Νεζερά

ιστορική περιοχή στην Αχαΐα

Τα Νεζερά ή Νεζεροχώρια είναι ιστορική περιοχή στην Αχαΐα που αποτελείται από μια ομάδα ορεινών χωριών, που βρίσκονται στις πλαγιές του Ερύμανθου και στα νότια πρόβουνα του Παναχαϊκού, στο σημείο που συναντιούνται τα δυο αυτοί ορεινοί όγκοι στην άνω κοιλάδα του ποταμού Πείρου[1][2].

Γεωγραφία Επεξεργασία

Η περιοχή των Νεζερών εκτείνεται στην ενδοχώρα της Αχαΐας και χαρακτηρίζεται ορεινή με ανομοιομορφία και διάφορες κλίσεις επιφάνειας εδάφους[3].

Τα Νεζεροχώρια είναι τα εξής[1][4]:
α) στην οροσειρά νότια του Παναχαϊκού: τα Δενδρά[5], η Καλάνιστρα, ο Κάλανος, το Νέο Κομπηγάδι[6], ο Πλάτανος και οι Συκιές[5].
β) στον Ερύμανθο[7]: τα Λακκώματα, η Ρίκαβα και η Χρυσοπηγή.

Με τα χωριά των Νεζερών γειτνιάζουν: η Βλασία, ο Προφήτης Ηλίας Καλαβρύτων, το Κούμανι, το Ελληνικό, το Καλούσι, τα Δεμέστιχα και ο Καταρράκτης.

Ονομασία Επεξεργασία

Η ονομασία "Νεζερά" προέρχεται πιθανότατα από την Σλαβική φυλή των Εζεριτών, όπου ένας μικρός πληθυσμός τους εγκαταστάθηκε στην περιοχή την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 8ου αιώνα μ.Χ.[1][8] Η ονομασία διατηρείται ακόμα και σήμερα, ενώ παλαιότερα ήταν πιο διαδεδομένη.

Ιστορία Επεξεργασία

Βυζαντινή περίοδος Επεξεργασία

Στα τέλη του 8ου αιώνα Εζερίτες και Μηλιγγοί, που είχαν εγκατασταθεί νωρίτερα στην Λακωνία και την Ηλεία επαναστάτησαν κατά των Βυζαντινών, έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν την Αχαΐα[8]. Το 805 μ.Χ. οι Σλάβοι αυτοί με την βοήθεια Αράβων και Σαρακηνών πολιόρκησαν την πόλη της Πάτρας[9]. Η πόλη άντεξε την πολιορκία και σώθηκε σύμφωνα με την παράδοση από θαύμα του Αγίου Ανδρέα[10], μάλιστα οι πολιορκημένοι βγήκαν έξω από τα τείχη και νίκησαν του Σλάβους σε μάχη σώμα με σώμα. Μετά την ήττα τους οι Εζερίτες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Νεζερών και χωρίς να είναι σίγουρο και τεκμηριωμένο θεωρούνται μάλλον οι πρώτοι οικιστές της περιοχής ή μέρους αυτής.

Μετά την εγκατάσταση τους στην περιοχή, οι Εζερίτες εξεγέρθηκαν αρκετές φορές κατά των Βυζαντινών, γενικά όμως ήταν πιο φιλήσυχοι από την συγγενική τους φυλή τους Μηλιγγούς. Το 842 στάλθηκε από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ στην περιοχή ο Θεόκτιστος Βρυέννιος για να υποτάξει τους εξεγερμένους του Θέματος Πελοποννήσου, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι Εζερίτες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να πληρώνουν ετήσιο φόρο 300 χρυσά νομίσματα[11]. Αλλά και ο τελευταίος τους ξεσηκωμός, την περίοδο της αυτοκρατορίας του Ρωμανού Α΄ Λακαπηνού είχε δυσμενή κατάληξη. Το 921 ο στρατηγός Κρηνίτης Αροτράς είχε διαταγή να τους αποτρέψει να κάνουν άλλη εξέγερση και να τους υποτάξει. Η εκστρατεία διήρκεσε από την άνοιξη μέχρι το Νοέμβριο του ιδίου έτους[8].

Φραγκοκρατία Επεξεργασία

Στις αρχές του 13ου αιώνα, κατά την Δ΄ Σταυροφορία, η περιοχή πέρασε στην κυριαρχία των Φράγκων και αποτέλεσε μέρος της Βαρωνίας Χαλανδρίτσας του Πριγκιπάτου Αχαΐας. Έως τα μέσα του 15ου αιώνα η περιοχή ήταν υπό συνεχή Φραγκοκρατία αλλά εκείνη την περίοδο οι Βυζαντινοί ανάκτησαν τα εδάφη του Πριγκιπάτου και τα Νεζερά αποτέλεσαν ξανά μέρος Δεσποτάτου Μορέως, τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο οι Βυζαντινοί κράτησαν για λίγο αυτήν την φορά την περιοχή αφού η Πελοπόννησος ύστερα από λίγα χρόνια καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς, ενώ παράλληλα είχε ξεκινήσει το τέλος του Βυζαντίου.

