Παλιουριά Γρεβενών

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 39°57′07″N 21°43′12″E / 39.95194°N 21.72000°E / 39.95194; 21.72000

Η Παλιουριά (παλαιά ονομασία: Ζημνιάτσι) είναι χωριό του νομού Γρεβενών.

Παλιουριά
Παλιουριά is located in Greece
Παλιουριά
Παλιουριά
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΔυτική Μακεδονία
Περιφερειακή ΕνότηταΓρεβενών
ΔήμοςΔεσκάτης
Δημοτική ΕνότηταΔεσκάτης
Γεωγραφία
ΝομόςΓρεβενών
Υψόμετρο500 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος325
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΖημνιάτσι
Ταχ. κώδικας512 00

Γεωγραφική Θέση

Επεξεργασία

Το χωριό βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Γρεβενών, στους πρόποδες της δυτικής απόληξης των Καμβουνίων ορέων και συγκεκριμένα της υψηλότερης κορυφής αυτών, η οποία είναι γνωστή με το όνομα Μπουνάσια ή Βουνάσσα. Το χωριό, στα δυτικά του οποίου ρέει ο Αλιάκμονας, είναι ένα από τα επτά χωριά της περιοχής της Φιλουρίας και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 500 περίπου μέτρων, απέχει δε από την πόλη των Γρεβενών 46 χλμ. και 15 χλμ. από την κοντινή κωμόπολη της Δεσκάτης.

Η Παλιουριά κατοικείται από παλαιοτάτων χρόνων καθώς αποτελούσε σημαντικό εμπορικό πέρασμα, κατά τη βυζαντινή περίοδο αλλά και διασταύρωση των μεγάλων δρόμων Σερβίων-Γρεβενών και Ελασσόνας-Γρεβενών, κατά την Τουρκοκρατία. Προσφάτως, μάλιστα,η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως, στη θέση Κεραμαριό, βορειοδυτικά του σημερινού οικισμού, αρχαίο οικισμό της Τυμφαίας, μίας από τις διοικητικές περιοχές του Μακεδονικού Βασιλείου, επιβεβαιώνοντας έτσι τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.

Το παλαιότερο όνομα του χωριού ήταν Ζημνιάτσι, καθώς οι Τούρκοι αγάδες αποκαλούσαν "ζημιάρηδες" τους κατοίκους της Παλιουριάς, οι οποίοι αντιδρούσαν έντονα στην επιβολή επαχθέστερης φορολογίας, στα μισά του 19ου αιώνα. Κατ' άλλη εκδοχή, το προηγούμενο όνομα ήταν Σμηάτσι και προέρχοταν από το αρχαιοελληνικό ρήμα σμήω(=σφουγγίζω, καθαρίζω) καθότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των κατοίκων, τα νερά μιας από τις δεξαμενές του χωριού, της Μπιτέρνας, είχαν θεραπευτικές ιδιότητες.

Κατά την πρώτη ιστορική αναφορά του χωριού, από έναν περιοδεύοντα, στη Φιλουρία, καλόγερο, γίνεται λόγος για την ύπαρξη τριών οικισμών, στην περιοχή της σημερινής Παλιουριάς, το Απανοχώρι, το Μεσοχώρι και το Κατωχώρι, έκαστος των οποίων είχε τρεις ναούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων διατηρούνται, μετά από τις εργασίες αναστηλώσης τους, έως και σήμερα. Στην ύπαρξη των εννέα ναών οφειλόταν και η συνήθεια των κατοίκων να αποκαλούν το χωριό τους "9 Ζμιάτσια". Μετά το 1860 και την καταστροφή του χωριού από τους Τούρκους, οι τρεις οικισμοί συνενώθηκαν σε έναν, αυτόν του Μεσοχωρίου.

