Άνοιγμα κυρίου μενού
Βικιπαίδεια

Τήνος

νησί της Ελλάδας στις Κυκλάδες
(Ανακατεύθυνση από Περιφερειακή Ενότητα Τήνου)
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Τήνος (αποσαφήνιση).

Η Τήνος είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων (έκταση 197 τ.χλμ.) μετά τη Νάξο, την Άνδρο και την Πάρο. Έχει 8.636 κατοίκους (απογραφή 2011[1]) μοιρασμένους σε 62 οικισμούς. Ανήκει στις βόρειες Κυκλάδες και βρίσκεται νοτιοανατολικά της Άνδρου και βορειοδυτικά της Μυκόνου.

Τήνος
GR Tinos.PNG
Γεωγραφία
ΑρχιπέλαγοςΑιγαίο Πέλαγος
Νησιωτικό σύμπλεγμαΚυκλάδες
Έκταση197 km2
Υψόμετρο726 μ
Υψηλότερη κορυφήΤσικνιάς
Χώρα
ΠεριφέρειαΝοτίου Αιγαίου
ΝομόςΚυκλάδων
ΠρωτεύουσαΤήνος
Δημογραφικά
Πληθυσμός8.636 (απογραφής 2011)
Πρόσθετες πληροφορίες
Ιστοσελίδαtinos.gr

Η απόσταση από την Άνδρο, το λεγόμενο στενό Άνδρου - Τήνου, είναι 1/2 μίλι, ενώ η κοντινότερη απόσταση από τις ακτές της Μύκονου είναι περίπου 5 μίλια και 9 μίλια από λιμάνι σε λιμάνι. Νοτιοδυτικά του νησιού και σε απόσταση 12 μιλίων βρίσκεται η Σύρος, και η πρωτεύουσα του νομού Κυκλάδων, η Ερμούπολη.

Ο Τσικνιάς που βρίσκεται στα ανατολικά είναι το ψηλότερο βουνό του νησιού με 726 μ. ύψος. Στο κεντρικό τμήμα δεσπόζει ο απόκρημνος βράχος του Εξώμβουργου (ή Ξώμπουργο) με 641 μ. ύψος με την αρχαία και βενετική πόλη, του οποίου το ανώτερο τμήμα είναι απρόσβλητο γιατί είναι απόκρημνο από τις τρεις πλευρές και το οροπέδιο του Πατέλα ή «κάμπος πολέμου». Το σχήμα του νησιού είναι επίμηκες τριγωνικό. Το συνολικό μήκος της ακτογραμμής, που παρουσιάζει πλούσιο οριζόντιο και κάθετο διαμελισμό, με πολλούς όρμους και ακρωτήρια, υπολογίζεται συνολικά σε 114 χιλιόμετρα μαζί με τις βραχονησίδες Καλόγεροι στο βόρειο άκρο, και τις νησίδες Πλανήτης, Δρακονήσι και Πρασονήσια στις βόρειες ακτές, ενώ ο περίπλους των παραλίων της σε μικρή απόσταση από την ακτή φθάνει τα 37 περίπου ναυτικά μίλια.

Πίνακας περιεχομένων

ΚλίμαΕπεξεργασία

Το κλίμα είναι γενικά εύκρατο μεσογειακό. Ο χειμώνας είναι ήπιος και το καλοκαίρι δροσερό και με αρκετούς ανέμους, κυρίως βοριάδες (άνεμοι που δυσκολεύουν την προσέγγιση στο κεντρικό λιμάνι του νησιού) κατά την περίοδο των μελτεμιών. Το θερμόμετρο το χειμώνα σπάνια κατεβαίνει στο μηδέν και το καλοκαίρι σπάνια ξεπερνά τους 37° Κελσίου. Οι μέγιστες βροχοπτώσεις σημειώνονται τον Ιανουάριο και οι ελάχιστες τον Ιούλιο. Κατά τη θερινή περίοδο επικρατεί συνήθως ξηρασία. Παρόλα αυτά η υγρασία είναι έντονη ανεξαρτήτως εποχής.

ΜορφολογίαΕπεξεργασία

 
Εξώμβουργο

Το έδαφος γενικά είναι ορεινό με υψόμετρο που δεν ξεπερνά τα 729 μέτρα. Δεν υπάρχουν δάση και μεγάλες πεδινές εκτάσεις. Χαρακτηριστικό είναι το επικλινές του εδάφους στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού, έτσι ώστε οι αγροί να παρουσιάζουν εικόνα μεγάλων σκαλοπατιών, τα λεγόμενα «πεζούλες» ή «χαλιά», που διαχωρίζονται από χαμηλούς μαντρότοιχους, τους τράφους από «ξερολιθιές». Γι' αυτό το χαρακτηριστικό της η Τήνος χαρακτηρίστηκε από τον Κορνήλιο Καστοριάδη ως «χειροποίητο νησί». Πεδινή έκταση συναντάται στον κάμπο της Κολυμπήθρας, στο βόρειο μέρος του νησιού, όπου καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά και εσπεριδοειδή.

Τα ψηλότερα βουνά είναι κατά σειρά ο Τσικνιάς (729 μ.) στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, η Πατέλα ή Πολέμου Κάμπος (616 μ.) στο δυτικό τμήμα του νησιού και το Κεχροβούνι (604 μ.) με τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου και το Όρος (375 μ.).

