Παιδεία Ελλήνων της Διασποράς

Παιδεία Ομογενών

Ο όρος "Παιδεία Ομογενών" αναφέρεται στην "Παιδεία των Ελλήνων της Διασποράς", αλλά και σε σχετικό ερευνητικό-εκπαιδευτικό Πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδος το οποίο είχε ως αντικείμενο την Ελληνόγλωσση Εκπαίδευση στη Διασπορά.
Το πρόγραμμα Παιδεία Ομογενών χρηματοδοτήθηκε από την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδος και υλοποιήθηκε από το «Εργαστήριο Διαπολιτισμικών και Μεταναστευτικών Μελετών» (Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ) του Πανεπιστήμιου Κρήτης, κατά τη χρονική περίοδο 1997-2014.
Είχε δε ως στόχο τη διατήρηση, την καλλιέργεια και την προώθηση της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού στην Ελληνική Διασπορά, μέσω της βελτίωσης της παρεχόμενης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και απευθυνόταν σε συγκεκριμένους φορείς και μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης καθώς και σε συγκεκριμένους ομάδες στόχους μαθητών και εκπαιδευτικών.

Στο πλαίσια του προγράμματος αναπτύχθηκε εκπαιδευτικό υλικού, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή, για τη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και Στοιχείων Ιστορίας και Πολιτισμού, υλοποιήθηκαν προγράμματα επιμόρφωση των αποσπώμενων και των ομογενών εκπαιδευτικών και δημιουργήθηκαν δίκτυα επικοινωνίας και βάσεις δεδομένων καθώς και υπηρεσίες τηλεκπαίδευσης.

Οι παράμετροι που είναι πολύ σημαντικές και που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε κάθε εκπαιδευτική παρέμβαση είναι: οι φορείς και οι μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, οι μαθητές που φοιτούν σε αυτές και οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε αυτές.

Ελληνική Διασπορά

Απόδημος ελληνισμός vs. ελληνισμός της διασποράς: Ο όρος απόδημος ελληνισμός είναι περισσότερο διοικητικός όρος και χρησιμοποιείται συχνά σε θεσμικά κείμενα. Στη στενή και κυριολεκτική του έννοια αναφέρεται και περιορίζεται στους Έλληνες της μεταναστευτικής διασποράς, υπονοώντας μάλιστα ότι αυτοί ενδέχεται να παλιννοστήσουν. Χρησιμοποιείται όμως και συμβατικά για να εκφράσει συνολικά τον εκτός Ελλάδας ελληνισμό. Αντίθετα, ο όρος ελληνισμός της διασποράς παραπέμπει σε μια εδραιωμένη πλέον κατάσταση, η οποία είναι το αποτέλεσμα της μετακίνησης ελληνικών πληθυσμών, από τα μέσα του 15^ου αιώνα μέχρι σήμερα, είτε λόγω εκδιώξεων και βίαιων μετακινήσεων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας είτε στο πλαίσιο μιας «εκούσιας»  εργατικής μετανάστευσης. Στην παρούσα μελέτη προτιμάται και χρησιμοποιείται ο όρος διασπορά. , κυρίως από το 1890 και μετά.

Διασπορά: Με τον όρο Διασπορά νοείται ο γεωγραφικός διασκορπισμός εθνοτικών ομάδων οι οποίες αποκομμένες, αλλά όχι οπωσδήποτε αποξενωμένες, από την ομάδα προέλευσης/αναφοράς τους, ή τον εθνοτικό κορμό, ζουν ως εθνοτικές ομάδες στα πλαίσια μιας πολιτισμικά διαφορετικής κοινωνίας, κινούνται μεταξύ δύο ομάδων αναφοράς και μεταξύ δύο πολιτισμικών συστημάτων και ως εκ τούτου διαμορφώνεται κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες η ταυτότητά τους.

Ιστορική Διασπορά

Ο όρος ιστορική διασπορά αναφέρεται στις εμπορικές  Κοινότητες και εν γένει στις παροικίες που δημιουργήθηκαν κατά τα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας στις παρυφές της, και περιλαμβάνει σήμερα τα απομεινάρια αυτών των παροικιών, κυρίως περί τη Μαύρη Θάλασσα, στην Υπερκαυκασία, αλλά και στην Αίγυπτο

Μεταναστευτική Διασπορά

Αντίθετα, ο όρος μεταναστευτική διασπορά αναφέρεται στην εργατική μετανάστευση, όπως αυτή ξεκίνησε περί το 1890 και κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1960, οδηγώντας στη δημιουργία μεταναστευτικών Κοινοτήτων σχεδόν σ’ όλες τις ηπείρους.Αυτό το σκέλος της Ελληνικής Διασποράς εμπλουτίστηκε από το 2010 και μετά - λόγω της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα- με νέους μετανάστες οι οποίοι στην πλειοψηφία τους διαθέτουν υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα (ακαδημαϊκή μετανάστευση).

