Ρένος Αποστολίδης

Έλληνας συγγραφέας

Ο Ρένος Αποστολίδης (Αθήνα, 2 Μαρτίου 1924Αθήνα, 10 Μαρτίου 2004) ήταν Έλληνας συγγραφέας, δημοσιογράφος, φιλόλογος και κριτικός της λογοτεχνίας της μεταπολεμικής γενιάς.

Ρένος Αποστολίδης
Πορτρέτο του Ρένου Αποστολίδη από τον ζωγράφο Γιάννη Σταύρου, 2003
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Ρένος Αποστολίδης (Ελληνικά)
Γέννηση2  Μαρτίου 1924[1]
Αθήνα
Θάνατος10  Μαρτίου 2004[1]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
γλωσσολόγος
κριτικός λογοτεχνίας
Οικογένεια
ΤέκναΉρκος Αποστολίδης
Στάντης Αποστολίδης
ΓονείςΗρακλής Αποστολίδης και Ελπινίκη Ζαμπέλη

Νεανικά χρόνια Επεξεργασία

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924, πατέρας του ήταν ο Ηρακλής Ν. Αποστολίδης, δημοσιογράφος, αρχισυντάκτης σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, διευθυντής της Εγκυκλοπαιδείας του εκδοτικού οίκου Πυρσός, διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης (19451959) και δημιουργός της πρώτης Ανθολογίας Ποίησης και Διηγήματος.[2] Ενώ η μητέρα του, Ελπινίκη, το γένος Ζαμπέλη, ήταν δασκάλα. Το 1935 τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή, κατά τις πολύ αντίξοες συνθήκες της κατοχής. Συμμετείχε στην απαγορευμένη από την κυβέρνηση Παπανδρέου πορεία στις 3 Δεκέμβρη του 1944 με τους οπαδούς του ΕΑΜ, την έναρξη των Δεκεμβριανών.[3]

Από το 1945 σπουδάζει στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του, γιατί τον κάλεσαν να υπηρετήσει στον Ελληνικό (Εθνικό) Στρατό κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, διότι τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων που ήταν εν χρήσει τότε τον ανέφεραν ως ύποπτο. Ζώντας από κοντά την καταστροφή και τον θάνατο, ο ίδιος αναφέρει ότι ορκίστηκε να μην ρίξει μήτε μία σφαίρα και να καταγράψει ό,τι ζούσε επί δυόμισι χρόνια στον Γράμμο, το Βίτσι και κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Ρούμελης και της Πελοποννήσου. Μόλις απολύθηκε, δημοσίευσε την Πυραμίδα 67, ένα αυθεντικό κείμενο για τον Εμφύλιο Πόλεμο, ένα έργο που δημιούργησε από το σύνολο των ημερολογιακών του καταγραφών κατά την διάρκεια του πολέμου, τα οποία κατάφερε να διασώσει αποστέλλοντάς τα, με την μορφή γραμμάτων, στους γονείς του .[4][5] Απολύθηκε από τον στρατό όντας χαρακτηρισμένος ως "επικίνδυνος αριστερός ιδιαιτέρως εύγλωττος", ο ίδιος έλεγε ότι ο χαρακτηρισμός αυτός ήταν απολύτως σωστός με εξαίρεση το "αριστερός".

Το 1950 ολοκλήρωσε τις σπουδές του, για να διδάξει κατόπιν Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Ιστορία και Λατινικά σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Η πρώτη του συγγραφική εμφάνιση έγινε το 1944, με τη δημοσίευση του δοκιμίου «Καιρός τού είναι» στο περιοδικό Γράμματα. Έναν χρόνο αργότερα, εξέδωσε την πρώτη του συλλογή δοκιμίων Τρεις σταθμοί μιας πορείας. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας ως συντάκτης στα έντυπα Ελευθερία, Νίκη, Εικόνες, Γνώσεις, Νεώτερον Λεξικόν Ηλίου, Ανεξάρτητος Τύπος και άλλων εκδόσεων, αλλά και ως κριτικός βιβλίων στα έντυπα Γράμματα, Φοιτητική Φωνή, Δελτίον του Βιβλίου, Κύκλος, Κοχλίας, Νέα Εστία, Νέοι Ρυθμοί, Νέες Εικόνες, Έθνος, Εθνικός Κήρυκας, Εποπτεία και Νέα Κοινωνιολογία.

Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό Ο Αιώνας μας, και το 1952 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό Τα Νέα Ελληνικά, από τις σελίδες του οποίου άσκησε έντονη κριτική «εναντίον του πολιτικού και λογοτεχνικού κατεστημένου», και ιδιαιτέρως κατά της «Γενιάς του '30», καταλογίζοντας σε αυτήν «πνευματική και ηθική ανεπάρκεια». Για τη στάση του αυτή, είχε μηνύσει ο Μ. Καραγάτσης τον ίδιο και τον πατέρα του για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων.[6] Ωστόσο, το 1960 έλαβε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για τη συλλογή διηγημάτων Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές.

Το 1966 ο Αποστολίδης ξεκίνησε να δημοσιεύει σε συνέχειες στα «Νέα Ελληνικά» αποσπάσματα από το «Ημερολόγιο» του Ιωάννη Μεταξά συνοδευμένα από δικό του σαρκαστικό σχολιασμό. Τα δημοσιεύματα προκάλεσαν την αντίδραση της νεοσύστατης οργάνωσης Κόμμα 4ης Αυγούστου, ο αρχηγός της οποίας, Κώστας Πλεύρης, επιτέθηκε στον Αποστολίδη από την εφημερίδα της οργάνωσης και μετά την ανταπάντηση του Αποστολίδη κατέθεσε μήνυση εναντίον του. Η υπόθεση εκδικάστηκε μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, με το οποίο επιβλήθηκε στρατιωτική δικτατορία, οπότε έπαψε η κυκλοφορία των «Νέων Ελληνικών», που μέχρι τότε είχαν δημοσιεύσει μόνο πέντε άρθρα, που αφορούσαν τους δύο πρώτους τόμους του ημερολογίου του Μεταξά. Στο δικαστήριο ο Αποστολίδης καταδικάστηκε, αλλά στο εφετείο δήλωσε ότι δεν είχε πρόθεση να θίξει τους τεταρταυγουστιανούς και η μήνυση ανακλήθηκε.[7]

Πολιτική Επεξεργασία

Από το 1962 έως το 1964, διετέλεσε συνεργάτης της Γενικής Διεύθυνσης του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1963 κατήλθε υποψήφιος βουλευτής υπό τον Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη ενώ ήδη από το 1961 έγραφε κείμενα στο περιοδικό της νεολαίας του κόμματός του (κόμμα των Προοδευτικών). Στις δημοτικές εκλογές του 1964 κατήλθε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Αθηναίων στην παράταξη του Γεωργίου Πλυτά. Το 1964 ο Ρένος Αποστολίδης ήταν επικεφαλής του οργισμένου πλήθους Ακροδεξιών[8][9] που είχε εισβάλει στη Βουλή[10][11] με συνθήματα: Προδότη Παπανδρέου, Καραμανλής, Παπανδρέου, παπατζή[12] ενώ το πλήθος ξυλοκόπησε βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου, πράξη για την οποία συνελήφθη και καταδικάστηκε σε δυόμισι έτη φυλάκιση, εκτίοντας συνολικά τρεις μήνες.

Δικτατορία Επεξεργασία

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το 1969 μετά από υπόδειξη στον Γεώργιο Παπαδόπουλο η οποία προκάλεσε την προσωπική εντολή του δικτάτορα, επιβάλλεται η υποχρεωτική δημοσίευση σε συνέχειες στον αθηναϊκό Τύπο της Ανθολογίας Διηγήματων του Ηρακλή Ν. Αποστολίδη υπό τον όρο να μην λογοκριθούν τα κείμενα αυτά, έτσι με αυτόν τον τρόπο δημοσιεύτηκαν και κείμενα αντιφρονούντων όπως του πολιτικού εξόριστου Δημήτρη Χατζή. Η δημοσίευση, ωστόσο, της δικής του νουβέλας Ο Α2, με θέμα τον Εμφύλιο, προκάλεσε την επέμβαση της λογοκρισίας και τη διακοπή της δημοσίευσής της κατόπιν παρέμβασης του δικτάτορα και του Ιωάννη Λαδά.

Ύστερα Χρόνια Επεξεργασία

Μετά τη δικτατορία και έως το 1979, συνέχισε να γράφει κριτικές στο περιοδικό Τετράμηνα και δημοσίευσε αρκετά έργα του. Στα τελευταία του χρόνια έκανε δημόσιες διαλέξεις και εμφανίζονταν στην τηλεόραση για θέματα της ελληνικής γλώσσας και παιδείας και λογοτεχνίας, ενώ υπήρξε επίτιμος καλεσμένος σε παρουσιάσεις έργων του. Ήταν υποστηρικτής του πολυτονικού συστήματος γραφής, της ιστορικής ελληνικής ορθογραφίας και της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στην εκπαίδευση από το πρωτότυπο. Πέθανε στις 10 Μαρτίου του 2004 χτυπημένος από οξύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Μιας και ήταν αγνωστικιστής και ελευθεριακός[13] η ταφή του έγινε χωρίς θρησκευτική τελετή.

Το έργο του Επεξεργασία

Το δημοσιευμένο έργο του Ρένου Αποστολίδη ανέρχεται στα τριάντα βιβλία με διηγήματα, δοκίμια και κριτική. Επιμελήθηκε την κλασική επτάτομη Ανθολογία Ποίησης και Διηγήματος και μετέφρασε και σχολίασε με τους γιους του, Ήρκο και Στάντη, την εξάτομη Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Διαδόχων και Επιγόνων του Droysen. Μαζί με τους γιους του, εξέδωσε επίσης την σχολιασμένη έκδοση των Απάντων του Καβάφη.

Βασικό χαρακτηριστικό του πεζογραφικού έργου του είναι η κυριαρχία της παρεμβολής του συγγραφέα στη ροή της αφήγησης και η έκφραση της προσωπικής του άποψης και οπτικής του μύθου με τρόπο άμεσο. Κύρια πηγή της θεματολογίας του είναι η περίοδος της γερμανικής κατοχής και του ελληνικού Εμφυλίου. Τα ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδου τα εντάσσει στην αφήγησή του, «τόσο για να κρίνει τις αρνητικές τους επιπτώσεις όσο και για να τονίσει το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τους ήρωές του». Στα μεταγενέστερα έργα του στράφηκε προς την σύγχρονη πραγματικότητα, διατηρώντας ωστόσο την άποψή του για τις επιπτώσεις του Εμφυλίου στην μετέπειτα πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας.

Αντιδράσεις είχε προκαλέσει η σφοδρή κριτική του για τον Νίκο Καζαντζάκη, τον οποίο χαρακτηρίζει «λογοτέχνη μετρίου επιπέδου» ή ακόμη και «ατάλαντο», ενώ έλεγε χαρακτηριστικά ότι «κάνοντας την Ανθολογία Διηγήματος, δεν κατάφερα να βρω ένα διήγημα του Καζαντζάκη να το ανθολογήσω».

Το αρχείο του, με δημοσιεύματα, επιστολές κι ανέκδοτα κείμενα, ξεπερνάει τις 40.000 σελίδες. Σε DVD κυκλοφορούν τα καλύτερα αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ Ο Εμφύλιος μέσα μας (που βασίστηκε στην Πυραμίδα 67) σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη.

Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά, γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά.