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του νησιού είναι οι πολλοί και με αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική περιστεριώνες και τα εκατοντάδες[2] εξωκλήσια του. Συνολικά, εκκλησίες και εξωκλήσια μαζί φτάνουν τα 750.[3]

Χλωρίδα - πανίδαΕπεξεργασία

Η χλωρίδα αποτελείται από μικρά θαμνώδη φυτά όπως οι κέδροι, μυρτιές, πουρνάρια, σπάρτα και θαμνολιβαδικά κατάλληλα για αφέψημα και μαγειρική όπως φασκόμηλο, τσάι βουνού, αγριομέντα, ρίγανη, κάπαρη, θυμάρι κ.α. Στην Τήνο υπάρχουν άγρια μανιτάρια σε πολλές ποικιλίες, κάποια από τα οποία τρώγονται. Τα πιο γνωστά είναι οι αρναδικές ή αρναδκίτες. Ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τα πλευρώτους που κυκλοφορούν ευρέως και η επιστημονική τους ονομασία είναι Pleurotus eryngii var. ferulae.

Από πλευράς πανίδας υπάρχουν αγριοπερίστερα, λαγοί, αγριοκούνελα, σαύρες, φίδια κι άλλα ερπετά, αγριοκάτσικα, πέρδικες και διάφορα αποδημητικά πουλιά (τρυγόνια, ορτύκια, αγριόπαπιες κ.α) με πέρασμα τους μήνες Σεπτέμβριο μέχρι και Φεβρουάριο.

ΙστορίαΕπεξεργασία

Κύριο λήμμα: Ιστορία Τήνου
Κύριο λήμμα: Οικογένεια Γκίζι
 
Χάρτης της Τήνου, χαλκογραφία του Όλφερτ Ντάπερ, 17ος αιώνας
 
Το όρος Εξώμβουργο στην Τήνο, χαρακτικό του Όλφερτ Ντάπερ, 17ος αιώνας

Προέλευση ονόματοςΕπεξεργασία

Η Τήνος έλαβε την ονομασία της από το βασιλιά Τήνο, τον πρώτο οικιστή του νησιού και αρχηγό μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας, που κατοίκησε εδώ κατά τα προϊστορικά χρόνια. Μία τοπική παράδοση αποδίδει το όνοµα στην πριγκίπισσα Τήνο. Μεταγενέστερες φημολογίες θέλουν το νησί να έχει λάβει και τα προσωνύμια «Υδρούσα», εξαιτίας των άφθονων πηγών και νερών στο μέρος, αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» από το πλήθος των φιδιών. Σύμφωνα µε κάποιους μελετητές η τελευταία ονομασία έχει ερμηνευτεί λανθασμένα, αφού «φίδες» ή «εφίδες» είναι κάποιο είδος κέδρου που ευδοκιμούσε στο νησί (σήμερα το συναντούμε µόνο στην περιοχή του Πανόρμου), και όχι ερπετά. Μάλιστα, την ξεχωριστή θέση που κατέχει αυτό το φυτό-θάμνος στη ζωή των Τηνιακών, μπορούµε να τη διαπιστώσουµε από την ευρεία χρήση του σε οικοδομήματα, όπως σπίτια και στάβλους, αφού είναι γερό και ανθεκτικό σε υγρασία και σκώρο. Στην αρχαιότητα η Τήνος αναφέρεται, επίσης, από τον Αριστοφάνη ως «Σκορδοφόρος» για τα εκλεκτά της σκόρδα, από τον Καλλίμαχο ως «Αγαθούσα», από τον Αριστοτέλη ως «Υδρούσα» και από τον Δημοσθένη και τον Αισχίνη ως «Ερούσα». Σήμερα, η Τήνος κατέχει και το προσωνύμιο «νησί του Αιόλου» για τους δυνατούς βοριάδες της.[4]

ΜυθολογίαΕπεξεργασία

Σύμφωνα με ένα μύθο της ελληνικής μυθολογίας, ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας έστειλε στο νησί αυτό ένα σμήνος πελαργών προκειμένου να απαλλάξει τους αρχαίους κατοίκους του από τα πολλά φίδια που το είχαν σχεδόν κατακλύσει. Έτσι οι κάτοικοι ευγνωμονώντας τον Ποσειδώνα και τη μυθική σύζυγό του Αμφιτρίτη ανήγειραν δύο ναούς στους οποίους και τους τιμούσαν ως προστάτες τους. Οι ναοί αυτοί βρίσκονται στην περιοχή των Κιονίων σε κοντινή απόσταση από τη χώρα της Τήνου. Μάλιστα οι δύο αυτοί ναοί κατά τους ιστορικούς χρόνους εξελίχθηκαν σε μεγάλο θρησκευτικό κέντρο όπου οι προσκυνητές της ιερής Δήλου σταματούσαν πρώτα για κάθαρση. Πράγματι τα αρχικά ονόματα της νήσου ήταν «Οφιούσα» και «Υδρόεσσα» ή «Υδρούσα» από τα πολλά φίδια και τις πλούσιες πηγές της, εξ ου και η πλοκή του μύθου.

Ένας άλλος μύθος που συνδέεται με το νησί, είναι αυτός των Βορεάδων, τον οποίο γνωρίζουμε αποσπασματικά από διάφορες πηγές.[5] Σημαντικότερη πηγή για αυτόν τον μύθο παραμένει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στα σχόλια που κάνει για την Αργοναυτική εκστρατεία. Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο οι δύο Βορεάδες, Ζήτης και Καλάις, κατά την επιστροφή τους από την Αργοναυτική εκστρατεία έγιναν θύματα του μίσους του Ηρακλή για τον πατέρα τους. Ο Ηρακλής τους κυνηγούσε αμέσως μετά την έξοδο του πλοίου της Αργούς από τον Ελλήσποντο στο Αιγαίο, αλλά οι Βορεάδες ήταν πτερωτοί και τους έφθασε αρκετά πιο κάτω στο Αιγαίο, επάνω από την Τήνο, όπου και τους φόνευσε τελικά. Σύμφωνα με τον ίδιο μύθο, οι Βορεάδες ενταφιάστηκαν στο όρος Γύρος, το οποίο ταυτίζεται από πολλούς με τον σημερινό Τσικνιά. Πάνω στο τάφο κάθε Βορεάδη ο μύθος λέει ότι τοποθετήθηκε ένας ογκόλιθος που εσείετο αέναα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο ανάλογα με την πνοή του πατέρα τους Βορέα, του θεού των ανέμων.

Αρχαία χρόνιαΕπεξεργασία

Ίχνη πρώτης εγκατάστασης, που βρέθηκαν στις νοτιοδυτικές ακτές της Τήνου, σε κοντινή περιοχή της Καρδιανής, ανήκουν στη νεολιθική και πρωτοκυκλαδική εποχή. Το 776 π.Χ. η Τήνος βρίσκεται υπό την επικράτεια των Ερετριέων και το 650 π.Χ. πέρασε στη κηδεμονία των Αθηναίων. Το 505 π.Χ. ανήκε στον Μιλήσιο Τύραννο Αρισταγόρα και το 490 π.Χ. πέρασε στους Πέρσες.

Κατά τους Περσικούς πολέμους ο Τήνιος Παναίτιος έσπευσε και αποκάλυψε στους Έλληνες τα σχέδια των Περσών. Για το λόγο αυτό, το όνομα της Τήνου αναγραφόταν στον τρίποδα που αφιέρωσαν οι Έλληνες στους Δελφούς. Ο τριήρης του Παναιτίου είναι σήμερο το έμβλημα του Δήμου Τήνου. Στη συνέχεια η Τήνος αποτέλεσε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. που η Τήνος πέρασε στο Βασίλειο των Μακεδόνων, το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης ανακαινίστηκε και παρείχε ασυλία. Την εποχή εκείνη η Τήνος αποτελούσε την έδρα του, ανανεωμένου από τους Ρόδιους, Κοινού των Νησιωτών και γνώρισε μεγάλη ακμή.

Ρωμαϊκή επαρχίαΕπεξεργασία

Αργότερα η Τήνος υπάχθηκε στη ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας και κατά τον 1ο αιώνα υπέφερε από τις συγκρούσεις των Ρωμαίων με το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη αφενός και από τους πειρατές αφετέρου. Τότε καταστράφηκαν και πολλά αγάλματα στο ιερό του Ποσειδώνα. Μεσαίωνας – Βυζάντιο: πειρατικές επιδρομές, άνιση κατανομή της γης και σκληροί φόροι: στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Τήνος παρακμάζει.

Οικογένεια ΓκίζιΕπεξεργασία

 
Τα σύμβολα της Οικογένειας Γκίζι

Η Κωνσταντινούπολη κατακτήθηκε από τους Λατίνους που συμμετείχαν στην Δ΄ Σταυροφορία και δημιουργήθηκε η Λατινική Αυτοκρατορία (1204), τα επόμενα χρόνια οι Σταυροφόροι ξεκίνησαν την κατάκτηση των νησιών του Αιγαίου. Η Τήνος και η Μύκονος κατακτήθηκαν από τους αδελφούς Ανδρέα και Ιερεμία Γκίζι, ανήκαν στην επιφανή Οικογένεια Γκίζι από την Βενετία και ήταν ανιψιοί του δόγη Ενρίκο Ντάντολο.

O Ανδρέας Γκίζι έγινε ο πρώτος Λατίνος κυβερνήτης του νησιού υπό την υψηλή κυριαρχία του Δούκα του Αρχιπελάγους Μάρκου Σανούδου (1207). Τον Ανδρέα Γκίζι διαδέχθηκε ο γιος του Βαρθολομαίος Α΄ Γκίζι (19 Μαρτίου 1277), λίγο πριν τον θάνατο του (1303) πήρε σαν δώρο την Κέα και την Σέριφο που ανακατέλαβαν οι Βενετοί από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.[6] Οι Γκίζι κυβέρνησαν το νησί περίπου δυο αιώνες και τα μέλη της οικογένειας γνώρισαν μεγάλες διακρίσεις. Ο γιος του Βαρθολομαίου Α΄ Γεώργιος Α΄ Γκίζι έγινε μέσω του πρώτου γάμου του Bαρώνος της Χαλανδρίτσας στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας (1286 - 1311) και Καστελάνος της Καλαμάτας (1292).[7] Με τον δεύτερο γάμο του με την Αλίκη νταλε Κάρτσερι εξασφάλισε την Τριτημορία της Εύβοιας που κληρονόμησε ο γιος του Βαρθολομαίος Β΄ Γκίζι από την μητέρα του (1313). Ο τελευταίος γόνος της Οικογένειας Γκίζι που κυβέρνησε την Τήνο ήταν ο Γεώργιος Γ΄ Γκίζι, με τον θάνατο του χωρίς απογόνους (1390) το νησί μεταβιβάστηκε στην Δημοκρατία της Βενετίας.[8][9]

Τα μέλη της Οικογένειας Γκίζι που κυβέρνησαν την Τήνο μαζί με την Μύκονο αναλυτικά ήταν :