Φορείς και μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης

Ο προσδιορισμός του αριθμού των Ελλήνων της Διασποράς είναι αρκετά δύσκολος. Αισιόδοξες εκτιμήσεις, όπως αυτές του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) τον ανεβάζουν σε εφτά εκατομμύρια, ενώ σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού (ΓΓΑΕ) ο αριθμός πλησιάζει τα έξι εκατομμύρια. Ρεαλιστικότερες μελέτες, όπως εκείνες του προγράμματος Παιδεία Ομογενών, εκτιμούν ότι ο αριθμός ατόμων ελληνικής καταγωγής ανά τον κόσμο κυμαίνεται περί τα τέσσερα εκατομμύρια και ζουν σε περισσότερες από 100 χώρες. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των ατόμων διατηρεί στενές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με το Κέντρο, ή αλλιώς τη χώρα καταγωγής την Ελλάδα, και ένα ακόμα μεγαλύτερο διατηρεί τουλάχιστον συναισθηματικές σχέσεις. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, υπάρχει μια σχέση μεταξύ Κέντρου και Διασποράς.

Η διατήρηση και η καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού, στις νέες γενιές στη Διασπορά, είναι πρωτίστως αποστολή της εκπαίδευσης η οποία απαντάται, σε τουλάχιστον σαράντα χώρες, σε διάφορες μορφές και με διάφορους φορείς,όπως φαίνεται από τον πίνακα.

Από τον πίνακα προκύπτουν οι εξής βασικές κατηγοριοποιήσεις:

α) Υπάρχουν τριών ειδών φορείς:οι παροικιακές οργανώσεις και η ελληνορθόδοξη εκκλησία,οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες της χώρας διαμονής και εκείνες της χώρας προέλευσης.

β) Υπάρχουν αυτόνομες σχολικές μονάδες που παρέχουν τίτλους σπουδών (3,4α,4β και 5) και Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας (ΤΕΓ) ενταγμένα ή μη στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας διαμονής (σημεία 1 και 2 του πίνακα).

γ) Οι διάφορες μορφές εκπαίδευσης μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες, σ' αυτές που είναι ενταγμένες στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας διαμονής και σε εκείνες που είναι εκτός συστήματος (τελευταία στήλη).

Φορείς και μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στη Διασπορά
Μορφές	Φορείς			Διδασκαλία Ελληνικής ενσωματωμένη στο εκπ. σύστημα της χ.δ. Ναι Όχι
	Παροικιακή οργάνωση/ Εκκλησία	Χώρα διαμονής (χ.δ.)	Χώρα προέλευσης (χ.π.)
1.Απογευματινά και Σαββατιανά Τμήματα Ελλην.Γλώσσας(ΤΕΓ)	Χ		Χ		Χ
2.Ενταγμένο Μάθημα Ελληνικών και ενταγμένα ΤΕΓ		Χ		Χ
3.Ελληνικά Σχολεία (αμιγή).			Χ		Χ
4α.Ημερήσια Σχολεία (δίγλωσσα, εθνοτικά ομοιογενή)	Χ			Χ
4β.Ημερήσια Σχολεία (δίγλωσσα, εθνοτικά ετερογενή	Χ	Χ		Χ
5.Δίγλωσσα κρατικά Σχολεία		Χ		Χ

Φορείς

Αναλυτικότερα, ιδιαίτερα στις Η.Π.Α. φορέας της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης είναι η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία Αμερικής. Αντίθετα, στο χώρο της Ευρώπης φορείς είναι, κατά κανόνα, οι κρατικές υπηρεσίες. Στην Αυστραλία και στον Καναδά πρωτοστατούν οι παροικιακές οργανώσεις και η Εκκλησία. Στις δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης υπάρχουν μεν κρατικοί φορείς, όμως οι περισσότερες πρωτοβουλίες ίδρυσης Σχολείων ή Τμημάτων Ελληνικής Γλώσσας ξεκινούν από παροικιακούς φορείς, (συλλόγους, κοινότητες, ομοσπονδίες ελληνικών σωματείων, εταιρίες κ.λπ.).

