Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου (Πούσκιν)

Ποίημα του Αλεξάντερ Πούσκιν

Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου (Ρωσικός τίτλος: Кавказский пленник» Kavkázskiy plénnik) είναι αφηγηματικό ποίημα που γράφτηκε από τον Αλέξανδρο Πούσκιν το 1820–21 και δημοσιεύτηκε το 1822. Το ποίημα είναι αφιερωμένο στον φίλο του Πούσκιν στρατηγό Νικολάι Ραγέφσκι, ήρωα του πολέμου του 1812 κατά τη Γαλλική εισβολή στη Ρωσία, και γράφηκε την εποχή που πέρασε ο ποιητής στο Πιατιγκόρσκ κατά την εξορία του στο νότο της Ρωσίας. [1]

Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου
Σκηνή από μάχη κατά τη Ρωσική κατάκτηση του Καυκάσου
ΣυγγραφέαςΑλεξάντρ Σεργκέγεβιτς Πούσκιν
ΤίτλοςКавказский пленник
ΓλώσσαΡωσικά
Ημερομηνία δημιουργίας1820
Ημερομηνία δημοσίευσης1822
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Το ποίημα αναφέρεται σε έναν Βυρωνικό ήρωα Ρώσο αξιωματικό που αιχμαλωτίζεται από τους Κιρκάσιους κατά τη διάρκεια του πολέμου του Καυκάσου και σώζεται από μια κοπέλα που τον ερωτεύτηκε. Για έναν αριστοκράτη αξιωματικό, συνηθισμένο στους ευρωπαϊκούς κώδικες τιμής και ηθικής στον πόλεμο, η περιφρόνηση των Κιρκάσιων για τη δυτική αντίληψη και τα δικαιώματα των κρατουμένων αντικατοπτρίζουν την ιδιότητά τους ως «ευγενών άγριων», μια ιδέα ιδιαίτερα δημοφιλή στη ρομαντική εποχή.

Παρά το ρομαντικό του θέμα, χάρη στη χρήση ακαδημαϊκών υποσημειώσεων και αξιόπιστου εθνογραφικού υλικού από τον συγγραφέα, το έργο θεωρείται αξιόπιστη μαρτυρία στη λαϊκή αντίληψη για τη ζωή, τις τοπικές ομορφιές και τις παραδόσεις στον Καύκασο εκείνη την εποχή.  [2]

Το ποίημα είχε μεγάλη επιτυχία και ακόμη και κατά τη διάρκεια της παραμονής του ποιητή στη νότια εξορία, στην Αγία Πετρούπολη ανέβηκε μια διασκευή σε μπαλέτο. Ανάμεσα στις πολλές μιμήσεις, αξιοσημείωτο είναι το ομώνυμο ποίημα του 14χρονου Μιχαήλ Λέρμοντοφ, που δανείζεται ολόκληρα τμήματα του κειμένου από την αρχική πηγή. Το 1872 ο Λέων Τολστόι έγραψε τη νουβέλα με τον ίδιο τίτλο και θέμα Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου, αλλά ο αιχμάλωτος του Τολστόι σώζεται από ένα μικρό κορίτσι που τον λυπήθηκε.

Το ποίημα παραμένει ένα από τα πιο διάσημα έργα του Πούσκιν και αναφέρεται συχνά στον ρωσικό πολιτισμό, επίσης σε ταινίες όπως η σοβιετική κωμωδία του 1967 Απαγωγή, καυκάσιου στυλ [3]και Καυκάσιος κρατούμενος του 2014. [4]

Τα ποιήματα του Νότου Επεξεργασία

Ο Αιχμάλωτος του Καυκάσου είναι το πρώτο από τα λεγόμενα «Ποιήματα του Νότου» του Πούσκιν, τα οποία έγραψε κατά την εξορία του από το 1821 έως το 1826 στον νότο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (στον Καύκασο, την Κριμαία, στο Κισινιόφ και στην Οδησσό). Οι εντυπώσεις του αποτέλεσαν έμπνευση για 4 ρομαντικά αφηγηματικά ποιήματα: Ο Αιχμάλωτος του Καυκάσου (1820–21), Οι αδελφοί ληστές (1822), Η κρήνη του Μπαχτσισαράι (1823) και Οι Τσιγγάνοι (1824).[5]

Υπόθεση Επεξεργασία

Η πλοκή βασίζεται στη ρομαντική ιστορία του έρωτα μιας όμορφης Κιρκάσιας κοπέλας για έναν Ρώσο αξιωματικό που αιχμαλωτίστηκε από τους Κιρκάσιους κατά τον πόλεμο για την κατάκτηση του Καυκάσου τον 19ο αιώνα. Η κοπέλα είναι αθώα, γλυκιά, στοργική και γενναία. Ο αιχμάλωτος είναι κουρασμένος, «βαριεστημένος από την ηδονή», ανίκανος να αγαπήσει αφού η καρδιά του έσπασε από μια όμορφη γυναίκα κάπου πίσω στη Ρωσία. Του δηλώνει την αγάπη της και τον παρακαλεί να την πάρει μακριά: ο αυστηρός πατέρας και ο αδερφός της πρόκειται να την πουλήσουν σε έναν σύζυγο σε άλλο χωριό. Εκείνος αρνείται λέγοντάς ότι δεν είναι πλέον ικανός να αγαπήσει. Με την πάροδο του χρόνου, παρόλο που τον κρατούσαν αιχμάλωτο, αρχίζει να εκτιμά την εξωτική ζωή και τα ήθη των Κιρκασίων, που περιγράφει ως «ευγενείς άγριους», που ζουν μακριά από τον πολιτισμό. [6]

Ένα βράδυ, ενώ οι άντρες του χωριού κάνουν επιδρομή σε ένα χωριό Κοζάκων, η Κιρκάσια κοπέλα φέρνει ένα πριόνι, του κόβει τις αλυσίδες και τον οδηγεί σε ένα στενό πέρασμα του ποταμού, όπου απέναντι βρίσκεται το ρωσικό στρατόπεδο. Της προτείνει να πάει μαζί του αλλά αυτή αρνείται. Ο ήρωας τη χαιρετά, και πέφτοντας στο ποτάμι σε ένα λεπτό βρίσκεται στην απέναντι πλευρά. Ξαφνικά, ακούει ένα παφλασμό. Το κορίτσι δεν βρίσκεται πια την άλλη πλευρά και συνειδητοποιεί ότι έχει πέσει στον ποταμό και πνίγηκε.

Κοιτάζει λυπημένος το γνώριμο χωριό απέναντι από το ποτάμι και πηγαίνει εκεί όπου οι ρωσικές ξιφολόγχες αστράφτουν στις πρωινές ακτίνες και ακούγονται οι κραυγές των Κοζάκων φρουρών.[7]

Ο επίλογος Επεξεργασία

Το ποίημα τελειώνει με έναν επίλογο που υμνεί τη ρωσική κατάκτηση του Καυκάσου και, ειδικότερα, την ανδρεία του διοικητή Γερμόλοφ (θεωρείται ότι το έγραψε με την ελπίδα να μειώσει τον χρόνο της εξορίας του). Αυτός ο επίλογος δημόσια δεν σχολιάστηκε σχεδόν καθόλου λόγω της λογοκρισίας, ωστόσο ιδιωτικά προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση από ανθρώπους φιλελεύθερων απόψεων φίλους του ποιητή, όπως ο Πιοτρ Βιάζεμσκι που έγραψε σε επιστολή του:[8]

Τι είδους ήρωες είναι ο Κοτλιαρέφσκι, ο Γερμόλοφ; Τι ωφελεί που «σαν μαύρη πανώλη κατέστρεψαν, εξολόθρευσαν τις φυλές»; Από τέτοια δόξα παγώνει το αίμα μας και σηκώνεται η τρίχα. Αν θα διαφωτίζαμε τις φυλές, τότε θα υπήρχε κάτι να υμνήσουμε. Η ποίηση δεν πρέπει να είναι σύμμαχος των δήμιων... οι ύμνοι ενός ποιητή δεν πρέπει ποτέ να είναι δοξολογία σφαγής.

Διασκευές Επεξεργασία

  • Ο Ρώσος συνθέτης Σέζαρ Κιουί έγραψε μια ομώνυμη όπερα (1857/58)

Μετάφραση στα ελληνικά Επεξεργασία

  • Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου, σε συλλογή έργων του Πούσκιν, μετάφραση: Χαράλαμπος Βουλοδήμος, Οδησσός, 1888 [9] [10]

Παραπομπές Επεξεργασία