Το Παγκράτιον ήταν αγώνισμα των αρχαίων Ελλήνων, ένας συνδυασμός πάλης, λακτισμάτων και πυγμαχίας χωρίς ιμάντες.

Παγκράτιον
Το γλυπτό των Παλαιστών, Ρωμαϊκό αντίγραφο του αρχικού Ελληνικού από τον 3ο αιώνα π.Χ., όπου απεικονίζονται παγκρατιστές, Πινακοθήκη Ουφίτσι.
ΟνομασίαΠαγκράτιον
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Για το παρόμοιο άθλημα συμπλοκής στην αρχαιότητα, δείτε: Αρχαιοελληνική πυγμαχία.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη Επεξεργασία

Ο Αριστοτέλης (Ρητορική Α 5-14, 1361β) το ορίζει ως εξής: «ὁ δὲ θλίβειν καὶ κατέχειν παλαιστικός, ὁ δὲ ὦσαι τῇ πληγῇ πυκτικός, ὁ δ' ἀμφοτέροις τούτοις παγκρατιαστικός». Η ονομασία προέρχεται από τις λέξεις παν + κρατείν, δηλαδή νικητής γινόταν αυτός που "κατέχει την κυρίαρχη δύναμη" ή αυτός που "κυριαρχεί απόλυτα", ενώ οι αθλητές ονομάζονταν παγκρατιαστές.

Το άθλημα αυτό, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και πολεμική τέχνη, εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 648 π.Χ. στην 33η Ολυμπιάδα. Ήταν θεαματικό και δημοφιλές («Εν Ολυμπία το κάλλιον» , Φιλόστρατος), αλλά και επικίνδυνο, αφού είχε ως αποτέλεσμα πολλές φορές ως και το θάνατο του ενός των αντιπάλων (Παυσανίας Η,10.1). Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες μετά το 200 π.Χ. εισήγαγαν και έναν λιγότερο βίαιο διαγωνισμό «Παγκρατίου παίδων» για τα νέα αγόρια.

Τεχνικά στοιχεία Επεξεργασία

 
Παγκρατιαστής σε στάση μάχης, ερυθρόμορφος αμφορέας, 440 π.Χ., Κρατική αρχαιολογική συλλογή Μονάχου.
 
Μελανόμορφο αγγείο του Κλεοφράδη περίπου το 500 π.Χ. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης.

Το παγκράτιο συνδύαζε το χτύπημα και την αρπαγή (λαβή) και ήταν αγώνας που κερδιζόταν με την υποταγή του αντιπάλου. Ένας αγωνιζόμενος θα μπορούσε να επισημάνει την υποταγή του με ανάταση του χεριού ή ενός δακτύλου του, αλλά μερικές φορές η μόνη μορφή υποταγής ήταν ο θάνατος ενός από τους αγωνιζόμενους.

Οι "κοινές κλειδαριές" και η "έμφραξη κρατούν" ήταν κοινές τεχνικές. Σήμερα αυτές οι τεχνικές θα μεταφράζονταν ως λαβές εξάρθρωσης σημείων, όπως αυχένας, ώμος, αγκώνας, καρπός, μηρός, αστράγαλος και άλλα. Τα λακτίσματα και η χρησιμοποίηση των "πυγμών" ήταν η μέθοδος επίθεσης, που στηρίζεται σε μεγάλο ποσοστό στη δύναμη. Γι' αυτό το λόγο το Παγκράτιο ήταν υπόθεση των βαρύτερων και πιο δυνατών αθλητών.
Στην πραγματικότητα υπήρχαν μόνο τρεις κανόνες: οι αγωνιζόμενοι δεν είχαν το δικαίωμα να βγάλουν ο ένας τα μάτια του άλλου, να δαγκώσουν ο ένας τον άλλον ή να τον χτυπήσουν στην περιοχή των όρχεων.

Υπήρχαν δύο είδη Παγκρατίου:

  • Το ένα διεξαγόταν σε όρθια στάση και ήταν λιγότερο επικίνδυνο, ονομαζόταν δε "Άνω ή ορθοστάνδην παγκράτιο".
  • Στο άλλο συνεχιζόταν ο αγώνας και μετά την πτώση ενός από τους αντιπάλους, ο οποίος κατόπιν τούτου ήταν ευάλωτος σε κτυπήματα του αντιπάλου. Το είδος αυτό ονομαζόταν "Κάτω παγκράτιο".

Ιστορικά στοιχεία Επεξεργασία

Η μυθολογία θέλει το άθλημα να προέρχεται από το Θησέα, που επιστράτευσε συνδυασμό πάλης και πυγμής για να καταβάλει τον Μινώταυρο. Σύμφωνα με άλλη ανάλογη εκδοχή, ο Ηρακλής κατέβαλε με τον τρόπο αυτό το λιοντάρι της Νεμέας.
Με τις εκστρατείες του Μεγ. Αλεξάνδρου το Παγκράτιο διαδόθηκε στην Ινδία. Πιστεύεται πως από εκεί έφτασε στις χώρες της Άπω Ανατολής και αποτέλεσε τον πρόγονο όλων των ανατολικών πολεμικών τεχνών.
Διάσημοι αρχαίοι παγκρατιαστές ήταν ο Θεαγένης ο Θάσιος, ο Λύγδαμης ο Συρακούσιος, ο Δωριεύς ο Ρόδιος, ο Σώστρατος ο Σικυώνιος και ο Πολυδάμας από τη Σκοτούσσα.

