Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος
Ο Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος ήταν ένας από τους επισκόπους που έπαιξαν ρόλο στην εξέγερση της Στερεάς Ελλάδας, στα πλαίσια του Βενετοτουρκικού πολέμου, την περίοδο 1684-1699.
| Επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1650 |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
Οικογένεια Επεξεργασία
Γεννήθηκε το 1650. Το επώνυμό του ήταν Χαριτόπουλος και καταγόταν από την Αγία Ευθυμία Φωκίδας. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης και η μητέρα του Βιολέτα. Η οικογένεια είχε τέσσερα παιδιά, από τα οποία ο Φιλόθεος ήταν ο μεγαλύτερος. Το κοσμικό του όνομα ήταν Φίλιππος. Τα άλλα του αδέλφια ονομάζονταν Δημήτριος, Μαρία και Γιώργος. Η μητέρα και η αδελφή του πέθαναν από λοιμό. Μεγάλωσε στα Σάλωνα (Άμφισσα), όπου έλαβε και την εγκύκλιο μόρφωση. Χρίστηκε αρχιερέας Σαλώνων σε ηλικία 35 ετών.
Η εξέγερση στην Παρνασσίδα Επεξεργασία
Μετά τον Κρητικό πόλεμο (1645-1669) και την εξέγερση των Μανιατών στην Πελοπόννησο την περίοδο 1659-1667, οι Ενετοί ξεκίνησαν νέο πόλεμο εναντίον των Τούρκων, το 1684, αρχικά στα νησιά του Ιονίου, την Ήπειρο και στην περιοχή της Πελοποννήσου και αργότερα και στη Στερεά Ελλάδα. Αρχηγός των Ενετών ορίστηκε ο Φραντζέσκο Μοροζίνι.
Το 1687 ξεσπά επανάσταση και στη Στερεά Ελλάδα. Στην περιοχή της Παρνασσίδας, τον κύριο ρόλο παίζουν ο επίσκοπος Σαλώνων Φιλόθεος, ο οποίος συνεργαζόταν με τους Βενετούς, και ο αρματολός Κούρμας, που κατέλαβε τα Σάλωνα, το Λιδωρίκι και τον Έπακτο (Ναύπακτος). Ο Φιλόθεος εκδίωξε τους Τούρκους από την περιοχή της Παρνασσίδας και στη συνέχεια πήγε στην Κόρινθο, οπού συνάντησε τον Μοροζίνι και του μετέφερε τα γεγονότα, ενώ συμμετείχε και σε συμβούλιο που έγινε εκεί για τις επόμενες κινήσεις που έπρεπε να γίνουν. Έπειτα, ανέλαβε τη διοίκηση της περιοχής των Σαλώνων. Μαζί με τον Κούρμα, αποφάσισαν να επιτεθούν στο Ζητούνι (Λαμία), χωριίς επιτυχία, ενώ επιτέθηκαν και ενάντια στο Ταλάντι (Αταλάντη).
Το 1697, ο μπέης της Μάνης Λιμπεράκης Γερακάρης, που εκείνη την εποχή πολεμούσε ακόμα στο πλευρό των Τούρκων κατά των Ενετών, μεταβαίνει στη Στερεά Ελλάδα. Ο Γερακάρης αρχικά αντιμετωπίζεται από τους Μεϊντάνη, Σπαθογιάννη και Λουδουρέκα στον Αχελώο και καταφεύγει στο Καρπενήσι. Στη συνέχεια αποφασίζει να επιτεθεί εναντίον των Σαλώνων, αφού πρώτα απέστειλε απειλητικές επιστολές εναντίον των κατοίκων της πόλης, ζητώντας την παράδοσή τους. Εκεί, ο Κούρμας και Φιλόθεος, επικεφαλής των αρματολών και των εγχώριων, τον αντιμετωπίσαν σε μάχη έξω από την πόλη, αναγκάζοντάς τον να υποχωρήσει ξανά στο Καρπενήσι. Στη μάχη αυτή, όμως, ο Κούρμας πεθαίνει και ο Φιλόθεος τραυματίζεται σοβαρά στον λαιμό. Ύστερα από δέκα ημέρες πεθαίνει και αυτός.
Η διαθήκη του αδελφού του Επεξεργασία
Κύρια πηγή για τη ζωή του επισκόπου Φιλόθεου, αποτελεί η διαθήκη του αδελφού του Δημήτριου. Ο Δημήτριος και ο Γεώργιος Χαριτόπουλος κατέφυγαν στη Ζάκυνθο, στο χωριό Καταστάρι. Στη διαθήκη του (γραμμένη το 1708) περιγράφει γεγονότα από τη ζωή του Φιλόθεου και δίνει στον αδελφό του Γεώργιο την εντολή να μεταφέρει τα οστά του Φιλόθεου, τα οποία έχει κρύψει σε κάποια σπηλιά, και τα δικά του, στην πατρίδα του, όταν αυτή θα είναι πια ελεύθερη, όπως τον είχε ορκίσει ο αδελφός του.
Η πρώτη δhμοσίευση έγινε από τον Σάθα στο περιοδικό Χρυσαλλίς, το 1867. Τη συμπεριέλαβε στο έργο του Θανάσης Διάκος ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης[1], ενώ ο Σάθας τη συμπεριλαμβάνει και στο έργο του Τουρκορκατούμενη Ελλάδα.
Επιστολές του Φιλόθεου στον Μοροζίνι, περιλαμβάνονται στο Νέος Ελληνομνήμων του Σπ. Λάμπρου.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «...Καταίβηκε ὁ Φιλόθεος μὲ θυμιατὸ στὸ χέρι
καὶ λιβανίζει κ᾿ εὐλογᾷ. Μαζί του κι ὁ Δημήτρης
κρατώντας στὸ δισάκκι του κρυμμένα τοῦ Δεσπότη
τ᾿ ἀγαπημένα λείψανα, σὰ νὰ ζητοῦσε ναὕρῃ
λιγάκι χῶμα, ψυχικό, ἐλεύθερη μίαν ἄκρη
γιὰ νὰ τὰ θάψῃ ὁ δύστυχος...» Απόσπασμα από το ποίημα του Αρ. Βαλαωρίτη "Αθανάσης Διάκος" (Ἆσμα Τέταρτον - Ἀποκάλυψις), από τη Βικιθήκη
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Σπ. Λάμπρου, «Νέος Ελληνομνήμων», τόμος ΙΒ' (1915).
- Κωνσταντίνου Σάθα, «Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα».
- Πέτρου Καλονάρου, «Ιστορία της πόλεως Αμφίσσης», Σύλλογος απανταχού Αμφισσέων (1997) (επανέκδοση).
- Αθηνά Κονταλή, Η συμμετοχή του Ελληνορθόδοξου κλήρου στα επαναστατικά κινήματα της Τουρκοκρατίας: 1453-1821, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Ιστορικός, Αθήνα 2011, σελ. 137-140. (διδακτορική διατριβή).
- Κωνσταντίνος Μέρτζιος, Φιλόθεος επίσκοπος Σαλώνων (1698-1699), Επετηρίς Εταιρείας Στερεοελλαδικών Μελετών, τόμος 1, (1968), σελ. 241-244.
- Κωνσταντίνος Ντόκος, Η Στερεά Ελλάς κατά τον Ενετοτουρκικόν Πόλεμον (1684-1699) και ο Σαλώνων Φιλόθεος, Εταιρεία Στερεοελλαδικών Μελετών (1975).