Η Παλιουριά ελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό, στις 10 Οκτωβρίου του 1912 και εν συνεχεία, συμπεριλαμβάνεται στην κοινότητα Καρπερού. Το 1928 μετονομάζεται και αποκτά το σημερινό της όνομα, το οποίο οφείλεται στα ακανθώδη φυτά, παλιούρια, που αφθονούν στην περιοχή. Το 1963 γίνεται αυτόνομη κοινότητα ενώ από το 1998 αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Δεσκάτης και ήδη σήμερα τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης του δήμου Δεσκάτης.

Η Παλιουριά σήμερα

Επεξεργασία

Η Παλιουριά ξανακτίστηκε, ουσιαστικά, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ενώ η εικόνα της μεταβλήθηκε ριζικά, μετα τον καταστροφικό σεισμό του 1995 και την κατασκευή σύγχρονων, αντισεισμικών κατοικιών. Ο πληθυσμός της, ο οποίος αποτελείται από γηγενείς Γρεβενιώτες και από μικρασιάτες πρόσφυγες, μειώθηκε αισθητά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, λόγω της μετανάστευσης των νέων της σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και στο εξωτερικό, ιδίως στη Γερμανία, προς αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Σήμερα, η Παλιουριά αριθμεί περίπου 400 μόνιμους κατοίκους και είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Γρεβενών.

Οι κάτοικοι της ασχολούνται με τη γεωργία (καλλιέργεια σιτηρών, αραβόσιτου, καπνού κ.α.), με την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοειδή) ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανάπτυξη και του τομέα παροχής υπηρεσιών, με την ίδρυση επιχειρήσεων εστίασης και εμπορίου τοπικών προϊόντων, ως απόρροια της τουριστικής ανάπτυξης του νομού Γρεβενών.

Αξιοθέατα

Επεξεργασία

Το σημαντικότερο αξιοθέατο της Παλιουριάς είναι, αναμφίβολα, το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Μπουνάσσας, το οποίο κτίστηκε το 1148. Αρχικά, ήταν γυναικεία μονή αλλά μετατράπηκε σε ανδρώνα, κατά τον 18ο αιώνα, οπότε και γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του. Ήταν φημισμένο για τον πλούτο του, αφού διέθετε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις στην περιοχή της Παλιουριάς, νερόμυλο, κοπάδια αιγοπροβάτων και βοειδών, άλογα, μουλάρια και μελίσσια. Λειτουργούσε, παράλληλα, ως κρυφό σχολειό, ως νοσοκομείο αρρώστων, φυματικών, ψυχασθενών και αργότερα, τραυματισμένων Μακεδονομάχων. Απότέλεσε λημέρι κλεφτών κι αρματολών, φιλοξένησε τον αγωνιστή για την απελευθέρωση των Γρεβενών, Θεόδωρο Ζιάκα αλλά και τον Παύλο Μελά ενώ, εκεί κατέφυγαν, το Φεβρουάριο του 1944, οι κάτοικοι της Παλιουριάς προκειμένου να γλιτώσουν από τους Γερμανούς που πυρπόλησαν το χωριό. Η ασημένια εικόνα του Ευαγγελισμού, που φυλάσσεται, σήμερα στη Μητρόπολη Γρεβενών καθώς και το, μοναδικού κάλλους, ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού αποτελούν τους πολύτιμους θησαυρούς του μοναστηριού, το οποίο περιβάλλόταν από προστατευτικό τείχος και διέθετε βοηθητικούς χώρους, μαγειρείων, φούρνου, τραπεζαρίας, κελιών, κελαριών, στάβλων και αποθηκών. Το μοναστήρι λειτούργησε ως τις αρχές του 1930 κι έκτοτε εγκαταλείφθηκε και ρήμαξε. Σήμερα, οι κάτοικοι της Παλιουριάς επισκέπτονται το Δεκαπενταύγουστο το μοναστήρι, στο ναό του οποίου τελείται η καθιερωμένη θρησκευτική λειτουργία. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει ορισμένες εργασίες αναστήλωσης των χώρων του μοναστηριού αλλά και διάνοιξης του δρόμου που οδηγεί σε αυτό, ωστόσο, πολλά πρέπει να γίνουν ακόμα για την πλήρη αποκατάσταση του μνημείου αυτού και τη συνακόλουθη ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή των ανατολικών Γρεβενών.

