Ρωμαϊκό υδραγωγείο Νικόπολης
Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης είναι ένα θαυμαστό έργο αρχαίας τεχνολογίας, μια υπερκατασκευή μήκους 50χλμ. Χάρη στην υπερκατασκευή αυτή, υδροδοτήθηκε από απόσταση 50 χλμ μια νέα πόλη, η Νικόπολη (αρχ. Νικόπολις) με πληθυσμό 150.000 κατοίκων σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, από τις πηγές του Λούρου ποταμού στον Αγιο Γεώργιο Πρέβεζας.[εκκρεμεί παραπομπή]
| Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | ρωμαϊκό υδραγωγείο |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°16′16″N 20°50′56″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Ζηρού |
| Τοποθεσία | Νικόπολη |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
.jpg)
Ιστορία Επεξεργασία
Η Νικόπολη άρχισε να κτίζεται το έτος 30-29 π.Χ. και υπολογίζεται ότι πληθυσμιακά η συγκρότησή της κράτησε 50 τουλάχιστον χρόνια. Ο αυτοκράτωρ Οκταβιανός Αύγουστος ανάγκασε διά της βίας κατοίκους άλλων πόλεων όπως η Πανδοσία (Ήπειρος), η Αρχαία Εφύρα, η Αρχαία Κασσώπη, η Αρχαία Αμβρακία, το Αρχαίο Όρραον, η Αρχαία Βερενίκη, οι Αρχαίες Βατίες, η Αρχαία Ελάτρεια, το Αρχαίο Βουχέτιον, πόλεις της Ακαρνανίας, το Αρχαίο Θύρρειον, η Αρχαία Κεκροπία, η Αρχαία Αλυζία, κλπ, να μετοικήσουν στην Νικόπολη.[εκκρεμεί παραπομπή] Υπολογίζεται με βάση τα σημερινά ανασκαπτικά δεδομένα (Δρ. Κωνσταντίνος Ζάχος, 2001) ότι η Νικόπολη έφτασε σε πληθυσμό τις 150.000 κατοίκους και όχι τις 300.000 όπως παλαιότερα εγράφετο.
Αρχικά η ύδρευση πρέπει να γινόταν από τις εκβολές του Λούρου ποταμού (με βαρέλια), από τοπικές μικρές πηγές και φυσικά από πολλά πηγάδια. Ένα τέτοιο πηγάδι φαίνεται σήμερα μπροστά από τα παλαιοχριστιανικά τείχη δίπλα στην επαρχιακή οδό Πρέβεζας – Ιωαννίνων.[εκκρεμεί παραπομπή] Όμως οι ανάγκες της νέας πόλης σε νερό ήταν τεράστιες. Έτσι δόθηκε η εντολή από τον Οκταβιανό και σταδιακά κατασκευάσθηκε ένα εντυπωσιακό και κολοσσιαίο έργο, με το οποίο μεταφέρθηκε άφθονο νερό από τις πηγές Β του Λούρου ποταμού που βρίσκονται στο χωριό Άγιος Γεώργιος Πρέβεζας, μέχρι το Νυμφαίον και τις υδατοδεξαμενές του υδραγωγείου (βαγένια) που σώζονται σήμερα στην Νικόπολη.
