Η ορνιθολογία είναι ο κλάδος της ζωολογίας που ασχολείται με τα πουλιά, έναν από τους πιο πλούσιους σχηματισμούς τάξεων σπονδυλωτών με δέκα χιλιάδες είδη. Στην ορνιθολογία ανήκει η φυσιολογία, η ταξινόμηση, η οικολογία και η έρευνα σχετικά με τη συμπεριφορά (συμπεριλαμβανομένων των φωνών και της μεταναστευτικής συμπεριφοράς) των πτηνών.

Συλλογή διαφόρων ξένων και σπάνιων πουλιών, βιβλίο ορνιθολογίας, Νυρεμβέργη 1749

Στην ορνιθολογία, εκτός από επιστήμονες πλήρους απασχόλησης, υπάρχουν επίσης πολλοί ερασιτέχνες ορνιθολόγοι που έχουν συμβάλει και εξακολουθούν να συμβάλλουν σημαντικά στην κατανόηση της βιολογίας μεμονωμένων ειδών, ομάδων ειδών ή περιφερειακής πανίδας.

Τομείς εργασίας

Επεξεργασία
 
Τοποθέτηση αριθμού σε πουλί

Στην ορνιθολογία ανήκει μεγάλος αριθμός τομέων εργασίας και έρευνας. Η συστηματική και η ταξινομία των πτηνών ασχολείται με την καθιέρωση και αναθεώρηση της ορνιθολογικής συστηματικής, της ταξινομίας και της κλαδιστικής. Οι συστηματικές ακολουθίες, ομαδοποιήσεις και λίστες ειδών πρέπει να αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες γνώσεις για την φυσική ανάπτυξη (φυλογενέσεις) και τις μεταξύ τους συγγένειες. Η συστηματική των πτηνών ήταν επί μακρόν αβέβαιη και εξακολουθεί να είναι σήμερα αμφιλεγόμενη, ειδικά όσον αφορά τη σχέση με την σχετική τάξη ερπετών. Οι μέθοδοι εξελίχθηκαν από τη μορφολογία, τη μοριακή βιολογία και τον υβριδισμό DNA έως την σημερινή αλληλουχία DNA. Αυτή η ερευνητική περιοχή περιλαμβάνει επίσης την μουσειολογική οργάνωση ορνιθολογικών μουσείων, όπου συνήθως διατίθενται θεωρητικές βάσεις και πρακτικές διαδικασίες, μέθοδοι, τεχνικές και βοηθήματα.

Ο ερευνητικός τομέας της παλαιορνιθολογίας ασχολείται, μεταξύ άλλων, με τα απολιθώματα και την εξέλιξη και ανάπτυξη των πτηνών, καθώς και με την προέλευση της πτήσης των πτηνών και της φροντίδας των γεννητόρων.

Περαιτέρω τομείς εργασίας και έρευνας ασχολούνται με την ανατομία και την φυσιολογία των πτηνών και τη συμπεριφορά τους, καθώς και με τις διάφορες τεχνικές πτήσης πουλιών.

Η εφαρμοσμένη ορνιθολογία ασχολείται με την χρήση πτηνών, όπως πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις στη βιομηχανία τροφίμων, πτηνά στην οικονομία, για παράδειγμα το εμπόριο πτηνών, εισαγωγές και εξαγωγές ή τη χρήση τους ως αγγελιαφόρων. Ένας άλλος κλάδος είναι η κτηνιατρική, όπου ερευνώνται οι ασθένειες των πτηνών και η πρόληψή τους.

Άλλοι σημαντικοί τομείς εργασίας είναι η οικολογία, καθώς και η προστασία της φύσης και των πτηνών. Ερευνώνται εδώ οι πληθυσμοί των πτηνών και η δυναμική τους, τα αποτελέσματα των οποίων αξιοποιούνται στην θεωρητική και πρακτική εφαρμογή της προστασίας των πτηνών. Αυτό περιλαμβάνει μέτρα κατάλληλα για την διατήρηση, την προστασία ή την εγκατάσταση των πτηνών.

Ιστορία και οργάνωση της ορνιθολογίας

Επεξεργασία
 
Ο Johann Friedrich Naumann, ιδρυτής της ορνιθολογίας στην Ευρώπη

Τον 13ο αιώνα, ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ έγραψε το De arte venandi cum avibus («Σχετικά με την τέχνη του κυνηγιού με πουλιά»), ένα βιβλίο για το κυνήγι και την ορνιθολογία.

Ένα από τα μεγαλύτερα έντυπα ορνιθολογίας δημιουργήθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα από τον Κόνραντ Γκέσνερ[1]. Ο Johann Friedrich Naumann (1780-1857) από το Κέτεν θεωρείται ο ιδρυτής της ορνιθολογίας στην Ευρώπη με το δωδεκάτομο έργο του «Φυσική ιστορία των πουλιών της Γερμανίας» (1820-1844). Αυτή η βάση της σύγχρονης ορνιθολογίας περιγράφει και ταξινομεί όλα τα πτηνά των αγρών, δασών και θαλασσών στο τότε Δουκάτο του Άνχαλτ και πέραν αυτού.

Ο Christian Ludwig Brehm (1787–1864), ο λεγόμενος «Πάστορας των πουλιών» και πατέρας του Alfred Brehm, συνεισέφερε επίσης πολύ στην ταξινομία των πουλιών στα μέσα του 19ου αιώνα με την συλλογή 9.000 δειγμάτων. Αυτές οι εμπειρίες, καθώς και τα αποτελέσματα ταξιδίων του γιου του συμπεριλήφθηκαν στην δεκάτομη ζωολογική εγκυκλοπαίδεια 10 τόμων του Brehms.

Ο Bernard Altum (1824–1900) ήταν ο πρώτος που διατύπωσε την θεωρία της περιχαράκωσης χώρου από πουλιά και την εδαφική συμπεριφορά τους, στην οποία έλαβε επίσης υπόψη το τραγούδι τους.

Ο Hans Freiherr von Berlepsch (1857–1933) θεμελίωσε την επιστημονική προστασία των πτηνών. Βελτιστοποίησε συστηματικά τεχνητές φωλιές λαβαίνοντας υπόψη το μικροκλίμα και τη μείωση της ρύπανσης και των ζημιών που προκαλούνταν από το νερό και πρότεινε τη δημιουργία συστάδων προστασίας πουλιών.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Conrad Gessner: Historia animalium lib[er] III, qui est de avium natura. Christoph Froschauer, Zürich 1555; deutsche Übersetzungen: Vollkommenes Vogel-Buch, darstellend eine wahrhafftige und nach dem Leben vorgerissene Abbildung aller […] zahmer und wilder Voegel und Feder-Viehes […], uebersetzet […] durch Georgium Horstium […]. Wilhelm Serlin, Frankfurt am Main 1669; Neudruck Hannover 1994; Vogelbuch […]. Übersetzt von Haußlein. Frankfurt am Main 1600.