Άλλα αξιοθέατα της Παλιουριάς είναι οι αναπαλαιωμένοι ναοί των παλιότερων τριών οικισμών και ειδικότερα, οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Τριάδας και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ακόμα, ο καταρράκτης που δημιουργεί το ρέμα του Λάκκου, στην περιοχή "Σκάλα", ο νερόμυλος της Ευαγγελίστριας, η περιοχή της Λίμνης, με τη ομώνυμη βρύση, σε υψόμετρο 1.100 μ., η γέφυρα του Αλιάκμονα, η βρύση του "Γάβρου", με το διαμορφωμένο για εκδρομές και πικ-νικ, χώρο, η βρύση "Παναγιά" που αποτελούσε και το πλυσταριό του χωριού, η βρύση Μπιτέρνα και άλλες, μικρότερες, παραδοσιακές βρύσες που χρησιμοποιούνταν για το πότισμα των ζώων.

Η ολοκλήρωση των, εν εξελίξει, εργασιών κατασκευής υδροηλεκτρικού φράγματος στην περιοχή και η σύσταση της λίμνης του Ιλαρίωνα αναμένεται να μεταμορφώσουν την Παλιουριά σε παραλίμνιο χωριό. Η ενασχόληση των κατοίκων της με δραστηριότητες, σχετικές με τη λίμνη, αποτελεί ευκαιρία για τον αναπροσανατολισμό της τοπικής οικονομίας και την περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη της Παλιουριάς και του νομού Γρεβενών, γενικότερα.

Διοικητική ιστορία

Επεξεργασία

Η Παλιουριά συστάθηκε αρχικά ως Κοινότητα Παλιουριάς νομού Κοζάνης το 1963 με την απόσπασή της από τον νομό Κοζάνης και την υπαγωγή της στο νομό Γρεβενών. Η κοινότητα συστάθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1963 με έδρα τον οικισμό Παλιουριά.[1] Το 1997 η Κοινότητα καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στο Δήμο Δεσκάτης.

Κοινοτάρχες[2] διετέλεσαν οι:

Πρόεδροι Κοινότητας

Επεξεργασία

Στο Ζημνιάτσι ως προεστοί - πρωτόγεροι και μετέπειτα πρόεδροι, αναφέρονται οι:

  • Αναστάσης (1754), Σίνος (1756), Κώστας (1758), Χρύσος (1765)[3]
  • Ζήσης γερο-Δήμου (1772)[4]
  • Παλπάνης (1840)[5]
  • Ιωάννης Παλπάνης του Αναστασίου (1915-1932), που αναφέρεται στην Επιτροπή Απαλλοτριώσεων.
Διάρκεια Πρόεδρος Κοινότητας Ημερομηνία γέννησης Ημερομηνία θανάτου[6] Ποσοστό που έλαβε (έτος διεξαγωγής εκλογών[7]) Σημειώσεις
1964-1967 Δημήτριος Πετσούλας του Κωνσταντίνου 17 Απριλίου 1924 3 Αυγούστου 2015 Εξελέγη το 1964. Πρώτος πρόεδρος της ανεξάρτητης κοινότητας. Επί προεδρίας του ηλεκτροδοτήθηκε το χωριό (2 Ιανουαρίου 1967).[8]
1967-1974 Γεώργιος Ντατσής του Ευαγγέλου 30 Μαΐου 1926 17 Μαρτίου 1994 Διορισμένος. Πρόεδρος επί χούντας.
1974-1975 Ιωάννης Μπούτσικος Δάσκαλος. Διορισμένος από την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.
1975-1978 Δημήτριος Πετσούλας του Κωνσταντίνου 17 Απριλίου 1924 3 Αυγούστου 2015 Πρώτος αιρετός πρόεδρος μεταπολιτευτικά. Δεύτερη φορά.
1979-1982 Ευστάθιος Τσιφλίδης του Ιωάννη 30 Ιουλίου 1927 12 Νοεμβρίου 2018 52,27% (1978)
1983-1986 Νικόλαος Παπαδόπουλος του Κωνσταντίνου 65,56% (1982)
1987-1990 Βασίλειος Κόντος του Γεωργίου 27,75% (1986)
1991-1994 Σπυρίδων Ζιανός του Μιχαήλ 63,64% (1990)
1995-1996 Αλέξανδρος Γκουλέκας του Αθανασίου 12 Δεκεμβρίου 1945 12 Μαρτίου 2019 54,73% (1994)
1996-1998 Ευστάθιος Παπαδόπουλος του Νικολάου Τελευταίος πρόεδρος της Κοινότητας Παλιουριάς ως τη συγχώνευσή της στον δήμο Δεσκάτης.