Ποιος λειτουργεί ως φορέας ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και ποια μορφή εκπαίδευσης είναι η συχνότερη σε κάθε χώρα εξαρτάται από τις ιδιαίτερες συνθήκες σε κάθε χώρα, από την εκπαιδευτική πολιτική της έναντι των εθνοτικών ομάδων στην επικράτειά της και φυσικά από την ιστορική εξέλιξη της παρουσίας των Ελλήνων σε κάθε χώρα και σ’ ένα βαθμό και από την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους.

Οι φορείς που κρατούν την ελληνόγλωσση εκπαίδευση στα χέρια τους και διασφαλίζουν τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας στη Διασπορά είναι κυρίως οι Αστικές Κοινότητες και η Εκκλησία. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση της Ευρώπης, και ιδιαίτερα της Γερμανίας, όπου η ελληνόγλωσση εκπαίδευση χρηματοδοτείται και εποπτεύεται εν μέρει από τις εκπαιδευτικές αρχές της χώρας διαμονής και κυρίως από την Ελλάδα.

Οι κύριοι χρηματοδότες, ωστόσο, είναι οι ίδιοι οι γονείς. Σύμφωνα με μελέτη που έγινε σε δεκαπέντε χώρες (στο πλαίσιο του προγράμματος Παιδεία Ομογενών) οι κύριοι χρηματοδότες των Τμημάτων Ελληνικής Γλώσσας ήταν:

-         οι γονείς                         39,5%

-         το κράτος διαμονής       36,7%

-         ο ίδιος ο φορέας            27.9%

-         το ελληνικό κράτος       25.9%

Μορφές

Οι διάφορες μορφές εκπαιδευτής μπορούν να ενταχθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Στα Σχολεία στα οποία οι μαθητές εκπληρώνουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση και λαμβάνουν αναγνωρισμένους τίτλους σποδών και στα Τμήματα  Ελληνικής Γλώσσας τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά, απογευματινές ώρες ή το Σάββατο.

Σχολεία:  

Τα Σχολεία ονομάζονται συχνά Ημερήσια Σχολεία (μορφή 4α και 4β στον πίνακα). Το όνομά τους το πήραν από το χρόνο λειτουργίας τους, λειτουργούν πρωί ή και απόγευμα κατά τις εργάσιμες ημέρες, καλύπτουν πλήρως την υποχρεωτική φοίτηση των μαθητών, λειτουργούν με βάση το θεσμικό πλαίσιο (οργάνωση, προγράμματα σπουδών, εκπαιδευτικό υλικό, προσωπικό κ.λπ.) της χώρας διαμονής και χορηγούν αναγνωρισμένους τίτλους σπουδών.

Ημερήσια Σχολεία λειτουργούν κυρίως στις Η.Π.Α., στον Καναδά και στην Αυστραλία. Αντίστοιχα σχολεία υπάρχουν φυσικά και αλλού, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία, Βρυξέλλες, Λονδίνο ή στις Αφρικανικές χώρες (Σουδάν, Αιθιοπία, Ν. Αφρική), αλλά φέρουν διαφορετικές ονομασίες. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ονομάζονται αμιγή Ελληνικά Σχολεία (μορφή 3 στο πίνακα), επειδή ακολουθούν το ελλαδικό αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και χρησιμοποιούν το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό.

Το ακριβές αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα των Ημερήσιων Σχολείων εξαρτάται από τις εκάστοτε θεσμικές συνθήκες. Τα Ημερήσια Σχολεία στο Κεμπέκ, για παράδειγμα, είναι τρίγλωσσα με γλώσσες διδασκαλίας, ή/ και κάλυψης καθημερινών εκπαιδευτικών/ σχολικών αναγκών, τη Γαλλική, την Ελληνική και την Αγγλική. Το ίδιο ισχύει και για το SAHETI στο Johannesburg, στο οποίο γλώσσες διδασκαλίας είναι τα Αγγλικά, τα Αφρικανικά και τα Ελληνικά και εκτός τούτου προσφέρονται και άλλες γλώσσες ως μάθημα επιλογής, π.χ. η γλώσσα των Ζουλού.

Σε μια ξεχωριστή κατηγορία σχολικών μονάδων θα μπορούσαν να ενταχθούν Δίγλωσσα Κρατικά Σχολεία που ιδρύονται, εποπτεύονται και χρηματοδοτούνται (εξ ολοκλήρου ή κατά το μεγαλύτερο μέρος, από τις εκπαιδευτικές υπηρεσίες των κρατών διαμονής. Σ’ αυτή την κατηγορία σχολείων εντάσσονται, για παράδειγμα, τα Ευρωπαϊκά Κρατικά Σχολεία του Βερολίνου και τα Charter Schools στις ΗΠΑ.

Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας (ΤΕΓ)

Η πλέον συνήθης μορφή ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στη διασπορά είναι τα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας, είτε απογευματινά είναι αυτά είτε Σαββατιανά. Πλέον των δύο τρίτων των μαθητών που διδάσκονται Ελληνικά φοιτούν σ’ αυτή τη μορφή εκπαίδευσης.

Τα Τμήματα Ελληνικής Γλώσσας στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ελληνόγλωσση εκπαίδευση λειτουργούν ως :

–       Τμήματα ενταγμένα στο κανονικό πρωινό πρόγραμμα των σχολείων της χώρας διαμονής είτε μόνο για μαθητές ελληνικής καταγωγής είτε για κάθε ενδιαφερόμενο μαθητή του σχολείου (σπάνια μορφή). Σ’ αυτή την περίπτωση τα ΤΕΓ εποπτεύονται από τις εκπαιδευτικές αρχές της χώρας διαμονής.

–       Τμήματα ενταγμένα στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας διαμονής, αλλά που λειτουργούν απογευματινές ώρες για μαθητές ελληνικής καταγωγής (συνήθης μορφή). Και σ’ αυτή την περίπτωση τα ΤΕΓ τελούν υπό την εποπτεία των εκπαιδευτικών αρχών της χώρας διαμονής

–       Τμήματα που λειτουργούν απογευματινές ώρες εκτός του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας διαμονής, συνήθως με ευθύνη παροικιακών φορέων (η πλέον συνήθης μορφή),

–       Τμήματα που λειτουργούν απόγευμα και υποστηρίζονται τόσο από τις εκπαιδευτικές αρχές και θεσμούς της χώρας διαμονής όσο και από παροικιακούς φορείς (π.χ. περίπτωση Οντάριο στον Καναδά),

–       Σαββατιανά Τμήματα.

Τα προγράμματα σπουδών, το ωρολόγιο πρόγραμμα, το εκπαιδευτικό υλικό και σ’ ένα βαθμό και το εκπαιδευτικό προσωπικό  διαφοροποιούνται σημαντικά σε αυτές τις δύο βασικές μορφές εκπαίδευσης.

Αν εξαιρεθούν τα αμιγή Ελληνικά Σχολεία στην Ευρώπη στις λοιπές μορφές εκπαίδευσης οι τίτλοι σπουδών χορηγούνται με βάση το εκπαιδευτικό σύστημα της εκάστοτε χώρας διαμονής και τις εκπαιδευτικές πολιτικές της. Σε αρκετές χώρες η Ελληνική Γλώσσα αναγνωρίζεται ως μάθημα επιλογής, αξιολογείται και ο βαθμός σε αυτή συνεκτιμάται για τη σχολική πρόοδο και πορεία του μαθητή, όπως για παράδειγμα:

Γερμανία: Versetzungrelevantes Fach, Abiturfach

Γαλλία: Bacalauréat

Αγγλία: GCSE

Αυστραλία: VCE

USA/NY: Regents Examinations

Ν. Αφρική: matric (παλαιότερα) Server Education and Training (S.E.T. σήμερα).

Αυτό σημαίνει ότι αρκετές χώρες διαθέτουν τους δικούς τους μηχανισμούς αξιολόγησης και πιστοποίησης της Ελληνικής Γλώσσας. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι μηχανισμοί αυτοί λειτουργούν ανταγωνιστικά προς το Πιστοποιητικό Ελληνομάθειας του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ).

Μαθητές

Με βάση την εθνοτική προέλευση  των μαθητών που φοιτούν στις διάφορες μορφές  ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης και το βαθμό κατοχής της Ελληνικής, από αυτούς, προκύπτουν οι ακόλουθες, παιδαγωγικά και διδακτικά αξιοποιήσιμες, κατηγορίες μαθητών:

α) Ομοεθνείς ελληνόγλωσσοι,

β) Ομοεθνείς χωρίς γνώση της Ελληνικής,

γ) Αλλοεθνείς αλλόγλωσσοι.