Περίοδος Τουρκοκρατίας Επεξεργασία

Έπειτα από πολιορκία του κάστρου των Νεζερών από τους Οθωμανούς η περιοχή τελικά πέρασε υπό την κυριαρχία τους. Αναφέρεται ότι το κάστρο θεωρούνταν απόρθητο[12], ενώ η τοπική λαϊκή παράδοση μιλά για μακρά πολιορκία του κάστρου, αφού οι ντόπιοι κάτοικοι είχαν καταφέρει μέσω ενός μυστικού περάσματος και τροφοδοτούνταν με νερό, το μυστικό αυτό όμως το πρόδωσε στους Οθωμανούς μια γριά, η οποία τους συμβούλεψε και τον τρόπο για να μάθουν την ακριβή θέση του. Οι Οθωμανοί ακολούθησαν την συμβουλή της γριάς, άφησαν επί ημέρες ένα άλογο χωρίς νερό, έπειτα το ελευθέρωσαν και αυτό ψάχνοντας για νερό τους οδήγησε στην υπόγεια σήραγγα και έτσι οι Οθωμανοί την έκλεισαν και έτσι κατέλαβαν τελικά το κάστρο[13].

Το 1700 τα χωριά των Νεζερών αναφέρονται με τον πληθυσμό τους στην ενετική απογραφή του Φραντσέσκο Γκριμάνι.

Ορλοφικά και Επανάσταση του 1821 Επεξεργασία

Κατά τα Ορλωφικά το 1770 τα Νεζεροχώρια πυρπολήθηκαν από τον Σουλεϊμάν Τζιαπάρι και τους Τουρκαλβανούς στρατιώτες του μαζί με το μοναστήρι της Χρυσοποδαρίτισσας. Το 1821 στη μονή συγκεντρώνονταν τα τρόφιμα που δινόντουσαν από την ευρύτερη περιοχή για την τροφοδοσία των ελληνικών δυνάμεων κατά την πολιορκία της Πάτρας την άνοιξη του 1821. Οι Νεζερίτες έλαβαν μέρος στον αγώνα ήδη από το ξέσπασμα του, σε πολλές μάχες, όπως στην Πάτρα, στα Καλάβρυτα και αλλού. Το 1824 διεξήχθη μάχη στην περιοχή μεταξύ ντόπιων κατοίκων με τους Τούρκους στα πλαίσια της επανάστασης. Το 1825 η Οθωμανική Αυτοκρατορία έστειλε τον Ιμπραήμ Πασά με τα στρατεύματα του σε εκστρατεία με σκοπό την κατάπνιξη της Επανάστασης του ’21 και το Μάιο του 1826 πυρπόλησε τα χωριά των Νεζερών και κατέστρεψε ολοσχερώς το μοναστήρι που είχε αναστηλωθεί το 1812 έπειτα από την πρώτη μεγάλη καταστροφή που υπέστη. Ξαναχτίστηκε μετά το τέλος της επανάστασης και συγκεκριμένα η ανακατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1879[14][15].

Τα Νεζεροχώρια αποτέλεσαν πατρίδα πολλών ηρωικών και επιφανών αγωνιστών της επανάστασης[1].

Στα Νεζερά εκείνη την περίοδο είχαν στρατοπεδεύσει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης[1]. Μετά την καταστροφή της Πάτρας στην περιοχή εγκαταστάθηκε το Αχαϊκό Διευθυντήριο που αργότερα μεταφέρθηκε στην μονή Ομπλού και αποτελούταν από τον Π. Π. Γερμανό, τον Επίσκοπο Κερνίκης και Καλαβρύτων Προκόπιο, τον Ανδρέα Ζαΐμη, τον Ανδρέα Λόντο, τον Μπενιζέλο Ρούφο, τον Σωτήρη Θεοχαρόπουλο και τον Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο.

Διοικητική ιστορία Επεξεργασία

Διαβάστε το κυρίως άρθρο Δήμος Νεζερών

Επί Τουρκοκρατίας και της ενδιάμεσης Β΄ Ενετοκρατίας (1685-1715) τα Νεζερά αποτελούσαν τμήμα της Επαρχίας Καλαβρύτων, έδαφος της οποίας αποτελούσαν και για λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση[1]. Στις 20 Απριλίου 1835, επί Διοικήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, συστάθηκε ο ανεξάρτητος Δήμος Νεζερών έως το 1841, που με Βασιλικό Διάταγμα της 22ης Ιανουαρίου/3ης Φεβρουαρίου 1841 ο δήμος προσαρτήθηκε στον τότε Δήμο Φαρών[16][17].

Στις 28 Αυγούστου 1912, με την θέσπιση των κοινοτήτων, ο τότε δήμος Φαρών διαλύθηκε σε μικρότερες κοινότητες εντός της Επαρχίας Πατρών έως τις 4 Δεκεμβρίου 1997 που, με το Σχέδιο Καποδίστριας και την επαναφορά των δήμων στην αυτοδιοίκηση, ο ίδιος δήμος ξανασυστάθηκε[18][19].