ΒενετοκρατίαΕπεξεργασία

Ο τελευταίος άρχοντας της Τήνου Γεώργιος Γ΄ Γκίζι πέθανε χωρίς απογόνους και κληροδότησε με την διαθήκη του τα δύο νησιά που κυβερνούσε Τήνο και Μύκονο στην Δημοκρατία της Βενετίας (1390). Σε αντίθεση με την γειτονική Μύκονο που έπεσε γρήγορα στους Τούρκους (1537) η Τήνος διατηρήθηκε στα χέρια των Βενετών πολλούς αιώνες. Ως το 1715 η Τήνος όχι μόνο δεν πέρασε στα χέρια των Οθωμανών, αλλά υπήρξε ορμητήριο καταστροφικών επιδρομών εναντίον τους. Η κεντρική της θέση στο πέλαγος εξηγεί την επιμονή των Βενετών: όποιος είχε την Τήνο, είχε τον έλεγχο του Αιγαίου. Η μακροχρόνια παρουσία τους εξηγεί την ύπαρξη μεγάλης καθολικής κοινότητας στο νησί μέχρι σήμερα.

ΤουρκοκρατίαΕπεξεργασία

 
Το εύδρομο «Έλλη»

Το 1715 κατόρθωσαν οι Τούρκοι να καταλάβουν το νησί. Ήταν το τελευταίο νησί που έπεσε στους Τούρκους. Τα 100 χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Τήνιοι κράτησαν πολλά προνόμια -θρησκευτικά, διοικητικά, οικονομικά- και μπόρεσαν να αναπτύξουν το εμπόριο, τη ναυτιλία και τις βιοτεχνίες. Στο διάστημα αυτό και μετά τα Ορλωφικά η Τήνος πέρασε για λίγο στη Ρωσική κατοχή (1770-1774). Το νησί πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1821 και οι Τήνιοι πρόσφεραν πολλά στον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους τόσο στη ξηρά όσο και στη θάλασσα. Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας άρχισε από τον Πύργο της Τήνου στις 31 Μαρτίου 1821 με αρχηγό το Γεώργιο Παλαμάρη. Ακολούθησε η χώρα στις 30 Απριλίου.

Σύμφωνα με κάποιο θρύλο των πρόσφατων χρόνων από την Τήνο πέρασε και ο Ναπολέων Βοναπάρτης και μάλιστα ο τόπος διαμονής του ήταν τα Λουτρά στο δήμο Εξωμβούργου όπου υπάρχουν και πολλά στοιχεία-μνημεία ρωμαϊκού πολιτισμού.

Στα τέλη του 18ου αιώνα πληθαίνουν οι σχέσεις με τον ελληνισμό των Μικρασιατικών παραλίων και ακμάζει στη Σμύρνη η παροικία των Τηνίων, γόνος της οποίας υπήρξε ο άγιος Αμβρόσιος, μετέπειτα Μητροπολίτης Μοσχονησίων.[10]

Νεότερα χρόνιαΕπεξεργασία

Νεότερα χρόνια – Η εύρεση της εικόνας της Παναγίας στις 30 Ιανουαρίου του 1823 προκαλεί εθνική συγκίνηση και ερμηνεύεται ως ιερό μήνυμα για το δίκαιο του αγώνα. Συγκίνηση, αλλά και αγανάκτηση θα προκαλέσει το Δεκαπενταύγουστο του 1940 ο τορπιλισμός του ευδρόμου «Έλλη» από ιταλικό υποβρύχιο.

Δήμοι και χωριάΕπεξεργασία

 
Περιστεριώνας στην περιοχή της Λυχναφτιάς

Διοικητικά η Τήνος περιελάμβανε δύο δήμους και μία κοινότητα (οι οποίοι ενοποιήθηκαν στον Δήμο Τήνου σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης) οι οποίοι ήταν:

1. ο Δήμος Εξωμβούργου που καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα του νησιού με πληθυσμό 2.692 κατοίκους. Στον δήμο αυτό περιλαμβάνονται τα ακόλουθα δημοτικά διαμερίσματα με τα υπαγόμενα αντίστοιχα χωριά και πληθυσμούς (απογραφή 2011) :[11]

α) Δ.δ. Αγάπης [ 91 ], υπαγόμενα χωριά: η Αγάπη [ 91 ] και το Σκλαβοχωριό ή Σκλαβοχώρι [ 0 ].
β) Δ.δ. Καλλονής [ 298], υπαγόμενα χωριά: η Καλλονή [ 201 ], η Αετοφωλιά [ 40 ], το Κάτω Κλείσμα [ 57 ] και ο Καρκάδος (συμπεριλαμβάνεται στην Καλλονή).
γ) Δ.δ. Κάμπου [ 222 ], υπαγόμενα χωριά: η Ξινάρα [ 17 ], ο Άγιος Ρωμανός [ 29 ], ο Κάμπος [ 71 ], τα Λουτρά [ 24 ], το Σμαρδάκι [ 51 ], Βουρή [ 2 ], Φσίνος [ 4 ] και ο Ταραμπάδος [ 24 ].
δ) Δ.δ. Καρδιανής [ 87 ], υπαγόμενα χωριά: η Καρδιανή [ 73 ] και ο Όρμος Καρδιανής [ 14 ].
ε) Δ.δ. Κτικάδου [ 386 ], υπαγόμενα χωριά: ο Κτικάδος [ 74 ], τα Κιόνια [ 146 ], ο Σπεράδος [ 20 ], ο Τριπόταμος [ 83 ], Άγιος Μάρκος (Τσιαμπιά) [ 38 ], και ο Χατζιράδος [ 25 ].
στ) Δ.δ. Κώμης [ 318 ], υπαγόμενα χωριά: η Κώμη [ 188 ], η Κολυμπήθρα [ 9 ], ο Κρόκος [ 25 ], η Περάστρα [ 21 ], Δρακονήσιο (νησί) [ 0 ] και ο Σκαλάδος [ 75 ].ω
ζ) Δ.δ. Στενής [ 527 ], υπαγόμενα χωριά: η Στενή [ 295 ], ο Κέχρος [ 49 ], η Λιβάδα [ 3 ], η Μέση [ 38 ], η Μυρσίνη [ 99 ], η Ποταμιά [ 33 ] και ο Τζάδος [ 10 ].
η) Δ.δ. Υστερνίων (τ. Ιστερνίων) [ 146 ], υπαγόμενα χωριά: τα Υστέρνια (τ. τα Ιστέρνια) [ 99 ] και ο Όρμος Υστερνίων (τ. ο Όρμος Ιστερνίων) [ 47 ].
θ) Δ.δ. Φαλατάδου [ 328 ], υπαγόμενα χωριά: ο Φαλατάδος [ 226 ], ο Βώλαξ [ 53 ] και ο Κουμάρος [ 49 ].

2. Ο Δήμος Τήνου που καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του νησιού με πληθυσμό 5.203 κατοίκους. Στον δήμο αυτό περιλαμβάνονται τα ακόλουθα δημοτικά διαμερίσματα με τα υπαγόμενα αντίστοιχα χωριά και πληθυσμούς:

α) Δ.δ. Τήνου [ 4.864 ], υπαγόμενα χωριά: η Τήνος (Χώρα) [ 4.762 ], ο Άγιος Φωκάς [ 57 ], η Καρυά [ 21 ] και ο Μουντάδος [ 24 ].
β) Δ.δ. Δύο Χωριών [ 174 ], υπαγόμενα χωριά: τα Δύο Χωριά [ 40 ], ο Αρνάδος [ 49 ], η Λυχναφτιά [ 6 ], η Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Κεχροβουνίου [ 23 ], ο Όρμος Αγίου Ιωάννου [ 50 ] και το Φερό Χωριό [ 6 ].
γ) Δ.δ. Τριαντάρου [ 706 ], υπαγόμενα χωριά: ο Τριαντάρος [ 47 ], η Αγία Βαρβάρα [ 357 ], ο Άγιος Σώστης [ 86 ], η Λαούτη [ 201 ] και ο Μπερδεμιάρος [ 15 ].

3. Η Κοινότητα Πανόρμου που καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νησιού με πληθυσμό 489 κατοίκους. Στη κοινότητα αυτή περιλαμβάνονται τα ακόλουθα χωριά και πληθυσμούς:

Κ.δ. Πανόρμου [ 489 ], υπαγόμενα χωριά: ο Πάνορμος [ 336 ], ο Βεναρδάδος [ 5 ], ο Κουμελάς [ 0 ], ο Μαμάδος [ 4 ], ο Μαρλάς [ 23 ], ο Όρμος Πανόρμου [ 92 ], τα Πλατιά [ 24 ] και ο Ρόχαρης [ 5 ].

Σύμφωνα με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» οι δύο δήμοι συγχωνεύτηκαν σε ένα, που λέγεται Δήμος Τήνου.

Άνθρωποι – Ενασχόληση – ΟικονομίαΕπεξεργασία

Κύριο λήμμα: Τηνιακή Μαρμαροτεχνία

Οι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται κυρίως με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία, καθώς και με την ναυτιλία, την αλιεία και τον τουρισμό.

Αρκετοί κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την επεξεργασία του μαρμάρου - Τηνιακή Μαρμαροτεχνία - ως μαρμαροτεχνίτες ή τοποθετητές καθώς και με το εμπόριο μαρμαροπλακών όπου εξάγουν το φημισμένο μάρμαρο της Τήνου και σε χώρες του εξωτερικού. Η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία περιλαμβάνεται στον Κατάλογο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η οικονομία στηρίζεται κυρίως στον τουρισμό που κατά τους θερινούς μήνες βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο, αλλά και σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, λόγω του πανελλαδικού προσκυνήματος της εικόνας της Ευαγγελίστριας. Οι Τηνιακοί θεωρούν την Παναγία προστάτιδά τους. Πανηγυρίζει στα πάρα πολλά ξωκλήσια και εκκλησίες των χωριών και σε κάθε πανηγύρι στρώνεται πλούσια τράπεζα με φαγητά και άφθονο κρασί για όλους τους προσκυνητές που συρρέουν από τα γύρω χωριά και την πόλη της Τήνου.

Παναγία της ΤήνουΕπεξεργασία

Κύριο λήμμα: Παναγία Τήνου
 
Φαναράκια

Στην Τήνο βρίσκεται και ο ναός της Παναγίας Ευαγγελίστριας, με την ομώνυμη θαυματουργό, κατά τη χριστιανική παράδοση, εικόνα. Η εκκλησία γιορτάζει στις 25 Μαρτίου (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου), ωστόσο αποτελεί τον πιο δημοφιλή προορισμό του Δεκαπενταύγουστου (Κοίμηση της Θεοτόκου). Στις 30 Ιανουαρίου (Τριών Ιεραρχών) γιορτάζεται η επέτειος της εύρεσης της Αγίας Εικόνας της Μεγαλόχαρης. Την ημέρα αυτή πραγματοποιείται κάθε χρόνο το έθιμο «Φαναράκια». Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ακολουθεί λιτανεία και περιφορά της εικόνας στη χώρα της Τήνου. Η εκκλησία της Ευαγγελίστριας (και ένα μέρος του συγκροτήματος) υπήρξε το πρώτο δημόσιο οικοδόμημα της ελεύθερης Ελλάδας. Ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης (1823-1831).