Πόσοι μαθητές αντιστοιχούν σε κάθε ομάδα είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί. Ποικίλει δε  από χώρα σε χώρα και εξαρτάται κυρίως από την εκπαιδευτική πολιτική της εκάστοτε χώρας. Στη Αυστραλία, για παράδειγμα, οι αλλοεθνείς αλλόγλωσσοι που μαθαίνουν Ελληνικά είναι πολυάριθμοι, επειδή η Ελληνική έχει εισαχθεί ως "μάθημα επιλογής" στη δημοσιά εκπαίδευση.

Δύσκολος είναι, επίσης, ο υπολογισμός του συνολικού αριθμού των μαθητών που διδάσκονται ελληνικά ανά τον κόσμο. Οι πλέον πρόσφατοι και σε ένα σημαντικό βαθμό αξιόπιστοι υπολογισμοί έγιναν το 2010 με βάση  τα στατιστικά στοιχεί του  ελληνικού Υπουργείου Παιδείας (ΔΙΠΟΔΕ) και τις μελέτες του προγράμματος Παιδεία Ομογενών. Σύμφωνα με αυτούς τους υπολογισμούς ο αριθμός των μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκονταν κατά το σχολικό έτος 2009/10 Ελληνικά στο εξωτερικό κυμαίνονταν μεταξύ 95.000 -100.000,  συμπεριλαμβανομένων των αλλοεθνών αλλόγλωσσων μαθητών.

Οι διαφορετικές κατηγορίες μαθητών πηγαίνουν στο σχολείο με διαφορετικές κοινωνικές, πολιτισμικές  και γλωσσικές προϋποθέσεις και έχουν διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες.

Εκπαιδευτικό υλικό

Οι διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες συνεπάγονται τη χρήση διαφοροποιημένου εκπαιδευτικού υλικού, έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες των μαθητών.

Με βάση την εθνοτική προέλευση, τη γλωσσομάθεια και την ηλικία  των μαθητών προκύπτουν οι ακόλουθες ομάδες-στόχοι για τις οποίες είναι σκόπιμο να υπάρχει διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό.

Ομάδες στόχοι:

1.Ομοεθνείς μαθητές της προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας με

έστω περιορισμένη επικοινωνιακή επάρκεια στην Ελληνική.

2.Ομοεθνείς μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με έστω περιορισμένη επικοινωνιακή επάρκεια στην Ελληνική.

3.Ομοεθνείς μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης χωρίς καθόλου γλωσσικές και με ελάχιστες ή «καθόλου» ελληνογενείς πολιτισμικές προϋποθέσεις.

4.Αλλοεθνείς αλλόγλωσσοι μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που μαθαίνουν την Ελληνική.

Στο πλαίσιο του προγράμματος Παιδεία Ομογενών, το οποίο υλοποιήθηκε με εντολή και χρηματοδότηση του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, αναπτύχθηκε διαφοροποιημένο εκπαιδευτικό υλικό, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή, το οποίο καλύπτει σε μεγάλο βαθμό της μαθησιακές ανάγκες των ομάδων-στόχων. Το υλικό αυτό διατίθεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείο και συγκεκριμένα από τον Διόφαντο. Είναι,όμως, αναρτημένο και στον ιστοχώρο του ίδιου του προγράμματος.

Εκπαιδευτικοί

Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στις διάφορες μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό μπορούν να καταταγούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Στη μια εντάσσονται οι αποσπασμένοι από την Ελλάδα και στην άλλη οι ομογενείςꞏ δηλαδή αυτοί που διαμένουν μόνιμα στην εκάστοτε χώρα διαμονής και  που αποτελούν την πλειοψηφία. Ιδιαίτερα μετά το ξέσπασμα της οικονομική κρίσης στην Ελλάδα,2009 και μετά, ο αριθμός των αποσπασμένων εκπαιδευτικών μειώθηκε δραματικά.

Ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο τύπους δασκάλου –που ο μεν πρώτος λειτουργεί ως εκπρόσωπος της Ελλάδας και ως φορέας του ελλαδικού πολιτισμού και της ελλαδικής ελληνικότητας, ο δε δεύτερος ως εκπρόσωπος της παροικίας και φορέας της διασπορικής ελληνικότητας– κινούνται οι τυπολογίες των δασκάλων με διδασκαλική κατάρτιση. Γιατί υπάρχουν και δάσκαλοι που δεν διαθέτουν διδασκαλική κατάρτιση, οι λεγόμενοι «μη προσοντούχοι». Αυτή η κατηγορία εκπαιδευτικών μειώνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια, επειδή όλο και περισσότεροι δάσκαλοι καταρτίζονται στα πανεπιστήμια  πολλών χωρών διαμονής.