Στις 7 Ιουνίου 2010, με ισχύ από 1/1/2011 με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, ο Δήμος Φαρρών συνενώθηκε με τον Δήμο Τριταίας και τις Κοινότητες Καλεντζίου και Λεοντίου και σύστησαν τον Δήμο Ερυμάνθου όπου ανήκουν πλέον η περιοχή και τα χωριά αυτά[20].

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές και υποσημειώσεις Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά.
  2. Το άνω μέρος του ρου του Πείρου ονομάζεται εκεί «ποτάμι των Νεζερών» ή «Νεζερίτικο». Βλ. Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά.
  3. "Τα Νεζερά αποτελούν μακράν και στενήν βουνώδη φάλαγγα, την δίοδον των Νεζερών. Εις αμφοτέρας πλευράς της ρωγμής της κοιλάδος κείνται επί επιπεδοστρώτων συμπλέγματα χωρίων μετά εξόχουν θέας προς τον κόλπον και δροσερού ορεινού αέρος και ένεκα τούτου ενωρίς εχρησιμοποιήθησαν υπό των πλουσίων Πατρών προς διαμονήν κατά το θέρος". Αναφέρεται στο Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Νεζερά.
  4. Ο Χρ. Κορύλλος συμπεριλαμβάνει στα Νεζεροχώρια και το χωριό Μπούγα (νυν Ροδιά). Βλ. Κορύλλου 1903, σελ. 82· Βλ. Γκουρβέλος 2007, σελ. 219.
  5. 5,0 5,1 Τα χωριά Δενδρά και Συκιές βρίσκονται σε πλαγιά των νότιων απολήξεων πρόβουνων του Παναχαΐκού. Για το γεωγραφικό στίγμα των οικισμών, βλ. και χάρτη της περιοχής στην ιστοσελίδα topoguide.gr. Ανακτήθηκε: 18/11/2017.
    Αναφέρεται, ωστόσο, εσφαλμένα στις πηγές και την βιβλιογραφία ότι βρίσκονται επί του Ερυμάνθου. Βλ. λ.χ. Κορύλλου 1903, σελ. 81· Τριανταφύλλου 1995, λήμμα Δενδρά, λήμμα Νεζερά, λήμμα Συκιά· Γκουρβέλος 2007, σελ. 219· Βλ. και στις συζητήσεις των λημμάτων για τα εν λόγω χωριά.
  6. Το Κομπηγάδι αρχικά ήταν χτισμένο στον Ερύμανθο, αλλά την δεκαετία του ’60, έπειτα από κατολισθήσεις που συνέβησαν, το χωριό εγκαταλείφθηκε και οι κάτοικοι μετοίκησαν σε νέα θέση στο Παναχαϊκό, σχεδόν πάνω στα γεωγραφικά όρια των δύο βουνών και γι' αυτό μετονομάστηκε σε "Νέο" Κομπηγάδι.
  7. Επίσης στον Ερύμανθο, πάνω σε ένα σπήλαιο στον πυθμένα της κοιλάδας του ποταμού Πείρου, βρίσκεται η Μονή Παναγίας Χρυσοποδαρίτισσας γνωστή και σαν Μονή Νεζερών, χτισμένη τον 12ο αιώνα, η οποία αποτελεί αξιοσημείωτο μνημείο και αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της περιοχής και ευρύτερα.
  8. 8,0 8,1 8,2 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, 1930, λήμμα Νεζερίται.
  9. Γκουρβέλος 2007, σελ. 48.
  10. Ζαρλέντης 1922, σελ. 13-14.
  11. Γκουρβέλος 2007, σελ. 50.
  12. Γκουρβέλος 2007, σελ. 57.
  13. Γκουρβέλος 2007, σελ. 58.
  14. Λουλούδης 2010, σελ. 293.
  15. Απογράφεται κανονικά μεταξύ 1830-1951. Μόνο μεταξύ 1848-1851 δεν απογράφεται και αναφέρεται "Μονή Χρυσοποδαριτίσσης διατηρουμένη". Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 292.
  16. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Νεζερών (1835-1841), eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 17/11/2017.
  17. Ο Δήμος Νεζερών με τη σύστασή του ανήκε στην πρώην Επαρχία Καλαβρύτων της τότε Διοικήσεως Κυλληνίας (Κυναίθης). Βλ. Λουλούδης 2010, σελ. 23, 41.
  18. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Φαρών (1835-1912), eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
  19. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Φαρρών (1997-2010), eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.
  20. Ε.Ε.Τ.Α.Α. - Διοικητικές μεταβολές Δήμου Ερυμάνθου, eetaa.gr. Ανακτήθηκε: 28/10/2017.

Πηγές Επεξεργασία

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010.
  • Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Β', Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση, λήμμα Νεζερά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία