Η ο-τολουϊδίνη ή 2-μεθυλοβενζεναμίνη ή o-αμινομεθυλοβενζόλιο ή ο-μεθυλανιλίνη ή ο-μεθυλοβενζεναμίνη είναι μια από τις τρεις (3) ισομερείς ενώσεις που έχουν την ονομασία «τολουϊδίνη». Πρόκειται για αρυλαμίνη όμοια σε συντακτικό τύπο με την ανιλίνη, εκτός από την παρουσία μιας μεθυλομάδας συνδεδεμένης σε ο- (ορθο-) θέση με το βενζολικό δακτύλιο. Οι χημικές ιδιότητες και των τριών (3) τολουϊδίνων είναι αρκετά παρόμοιες με αυτές της ανιλίνης και γενικά έχουν πολλές ιδιότητες κοινές με τις άλλες αρωματικές αμίνες. Εξαιτίας της αμινομάδας της που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το βενζολικό δακτύλιο, η ο-τολουϊδίνη είναι μια ασθενής βάση. Είναι δυσδιάλυτη σε καθαρό νερό, αλλά ευδιάλυτη σε όξινα υδατικά διαλύματα (αλλά και σε πολύ αλκαλικά). Σε συνθήκες δωματίου (T = 25 °C, P = 1 atm) είναι ένα ιξώδες (πηκτό) υγρό. Χρησιμοποιείται για την παραγωγή βερνικιών. Είναι ακόμη συστατικό των επιταχυντών για την παραγωγή κυανακρυλικού γυαλιού. Είναι πολύ τοξική και ύποπτη για καρκινογένηση σε ανθρώπους. Ακόμη, η συγγενής ένωση ο-τολιδίνη (που το μόριό της αποτελείται από δύο μόρια ο-τολουϊδίνης συνδεμένα στο #4 άτομο άνθρακα του καθενός) χρησιμοποιείται ως μία προκαταρκτική δοκιμή για το αίμα στην εγκληματολογία.

ο-τολουϊδίνη
Γενικά
Όνομα IUPAC 2-μεθυλοβενζεναμίνη
Άλλες ονομασίες ο-τολουϊδίνη
o-αμινομεθυλοβενζόλιο
ο-μεθυλανιλίνη
ο-μεθυλοβενζεναμίνη
Χημικά αναγνωριστικά
Χημικός τύπος C7H9N
Μοριακή μάζα 107,15306 amu
Σύντομος
συντακτικός τύπος
ο-CH3C6H4NH2
Αριθμός CAS 62-53-3
SMILES Nc1c(C)cccc1
Δομή
Ισομέρεια
Ισομερή θέσης >100
Φυσικές ιδιότητες
Σημείο τήξης -23 °C
Σημείο βρασμού 199-200 °C
Πυκνότητα 1.000 kg/m3
Εμφάνιση άχρωμο υγρό
Χημικές ιδιότητες
Επικινδυνότητα
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa).

Παραγωγή Επεξεργασία

Από o-μεθυλοφαινυλαλογονίδιο Επεξεργασία

Μέθοδος Hoffmann Επεξεργασία

Με επίδραση αμμωνίας σε o-μεθυλοφαινυλαλογονίδιο[1][2]:

 

Με επίδραση νατραμίδιου σε ο-μεθυλοφαινυλαλογονίδιο Επεξεργασία

Με επίδραση διαλύματος νατραμίδιου σε ο-μεθυλοφαινυλαλογονίδιο[4]:

 

Με αντιδραστήρια Grignard Επεξεργασία

Μέσω οργανομαγνησιακών ενώσεων και χλωραμίνης[5]:

 

Αναγωγή o-νιτροτολουολίου Επεξεργασία

Με αναγωγή ο-νιτροτολουολίου[6][7]:

 
ή
 

Αποικοδόμηση ο-μεθυλοβενζαμιδίου Επεξεργασία

Με αποικοδόμηαη ο-μεθυλοβενζαμίδιου κατά Hofmann[8]:

 

Χημική συμπεριφορά και παράγωγα Επεξεργασία

Οξεοβασική συμπεριφορά Επεξεργασία

1. Συμπεριφορά βάσης - Παράγει άλατα με οξέα[9].:

 
 

2. Συμπεριφορά οξέος - Παράγει άλατα με ισχυρές βάσεις[10]:

 
 

Επίδραση νιτρώδους οξέος Επεξεργασία

  • Το νιτρώδες οξύ είναι σχετικά ασταθές και γι' αυτό παράγεται συνήθως επί τόπου («in citu») με την παρακάτω αντίδραση:

 

1. Παραγωγή ο-διαζωμεθυλοβενζολοχλωρίδιου[11]:

 

2. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-κρεσόλη[12]:

 

3. Απαμίνωση - μετατροπή σε αλκυλο(ο-μεθυλοφαινυλ)αιθέρα[13]:

 

4. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-ιωδοτολουόλιο[14]:

 

5. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-αλοτολουόλιο[15]:

 

6. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-φθοροτολουόλιο[16]:

 

7. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-νιτροτολουόλιο[17]:

 

8. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-θειοκρεσόλη[18]:

 

9. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-μεθυλοβενζονιτρίλιο[19]:

 

10. Απαμίνωση - μετατροπή σε ο-μεθυλοφαινυλαρύλιο[20]:

 

Αλκυλίωση αμινομάδας Επεξεργασία

Με αλκυλαλογονίδια[21].:

 

Ακυλίωση αμινομάδας Επεξεργασία

1. Με ακυλαλογονίδια[22].:

 

2. Με ανυδρίτες καρβονικών οξέων[23]:

 

3. Με εστέρες[23]:

 

Με άλλα ηλεκτρονιόφιλα αντιδραστήρια Επεξεργασία

1. Με καρβονυλικές ενώσεις δίνει βάσεις του Shiff[24]:

 

2. Με φωσγένιο δίνει δι(ο-μεθυλοφαινυλ)ουρία[25]:

 

3. Με ισοκυανικό εστέρα[26]:

 

4. Με ισοκυανικό θειεστέρα[27]:

 

Πυρηνόφλες υποκαταστάσεις Επεξεργασία

1. Ισονιτριλική αντίδραση:[28]:

 

2. Αντίδραση Hinsberg[29]:

 

Αντιδράσεις του αρωματικού δακτυλίου Επεξεργασία

  • Η παρουσία της αμινομάδας ενεργοποιεί τον βενζολικό δακτύλιο, οπότε οι αντίστοιχες αντιδράσεις γίνονται ταχύτερα σε σχέση με το τολουόλιο και παράγονται συχνά και πολυπαράγωγα της ο-τολουϊδίνης. Ορισμένα όμως αντιδραστήρια προσβάλλουν πρώτα την αμινομάδα. Σ' αυτήν την περίπτωση χρειάζεται «προστασία» της, συνήθως με οξικό ανυδρίτη. Η παρουσία της ακετυλομάδας όμως απενεργοπποιεί κάπως το σύστημα, οπότε ελαχιστοποιείται η παραγωγή πολυπαραγώγων και παρεμποδίζεται στερεοχημικά την παραγωγή ο-παραγώγων της ο-τολουϊδίνης. Τέλος με παρουσία οξέων σχηματίζεται πρωτονιώνεται η αμινομάδα και απενεργοποιείται ο αρωματικός δακτύλιος, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται κυρίως μ-παράγωγα της ο-τολουϊδίνης[30].

1. Με νίτρωση παράγει:

α. 2-μεθυλο-4-νιτροβενζεναμίνη με προστασία[31]:

 [32]
  [33]
  [34]

β. 2-μεθυλο-3-νιτροβενζεναμίνη χωρίς προστασία[35].

 

Σημειώσεις και αναφορές Επεξεργασία

  1. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 243, §10.2.Α.
  2. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 324, §18.2.1,
  3. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 324, §18.2.2,
  4. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, 359, §16.4.7α
  5. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 243, §10.2.Β4.
  6. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 243, §10.2.Β2α.
  7. Για τις συνθήκες στην πρώτη αντίδραση: Thomas Kahl, Kai-Wilfrid Schröder, "Aniline" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2007; John Wiley & Sons: New York.
  8. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 325, §18.2Δ,
  9. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 245, §10.5.1. και §10.5.2α.
  10. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 329, §18.3ΑΠρ8.16. και Πρ8.18.
  11. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 330, §18.3Β.
  12. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1α.
  13. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1β.
  14. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1γ.
  15. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1δ
  16. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1ε.
  17. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1ζ.
  18. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1η.
  19. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1θ.
  20. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 399, §18.6.1ι.
  21. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 243, §10.2Α.
  22. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 245, §10.5.4.
  23. 23,0 23,1 SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3Γ.
  24. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 298, §18.5.4.
  25. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3Δ2.
  26. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3Δ3.
  27. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3Δ4.
  28. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3E1.
  29. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 331, §18.3E2.
  30. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 398, §18.5.5ΑΒ και SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 334, §18.3H.
  31. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999: Σελ. 334, §18.3H3.
  32. Προστασία αμινομάδας.
  33. Μόνο π-νίτρωση παραγώγου λόγω στερεοχημικής παρεμπόδισης της ο-νίτρωσης από την αρκετά ογκώδη αμινακετυλοομάδα.
  34. Αποπροστασία αμινομάδας.
  35. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982: Σελ. 398, §18.5.5Β

Πηγές Επεξεργασία

  1. Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
  2. Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  3. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  4. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982