Ντομένικο Σκαρλάττι

Ο Τζουζέππε Ντομένικο Σκαρλάττι (ιταλικά: Domenico Scarlatti‎‎· 26 Οκτωβρίου 1685, Νάπολη – 23 Ιουλίου 1757, Μαδρίτη) ήταν Ιταλός συνθέτης της εποχής μπαρόκ. Είναι γνωστός κυρίως για τις 555 σονάτες του για πληκτροφόρα, αν και -όπως ο πατέρας του Αλεσσάντρο Σκαρλάττι- έγραψε πολλά έργα διαφόρων ειδών. Το ύφος του θεωρείται προάγγελος της Κλασσικής περιόδου της μουσικής, καθώς μεταξύ άλλων έδειξε το δρόμο προς τη φόρμα σονάτας.

Ντομένικο Σκαρλάττι
Γέννηση	26  Οκτωβρίου 1685 Νάπολη
Θάνατος	23  Ιουλίου 1757 Μαδρίτη
Χώρα πολιτογράφησης	Kingdom of Spain Βασίλειο της Νεαπόλεως
Ιδιότητα	συνθέτης, τσεμπαλίστας και οργανίστας
Σύζυγος	Maria Caterina Gentili και Anastasia Maxarti Ximenes
Γονείς	Αλεσσάντρο Σκαρλάττι
Συγγενείς	Giuseppe Scarlatti (ανιψιός)
Κίνημα	μπαρόκ μουσική και Κλασική εποχή της μουσικής
Όργανα	τσέμπαλο
Καλλιτεχνικά ρεύματα	μπαρόκ μουσική και Κλασική εποχή της μουσικής
Σημαντικά έργα	Essercizi per gravicembalo
Βραβεύσεις	Knight of the Military Order of Saint James of the Sword (1738)
Σχετικά πολυμέσα

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στη Νάπολη -του τότε Βασιλείου της Νάπολης- το 1685, χρονολογία που σημαδεύεται και από τη γέννηση του Χαίντελ αλλά και του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Ήταν το έκτο από τα δέκα παιδιά του συνθέτη και αρχιμουσικού Αλεσσάντρο Σκαρλάττι, ο οποίος και του παρέδωσε τα πρώτα του μαθήματα μουσικής. Είναι πιθανό να έκανε περαιτέρω σπουδές με τους Γκαετάνο Γκρέκο, Φραντσέσκο Γκασπαρίνι και Μπερνάρντο Πασκουίνι, οι οποίοι ενδεχομένως να επηρέασαν και το μουσικό του ύφος.

Η επαγγελματική του σταδιοδρομία αρχίζει το 1701, οπότε και γίνεται οργανίστας του Βασιλικού Παρεκκλησίου της Νάπολης. Λίγα χρόνια μετά ο πατέρας του τον στέλνει στη Βενετία για περαιτέρω σπουδές· τα ίχνη του χάνονται για μερικά χρόνια. Το 1709 αναλαμβάνει υπηρεσία στην έπαυλη της Πολωνής Βασίλισσας Μαρί Κασιμίρε, η οποία είχε εξοριστεί στη Ρώμη. Καθώς ήταν ήδη πολύ αξιόλογος τσεμπαλίστας, κυκλοφορεί ένας θρύλος όπου, σε έναν διαγωνισμό δεξιοτεχνίας στο παλάτι του Καρδιναλίου Οττομπόνι, κρίθηκε καλύτερος στο τσέμπαλο έναντι του Χαίντελ, αλλά υποδεέστερος στο εκκλησιαστικό όργανο. Εντούτοις, σε μετέπειτα χρόνια, αναφερόταν πάντα με σεβασμό για τον Γερμανό συνθέτη. Κατά τη διαμονή του στη Ρώμη συνέθεσε αρκετές όπερες για το ιδιωτικό θέατρο της Βασίλισσας Κασιμίρα. Επιπλέον, διετέλεσε μουσικός διευθυντής του Καθεδρικού του Αγίου Πέτρου από το 1715 έως το 1719. Τον ίδιο χρόνο ταξίδεψε μέχρι το Λονδίνο, όπου και διηύθηνε την όπερά του Νάρκισσος στο Βασιλικό Θέατρο.

Σύμφωνα με τον Νούντσιο Βιτσέντε Μπίκι, ο Σκαρλάττι κατέφθασε στη Λισαβώνα στος 29 Νοεμβρίου 1719, όπου και ανέλαβε τη μουσική διδασκαλία της Πορτογαλίδας πριγκίπησσας Μαρία Μαγκνταλένα Βαρβάρα. Στις 28 Ιανουαρίου 1727 φεύγει για τη Ρώμη, όπου και στις 6 Μαϊου του επόμενου έτους παντρεύεται τη Μαρία Κατερίνα Τζεντίλι. Έναν χρόνο μετά βρίσκεται στη Σεβίλλη, όπου μένει τέσσερα χρόνια και μαθαίνει φλαμένκο. Το 1733 λαμβάνει τη θέση του αρχιμουσικού στην υπηρεσία της -Βασίλισσας πλέον- Βαρβάρας στη Μαδρίτη, όπου και περνά τα υπόλοιπα 25 χρόνια της ζωής του. Μετά τον θάνατο της πρώτης του συζύγου, παντρεύεται το 1742 την Ισπανίδα Αναστασία Μασάρτι Χιμένες (Anastasia Maxarti Ximenes)· από τους δύο του γάμους απέκτησε συνολικά πέντε παιδιά.

