Μοναστήρι του Σουρπ Μαγκάρ (Κύπρος)

Το Μοναστήρι του Σουρπ Μαγκάρ (Αγίου Μακαρίου) (αρμενικά: Սուրբ Մակար) ή Αρμενομονάστηρο ή Μαγκαραβάνκ (αρμενικά: Մակարավանք) είναι αρμενικό μοναστήρι, που βρίσκεται στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Πρόκειται για το σημαντικότερο αρμενικό εκκλησιαστικό κτίριο και το μοναδικό αρμενικό μοναστήρι στην Κύπρο. Γιορτάζει την πρώτη Κυριακή του Μαΐου. Σήμερα είναι σε ερειπωμένη κατάσταση.

Μοναστήρι του Σουρπ Μαγκάρ (Κύπρος)
Είδος	μοναστήρι
Αρχιτεκτονική	Αρμενική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°17′15″N 33°31′19″E
Θρήσκευμα	Αρμενική Αποστολική Εκκλησία
Διοικητική υπαγωγή	Κερύνεια
Χώρα	Κύπρος και Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Κτίσματα της μονής το 2009

Το μοναστήρι βρίσκεται στον Πενταδάκτυλο, σε υψόμετρο περίπου 520 μ., 11 χλμ. βόρεια της Κυθρέας, στην περιοχή Χαλεύκας. Στην ίδια περιοχή πιθανολογείται ότι παλιότερα υπήρχε βυζαντινό μοναστήρι, που ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο.

Το Μοναστήρι του Σουρπ Μαγκάρ είχε ιδρυθεί από Κόπτες Αιγύπτιους και ήταν αφιερωμένο στον άγιο της κοπτικής Εκκλησίας, Μακάριο τον Ερημίτη ή Νεότερο ενώ γιόρταζε και τη μνήμη του επίσης Αιγυπτίου αγίου Μακαρίου του Πρεσβυτέρου. Πότε ακριβώς ιδρύθηκε το μοναστήρι δεν είναι γνωστό υπήρχε πάντως κατά τον Μεσαίωνα. Επίσης δεν είναι γνωστό πότε πέρασε στους Αρμένιους αλλά υπάρχουν αναφορές ότι ήταν αρμενικό ήδη τον 15ο αιώνα. Ο σημερινός ναός του μοναστηριού χτίστηκε το 1811.

Η μονή ενίσχυε οικονομικά το αρμενικό ορφανοτροφείο της Λευκωσίας, το οποίο ιδρύθηκε μετά τις σφαγές των Αρμενίων από τους Τούρκους, το 1895 -1896, και φιλοξενούσε παιδιά του ιδρύματος τα καλοκαίρια.

Τα κτίσματα του μοναστηριού υπέστησαν μεγάλες καταστροφές κατά την τουρκική εισβολή, το 1974. Επίσης χάθηκαν τόμοι χειρογράφων μεγάλης ιστορικής θρησκευτικής και εθνικής αξίας ενώ σώθηκαν μόνο 56 χειρόγραφα, που βρίσκονταν για φύλαξη στο Πατριαρχείο του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας, στον Λίβανο. Την 1η Ιουνίου 1996 τα περισσότερα κτίσματα της μονής καταστράφηκαν ολοσχερώς από πυρκαγιά, που ξέσπασε στη περιοχή. Υπήρξαν σχέδια για τη μετατροπή της σε ξενοδοχείο, που τελικά αποτράπηκαν, το 1999 και το 2005. Το 2016 κηρύχτηκε αρχαίο μνημείο β’ πίνακα και το 2020 ξεκίνησαν από τη δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά εργασίες συντήρησης της μονής.

Την περιουσία του μοναστηριού διαχειριζόταν μέχρι το 1974 η Αρμενική Εκκλησία της Κύπρου, που υπάγεται στον Μεγάλο Οίκο της Κιλικίας, που έχει έδρα τον Λίβανο ενώ είχε και στενές επαφές με το αρμενικό πατριαρχείο της Κιλικίας. Η κτηματική περιουσία του μοναστηριού υπολογίζεται σε περίπου 10.000 στρέμματα.