Εργογραφία Επεξεργασία

Δικά του έργα Επεξεργασία

  • Τρεις σταθμοί μιας πορείας, 1945
  • Τα φτερά του πελαργού, 1949
  • Ποιητικά γράμματα, 1949
  • Πυραμίδα 67, 2006, 6η έκδοση (πρώτη έκδοση 1950)
  • Τα Νέα Ελληνικά (περιοδικό), 1952, 1957, 19661967
  • Ιστορίες από τις νότιες ακτές, 1960
  • Το κριτήριο, 1960
  • Ο γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod, 1970
  • Κριτική του Μεταπολέμου, 1970
  • Βορά στο θηρίο, 1963
  • Κατηγορώ, 1963
  • Στη γέμιση του φεγγαριού, 1981
  • Ο Α2, 1995 (πρώτη έκδοση 1968)
  • Κλειδιά, 1968
  • Η άλλη ιστορία, 1972
  • Ανθύλη, 1973
  • Από τον κόσμο ΡΑ, 1973
  • Τετράμηνα (περιοδικό), 19741979
  • Αντι-τύπος, 1975
  • Renos, 1977
  • Καμμένα φτερά, 1978
  • Άξονες, 1979
  • Οι Ερινύες, 1980
  • Ημερολόγια της Ανθολογίας, 19801983
  • ΚΑΙΓΕ, 1982
  • Οι εξάγγελοι, 1984
  • Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών, 1989
  • Οι γάτες, 1989
  • Ο κεραυνός, 1991
  • Η δίνη, 1993
  • Στον κυνηγημένο καιρό, 1993
  • Απάντηση στην «Πυραμίδα 67», 1996
  • Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι, 1998
  • Ουλάν Μπατόρ, 1999
  • Το μαύρο καράβι, 2004

Ανθολογίες Επεξεργασία

  • Ανθολογία της Νεοελληνικής Γραμματείας, Ποίηση, 3 τόμοι. Διήγημα, 4 τόμοι.

Φιλολογικά έργα Επεξεργασία

(Πρόκειται περί έργων που ο Ρένος Αποστολίδης, μαζί με τους γιους του Ήρκο και Στάντη Αποστολίδη, επιμελήθηκε ή μετέφρασε, σχολίασε εκτενώς και εξέδωσε.)

  • Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα: Άπαντα τα δημοσιευμένα, 2003
  • J. G. Droysen, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 1993
  • J. G. Droysen, Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 19961999
  • J. G. Droysen, Ιστορία των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2002
  • J. G. Droysen, Ιστορία των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, 2 τόμοι, 2006

Πηγές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 14  Μαΐου 2014.
  2. Η α΄ έκδοση που δημοσιεύτηκε το 1933 συνεχίστηκε από τον ίδιο και τους γιους του.
  3. Νέα κοινωνιολογία, Ρένος Αποστολίδης, Βίος, έργο και πολιτική φιλοσοφία Μελέτης Η. Μελετόπουλος, σελ 22,
  4. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ. «Κριτικη: «Πυραμίδα 67»». protoporia.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2014. 
  5. Κατσίγερας, Μιχάλης (2001-06-03). «Ρένος Αποστολίδης, ο αντάρτης γραφιάς». Καθημερινή. http://www.kathimerini.gr/93245/article/politismos/arxeio-politismoy/renos-apostolidhs-o-antarths-grafias. Ανακτήθηκε στις 2014-10-12. 
  6. εφημερίδα Εμπρός, Φύλλο: 23/9/1952, Σελίδα: 3
  7. Ο ΙΟΣ (02-08-2015). «Το «Ημερολόγιο» ενός μικρού ανδρός». Η Εφημερίδα των Συντακτών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-08-04. https://web.archive.org/web/20150804213712/http://www.efsyn.gr/arthro/imerologio-enos-mikroy-andros. Ανακτήθηκε στις 04-08-2015. 
  8. «Οι άγνωστες ιστορίες στα 166 χρόνια της ελληνικής Βουλής εφημερίδα ΤΟ ΕΘΝΟΣ, ανακτήθηκε στις 21/4/2015». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2015. 
  9. Οι σχέσεις της ακροδεξιάς με το παρακράτος της δεκαετίας του '60 Της Βασιλικής Μετατρούλου, ιστοσελίδα tvxs.gr ανακτήθηκε στις 21/4/2015
  10. εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Φύλλο: 4/7/1964, Σελίδα: 7, ανακτήθηκε στις 21/4/2015
  11. Βιογραφικό Ρ.Α., Αρχείο Λογοτεχνών, ΕΚΕΒΙ
  12. Εισβολή στη Βουλή, ιστοσελίδα σανσήμερα.gr ανακτήθηκε στις 21/4/2015
  13. Ρένος Αποστολίδης (Αγνωσία) 2/4, «προσωπική αναφορά στο 0:30 σε τηλεοπτική εκπομπή στο κανάλι 5», ανακτήθηκε στις 15 Απριλίου 2011
  • "Who's Who 1979" σ.46.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία