Βικιπαίδεια

Ριγκβέντα

(Ανακατεύθυνση από Ριγκβέδα)

Η Ριγκβέντα ή Ριγκβέδα (ή και Ργκβέντα, από τα σανσκριτικά Ργκ "έπαινος" και βέντα "γνώση") είναι μια αρχαία ινδική συλλογή Βεδικών σανσκριτικών ύμνων. Είναι ένα από τα τέσσερα ιερά κανονικά κείμενα (utiruti) του Ινδουισμού που είναι γνωστά ως Βέδες.[1][2]

Ριγκβέντα
Χειρόγραφο της Ριγκβέντα
ΣυγγραφέαςΣοφοί του Ινδουισμού.
ΜεταφραστήςΦρίντριχ Ογκούστ Ρόζεν (Λατινικά, 1830)
Μαξ Μιούλερ (Γερμανικά, 1856)
Στέφανι Γ. Τζέιμισον και Τζόελ Π. Μπρέρετον (Αγγλικά, 2014)
κ.α.
ΤίτλοςRgvedaḥ
ΓλώσσαΒεδικά Σανσκριτικά
Ημερομηνία δημιουργίαςπερί τα 1500-1200 Π.Κ.Χ.
ΜορφήΣυλλογή Ιερών Κειμένων
ΘέμαΎμνοι του Ινδουισμού
ΣειράΒέδες
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Ριγκβέντα είναι το παλαιότερο γνωστό Βεδικό σανσκριτικό κείμενο.[3] Τα πρώτα στρώματά του είναι από τα παλαιότερα υπάρχοντα κείμενα σε οποιαδήποτε ινδοευρωπαϊκή γλώσσα[4] και τα κείμενα της Ριγκβέντα έχουν μεταδοθεί προφορικά από τη 2η χιλιετία π.Χ.[5][6] Τα φιλολογικά και γλωσσικά στοιχεία δείχνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου συνίστατο στη βορειοδυτική περιοχή της Ινδικής υποηπείρου, πιθανότατα μεταξύ του 1500 και 1200 π.Χ.,[7] αν και δόθηκε μια ευρύτερη προσέγγιση της χρονολόγισής του το 1700–1100 π.Χ..[8]

Χρονολόγηση και ιστορικό πλαίσιο Επεξεργασία

Χρονολόγηση Επεξεργασία

Σύμφωνα με τους Τέιμισον και Μπρέρετον, στη μετάφραση της Ριγκβέντα του 2014, η χρονολόγηση αυτού του κειμένου "ήταν και είναι πιθανό να παραμείνει ζήτημα διαμάχης και επανεξέτασης". Οι προτάσεις χρονολογίας μέχρι στιγμής συνάγονται από το στιλ και το περιεχόμενο μέσα στους ίδιους τους ύμνους.[9] Οι φιλολογικές εκτιμήσεις τείνουν να χρονολογούν το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου στο δεύτερο μισό της δεύτερης χιλιετίας. Συνθέτονταν σε μια πρώιμη Ινδοάρια γλώσσα, έτσι οι ύμνοι πρέπει να είναι μεταγενέστεροι του Ινδο-Ιρανικού διαχωρισμού, που χρονολογείται περίπου στο 2000 π.Χ.[10] Μια λογική ημερομηνία κοντά στη σύνθεση του πυρήνα της Ριγκβέντα είναι εκείνη των εγγράφων της πόλης Μιτάνι της βόρειας Συρίας και του Ιράκ, περ. 1450–1350 π.Χ.), τα οποία αναφέρουν επίσης Βεδικούς θεούς όπως η Βαρούνα, η Μίτρα και η Ίντρα.[11][12] Άλλα στοιχεία δείχνουν επίσης μια σύνθεση κοντά στο 1400 π.Χ..[13]

Ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο Επεξεργασία

 
Χάρτης των περιοχών και τον φυλών που αναφέρονται στη Ριγκβέντα.

Η Ριγκβέντα είναι το αρχαιότερο ινδοάριο κείμενο. Για αυτόν τον λόγο, ήταν στο επίκεντρο της προσοχής της δυτικής λογιότητας από την εποχή των Μαξ Μιούλερ και Ρούντολφ Ροθ και ύστερα. Η Ριγκβέντα καταγράφει ένα πρώιμο στάδιο της Βεδικής θρησκείας. Υπάρχουν ισχυρές γλωσσικές και πολιτισμικές ομοιότητες με την πρώιμη ιρανική Αβέστα,[14] που προέρχεται από την πρωτοϊνδοϊρανική εποχή και συνδέεται συχνά με τον πρώιμο πολιτισμό του Ανδρόνοβο περί τα 2000 Π.Κ.Χ.[10]

Η Ριγκβέντα δεν προσφέρει καμία άμεση απόδειξη κοινωνικού ή πολιτικού συστήματος στη Βεδική εποχή, είτε συνηθισμένο είτε ελίτ. Μόνο υποδείξεις όπως η κτηνοτροφία και οι ιπποδρομίες είναι διακριτές και το κείμενο προσφέρει πολύ γενικευμένες ιδέες για την αρχαία ινδική κοινωνία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη, δηλώνει ο Τζέιμισον και ο Μπρέρετον, για οποιοδήποτε περίπλοκο, διάχυτο ή δομημένο σύστημα κάστας. Η κοινωνική διαστρωμάτωση φαίνεται εμβρυϊκή και περισσότερο ως ένα κοινωνικό ιδανικό παρά μια κοινωνική πραγματικότητα.[15]

Οι ύμνοι της Ριγκβέντα αναφέρουν ρύζι και χυλό[16] ωστόσο δεν υπάρχει συζήτηση για την καλλιέργεια του ρυζιού. Ο όρος άγιας (áyas, μέταλλο) εμφανίζεται στο κείμενο, αλλά δεν είναι σαφές ποιο μέταλλο ήταν.[17] Ο σίδηρος δεν αναφέρεται στη Ριγκβέντα, κάτι που οι μελετητές χρησιμοποίησαν για να χρονολογήσουν τη δημιουργία της Ριγκβέντα πριν από το 1000 π.Χ.[18] Ο ύμνος 5.63 αναφέρει "το μέταλλο που είναι επενδυμένο με χρυσό", υποδηλώνοντας ότι η επεξεργασία μετάλλων είχε προχωρήσει στον πολιτισμό των Βεδών.[19]

Μερικά από τα ονόματα των θεών που βρέθηκαν στη Ριγκβέντα βρίσκονται μεταξύ άλλων συστημάτων πεποιθήσεων που βασίζονται στην πρωτο-ινδοευρωπαϊκή θρησκεία, ενώ οι περισσότερες από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται έχουν κοινές ρίζες με λέξεις από άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.[20] Ωστόσο, περίπου 300 λέξεις στη Ριγκβέντα δεν είναι ούτε Ινδοάριες ούτε Ινδοευρωπαϊκές, δηλώνει ο Σανσκριτικός και Βεδικός λογοτεχνικός μελετητής Φριτς Στάαλ.[21]

Το παλαιότερο κείμενο συντάχθηκε σε βορειοδυτικές περιοχές της ηπείρου της Ινδίας και τα πιο φιλοσοφικά μεταγενέστερα κείμενα συντάχθηκαν κατά πάσα πιθανότητα στην περιοχή γύρω από τη σημερινή Χαρυάνα.[18]

Κείμενο Επεξεργασία

Σύνθεση Επεξεργασία

Τα "οικογενειακά βιβλία" (2 ως 7) συνδέονται με διάφορες φυλές και αρχηγούς, περιέχοντας ύμνους από μέλη της ίδιας φυλής σε κάθε βιβλίο αλλά και άλλες φυλές εκπροσωπούνται επίσης στη Ριγκβέντα. Τα οικογενειακά βιβλία συνδέονται με συγκεκριμένες περιοχές και αναφέρονται στους εξέχοντες βασιλιάδες Μπαράτα και Πουρίμ. Η παράδοση συνδέει έναν ρίσι (φωτισμένος σοφός του Ινδουισμού) με κάθε ύμνο της Ριγκβέντα. Συνολικά, 10 οικογένειες ρίσι αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 95 τοις εκατό των ύμνων.[22]

Συλλογή και οργάνωση Επεξεργασία

Η κωδικοποίηση της Ριγκβέντα πραγματοποιήθηκε αργά στη Ριγκβεδική ή μάλλον στην πρώιμη μετα-Ριγκβεδική περίοδο περί τα 1200 π.Χ., από μέλη της πρώιμης φυλής Κούρου, όταν το κέντρο του Βεδικού πολιτισμού ανατολικά από το Παντζάμπ στο σημερινό Ούταρ Πραντές.[23] Η Ριγκβέντα κωδικοποιήθηκε με τη σύνταξη των ύμνων, συμπεριλαμβανομένης της διάταξης των μεμονωμένων ύμνων σε δέκα βιβλία, σύμφωνη με τη σύνθεση των νεότερων Βέντα Σαμίτα.[24] Σύμφωνα με τον Ουίτζελ, η αρχική συλλογή πραγματοποιήθηκε μετά τη νίκη των βασιλέων της φυλής Μπαράτα στη Μάχη των Δέκα Βασιλέων, υπό τον βασιλιά Σουδάς, έναντι άλλων βασιλιάδων της φυλής Πουρίμ. Αυτή η συλλογή ήταν μια προσπάθεια να συμφιλιωθούν διάφορες φατρίες που ενώθηκαν στο βασίλειο του Κουρού υπό έναν βασιλιά της φυλής Μπαράτα.[25]

Μετάδοση Επεξεργασία

Όπως και με τις άλλες Βέδες, το αναδιατυπωμένο κείμενο έχει παραδοθεί σε διάφορες εκδόσεις, συμπεριλαμβανομένης της Παντάπατα (Padapatha), στην οποία κάθε λέξη είναι απομονωμένη σε μορφή παύσης και χρησιμοποιείται για έναν μόνο τρόπο απομνημόνευσης, και το Σαμιτάπατα (Samhitapatha), το οποίο συνδυάζει λέξεις σύμφωνα με τους κανόνες του σαντί (η διαδικασία περιγράφεται στο Πρατισάχια) και είναι το απομνημονευμένο κείμενο που χρησιμοποιείται για την απαγγελία της Ριγκβέντα. Τα Παντάπατα και Πρατισάχια αγκυροβολούν το πραγματικό νόημα του κειμένου και το σταθερό κείμενο διατηρήθηκε με απαράμιλλη πιστότητα για περισσότερο από μια χιλιετία μόνο από την προφορική παράδοση. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, η προφορική παράδοση όρισε πολύ δομημένη προφορά, που περιλαμβάνει τη διάσπαση των σανσκριτικών ενώσεων σε στελέχη και καμπές, καθώς και ορισμένες παραλλαγές. Αυτή η αλληλεπίδραση με ήχους προκάλεσε μια επιστημονική παράδοση μορφολογίας και φωνητικής.[26][11]

Κριτικές αναθεωρήσεις Επεξεργασία

Στην έκδοση του 1877 του Άουφρεχτ, οι 1028 ύμνοι της Ριγκβέντα περιέχουν συνολικά 10.552 στίχους ή 39.831 πάντας. Το Σατάπατα Βραχμάνα (βιβλίο με ερμηνευτικά σχόλια) δίνει τον αριθμό των συλλαβών στις 432.000, ενώ το μετρικό κείμενο του 1994 των Νούτεν και Χόλαντ έχει συνολικά 395.563 συλλαβές (ή κατά μέσο όρο 9,93 συλλαβές ανά πάντας). Η μέτρηση του αριθμού των συλλαβών δεν είναι απλή λόγω προβλημάτων με την προ-Ριγκβεντική προφορά συλλαβών (όπως με τη λέξη súvar (σούβαρ) που προφέρεται και ως svàr (σβαρ)).[27]

Χειρόγραφα Επεξεργασία

Οι ύμνοι του Ριγκβέντα συνθέθηκαν και διατηρήθηκαν από την προφορική παράδοση. Απομνημονεύθηκαν και μεταδόθηκαν προφορικά με «απαράμιλλη πιστότητα» σε γενιές για πολλούς αιώνες. Σύμφωνα με την Μπάρμπαρα Ουέστ, πιθανότατα γράφτηκε για πρώτη φορά τον 3ο αιώνα π.Χ.. Τα χειρόγραφα ήταν φτιαγμένα από φλοιό σημύδας ή φύλλα φοίνικα, τα οποία αποσυντίθενται και ως εκ τούτου αντιγράφηκαν τακτικά κατά τη διάρκεια των γενεών για να βοηθήσουν στη διατήρηση του κειμένου.[28]

