Πανδοσία (Ήπειρος)

Η Πανδοσία ήταν αρχαία αποικία των Ηλείων, και βρίσκεται στο λόφο του σημερινού χωριού Καστρί του Δήμου Πάργας Ν. Πρέβεζας. Η ακρόπολη αυτή δεσπόζει σε όλη την περιοχή, με σημαντική θέα σε όλη την περιοχή. Την ίδια εποχή της ίδρυσης της Πανδοσίας τον 7ο ή 8ο π.Χ. αιώνα, ιδρύονται από τους Ηλείους οι πόλεις Αρχαίο Βουχέτιο (σημερινή Νέα Κερασούντα) μετέπειτα Κάστρο των Ρωγών, Αρχαία Ελάτρεια (σημερινός παλαιός Ωρωπός), και Αρχαίες Βατίες (Βατίαι) (σημερινό Ριζοβούνι Θεσπρωτικού). Στη θέση όπου ιδρύθηκε η Αρχαία Πανδοσία τον 7ο π.Χ. (ή κατ’ άλλους τον 8ο αιώνα π.Χ.), φαίνεται να προϋπήρχε μια τοπική μικρή πόλη οικισμός άγνωστης ονομασίας. Τα αρχαιότερα σημερινά τείχη της χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.Χ., και σίγουρα προ του 360 π.Χ., αλλά αυτό δεν είναι τεκμηριωμένο. Η προσπέλαση της Αρχαίας Πανδοσίας γινόταν θαλασσίως και μέσω του πλωτού Αχέροντα ποταμού, ο οποίος στο Καστρί απέχει μόλις 100–200 m από την οχυρωμένη πόλη. Στα σημεία αυτά είχαν βρεθεί μεταλλικοί κρίκοι προσδέσεως των σκαφών. .

Πανδοσία
Αρχαία Πανδοσία. Πανοραμική θέα της πεδιάδας Φαναρίου το 2009.
Είδος	αρχαία πόλη, αρχαιολογική θέση και πόλις
Γεωγραφικές συντεταγμένες	39°15′9″N 20°34′28″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Πάργας
Τοποθεσία	Ήπειρος
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Περιγραφή Αρχαίας Πανδοσίας

Η περίμετρος των τειχών της Αρχαίας Πανδοσίας είναι 1640 m. και περιβάλλει την κορυφή και τη ΝΔ πλευρά του λόφου ως τους πρόποδες, σε μια έκταση 330 στρεμμάτων. Κατά αποστάσεις ενισχύεται με 22 ορθογώνιους αμυντικούς πύργους, που σήμερα διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Δύο πύλες διατηρούνται στην ανατολική πλευρά και μια πιθανή πύλη υπήρχε στη ΒΔ πλευρά. Με την εγκατάσταση των περιοίκων Θεσπρωτών ο οικισμός επεκτάθηκε στις ανατολικές πλαγιές και περιτειχίστηκε μ' ένα νέο πολυγωνικό τείχος, του οποίου λείψανα διατηρούνται στη Β και ΒΑ πλευρά. Έτσι η συνολική περίμετρος του κάστρου φτάνει τα 2.300 m. που αντιστοιχεί σε πληθυσμό 9.000 - 10.000 κατοίκων. Έχει γραφεί ότι ένα τμήμα των τειχών είναι της εποχής Ιουστινιανού. Στην Πανδοσία δεν έχουν γίνει αρχαιολογικές ανασκαφές, απλώς έγιναν μετρήσεις. Ανακοινώθηκε το έτος 2008 ότι θα γίνει μια αξιοποίηση του χώρου ώστε να γίνει επισκέψιμος. .

Ιστορία Αρχαίας Πανδοσίας

Αρχαιότητα

Πάνω από το χωριό Καστρί, του ΔΔ Φαναρίου του Δήμου Πάργας (Νομός Πρέβεζας), σε λόφο ύψους 100μ. περίπου, βρίσκονται τα επιβλητικά ερείπια των πολυγωνικών τειχών μιας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων αρχαίων ακροπόλεων, της πόλης Πανδοσίας που ήταν αποικία των Ηλείων. Η Πανδοσία ήταν από τις αρχαιότερες και τις σημαντικότερες ηπειρωτικές πόλεις. Το έτος 345 π.Χ., ή κατ άλλους το 343/2 π.Χ., ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος κυρίευσε την Πανδοσία για την χαρίσει μαζί και με τρεις άλλες στο βασιλιά των Μολοσσών Αλέξανδρο, αδελφό της γυναίκας του Ολυμπιάδας. Η δωρεά αυτή έγινε διότι το Μαντείο της Δωδώνης είχε δώσει στο βασιλιά Αλέξανδρο το χρησμό να «αποφύγει αυτά τα τείχη γιατί ήταν γραφτό ότι θα πέθαινε κοντά στα τείχη της Πανδοσίας». Γι' αυτό ενήργησε αντ’ αυτού ο γαμπρός του Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας. `Όμως ο Αλέξανδρος δεν μπόρεσε να αποφύγει τη μοίρα του. Κατά σύμπτωση, υπήρχε και στην Ιταλία μια αποικία των Ελλήνων Κροτωνιατών που λεγόταν κι αυτή Πανδοσία, μιά οχυρή πόλη στα σύνορα προς τη Λευκανία. Όταν οι Ταραντίνοι κάλεσαν τον Αλέξανδρο στην Ιταλία κι εκείνος πήγε, ο χρησμός επαλήθευσε αλλά με την άλλη Πανδοσία. Εκεί έχασε τη ζωή του. Λέγεται ότι ένα από τα παλάτια του Βασιλέως Πύρρου της Ηπείρου βρισκόταν στην Πανδοσία.

Ρωμαϊκή κατάκτηση

Η πόλη Πανδοσία της Ηπείρου καταστράφηκε το 167-168 π.Χ. από τους Ρωμαίους (Αιμίλιος Παύλος), οι οποίοι σε λίγο επέτρεψαν την ανοικοδόμηση ενός μέρους από τα τείχη της στην κορυφή του λόφου (167-148 π.Χ.). Οι Ρωμαίοι θέλοντας να ενισχύσουν το αποικιακό στοιχείο, που ήταν ανέκαθεν εχθρικό προς τους Ηπειρώτες, όρισαν την Αρχαία Πανδοσία ως έδρα του Κοινού των Ηπειρωτικών φύλων που είχαν αποστατήσει από τους Ρωμαίους στον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο (171-168 π.Χ.) και της παραχώρησαν το δικαίωμα να εκδίδουν χάλκινο νόμισμα. Το Κοινό αυτό τελούσε υπό την εποπτεία του Ηλείου αποίκου Μενεδήμου Αγιάδα. Μετά το έτος 148 π.Χ. η έδρα του Κοινού αυτού μεταφέρθηκε στη Αρχαία Δωδώνη, πάλι υπό την εποπτεία του Μενεδήμου που τώρα έφερε και τον τίτλο του ιερέα. Τελικά η Πανδοσία παράκμασε, διότι το 31 π.Χ. με διαταγή του Οκταβιανού οι κάτοικοί της υποχρεώθηκαν να συνοικίσουν τη νέα πόλη Αρχαία Νικόπολη μετά τη νίκη του στη Ναυμαχία του Ακτίου εναντίον του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας.

Μετά την ερήμωσή της επί ενάμιση αιώνα και συγκεκριμένα κατά την αυτοκρατορική περίοδο, η Πανδοσία αναβίωσε και επέζησε ως το τέλος της ρωμαϊκής αρχαιότητας, όπως μαρτυρούν οι ρωμαϊκές επισκευές στο κάστρο της, καθώς και η μνεία της από φιλολογικές πηγές της εποχής εκείνης (Στραβ. VII, 7, 5 : «Εγγύς δε της Κιχύρου πολίχνιον Βουχέτιον Κασσωπαίων...και Πανδοσία και Βατίαι εν μεσογαία»). Η αναβίωσή της στα αυτοκρατορικά χρόνια οφειλόταν κυρίως στα στρατηγικά πλεονεκτήματα της θέσης της. Συγκεκριμένα, η Πανδοσία έλεγχε τη διάβαση του Αχέροντα ποταμού, καθώς κάτω από τα τείχη της βρισκόταν η μεγάλη γέφυρα, απ' όπου περνούσε ο διεθνής χερσαίος δρόμος που οδηγούσε από την Απολλωνία στην Άκτια Νικόπολη. Επίσης, λειτουργούσε και σαν ποταμίσιο λιμάνι, καθώς είχε τον έλεγχο της ποταμοπλοΐας στον ποταμό Αχέροντα.

Οπωσδήποτε η ηπειρωτική Πανδοσία, ακόμη και τα χρόνια του Πλίνιου, στο δεύτερο μισό του 1ου αιώνα μ.Χ., ήταν σημαντική πόλη. Φαίνεται όμως ότι η γειτονική της (σε απόσταση 4χλμ.) Αρχαία Εφύρα υπερτερούσε, διότι ήταν πλησιέστερη στη θάλασσα. Τον 15ο αιώνα μ.Χ. η υποτυπώδης υπάρχουσα Πανδοσία κατελήφθη υπό των Βενετών, στους οποίους και οφείλονται, όπως φαίνεται, οι περισσότερες ανακαινίσεις των αρχαίων τειχών της.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αρχαία Πανδοσία, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Πρέβεζας