Πατριαρχείο

Πατριαρχείο χαρακτηρίζεται ο οίκος του αρχηγού της Πατριάς - Η έδρα του Πατριάρχη. Το οίκημα που διαμένει ο Πατριάρχης, η Πνευματική Περιφέρεια αρμοδιότητας του Πατριάρχη, το άλλοτε λεγόμενο «κλίμα», αλλά και το όνομα της Εκκλησίας ενός τόπου που έχει αναχθεί στο βαθμό του Πατριαρχείου (εκκλησιαστικά).

Τα Πατριαρχεία στον Ανατολικό Ορθόδοξο Χριστιανισμό διακρίνονται σε Πρεσβυγενή (παλαίφατα ή αρχαιότερα) και Νεοπαγή (τα νεότερα). Σήμερα, υφίστανται εννέα Πατριαρχεία, τέσσερα πρεσβυγενή και πέντε νεοπαγή.

Αρχικά και μέχρι το σχίσμα του 1054, στον Δυτικό Χριστιανισμό υπήρχε και το Πατριαρχείο Ρώμης, ως πρώτο στα πρεσβεία τιμής των Εκκλησιών, με το οποίο διεκόπη η πλήρης κοινωνία από τα υπόλοιπα. Ως πενταρχία αναγνωρίστηκαν από τη Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451.

Χάρτης της Πενταρχίας του Ιουστινιανού, με το σύνολο σχεδόν της σύγχρονης Ελλάδας υπό το Πατριαρχείο Ρώμης.
Τον 8ο αιώνα ο αυτοκράτορας επανέφερε το σύνορο του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης προς τα δυτικά και βόρεια.

Πρεσβυγενή (Παλαίφατα) Πατριαρχεία

Τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι, σήμερα, τέσσερα (αρχικά ήταν πέντε, η λεγόμενη Πενταρχία):

• Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως στην Κωνσταντινούπολη, η «Μήτηρ Ἐκκλησία».
• Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην Αλεξάνδρεια.
• Το Πατριαρχείο Αντιοχείας, σήμερα στη Δαμασκό της Συρίας αντί στην Αντιόχεια και
• Το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων στην Ιερουσαλήμ, η «Μήτηρ των Εκκλησιών».

Νεοπαγή Πατριαρχεία

Νεοπαγή Πατριαρχεία αποτελούν οι:

• Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία ως Πατριαρχείο Μόσχας και πάσης Ρωσίας, στη Μόσχα.
• Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία ως Πατριαρχείο των Σέρβων, στο Βελιγράδι.
• Ρουμανική Ορθόδοξη Εκκλησία ως Πατριαρχείο Ρουμανίας στο Βουκουρέστι.
• Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία ως Πατριαρχείο Βουλγαρίας στη Σόφια.
• Γεωργιανή Ορθόδοξη Εκκλησία ως Πατριαρχείο Γεωργίας στη Τιφλίδα

Σε αντιδιαστολή, αλλά και σύνδεση (- σχέση) στο τίτλο Πατήρ - Πατριάρχης, Πατριαρχείο, για τις υποδεέστερες εκκλησιαστικές περιφέρειες δίδεται ο τίτλος Μήτηρ - Μητροπολίτης, Μητρόπολη.