Περιεχόμενο Επεξεργασία

Συνολικά η Ριγκβέντα αποτελείται από:

Στη δυτική χρήση, η Ριγκβέντα αναφέρεται συνήθως ως Ριγκβέντα Σαμίτα, ενώ τα κείμενα της Βραχμάνα αναφέρονται ως "Ριγκβέντα Βραχμάνας" (κ.λπ.). Από τεχνικής απόψεως, ωστόσο, το "Ριγκβέντα" αναφέρεται σε ολόκληρο το σώμα των κειμένων που μεταδίδονται μαζί με το τμήμα Σαμίτα. Διαφορετικά σώματα σχολιασμού μεταδόθηκαν στα διαφορετικά σάχα. Μόνο ένα μικρό μέρος αυτών των κειμένων έχει διατηρηθεί: Τα κείμενα μόνο δύο από τα πέντε σάχα που αναφέρονται από τη Ριγκβέντα Πρατισάχια έχουν επιβιώσει.

Υποδοχή στον Ινδουισμό Επεξεργασία

 
Χειρόγραφο του Μάνταλα 1, Ριγκβέντα.

Οι Βέδες στο σύνολό τους χαρακτηρίζονται ως "σρούτι" στην ινδουιστική παράδοση. Αυτό έχει συγκριθεί με την έννοια της θεϊκής αποκάλυψης στη δυτική θρησκευτική παράδοση, αλλά ο Στάαλ υποστηρίζει ότι «πουθενά δεν αναφέρεται ότι η Βέδα αποκαλύφθηκε», και ότι σρούτι σημαίνει απλά «αυτό που ακούγεται, με την έννοια ότι μεταδίδεται από πατέρα σε γιο ή από δάσκαλο σε μαθητή.".[29] H Ριγκβέντα, ή άλλες Βέδες, δεν υποστηρίζουν πουθενά ότι είναι απαουρουσέγια και αυτός ο σεβαστικός όρος εμφανίζεται μόνο αιώνες μετά το τέλος της Βεδικής περιόδου στα κείμενα της σχολής της ινδουιστικής φιλοσοφίας Μιμάμσα.[30] Το κείμενο της Ριγκβέντα υποδηλώνει ότι «συντάχθηκε από ποιητές, ανθρώπινα άτομα των οποίων τα ονόματα ήταν λέξεις του νοικοκυριού» στην εποχή των Βεδών, δηλώνει ο Στάαλ.[29]

Μεταφράσεις Επεξεργασία

Το 1994, ο Μπάρεντ Α. βαν Νούτεν και ο Γκάρυ Μπ. Χόλαντ δημοσίευσαν την πρώτη απόπειρα αποκατάστασης της Ριγκβέντα στο σύνολό της. Προσδιόρισαν στοιχεία που τους φαίνονται ακατάλληλοι συνδυασμοί και αποκρύπτουν την έννοια του κειμένου. Αναδόμησαν το κείμενο σε ποιητική μορφή.[31]

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Εκδόσεις Επεξεργασία

  • Stephanie W. Jamison· Joel P. Brereton (2014). The Rigveda. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-937018-4. 
  • editio princeps: Friedrich Max Müller, The Hymns of the Rigveda, with Sayana's commentary, London, 184975, 6 vols., 2nd ed. 4 vols., Oxford, 189092.
  • Theodor Aufrecht, 2nd ed., Bonn, 1877.
  • Sontakke, N. S. (1933). Rgveda-Samhitā: Śrimat-Sāyanāchārya virachita-bhāṣya-sametā. Sāyanachārya (commentary) (First έκδοση). Vaidika Samśodhana Maṇḍala.  The Editorial Board for the First Edition included N.  S. Sontakke (Managing Editor), V.  K., M.  M., and T.  S.
  • B. van Nooten und G. Holland, Rig Veda, a metrically restored text, Department of Sanskrit and Indian Studies, Harvard University, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 1994.
  • Rgveda-Samhita, Text in Devanagari, English translation Notes and indices by H. H. Wilson, Ed. W. F. Webster, originally in 1888, Published Nag Publishers 1990, 11A/U.A. Jawaharnagar, Delhi-7.

