Οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων-Τρουπάκηδων

Το οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων - Τρουπάκηδων, καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του υψώματος στην Πάνω Καρδαμύλη στη μεσσηνιακή Μάνη. Το συγκρότημα αποτελείται από τον πύργο, την τριώροφη οχυρή κατοικία (οντά), που σήμερα στεγάζει το μουσείο, το σιδηρουργείο, τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, τον λαχανόκηπο,το ελαιοτριβείο και τρεις οχυρωματικούς περιβόλους (Χριστοφίδου, 2004,σ. 106-170). αποτελεί το σταθμό στο "Δίκτυο Μουσείων Μάνης" που παρουσιάζεται η θεματική έκθεση «Μανιάτικοι οικισμοί».

Ιστορικό^[1] Επεξεργασία

Το οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων - Τρουπάκιδων στην Καρδαμύλη:

Το 1967 δωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο από τις ιδιοκτήτριες Μαρία και Ελένη Μπουκουβαλέα, κληρονόμους των Μούρτζινων, προκειμένου να στεγάσει Κλασικό, Βυζαντινό και Λαογραφικό Μουσείο.
Το 1994 κηρύχθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο [Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/21404/445/26-5-94 (ΦΕΚ 446/τ. Β΄/14-6-1994)].
Το 2000 ξεκίνησε η διαδικασία παραχώρησης στο ΥΠΠΟ της κατοχής, χρήσης και διαχείρισης του συγκροτήματος.
Το χρονικό διάστημα 1999 - 2004 ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση τμήματός του, που περιλαμβάνει την τριώροφη οχυρωμένη κατοικία και τα προσκτίσματά της από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών Μεταβυζαντινών Μνημείων, και η μετατροπή του σε Μουσείο από τη Διεύθυνση Βυζαντινών Μεταβυζαντινών Μνημείων -σήμερα Διεύθυνση Βυζαντινών Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων- και την 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Β΄και Γ΄Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης

Αποτελεί το πρώτο μουσείο - ενημερωτικό σταθμό που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Μάνης στα πλαίσια του έργου "Δίκτυο Μουσείων Μάνης" . Το έργο αυτό στοχεύει στην ανάδειξη της πολιτισμικής ταυτότητας της Μάνης και περιλαμβάνει τη διαμόρφωση σε επισκέψιμους εκθεσιακούς χώρους - ενημερωτικούς σταθμούς και άλλων αναστηλωμένων μνημείων που ανήκουν στο ΥΠΠΟ: του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Καλαμάτα, του Πύργου Ντουράκη στην Καστάνια και του Πύργου Πικουλάκη στην Αρεόπολη.

Η μόνιμη έκθεσή του Μουσείου στην Καρδαμύλη αφορά την οικιστική και κοινωνική οργάνωση των Μανιατών και στεγάζεται στην τριώροφη πυργοκατοικία - οντά του οχυρού συγκροτήματος των Τρουπάκηδων - Μούρτζινων. Εκτός από τη μόνιμη έκθεση ως έκθεμα λειτουργεί και το ίδιο το συγκρότημα με την ανάδειξη των επιμέρους χώρων του.

Η μελέτη της δεύτερης φάσης του έργου προτείνει την αποκατάσταση του πύργου, την αναστήλωση του νότιου κτιρίου με το ελαιοτριβείο και επεμβάσεις στην αποθήκη, τα τείχη και το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, ούτως ώστε να αποδοθεί στους επισκέπτες ολοκληρωμένο το πρώτο οχυρωμένο συγκρότημα Μανιάτη καπετάνιου που λειτουργεί ως Μουσείο.

Το Μουσείο ανήκει σήμερα στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας.^[2]

ΠΗΓΗ: http://odysseus.culture.gr/h/1/gh152.jsp?obj_id=14681 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine.

Η θεματική έκθεση «Μανιάτικοι οικισμοί»^[3] Επεξεργασία

Η θεματική έκθεση «Μανιάτικοι οικισμοί» αναφέρεται στο πλήθος των οικισμών πού μέχρι σήμερα καθορίζουν το χαρακτήρα του μανιάτικου τοπίου και καταδεικνύουν την περίεργη έλξη που άσκησε αυτή η στερημένη σε φυσικούς πόρους περιοχή, λειτουργώντας ως καταφύγιο σε καιρούς δύσκολους, αλλά και ως ορμητήριο σε εποχές ακμής.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις βασικές ενότητες.

Α) Στο ισόγειο, στην ενότητα «Οχυρό συγκρότημα των Μούρτζινων», ανάγεται σε έκθεμα το ίδιο το οχυρό συγκρότημα που φιλοξενεί το μουσείο, ενώ με ενημερωτικές πινακίδες «θέσεως», τοποθετημένες σε επιλεγμένες θέσεις του συγκροτήματος, παρέχονται σύντομες πληροφορίες για τους επιμέρους χώρους του (το ναό, τον οντά, το σιδηρουργείο, το ελαιοτριβείο, τα τείχη κτλ.).

Β) Στον πρώτο όροφο, στην ενότητα «Οι μανιάτικοι οικισμοί και ο ζωτικός τους χώρος», παρουσιάζονται οι μανιάτικοι οικισμοί διαχρονικά, από τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια μέχρι τη νεώτερη περίοδο. Περιλαμβάνει δύο υποενότητες:

«Εξέλιξη των οικισμών στο χρόνο» η οποία εστιάζει σε χαρακτηριστικές απόψεις των οικισμών και των κτισμάτων της κάθε χρονικής περιόδου, παρουσιάζοντας το χαρακτήρα της οικιστικής αρχιτεκτονικής.
«Ο ζωτικός χώρος των οικισμών» η οποία εστιάζει σε κατασκευές της μανιάτικης υπαίθρου, που τεκμηριώνουν τις οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων, όπως ελαιοτριβεία, μελισσοκομεία, αλώνια κτλ.

Γ) Στο δεύτερο όροφο, στην ενότητα «Όψεις της μανιάτικης κοινωνίας», θίγεται το ζήτημα της ιδιότυπης οργάνωσης της μανιάτικης κοινωνίας σε πατρογραμμικά γένη, αλλά και ο τρόπος που οι κοινωνικές δομές επηρέασαν το οικιστικό περιβάλλον. Οι δύο υποενότητες που την αποτελούν:

«Τα γένη και οι τόποι κατοικίας τους» εστιάζει στις ιδιαιτερότητες του δομημένου περιβάλλοντος της βόρειας και της νότιας Μάνης, παρέχοντας παράλληλα στοιχεία για τα κοινωνικά δεδομένα που το διαμόρφωσαν.
Οι «Δίαυλοι επικοινωνίας», εστιάζει σε στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος (κρήνες, ναούς, γεφύρια, λιμάνια κτλ.), που επιτρέπουν την ανίχνευση των δυνατοτήτων ή των διεξόδων που πρόσφερε η μανιάτικη κοινωνία στους τομείς της συλλογικής δράσης, των κοινωνικών επαφών και των ανταλλαγών, εμπορικών ή ιδεολογικών.