Αρχαίοι ολυμπιακοί αγώνες Επεξεργασία

Οι γνωστοί ολυμπιονίκες του Παγκρατίου στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες:[1]

Διοργάνωση Έτος Ολυμπιονίκης Περιοδονίκης Πόλη Ολυμπιονίκη
33η 648 π.Χ. Λύγδαμις Συρακούσες
36η 636 π.Χ. Φρύνων Αθήνα
52η 572 π.Χ. Αρριχίων Φιγαλεία
53η 568 π.Χ. Αρριχίων Φιγαλεία
54η 564 π.Χ. Αρριχίων Φιγαλεία
61η 536 π.Χ. Ρηξίβιος Οπούς (Λοκρίδα)
66η 516 π.Χ. Τιμασίθεος Δελφοί
67η 512 π.Χ. Τιμασίθεος Δελφοί
74η 484 π.Χ. Αγίας Θεσσαλία, Φάρσαλα
75η 480 π.Χ. Δρομεύς Μαντίνεια Αρκαδίας
76η 476 π.Χ. Θεαγένης Θάσος
77η 472 π.Χ. Καλλίας Αθήνα
78η 468 π.Χ. Επιτιμάδας Άργος
79η 464 π.Χ. Εφωτίων (ή Εφουδίων ή Εφωδίων) Μαίναλο
80η 460 π.Χ. Τιμόδημος Αθήνα
81η 456 π.Χ. Τιμάνθης Κλεωναί Αργολίδας
82η 452 π.Χ. Δαμάγητος Ρόδος
83η 448 π.Χ. Δαμάγητος Ρόδος
87η 432 π.Χ. Δωριεύς Ρόδος
88η 428 π.Χ. Δωριεύς Ρόδος
89η 424 π.Χ. Δωριεύς Ρόδος
90η 420 π.Χ. Ανδροσθένης Μαίναλο
91η 416 π.Χ. Ανδροσθένης Μαίναλο
93η 408 π.Χ. Πολυδάμας Θεσσαλία, Σκοτούσσα Φαρσάλων
94η 404 π.Χ. Πρόμαχος Πελλήνη
95η 400 π.Χ. Αντίοχος Λέπρεο
100η 380 π.Χ. Ξενοφών Αίγιο
103η 368 π.Χ. άγνωστος Στράτος Αιτωλοακαρνανίας
104η 364 π.Χ. Σώστρατος ο Σικυώνιος Σικυώνα
105η 360 π.Χ. Σώστρατος ο Σικυώνιος Σικυώνα
106η 356 π.Χ. Σώστρατος Σικυώνα
111η 336 π.Χ. Διόξιππος Αθήνα
114η 324 π.Χ. Αστυάναξ Μίλητος
115η 320 π.Χ. Αστυάναξ Μίλητος
116η 316 π.Χ. Αστυάναξ Μίλητος
117η 312 π.Χ. Αριστοφών Αθήνα
118η 308 π.Χ. Αντήνωρ Μίλητος ή Αθήνα
119η 304 π.Χ. Λεοντίσκος άγνωστη
120η 300 π.Χ. Νίκων Ανθηδών
121η 296 π.Χ. Νίκων Ανθηδών
140η 220 π.Χ. Αγησίδαμος Μεσσηνία
141η 216 π.Χ. Κλειτόμαχος Θήβα
142η 212 π.Χ. Κάπρος Ηλεία
156η 156 π.Χ. Αριστομένης Ρόδος
162η 132 π.Χ. Μηνόδωρος Αθήνα
172η 92 π.Χ. Πρωτοφάνης Μαγνησία του Μαιάνδρου
177η 72 π.Χ. Σφοδρίας Σικυώνα
178η 68 π.Χ. Στράτων Αλεξάνδρεια
182η 52 π.Χ. Μαρίων Αλεξάνδρεια
189η 24 π.Χ. Φίλιππος Γλύκων Πέργαμος
198η 13 μ.Χ. Αριστέας Στρατονίκεια Καρίας (ή Μαίανδρος)
201η 25 μ.Χ. Ερμάς Αντιόχεια
202η 29 μ.Χ. Ερμάς Αντιόχεια
203η 33 μ.Χ. Ηράς Λαοδίκεια (Μικρά Ασία)
204η 37 μ.Χ. Νικόστρατος Αιγές Κιλικίας
208η 53 μ.Χ. άγνωστος Στρατονίκη
211η 67 μ.Χ. [2] Ξενόδαμος Αντίκυρα
212η 69 μ.Χ. Τίτος Κλαύδιος Αρτεμίδωρος Τράλλεις
215η 81 μ.Χ. Τίτος Κλαύδιος Ρούφος Σμύρνη
216η 85 μ.Χ. Τίτος Φλάβιος Αρτεμίδωρος Άδανα
217η 89 μ.Χ. Τίτος Φλάβιος Αρτεμίδωρος Άδανα
220η 101 μ.Χ. Τίτος Φλάβιος Αρχίβιος Αλεξάνδρεια
221η 105 μ.Χ. Τίτος Φλάβιος Αρχίβιος Αλεξάνδρεια
227η 129 μ.Χ. Μάρκος Ούλπιος Δομέστικος Έφεσος
232η 149 μ.Χ. Σωκράτης άγνωστη
233η 153 μ.Χ. Μάρκος Αυρήλιος Δημήτριος Αλεξάνδρεια
238η 173 μ.Χ. Μάρκος Αυρήλιος Δημόστρατος Δαμάς Σάρδεις
239η 177 μ.Χ. Μάρκος Αυρήλιος Δημόστρατος Δαμάς Σάρδεις
240η 181 μ.Χ. Μάρκος Αυρήλιος Ασκληπιάδης Αλεξάνδρεια
247η 209 μ.Χ. Γάιος Περήλιος Αυρήλιος Αλέξανδρος Θυάτειρα
248η 213 μ.Χ. Λούκιος Σιλίκος Φίρμος Μανδρογένης Μαγνησία του Μαιάνδρου
249η 217 μ.Χ. Αυρήλιος Αίλιξ Φοινίκη
250η 221 μ.Χ. Αυρήλιος Φοιβάμμων Αίγυπτος

Νικητές του Παγκρατίου παίδων στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες:[1]

Διοργάνωση Έτος Ολυμπιονίκης Περιοδονίκης Πόλη Ολυμπιονίκη
145η 200 π.Χ. Φαίδιμος Αλεξάνδρεια Τρωάς
152η 172 π.Χ. Δίαλλος Σμύρνη
156η 156 π.Χ. Αμύντας Λέσβος, Ερεσός (ή Έφεσος στη Μικρά Ασία)
177η 72 π.Χ. Κάλας Ηλεία
207η 49 μ.Χ. Πόπλιος Κορνήλιος Αρίστων Έφεσος
217η 89 μ.Χ. Νικάνωρ Έφεσος
224η 117 μ.Χ. Πόπλιος Αίλιος Αριστόμαχος Μαγνησία του Μαιάνδρου

Σύγχρονο Παγκράτιο Επεξεργασία

Στη σύγχρονη εποχή το Παγκράτιο αναβίωσε επίσημα το 1977, οπότε πρωτοστατούντος του -μετέπειτα διάσημου- δάσκαλου πολεμικών τεχνών, Σίμου Ζαχόπουλου[3] (1948-2013)[4] από την Καβάλα έγιναν οι πρώτες κινήσεις για την ίδρυση Ομοσπονδίας Παγκρατίου αθλήματος, ενώ αργότερα άρχισαν προσπάθειες ένταξής του στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Τελικά η Ελληνική Ομοσπονδία Παγκρατίου Αθλήματος (ΕΟΠΑ) ιδρύθηκε το 1996 από δύο παλαιούς μαθητές του Ζαχόπουλου, τον Π. Κουτρούμπα και τον Λ. Σαββίδη και έναν δάσκαλο του Καράτε και του Kickboxing, τον Πολυνίκη Τριγάζη.[5]

Για την συμπερίληψη στο Ολυμπιακό πρόγραμμα τέθηκε ως προϋπόθεση η διάδοση του αθλήματος σε πλάτος, αφού η Παγκόσμια Ομοσπονδία αριθμεί μόλις 28 κράτη-μέλη. Στην Ελλάδα υπάρχουν (στοιχεία του 2009) περίπου 2.000 ενεργοί αθλητές, οργανωμένοι σε 127 σωματεία.

Έκθεση φωτογραφιών Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 «Βάση αρχαίων Ολυμπιονικών - Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού». 
  2. Οι αγώνες προορίζονταν να γίνουν το 65 αντί για το 67, αλλά ο αυτοκράτορας Νέρωνας άλλαξε την ημερομηνία διεξαγωγής ώστε να συμπέσει με την επίσκεψη του στην Ελλάδα 2 χρόνια αργότερα.
  3. Ο Σίμος Ζαχόπουλος είναι επίσης αυτός που πρωτοέφερε το άθλημα του Kickboxing στην Ελλάδα, ενώ υπήρξε συνιδρυτής της WAKO.
  4. Ο Σίμος Ζαχόπουλος μας συστήνεται Αρχειοθετήθηκε 2020-09-20 στο Wayback Machine., μέσω ιστοτόπου της κοινότητας καταγωγής του (Ζυγός Καβάλας}
  5. Φωτογραφίες και ντοκουμέντα σχετιζόμενα με το Παγκράτιο και τη σχολή του Σίμου Ζαχόπουλου Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine., από ιστότοπο της κοινότητας καταγωγής του.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Πηγές Επεξεργασία