Σχολιασμός Επεξεργασία

  • Sayana (14th century)
    • ed. Müller 184975 (German translation);
    • ed. Müller (original commentary of Sāyana in Sanskrit based on 24 manuscripts).
    • ed. Sontakke et al., published by Vaidika Samsodhana Mandala, Pune (2nd ed. 1972) in 5 volumes.
  • Rgveda-Samhitā Srimat-sāyanāchārya virachita-sametā, ed. by Sontakke et al., published by Vaidika Samśodhana Mandala, Pune-9, 1972, in 5 volumes (It is original commentary of Sāyana in Sanskrit based on over 60 manuscripts).
  • Sri Aurobindo (1998), The Secret of veda, Sri Aurobindo Ashram press, https://www.holybooks.com/wp-content/uploads/The-Secret-Of-The-Veda-Aurobindo.pdf 
  • Sri Aurobindo, Hymns to the Mystic Fire (Commentary on the Rig Veda), Lotus Press, Twin Lakes, Wisconsin (ISBN 0-914955-22-5) Rig Veda - Hymns to the Mystic Fire - Sri Aurobindo - INDEX
  • Raimundo Pannikar (1972), The Vedic Experience, University of California Press

Φιλολογία Επεξεργασία

  • Harold G. Coward (1990). The Philosophy of the Grammarians, in Encyclopedia of Indian Philosophies Volume 5 (Editor: Karl Potter). Princeton University Press. ISBN 978-81-208-0426-5. 
  • Vashishtha Narayan Jha, A Linguistic Analysis of the Rgveda-Padapatha Sri Satguru Publications, Delhi (1992).
  • Bjorn Merker, Rig Veda Riddles In Nomad Perspective, Mongolian Studies, Journal of the Mongolian Society XI, 1988.
  • Thomas Oberlies, Die Religion des Rgveda, Wien 1998.
  • Oldenberg, Hermann (1894). Hymnen des Rigveda. 1. Teil: Metrische und textgeschichtliche Prolegomena. Berlin 1888. (please add), Wiesbaden 1982. 
  • —Die Religion des Veda. Berlin 1894; Stuttgart 1917; Stuttgart 1927; Darmstadt 1977
  • —Vedic Hymns, The Sacred Books of the East Vol l. 46 ed. Friedrich Max Müller, Oxford 1897
  • Adolf Kaegi, The Rigveda: The Oldest Literature of the Indians (trans. R. Arrowsmith), Boston, Ginn and Co. (1886), 2004 reprint: (ISBN 978-1-4179-8205-9).
  • Mallory, J. P. (1989). Indo-Iranian Languages in Encyclopedia of Indo-European Culture. Fitzroy Dearborn (δημοσιεύθηκε 1997). 