Πρόεδροι Κοινότητας Παλιουριάς (ως το 2019 Τοπικής Κοινότητας), Δήμου Δεσκάτης (1998-σήμερα)

Επεξεργασία
Από Έως Όνομα (γέννηση - θάνατος) Σημειώσεις
1999 2002 Παύλος Κόντος του Κωνσταντίνου
2003 2006 Χρήστος Τζαλαμπύρας του Νικολάου
2007 2010 Τριαντάφυλλος Παπαδόπουλος του Γεωργίου Πρώτη φορά.
1 Ιανουαρίου 2011 31 Αυγούστου 2014 Αθανάσιος Μπόλλος του Ευαγγέλου
1 Σεπτεμβρίου 2014 6 Σεπτεμβρίου 2016 Γεώργιος Κόντος του Χρήστου (1963-2016) Απεβίωσε εν ενεργεία.[9]
7 Σεπτεμβρίου 2016 31 Αυγούστου 2019 Τριαντάφυλλος Παπαδόπουλος του Γεωργίου Δεύτερη φορά, υπηρέτησε το υπόλοιπο της θητείας του αποβιώσαντος Γιώργου Κόντου.
1 Σεπτεμβρίου 2019 Σήμερα Νικόλαος Παπαδόπουλος του Ευσταθίου[10] Νικητής των εκλογών του 2019.

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Στέργιος Γ. Παλπάνης, Η Παλιουριά Γρεβενών στο διάβα των αιώνων. Ιστορία-Λαογραφία-Τοπωνύμια, Παλιουριά 2019 (επιμελητής: Σταυρούλα Β. Ζώγα), ISBN 978-618-00-1447-1.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Διοικητικές μεταβολές στην Κ. Παλιουριάς, ΕΕΤΑΑ.
  2. Στέργιος Γ. Παλπάνης, Προεστοί (Πρωτόγεροι) - Κοινοτάρχες - Πρόεδροι της Παλιουριάς Γρεβενών από το 1754 μέχρι σήμερα, opaliouriotis.gr, 10 Ιουνίου 2016.
  3. Μονή Μετεώρων.
  4. Δρ Βασίλης Κ. Σπανός, Οι οικισμοί της Επισκοπής των Σταγών και οι εισφορές των κατοίκων τους σε αυτήν στο Κατάστιχο 250 της Μ. Βαρλαάμ (Πληροφορίες για τον πληθυσμό τους - 1772), σελ. 72.
  5. Χρήστος Λιόλιος, Οδοιπορικό στα χωριά της Φιλουριάς Χασίων του νομού Γρεβενών, Αθήνα 1982.
  6. Αρχείο Δήμου Δεσκάτης.
  7. ΕΕΤΑΑ, Αποτελέσματα κοινοτικών εκλογών Κοινότητας Παλιουριάς]
  8. Παλπάνης, σελ. 90.
  9. Δυστυχώς απεβίωσε ο πρόεδρος της Παλιουριάς Γρεβενών Γεώργος Κόντος, opaliouriotis.gr 7 Σεπτεμβρίου 2016, ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020.
  10. Παλπάνης 2019, σελ. 90.