022.
- ↑ isap
.sejm .gov .pl /isap .nsf /DocDetails .xsp?id=WMP20020200354. - ↑ www
.keio .ac .jp /en /about /learn-more /honorary-degrees /. - ↑ (Κινεζικά) Ministry of Education of the People's Republic of China. www
.moe .gov .cn /s78 /A22 /xwb _left /moe _829 /tnull _44386 .html. Ανακτήθηκε στις 11 Απριλίου 2019. - ↑ 10,0 10,1 lib
.perdana .org .my /PLF /Digital _Content /Prominent _Leaders /Mahathir /Profiles /Biodata /biodata .pdf. - ↑ «The Malay Mail». The Malay Mail.
- ↑ www
.thenews .com .pk /print /469330-malaysia-pakistan-ties-given-impetus-says-high-commissioner. - ↑ en
.kremlin .ru /events /president /transcripts /22080. - ↑ BOE-A-1995-8020.
- ↑ www
.data .gov .my /data /ms _MY /dataset /senarai-penerima-kurniaan-seri-maharaja-mangku-negara-tahun-1958-hingga-2017. - ↑ www
.tatlerasia .com /people /mahathir-mohamad. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2022. - ↑ Chin, Professor James· Dosch, Professor Joern (15 Αυγούστου 2015). «MALAYSIA POST-MAHATHIR: A Decade of Change». Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd – μέσω Google Books.
- ↑ Wain 2010, σελίδες 6–7
- ↑ Wain 2010, σελίδες 11–13
- ↑ Beech, Hannah (29 Οκτωβρίου 2006). «Not the Retiring Type». Time. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-12-13. https://web.archive.org/web/20121213165611/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1552090-1,00.html. Ανακτήθηκε στις 4 February 2011.
- ↑ Wain 2010, σελ. 14
- ↑ Wain 2010, σελ. 9
- ↑ Wain 2010, σελίδες 18–19
- ↑ Wain 2010, σελ. 38
- ↑ «The exotic doctor calls it a day». The Economist. 3 Νοεμβρίου 2003. http://www.economist.com/node/2172673?story_id=2172673. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2011.
- ↑ Milne & Mauzy 1999, σελ. 28
- ↑ Sankaran & Hamdan 1988, σελίδες 18–20
- ↑ Milne & Mauzy 1999, σελίδες 30–31
- ↑ Branigin, William (29 December 1992). «Malaysia's Monarchs of Mayhem; Accused of Murder and More, Sultans Rule Disloyal Subjects». The Washington Post.
- ↑ Wain 2010, σελίδες 97–98
- ↑ Wain 2010, σελίδες 65–67
- ↑ Milne & Mauzy 1999, σελίδες 43–44
- ↑ Cheah, Boon Keng (2002). Malaysia: the making of a nation. Institute of Southeast Asian Studies. σελ. 219. ISBN 981-230-154-2.
- ↑ Kim Hoong Khong (1991). Malaysia's general election 1990: continuity, change, and ethnic politics. Institute of South East Asian Studies. σελίδες 15–17. ISBN 981-3035-77-3.
- ↑ Wain 2010, σελίδες 1–3
- ↑ Milne & Mauzy 1999, σελ. 74
- ↑ Wain 2010, σελίδες 104–105
- ↑ «Views on Jews By Malaysian: His Own Words». The Associated Press. 21 Οκτωβρίου 2003. https://www.nytimes.com/2003/10/21/world/views-on-jews-by-malaysian-his-own-words.html. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2018.
- ↑ «Bush rebukes Malaysia leader over remarks about Jews». CNN. 21 Οκτωβρίου 2003. http://www.cnn.com/2003/WORLD/asiapcf/southeast/10/20/rice.mahathir/index.html. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2018.
- ↑ Spillius, Alex (31 Οκτωβρίου 2003). «Mahathir bows out with parting shot at the Jews». The Daily Telegraph (UK). https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/malaysia/1445602/Mahathir-bows-out-with-parting-shot-at-the-Jews.html. Ανακτήθηκε στις 5 February 2011.
- ↑ 41,0 41,1 Wain 2010, σελ. 322
- ↑ Tay, Chester (10 Μαΐου 2018). «Tun M hopes to be sworn in as PM by 5pm today». The Edge Markets. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2018.