Πολλές από τις 555 σονάτες του προέρχονται από την τελευταία αυτή περίοδο, κατά τη διάρκεια της οποίας διατηρούσε φιλικές σχέσεις και με τον συμπολίτη του και καστράτο Φαρινέλλι, ο οποίος ήταν επίσης ταγμένος στη βασιλική υπηρεσία. Σύμφωνα μάλιστα με τον έγκριτο μουσικολόγο Ραλφ Κιρκπάτρικ, "οι περισσότερες πληροφορίες για τον Σκαρλάττι προέρχονται από την αλληλογραφία του Φαρινέλλι". Ο Σκαρλάττι πέθανε σε ηλικία 71 ετών στη Μαδρίτη, όπου η οικία του, στο Calle Leganitos, είναι πλέον χαρακτηρισμένο ιστορικό μνημείο.

Μουσικολογικά στοιχεία

Ελάχιστα έργα του Σκαρλάττι εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του· εξαίρεση περιοπής αποτελούν οι 30 Σπουδές (1738), οι οποίες διαδόθηκαν γρήγορα σε όλη την Ευρώπη και επευφημίστηκαν σφόδρα από τον κυριότερο Άγγλο μουσικοκριτικό της εποχής, τον Δρ. Τσαρλς Μπέρνεϋ. Έκτοτε, πολλές από τις ανέκδοτες σονάτες του βρήκαν τον δρόμο του τυπογραφείου, προσελκύοντας το θαυμασμό αρκετών συνθετών και μουσικών, ανάμεσα στους οποίους διακρίνονται οι Φρεντερίκ Σοπέν, Γιοχάνες Μπραμς, Μπέλα Μπάρτοκ, Ντμίτρι Σοστακόβιτς και οι πιανίστες Βλαντιμίρ Χόροβιτς, Εμίλ Γκίλελς και Αρτούρο Μπενεντέττι Μικελάντζελι.

Αξιοσημείωτη είναι η μνεία του Σοπέν, ο οποίος ως δάσκαλος πιάνου, έγραψε:

Πολλοί από τους συναδέλφους μου διδασκάλους κατακρίνουν τη μεθοδολογία μου που περιλαμβάνει έργα του Σκαρλάττι. Πραγματικά με εκπλήσσει η δυσπιστία τους, καθώς η μουσική του περιέχει πλήθος ασκήσεις δακτυλοθεσίας, ενώ διαθέτουν πνεύμα που μπορεί να συγκριθεί άνετα μ' αυτό του Μότσαρτ. Αν μάλιστα δεν είχα το φόβο της κατάκρισης από διάφορους κοντόφθαλμους, θα ερμήνευα ευχαρίστως κομμάτια του Σκαρλάττι στις συναυλίες μου. Είμαι ωστόσο σίγουρος πως η μουσική του κάποια μέρα θα σταθεί στο βάθρο που της αξίζει και θα χαίρει άκρας εκτίμησης, τόσο από μουσικούς όσο και από το κοινό.

Μορφολογικά, οι σονάτες του είναι αυτοτελή κομμάτια, κυρίως σε διμερή φόρμα και γράφτηκαν κυρίως για το τσέμπαλο και το πιανοφόρτε. Ορισμένες είναι για όργανο, ή για μικρά οργανικά σύνολα. Χαρακτηριστικό τους είναι η χρήση τολμηρών διαφωνιών, καθώς επίσης και οι μετατροπίες σε απομακρυσμένες τονικότητες. Έντονο είναι και το παραδοσιακό στοιχείο, που απαντάται στην Ιβηρική χερσόνησο: η χρήση του Φρύγιου τρόπου -που σπανίζει στη μουσική της υπόλοιπης Ευρώπης- και φιγούρες που υποδηλώνουν τη μανιέρα της κιθάρας.

Εκτός από τις σονάτες του, ο Σκαρλάττι έγραψε έναν αξιόλογο αριθμό από όπερες, καντάτες και άλλα θρησκευτικά έργα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το Στάμπατ Μάτερ (1715) και το Σάλβε Ρετζίνα (1757), το οποίο και θεωρείται η τελευταία του σύνθεση.

Πηγές

• Kirkpatrick, Ralph (1953). Domenico Scarlatti. Princeton University Press. ISBN 0-691-02708-0. 

Ελεύθερες παρτιτούρες

• Ελεύθερες παρτιτούρες από τον Domenico Scarlatti στο International Music Score Library Project
• Sheet music for K.1 to K.176 John Sankey edition
• www.kreusch-sheet-music.net harpsichord sonatas by Scarlatti
• Sheet music engraved by Sebastiano Vigna

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Converter for Scarlatti's Works Number
• Associazione Domenico Scarlatti
• Keyboard Tuning of Domenico Scarlatti
• Complete edition, harpsichord, downloadable recordings in MIDI
• The Life of Domenico Scarlatti Αρχειοθετήθηκε 2008-11-20 στο Wayback Machine.
• Scarlatti Domenico – A new look at the keyboard sonatas; complete catalogue including newly discovered works
• "The mercurial maestro of Madrid" by Robert White, 20 July 2007, The Guardian
• 538 Piano Sonatas (mp3 files)
• Piano Society Αρχειοθετήθηκε 2016-05-27 στο Wayback Machine. – A short biography and some free recordings in MP3 format, performed by Roberto Carnevale, Chase Coleman, Graziella Concas, Knut Erik Jensen