Ιστορικά Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Michael Witzel (1997), The Development of the Vedic Canon and its Schools : The Social and Political Milieu, Harvard University, in Witzel 1997, σελίδες 259 - 264
  2. ↑ Antonio de Nicholas (2003), Meditations Through the Rig Veda: Four-Dimensional Man, (ISBN 978-0595269259), σελ. 273
  3. ↑ The Rigveda: 3-Volume Set. Oxford University Press. 23 Απριλίου 2014. σελ. 3. ISBN 978-0-19-972078-1. 
  4. ↑ Bryant, Edwin F. (27 Ιανουαρίου 2015). The Yoga Sutras of Patañjali: A New Edition, Translation, and Commentary. Farrar, Straus and Giroux. σελ. 565-566. ISBN 978-1-4299-9598-6. 
  5. ↑ Wood, Michael (2007). The Story of India Hardcover. BBC Worldwide. ISBN 9780563539155. 
  6. ↑ Dwyer, Rachel (2013). What Do Hindus Believe?. Granta Books. ISBN 9781847089403. 
  7. ↑ Flood, Gavin D. (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge University Press. σελ. 37. 
  8. ↑ Oberlies, Thomas (1998). Die Religion des Rgveda. σελ. 158. 
  9. ↑ The Rigveda: 3-Volume Set. Oxford University Press. 23 Απριλίου 2014. σελ. 5-6. ISBN 978-0-19-972078-1. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Mallory, J. P.; et al. (1989). "Indo-Iranian Languages in Encyclopedia of Indo-European Culture". Fitzroy Dearborn (εκδόθηκε το 1997).
  11. ↑ 11,0 11,1 Flood, Gavin D. (2003). The Blackwell companion to Hinduism. Malden, MA : Blackwell Pub. σελ. 68. ISBN 978-0-631-21535-6. 
  12. ↑ Witzel, M. (5 Νοεμβρίου 2011). «Early Sanskritization – Origin and development of the Kuru state». web.archive.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020. As a possible date ad quem for the RV one usually adduces the Hittite-Mitanni agreement of the middle of the 14th cent. B.C. which mentions four of the major Rgvedic gods: mitra, varuNa, indra and the nAsatya azvin. 
  13. ↑ Kochar, Rajesh (2000). The Vedic People: Their History and Geography. Orient Longman. ISBN 81-250-1384-9. 
  14. ↑ Oldenberg, Hermann (1894). Hymnen des Rigveda. 1. Teil: Metrische und textgeschichtliche Prolegomena. Berlin 1888. (please add), Wiesbaden 1982. σελ. 14
  15. ↑ Stephanie Jamison, Joel Brereton (2014). The Rigveda: The earliest religious poetry of India. Oxford University Press. σελ. 57–59. ISBN 978-0199370184. 
  16. ↑ Joel Brereton, Stephanie Jamison (2014). The Rigveda : The earliest religious poetry of India. Oxford University Press. σελ. 40, 180, 1150 και 1162. ISBN 978-0199370184. 
  17. ↑ Chakrabarti, D.K. The Early Use of Iron in India (1992) Oxford University Press
  18. ↑ 18,0 18,1 Stephanie Jamison and Joel Brereton (2014), The Rigveda : the earliest religious poetry of India, Oxford University Press, ISBN 978-0199370184, σελ. 5
  19. ↑ Stephanie Jamison and Joel Brereton (2014), The Rigveda : the earliest religious poetry of India, Oxford University Press, (ISBN 978-0199370184), σελ. 744.
  20. ↑ Stephanie Jamison and Joel Brereton (2014), The Rigveda : the earliest religious poetry of India, Oxford University Press, (ISBN 978-0199370184), σελίδες 50–57
  21. ↑ Staal, Frits (2008). Discovering the Vedas: Origins, Mantras, Rituals, Insights. Penguin Books India. σελ. 23-24. ISBN 978-0-14-309986-4. 
  22. ↑ Witzel, Michael (1997), "The Development of the Vedic Canon and its Schools: The Social and Political Milieu", Inside the Texts, Beyond the Texts: New Approaches to the Study of the Vedas, Harvard Oriental Series, Opera Minora; vol. 2, Cambridge: Harvard University Press, σελ. 262.
  23. ↑ Witzel, Michael (1997), "The Development of the Vedic Canon and its Schools: The Social and Political Milieu", Inside the Texts, Beyond the Texts: New Approaches to the Study of the Vedas, Harvard Oriental Series, Opera Minora; vol. 2, Cambridge: Harvard University Press, σελ. 261
  24. ↑ Witzel 1991, σελ. 6.
  25. ↑ Witzel, Michael (1997), "The Development of the Vedic Canon and its Schools: The Social and Political Milieu", Inside the Texts, Beyond the Texts: New Approaches to the Study of the Vedas, Harvard Oriental Series, Opera Minora; vol. 2, Cambridge: Harvard University Press, σελ. 263-264.
  26. ↑ Cardona, George (2002). Indian linguistic studies : festschrift in honor of George Cardona. Δελχί: Motilal Banarsidess Publishers. σελ. 235. ISBN 81-208-1885-7. 50611449. 
  27. ↑ «Recensions / Rig Veda / Veda / Shiksha». parsippany.vidyalaya.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020. 
  28. ↑ Jamison, Stephanie W. The Rigveda : the earliest religious poetry of India. Νέα Υόρκη. σελ. 13-14. ISBN 978-0-19-937018-4. 849801119. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Staal, Frits (2008). Discovering the Vedas : origins, mantras, rituals, insights. New Delhi: Penguin Books. σελ. 15-16. ISBN 978-0-14-309986-4. 244833956. 
  30. ↑ Sarma, Deepak (2011). Classical Indian philosophy : a reader. New York: Columbia University Press. σελ. 196-197. ISBN 978-0-231-13398-2. 608687729. 
  31. ↑ «UT College of Liberal Arts: Review on Nooten's and Holland's translation». liberalarts.utexas.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2020. 


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ριγκβέντα&oldid=10456908"