Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας

Ο Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας (1240 - 1297) από τον Οίκο των Αγγέλων ήταν Δεσπότης της Ηπείρου από το (1268 - 1297). Η Ήπειρος βρισκόταν τότε μεταξύ των ιταλικών κρατών και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας· και οι δύο ήθελαν να την εντάξουν στη σφαίρα της επιρροής τους.

Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1240 (περίπου)
Θάνατος1297 (περίπου)
Δεσποτάτο της Ηπείρου
Χώρα πολιτογράφησηςΔεσποτάτο της Ηπείρου
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταηγεμόνας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΆννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή
Maria Laskarina
ΤέκναΘωμάς Κομνηνός Δούκας
Θαμάρ της Ηπείρου[1]
Μαρία Αγγελίνα Κομνηνή Δούκαινα
ΓονείςΜιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας και Αγία Θεοδώρα της Άρτας
ΑδέλφιαΆννα Κομνηνή Δούκαινα
Ελένη Αγγελίνα της Ηπείρου
Δημήτριος (Μιχαήλ) Κομνηνός Δούκας ο Κουτρούλης
ΟικογένειαΚομνηνοδούκες
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΔεσπότης της Ηπείρου (1266–1297)

Βιογραφία

Επεξεργασία

Ο Νικηφόρος Α΄ ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Δεσπότη Μιχαήλ Β΄ Κομνηνού Δούκα και της Αγίας Θεοδώρας της Άρτας. Παντρεύτηκε την εγγονή του Αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη, τη Μαρία (1256), η οποία απεβίωσε πρόωρα (1258).

Η μάχη της Πελαγονίας

Επεξεργασία

Τα επόμενα χρόνια ο Νικηφόρος Α΄ συμμετείχε στις συγκρούσεις τού πατέρα του με τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο· ο Μιχαήλ Η΄ είχε διατάξει τον αδελφό του Ιωάννη να επιτεθεί στην Ήπειρο. Ο στρατός του Ιωάννη Παλαιολόγου προχώρησε πολύ γρήγορα και επιτέθηκε στα Ιωάννινα, όπου οι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και υποχώρησαν άτακτα. Τότε ο Ιωάννης κατέλαβε τα φρούρια της Δεαβόλεως και της Οχρίδος, την Πελαγονία, τα Βιτώλια και την περιοχή γύρω από τις Λίμνες Πρέσπες. [2]. Ο Μιχαήλ Β΄ προχώρησε σε συμμαχία με τον ισχυρό Πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο και με τον νόθο αδεφό του Ιωάννη Α΄ Δούκα κύριο της Θεσσαλίας. [3]. Ακολούθησε η Μάχη της Πελαγονίας (1259), όπου όμως ο Ιωάννης Α΄ Δούκας προσχώρησε με τον εχθρό, έτσι οι σύμμαχοι γνώρισαν τη συντριβή και η Ήπειρος καταλήφθηκε προσωρινά από τις δυνάμεις της Νίκαιας. Ο Νικηφόρος Α΄ με τον πατέρα του βρήκαν καταφύγιο στην Ιταλία, όπου ο βασιλιάς Μαμφρέδος της Σικελίας του πρόσφερε τμήματα ενόπλων για την ενίσχυση των μελλοντικών του επιδιώξεων στην Ήπειρο. Έτσι με την υποστήριξη του Μαμφρέδου ο Νικηφόρος βοήθησε τον πατέρα του στην ανακατάληψη της Ηπείρου, αλλά το 1264 υπέστησαν ακόμη μία ήττα από τον Μιχαήλ Η΄ και αναγκάστηκαν να συμμορφωθούν με τους όρους που έθεσε. Ένας από τους όρους προέβλεπε ο Νικηφόρος να νυμφευτεί σε δεύτερο γάμο μία ανιψιά του Μιχαήλ Η΄, την Άννα Καντακουζηνή.

Συμμαχία με τον Κάρολο Α΄ τον Ανδεγαυό

Επεξεργασία

Ο Νικηφόρος διαδέχτηκε τον πατέρα του ως Δεσπότης (1268), αλλά είχε να αντιμετωπίσει τον Κάρολο Α΄ τον Ανδεγαυό που εκθρόνισε τον Μανφρέδο (1266), έγινε βασιλιάς της Σικελίας και κατέλαβε το Δυρράχιο (1272). Όταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήρθε σε σύγκρουση με τον Κάρολο Α΄ τον Ανδεγαυό, ο Νικηφόρος Α΄ συμμάχησε μαζί του (1276). Ο Νικηφόρος Α΄ με τον Κάρολο Α΄ και τον ετεροθαλή αδελφό του Ιωάννη Α΄ Δούκα κατέλαβαν πολλές πόλεις, όπως το Βουθρωτό (1278). Είναι οξύμωρο ότι, ενώ τα δύο ετεροθαλή αδέλφια είχαν συμμαχήσει με έναν Καθολικό βασιλιά, υποστήριζαν τις Ανθενωτικές κινήσεις εντός του Βυζαντίου: οι υποστηρικτές των Ανθενωτικών κατέφυγαν στην Ήπειρο μετά τις διώξεις του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄. Ο Νικηφόρος Α΄ αναγνώρισε την υποτέλειά του στον Κάρολο Α΄ και του παρέδωσε το Βουθρωτό (1279).

Σικελικός Εσπερινός

Επεξεργασία

Μετά την ήττα του Καρόλου Α΄ από τους Βυζαντινούς, η βόρεια περιοχή του Δεσποτάτου (σημερινή Αλβανία) καταλήφθηκε από τους Βυζαντινούς. Ο Σικελικός Εσπερινός, που εμμέσως είχε στηρίξει διπλωματικά και οικονομικά ο Μιχαήλ Η΄ (1282), διέλυσε τη συμμαχία του με τον Κάρολο Α΄, ο οποίος έχασε όλες τις κτήσεις του στη Σικελία και περιορίστηκε στη Νάπολη. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος (1282) επανήλθε η Αυτοκρατορία στην Ορθοδοξία και ο Νικηφόρος Α΄ σύναψε συμμαχία μαζί του. Στη ουσία κυβερνούσε η σύζυγός του Άννα Καντακουζηνή, που υποστήριζε τα συμφέροντα της Αυτοκρατορίας και ταξίδευσε η ίδια στην Κωνσταντινούπολη, για να κανονίσει τις λεπτομέρειες της συμφωνίας. Το 1284 η Άννα, με τις υποδείξεις της Κωνσταντινούπολης, ανάγκασε τον Νικηφόρο Α΄ να κηρύξει πόλεμο στον αδελφό του Ιωάννη Α΄ της Θεσσαλίας· ο πόλεμος είχε καταστροφικά αποτελέσματα και για τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές. Η Άννα συνέχισε τις διαπραγματεύσεις για ένωση με την Αυτοκρατορία, αλλά χωρίς αποτελέσματα.

Νέα σύγκρουση με την Αυτοκρατορία στην Κωνσταντινούπολη

Επεξεργασία

Η αντίθετη με την Κωνσταντινούπολη αριστοκρατία της Ηπείρου έπεισε τον Νικηφόρο να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον Κάρολο Β΄ της Νάπολης· αυτό προκάλεσε την ένοπλη σύγκρουση με την Αυτοκρατορία (1291). Ο Παλατινός κόμης Κεφαλληνίας και Ζακύνθου Ριχάρδος Α΄ Ορσίνι τον υπερασπίστηκε από τον στρατό της Αυτοκρατορίας με 100 ιππότες· στο πλευρό τους βρέθηκε και ο Νικόλαος Γ΄ του Σαιντ-Ομέρ με 400 - 500 ιππείς. Ο Δεσπότης Νικηφόρος Α΄ έστειλε την κόρη του Μαρία Αγγελίνα όμηρο στην Αυλή εκείνου στην Κεφαλλονιά· ο Αυτοκρατορικοός στρατός αποκρούστηκε και ο Ριχάρδος Α΄ Ορσίνι την πάντρεψε με τον γιο και διάδοχό του Ιωάννη Α΄ Ορσίνι. Η πράξη αυτή προκάλεσε την οργή του Νικηφόρου Α΄, που δεν συμφωνούσε· συμβιβάστηκε μονάχα, όταν το νεαρό ζευγάρι ήρθε να ζήσει στην αυλή του.[4][5] Ο Νικηφόρος Α΄ πάντρεψε την άλλη του κόρη Θάμαρ με τον γιο του Κάρολου Β΄ του Χωλού, τον Φίλιππο Α΄ του Τάραντα (1194) που πήρε ως προίκα πολλά παραλιακά κάστρα της Ηπείρου.

Υπήρξαν αναπόφευκτα πολλές συγκρούσεις μεταξύ των Ελλήνων γαιοκτημόνων και των υπηκόων του Φιλίππου· αυτό έδωσε την ευκαιρία στον ανιψιό τού Νικηφόρου (τον Κωνσταντίνο) και ηγεμόνα της Θεσσαλίας να επέμβει και να πολιορκήσει πολλά από τα κάστρα του Φιλίππου. Όλα σχεδόν τα κάστρα τελικά παρέμειναν στην κυριαρχία του Φιλίππου και έκλεισε μεταξύ τους ειρήνη. Ο Νικηφόρος απεβίωσε λίγο αργότερα μεταξύ Σεπτεμβρίου 1296 και Ιουλίου 1298. Η χήρα του Άννα Καντακουζηνή εξασφάλισε τη διαδοχή τού θρόνου στον ανήλικο γιο τους Θωμά Α΄ Κομνηνό Δούκα.

Οικογένεια

Επεξεργασία

Με την πρώτη σύζυγό του Μαρία Βατάτζη, κόρη του Θεoδώρου Β΄ Λάσκαρη Αυτοκράτορα των Ρωμαίων στη Νίκαια, απέκτησε:

Με τη δεύτερη σύζυγό του Άννα Καντακουζηνή, κόρη του πιγκέρνη Ιωάννη Καντακουζηνού και της Ειρήνης Παλαιολογίνας, αδελφής του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου, απέκτησε τους:

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  2. Geanakoplos 1959, σελίδες 62–63; Macrides 2007, σελίδες 356–359.
  3. Geanakoplos 1959, σελίδες 63–65.
  4. Bon (1969), p. 167
  5. Ντόναλντ Νίκολ, Το δεσποτάτο της Ηπείρου (1957), Σελίδεςː 40, 43
  6. ΑΛΒΑΝΙΑ
  7. Γεώργιος Παχυμέρης, Ρωμαϊκή Ιστορία, Τόμος Β΄, Ανδρόνικος Παλαιολόγος, Βιβλίο Α΄,26 Σελίδα 71

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας
Γέννηση: 1240 Θάνατος: 1297
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος
Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας
Δεσπότης της Ηπείρου
1268 - 1297
Διάδοχος
Θωμάς Κομνηνός Δούκας