Το μεγαλειώδες αυτό έργο έχει μήκος 45-50 χλμ. και αποτελείται από εναλλασσόμενα συστήματα εναέριου υδραγωγείου με αψίδες, από σήραγγα στο βουνό, δίπλα στο σύγχρονο φράγμα της ΔΕΗ, και επίγεια συστήματα αυλακοσωλήνων. Κατά τις πλέον αισιόδοξες απόψεις, υπολογίζεται ότι η κατασκευή του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Νικοπόλεως να κράτησε περί τα τριάντα χρόνια και συνεπώς πρέπει να παραδόθηκε σε χρήση την περίοδο που γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός, ενώ κατά τις πλέον απαισιόδοξες απόψεις, πρέπει να αποπερατώθηκε στο δεύτερο ήμισυ του 2ου μ.Χ. αιώνα (150-200 μ.Χ.). Δυστυχώς δεν είναι διαθέσιμα γραπτά κείμενα σχετικά με το μεγαλειώδες αυτό έργο.[1],[2]. Σημείωση: Ο Ποταμός Λούρος βασικά αποτελεί συλλογή υδάτων του όρους Τόμαρος (Ολύτσικας) Ιωαννίνων, του Ξηροβουνίου Αρτας, των Ορέων Κασσώπης και των ορέων Βαλαωρίτη Λούρου. Βασικά οι πηγές του είναι τρεις: Πηγές Α: Τέροβο. Πηγές Β: Αγιος Γεώργιος Πρέβεζας. Πηγές Γ: Αναβρυστικά Λούρου Πρέβεζας.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η διαδρομή του Υδραγωγείου Επεξεργασία
Η διαδρομή που ακολούθησε το ρωμαϊκό υδραγωγείο Νικόπολης ήταν[εκκρεμεί παραπομπή]: Πηγές Αγίου Γεωργίου - εναέριο υδραγωγείο Αγ. Γεώργιος - επίγειοι αυλακοσωλήνες, σήραγγα στο βουνό έναντι φράγματος ΔΕΗ στην Παντάνασσα – αυλακοσωλήνες στο Ριζοβούνι παρά την λίμνη Ζηρού - Αυλακοσωλήνες Στεφάνης – αυλακοσωλήνες «Σκάλας» Λούρου – αυλακοσωλήνες Ωρωπού (ΒΔ άκρη, σήμερα στάνη, κοντά στο δασάκι), - αυλακοσωλήνες Σφηνωτού – αυλακοσωλήνες Πολύβρυσου (Σέσοβο) – αυλακοσωλήνες κάμπου Καμαρίνας - εναέριο υδραγωγείο αψίδων Αρχάγγελου - αυλακοσωλήνες Νέας Σινώπης – αυλακοσωλήνες Καναλίου – Εναέριο υδραγωγείο στους πρόποδες των λόφων Κούκου Νικοπόλεως – Εναέριοι Σωλήνες χωραφιών στη Νικόπολη - Νυμφαίον («Μπούφι»).
Από το Νυμφαίον το νερό φαίνεται ότι διαμοιράζονταν σε αυλακοσωλήνες εδάφους αλλά και σε εναέριους αυλακοσωλήνες προς το Νότιο και Ανατολικό τμήμα του πολεοδομικού ιστού της Νικόπολης, προς τις Υδατοδεξαμενές της Νικόπολης και προς τις δύο Ρωμαϊκές Θέρμες (Μπεντένια). Η αρχαιολογική Υπηρεσία (ΙΒ και ΛΓ εφορείες αρχαιοτήτων) έχει αποτυπώσει και χαρτογραφήσει όλα τα εναπομείναντα στοιχεία του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου, και τα έχει οριοθετήσει ως απαγορευμένο αρχαιολογικό χώρο.[1][2]
Περιγραφή του Υδραγωγείου Επεξεργασία
Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νικόπολης ξεκινάει από το βόρειο άκρο της κοιλάδας του Λούρου, κοντά στο χωριό Αγ. Γεώργιος, βόρεια της Φιλιππιάδας. Κατασκευάστηκε μετά την ίδρυση της Νικόπολης από τον Οκταβιανό-Αύγουστο, για να εξασφαλίσει την υδροδότηση της νέας πόλης. Ο αγωγός του υδραγωγείου μήκους 50χλμ. περίπου, μετέφερε πόσιμο νερό από τις πηγές του ποταμού Λούρου στη Νικόπολη. Οι Ρωμαίοι αρχιτέκτονες, για να αντιμετωπίσουν την υψομετρική διαφορά (περίπου 80 μέτρων) που υπάρχει ανάμεσα στις πηγές του ποταμού και τη Νικόπολη κατασκεύασαν τον αγωγό με κλίση προς τη θάλασσα. Ο αγωγός περνούσε από το λόφο Κοκκινόπηλο και διέσχιζε πλαγιές λόφων, ποταμούς και πεδιάδες. Για να παρακάμψουν την ανάγλυφη διαμόρφωση του εδάφους χρησιμοποίησαν τρεις τρόπους για την κατασκευή του: α) τη δημιουργία αύλακα κατά μήκος της πλαγιάς των λόφων με τοξωτή στεγανοποιημένη κάλυψη και τετράγωνα ανοίγματα εξαερισμού, β) τη διάνοιξη σήραγγας στην περιοχή του Κοκκινόπηλου με πυργοειδή ανοίγματα εξαερισμού, γ) κατασκευή πεσσοστοιχιών με εναέριους σκεπαστούς αυλακοσωλήνες, που γεφύρωναν τα τμήματα μεταξύ των λόφων και οδηγούσαν το νερό στις δεξαμενές της Νικόπολης.
Στην αρχή του δικτύου ο αγωγός βρίσκεται πάνω σε δύο γέφυρες, τις οποίες στήριζαν πεσσοί, μεταφέροντάς τον στην απέναντι όχθη του ποταμού. Από εκεί με λαξευτή σήραγγα, δια μέσου των λόφων, βγαίνει στην πεδιάδα του Θεσπρωτικού και κατευθύνεται νότια, περνώντας δίπλα από το χωριό Στεφάνη. Έπειτα παρακάμπτει το χωριό του Ζαλόγγου, διέρχεται κοντά από το χωριό Αρχάγγελος και από εκεί στηριζόμενος σε πεσσοστοιχίες καταλήγει στο Νυμφαίον (κεντρική δεξαμενή της πόλης). Οι πεσσοί που στήριζαν τις γέφυρες έχουν διαστάσεις 3,80x3,60 m. και είναι ενισχυμένοι με αντηρίδες (διαστάσεων 2,40x1,80 m.). τα κενά που σχηματίζονται μεταξύ τους έχουν μήκος 3,80μ. και συνδέονται με επάλληλα τόξα. Στο ύψος που σχηματίζονται τα τόξα υπάρχει ένα είδος γείσου, που περιτρέχει τον κυρίως πεσσό και τις αντηρίδες. Το τμήμα του λαξευτού αγωγού που έχει αποκαλυφθεί (ν. πλευρά του λόφου Ίσιωμα), φτάνει τα 230m. μήκος ενώ το πλάτος του είναι 0,75 m. και το ύψος 1,20 m. Σε ορισμένα σημεία επικαλύπτεται με τούβλα που σχηματίζουν μια καμάρα. Εκεί διαμορφώνεται ένα άνοιγμα (πιθανώς φρεάτιο εξαερισμού και καθαρισμού του νερού), ενώ σε δύο σημεία επικοινωνεί με τις γέφυρες που συνέδεαν τις όχθες του ποταμού.
Λείψανα του υδραγωγείου σώζονται σε αρκετά σημεία της διαδρομής του, όπως στον Άγιο Γεώργιο (σώζονται πεσσοστοιχίες σε αρκετό ύψος), στην κοινότητα Ριζοβουνίου και στην κοινότητα Αρχαγγέλου.[2] Επίσης στην περιοχή της Νικόπολης, εντοπίστηκαν 14 πεσσοί από την πεσσοστοιχία του (Δυτική Πύλη). Ένας διπλός γωνιαίος πεσσός σε απόσταση 18 m. από το Νυμφαίο Πβ φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκε για να συνδεθεί ο αγωγός με τη βόρεια δεξαμενή, ο οποίος στη συνέχεια περνούσε πάνω από την Πύλη έως το Νυμφαίο Πα, φτάνοντας έτσι στη δεύτερη νότια δεξαμενή[3].
Εξωτερικοί Σύνδεσμοι
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Ιστοσελίδα «Οδυσσέας» Υπουργείου Πολιτισμού: «Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης»
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Μιλένα Μπαχαρνίκου: «Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης»
- ↑ Ιστοσελίδα Μηχανικών Πολυτεχνείου: «Αρδευτικά έργα αρχαιότητας» https://web.archive.org/web/20030408034629/http://www.geocities.com/sfetel/gr/plumb_waters_g.htm
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Ιστοσελίδα «Οδυσσέας» Υπουργείου Πολιτισμού: «Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης».
- Μιλένα Μπαχαρνίκου: «Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης».
- Δικτυακό Περιοδικό «Θερμοϋδραυλικός» Ιστοσελίδα: http://www.thermoydravlikos.gr
- Ιστοσελίδα Μηχανικών Πολυτεχνείου: «Αρδευτικά έργα αρχαιότητας» https://web.archive.org/web/20030408034629/http://www.geocities.com/sfetel/gr/plumb_waters_g.htm