Επικεφαλής της οικοδόμησης ήταν ο Ευστράτιος Εμμανουήλ Καλονάρης, Τήνιος εγκατεστημένος στη Σμύρνη, από όπου και ονομάσθηκε «Σμυρναίος». Αυτός σχεδίασε τον ναό, μαζί με τα αρχικά του προσκτίσματα, το (πρώτο) καμπαναριό, τα αρχιτεκτονικά διακοσμήματα και διηύθυνε τις εργασίες.[12]. Ακολουθώντας τα αρχιτεκτονικά πρότυπα του νησιού και εντάσσοντας σε αυτά καινοτομίες από τη δυτική αλλά και τη μικρασιατική παράδοση, δημιούργησε ένα μοναδικό οικοδόμημα, ειδικά σχεδιασμένο να δέχεται προσκυνητές. Μαζί με τον Ευστράτιο εργάστηκε ένας πολύ σημαντικός μαρμαροτεχνίτης, ο Χατζησίμος Νικολάου από τα Υστέρνια της Τήνου. Σε αυτόν και στο εργαστήριο του οφείλονται το κάτω τμήμα του τέμπλου, ο άμβωνας, οι στύλοι στις κλίμακες, η ανάγλυφη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής του αγιάσματος, το υπέρθυρο της εισόδου του ναού με την κτητορική επιγραφή και τέλος κρήνες και πορτοσιές.

Εξίσου ονομαστοί ήταν στην εποχή τους και οι λοιποί μάστορες που εργάστηκαν στο ναό: ο ξυλογλύπτης Φραγκίσκος Καναχίλης, ο οποίος σκάλισε τα ξύλινα τμήματα του τέμπλου, το δεσποτικό θρόνο, τα παραθρόνια και το παλαιό προσκυνητάριο, σε στυλ μπαρόκ με επιχρυσώσεις και ο Σμυρναίος ζωγράφος Χατζη-Λαμπρινός που ιστόρησε τις δεσποτικές εικόνες του τέμπλου (1824-1825) [13]. Ο ζωγράφος Ιωάννης Σιώτος υπογράφει την εικόνα της Μεταμορφώσεως και εικονίδια εορτών (1826), ο Φραγκίσκος Δεσίπρης από τον Τριπόταμο της Τήνου την Κοίμηση της Θεοτόκου στο αριστερό κλίτος (1840), ο Ν. Γ.Αλβέρτης τους Αρχαγγέλους στις πλάγιες πύλες του ιερού (1858).

Πλήθος πιστών από όλο τον κόσμο συρρέει στην Τήνο για προσκύνημα, αν και γενικότερα είναι πόλος έλξης για πολλούς πιστούς σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο αριθμός των επισκεπτών - προσκυνητών εκτιμάται σε 1,5 εκατομμύρια το χρόνο.[14]

ΠροϊόνταΕπεξεργασία

Προϊόντα της Τήνου είναι τα λαχανικά και τα οπωροκηπευτικά, με κύριο εκπρόσωπο την άγρια αγκινάρα που καλλιεργείται στην κοιλάδα της Κώμης (λιβάδι). Είναι φημισμένα από την αρχαιότητα τα τηνιακά σκόρδα (βλέπε αναφορά του Αριστοφάνη στον Πλούτο: χαρακτηρίζει τα τηνιακά σκόρδα ως «φάρμακο των ματιών»). Στο νησί αναπτύσσονται αυτοφυή θαμνώδη φυτά, όπως κάπαρη, μανιτάρια, αλιφόνοι, δίκταμο, θυμάρι, ρίγανη, φραγκόσυκα, φασκόμηλο, χαµομήλι και όλων των ειδών τα αφεψήματα. Γαλακτοκομικά όπως το τηνιακό τυρί (τυράκι Τήνου), το πέτρωμα (τυρί ανάλατο), η κοπανιστή και η γραβιέρα Τήνου (προϊόν προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης), το ανθότυρο, το μαλαθούνι και παστεριωμένο γάλα παράγονται στο τυροκομείο της Τήνου. Επίσης το θυμαρίσιο μέλι και το «ροζακί» σταφύλι. Το τοπικό ρακί, ελαφρύ και εξαιρετικής ποιότητας, συνοδεύει απαραίτητα τις κοινωνικές εκδηλώσεις των κατοίκων. Ξεχωριστοί μεζέδες του γιορτινού τραπεζιού είναι η λούζα -χοιρομέρι ψημένο στο κόκκινο κρασί και μπαχαρικά, το τηνιακό λουκάνικο, το σκορδάτο. Οι λιαστές ντομάτες και η κάπαρη, δε λείπουν ποτέ από το Τηνιακό τραπέζι, αποτελώντας βασικά υλικά σε αρκετές παραδοσιακές συνταγές. Τελευταίο απόκτημα είναι το ελαιοτριβείο το οποίο δίνει στους Τήνιους αγνό παρθένο ελαιόλαδο. Επίσης, κυρίως κατά τη διάρκεια του Πάσχα, τα ζαχαροπλαστεία του νησιού παρασκευάζουν αμυγδαλωτά, τις γνωστές γλυκές τυρόπιτες, ξεροτήγανα (δίπλες), «ψαράκια» (σκαλτσούνια), μπεζέδες, λουκούμια κ.ά.

Παραλίες ΤήνουΕπεξεργασία

 
Παχιά Άμμος

Συνολικά υπάρχουν 41 παραλίες, 20 στη νότια-νοτιοδυτική πλευρά, 8 στη νοτιοανατολική και 13 στη βόρεια-βορειοανατολική πλευρά.

νότια - νοτιοδυτική Πλευρά νοτιοανατολική Πλευρά βόρεια-βορειοανατολική Πλευρά
Βαθύ Άγιος Δημήτριος Μαλλί
Άσπρος Γυαλός Σάντα Μαργαρίτα Κουμελάς
Υστέρνια Λυχναφτιά Καβαλουρκό
Σχοινάκι Παχιά Άμμος Αγ. Θάλασσα
Κουσίνια Άγ. Ιωάννης Πάνορμος
Καρδιανής ή Γιαννάκη Αγ. Κυριακής Ρόχαρη
Καλύβια Σκυλαντάρ Βαθύ
Άγιος Πέτρος Αγ. Σώστης Πλατύ Γυαλός
Καντάνη Μαντροκλήσι
Απηγανιά Κολυμπήθρα
Αγ. Ρωμανός Αποθήκες
Πανούσα Παλιός Άγ. Φύλακτος
Πίσω Διαλυσκάρ Λιβάδα
Εμπρός Διαλυσκάρ
Πλατιά Άμμος
Κιόνια
Σταυρού
Καλάμια
Αγκάλη
Άγ. Φωκάς
Άγιος Μάρκος
 
Ο γραφικός οικισμός Μαλί

ΕκδηλώσειςΕπεξεργασία

  • Σκυλαντάρια, πρωτάθλημα τάβλι που διεξάγεται στην παραλία Σκυλαντάρ της Τήνου, η οποία δίνει και το όνομά της στο θεσμό. Ξεκίνησε το 2004.
  • Κολυμπήθρες, πρωτάθλημα Beach Volley διεξάγεται στην παραλία Κολυμπήθρα, η μια από τις 2 παραλίες που ονομάζονται Κολυμπήθρες, κάθε χρόνο απο το 1994
  • Κάμπος, γιορτή μελιού στις αρχές του Σεπτέμβρη με πολύ χορό, τραγούδι και κεράσματα με βάση το ντόπιο μέλι.
  • Κώμη, Γιορτή της Αγγινάρας που διεξάγεται κάθε χρόνο από το 2005 στο χωριό παραγωγής της την πανέμορφη Κώμη. Το μήνα Μάιο η Κώμη περιμένει τους εκατοντάδες επισκέπτες να δοκιμάσουν διάφορα φαγητά με κύριο συστατικό την αγγινάρα. Γλέντι και πολύς χορός με παραδοσιακά τοπικά τραγούδια.

ΠανηγύριαΕπεξεργασία

  • Γρηγορίου του Θεολόγου | Φαλατάδος | 25 Ιανουαρίου
  • Της Ευρέσεως (Φαναράκια) | Χώρα της Τήνου | 30 Ιανουαρίου
  • Αγ. Χαράλαμπος / Ταραμπάδος Αγ. Τριάδα, Χώρα της Τήνου, Βαθύ | 10 Φεβρουαρίου
  • Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου | Παναγία της Τήνου | 25 Μαρτίου
  • Παναγία Καλαμάν | Βωλάξ | 1η Πέμπτη μετά το Πάσχα
  • Ζωοδόχου Πηγής | Ξώμπουργο, Δυο Χωριά | 1η Παρασκευή μετά το Πάσχα
  • Η Ανάληψη του Χριστού | Αρνάδος | Πέμπτη, 40 μέρες μετά το Πάσχα
  • Αγ. Πνεύματος | Αγ. Τριάδα, Καρδιανή, Φαλατάδος, Χατζηράδος | Δευτέρα, 50 μέρες μετά το Πάσχα
  • Όσιος Θεόδωρος Ηγιασμένος | Στο στενό της Άνδρου | 16 Μαΐου
  • Κωνσταντίνου και Ελένης | Αγ. Τριάδα | 21 Μαΐου
  • Αγ. Αντώνιος της Πάδοβας | Σμαρδάκιτο, Ξώμπουργο | 13 Ιουνίου
  • Πέτρου και Παύλου | Τριαντάρος | 29 Ιουνίου
  • Αγ. Αποστόλων | Τριαντάρος | 30 Ιουνίου
  • Αγ. Αναργύρων | Αρνάδος, Μαρλάς, Πόρτο | 01 Ιουλίου
  • Προφήτη Ηλία | Βακέτα, Χώρα | 20 Ιουλίου
  • Αγ. Άννας | Τζάδος | 25 Ιουλίου
  • Αγ. Παρασκευής | Υστέρνια | 26 Ιουλίου
  • Μεταμορφώσεως | Πριάστρο, Καρυά | 06 Αυγούστου
  • Κοίμηση τής Θεοτόκου | Χώρα της Τήνου, Βρυσί | 15 Αυγούστου
  • Αγ. Αγαπητού | Αγάπη | 18 Αυγούστου
  • Κυρά Ξένη | Πύργος | 1η ή 2η Κυριακή μετά τις 15 Αυγούστου
  • Εννιάμερα της Παναγίας | Τσικνιάς | 23 Αυγούστου
  • Αποκεφαλισμός Αγ. Ιωάννου | Κώμη | 29 Αυγούστου
  • Αγ. Σώζων | Αγ. Σώστης | 07 Σεπτεμβρίου
  • Γενέθλιο της Παναγίας | Βουρνιώτισσα | 08 Σεπτεμβρίου
  • Τιμίου Σταυρού | Κτικάδος, Χώρα της Τήνου | 14-15 Σεπτεμβρίου
  • Αγ. Δημητρίου | Καρυά, Τσικινάς | 26 Οκτωβρίου
  • Ταξιαρχών | Χώρα της Τήνου | 08 Νοεμβρίου
  • Αγ. Μηνά | Καρδιανή, Ξώμπουργο | 11 Νοεμβρίου
  • Εισόδια Θεοτόκου | Τριπόταμος | 21 Νοεμβρίου
  • Αγ. Αικατερίνης | Κάμπος | 25 Νοεμβρίου
  • Αγ. Βαρβάρα | Χώρα της Τήνου | 04 Δεκεμβρίου
  • Αγ. Σάββα | Χώρα της Τήνου | 05 Δεκεμβρίου
  • Αγ. Νικόλαος | Στενή | 06 Δεκεμβρίου
  • Αγ. Σπυρίδωνα | Κτικάδος | 12 Δεκεμβρίου
  • Αγ. Λουκίας | Καρυά, Αρνάδος |13 Δεκεμβρίου

ΜονοπάτιαΕπεξεργασία

  • 01. Ναός της Δευτέρας | Φλοπορια (Διασταύρωση προς Άγιο Ρωμανό) (5,8 χλμ. -2h)
  • 02. Καρδιανή | Όρμος Γιαννάκη (5,5 χλμ. -2h)
  • 03. Άγιος Νικόλαος(Κάμπος) | Ρέμα Πανουσας | Διαλισκαρι | Άγιος Στέφανος | Σπήλαιο Γαστρας | Παχιά άμμος | Κιόνια (6,4 χλμ. -2h30')
  • 04. Στενή | Μαρουλι | Σάντα Μαργαρίτα (4 χλμ. -1h15')
  • 05. Παραλία Λυχναφτια | Στενή (2 χλμ. -50')
  • 06. Άγιος Σπυρίδωνας | Καρυά| Τζάδος | Μονή Κεχροβουνίου | Άγιος Νικόλαος | Σωτηράκι (2 χλμ. -50')
  • 07. Κεχροβουνί | Άγιος Πέτρος | Δύο Χωριά | Αξαχακια | Αί Γιάννης ο Πόρτος (7,5 χλμ. -3h)
  • 08. Βολάξ | Αγάπη (2,6 χλμ. -1h)
  • 09. Σπεράδος | Μουντάδος | Χώρα (5,3 χλμ. -1h40')
 
Εκκλησία στην Καρδιανή

ΦωτογραφίεςΕπεξεργασία

  • Το λιμάνι της Τήνου

  • Καρδιανή

  • Χαρακτηριστικό τοπίο της Τήνου με ξερολιθιές, περιστεριώνες και ανεμόμυλους

  • Περιστεριώνας στην Τήνο

ΠαραπομπέςΕπεξεργασία

  1. ↑ «Αποτελέσματα Απογραφής Πληθυσμού για την Τήνο το έτος 2011». Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2017. 
  2. ↑ Καθημερινή-Επτά Ημέρες, 15/08/1993, σ.11
  3. ↑ Επίσημος Ταξιδιωτικός Οδηγός Τήνου
  4. ↑ Νότα Κούρου, ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΗΝΟΥ, ΤΗΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΟΜ Α', ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2005, σελ 67-68
  5. ↑ Νότα Κούρου, ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΗΝΟΥ, ΤΗΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΟΜ Α', ΔΕΔΕΜΑΔΗ, 2005, σελ 67-68
  6. ↑ Saint-Guillain 2006, p. 182.
  7. ↑ Bon (1969), pp. 234–235, 459
  8. ↑ William Miller, The Latin Orient (London: Society for Promoting Christian Knowledge, 1920), p. 39
  9. ↑ D. Jacoby, La féodalité en Grèce médiévale. Les « Assises de Romanie », sources, application et diffusion (1971), p. 237
  10. ↑ http://vardavas.blogspot.gr/p/19-1922.html
  11. ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10856-10857 (pdf σελ. 382-383), και σε μορφή Excel «Πίνακας αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ Πληθυσμού-Απογραφής 2011» στην ιστοσελίδα της ΕΛΣΤΑΤ, Αρχειοθετήθηκε 24/11/2017], Ανακτήθηκε 9/1/2018
  12. ↑ http://www.kathimerini.gr/736442/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/smyrnioi-proskynhtes-sthn-panagia-ths-thnoy-h-anakoinwsh-toy-dros-alekoy-e-flwrakh-sto-die8nes-episthmoniko-synedrio-ston-ymhtto-se-8rhskeytikh-kai-e8nikh-epikairothta
  13. ↑ http://www.kathimerini.gr/736442/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/smyrnioi-proskynhtes-sthn-panagia-ths-thnoy-h-anakoinwsh-toy-dros-alekoy-e-flwrakh-sto-die8nes-episthmoniko-synedrio-ston-ymhtto-se-8rhskeytikh-kai-e8nikh-epikairothta
  14. ↑ Κεράστα Βασιλική, "Το προσκύνημα έχει ρεύμα", Καθημερινή, ηλεκτρον. έκδοση, 06.03.2017

ΠηγέςΕπεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοιΕπεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τήνος&oldid=7529569"