Πρόνοια (Βυζάντιο)

Ο θεσμός της Πρόνοιας ήταν πολιτική που εφαρμόστηκε από τους Κομνηνούς (από τon 11o αιώνα) και χαρακτηρίστηκε ως αριστοκρατικός πατριωτισμός. Οι στρατιώτες αποδέκτες των προνομίων αυτού του θεσμού ονομάζονταν προνοιάριοι ή στρατιώτες και έγιναν η άρχουσα τάξη. Οι προνοιάριοι ήταν έφιπποι πολεμιστές που συμμετείχαν σε εμφύλιους πολέμους. Επίσης ο αυτοκράτορας τους παραχωρούσε αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων με αντάλλαγμα την παροχή (πρόνοια) στρατιωτικής υπηρεσίας. Γι' αυτό τον 11ο αιώνα πολλοί ήθελαν να είναι στον στρατό σε αντίθεση με πιο παλιά χρόνια όπου το απέφευγαν και προτιμούσαν άλλα επαγγέλματα.

Ο Βυζαντινός στρατός δεν στελεχώνεται τώρα μόνο από μισθοφόρους αλλά κυρίως από προνοιάριους. Οι παροχές τις οποίες αντάλασσαν οι στρατιώτες με τον αυτοκράτορα ονομάζονταν πρόνοιες, δεν αποτελούσαν ιδιοκτησία του προνοιαρίου αλλά του κράτους και επομένως ούτε μεταβιβάζονταν ούτε κληρονομούνταν. Ο θεσμός της πρόνοιας παρουσιάζει μερικές ομοιότητες με τον θεσμό της φεουδαρχίας, για την οποία έχει ήδη γίνει λόγος. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να γίνει λόγος για την ταύτιση των δύο συστημάτων.