Σαρδανάπαλος
Ο Σαρδανάπαλος ή Σαρδανάπαλλος ήταν, σύμφωνα με τον Έλληνα συγγραφέα Κτησία, ο τελευταίος βασιλιάς της Ασσυρίας, αν και στην πραγματικότητα τη θέση αυτή κατέχει ο Ασούρ Ουμπαλίτ Β΄ (612-605 π.Χ.). Το βιβλίο του Κτησία Περσικά είναι χαμένο, αλλά γνωρίζουμε το περιεχόμενό του από μετέπειτα συλλογές και από το έργο του Διόδωρου (II.27). Σε αυτή την αναφορά, ο Σαρδανάπαλος που υποτίθεται ότι έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ., παρουσιάζεται σαν έκφυλη μορφή που περνά τη ζωή του στην τρυφή και έχει έναν καταστροφικό θάνατο. Η θρυλική ηθική παρακμή του Σαρδανάπαλου αργότερα έγινε αντικείμενο θεματολογίας στη λογοτεχνία και την τέχνη, ειδικά κατά τη Ρομαντική περίοδο.
| Σαρδανάπαλος | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Αιτία θανάτου | immolation |
| Συνθήκες θανάτου | αυτοκτονία |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ασσυρία |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Anacyndaraxes |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Βασιλιάς της Ασσυρίας |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Το όνομα Σαρδανάπαλος πιθανόν είναι παραφθορά του Ασσουρμπανιπάλ, αυτοκράτορα της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας, αλλά ο Σαρδανάπαλος που περιγράφεται από τον Διόδωρο έχει πολύ λίγη σχέση με αυτά που είναι γνωστά για αυτόν τον βασιλιά, που στην πραγματικότητα ήταν στρατιωτικά ισχυρός, αποτελεσματικός και μορφωμένος ηγέτης, που ήταν ηγέτης της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που είχε δει μέχρι τότε ο κόσμος.
Η ιστορία σύμφωνα με τον Διόδωρο Επεξεργασία
Ο Διόδωρος λέει ότι ο Σαρδανάπαλος, γιος του Ανακυνδαράξη, ξεπερνούσε σε μαλθακότητα και πολυτέλεια όλους τους προηγούμενους ηγεμόνες. Πέρασε όλη τη ζωή του στη μαλθακότητα και την τρυφή. Ντυνόταν με γυναικεία ρούχα και φορούσε μακιγιάζ. Είχε πολλές παλλακίδες, γυναίκες και άντρες. Έγραψε ο ίδιος τον επιτάφιό του, όπου ανέφερε πως η σωματική ευχαρίστηση είναι ο μοναδικός σκοπός στη ζωή. Ο τρόπος ζωής του προκάλεσε δυσαρέσκεια, σε σημείο να οργανωθεί συνωμοσία εναντίον του από τον Αρβάκη. Μια συμμαχία από Μήδους, Πέρσες και Βαβυλώνιους αντιτέθηκαν στους Ασσυρίους. Ο Σαρδανάπαλος ανέλαβε δράση και νίκησε τους επαναστάτες αρκετές φορές σε μάχη, αλλά απέτυχε να τους εξουδετερώσει. Πιστεύοντας ότι τους είχε νικήσει, ο Σαρδανάπαλος επέστρεψε στον έκφυλο τρόπο ζωή του, διατάσσοντας θυσίες και εορτασμούς. Οι επαναστάτες όμως ενισχύθηκαν με νέα στρατεύματα από τη Βακτρία. Τα στρατεύματα του Σαρδανάπαλου αιφνιδιάστηκαν, και εξολοθρεύτηκαν.
Ο Σαρδανάπαλος επέστρεψε στη Νινευή για να υπερασπιστεί την πρωτεύουσά του, ενώ ο στρατός τέθηκε υπό την ηγεσία του γαμπρού του, που κατόπιν ηττήθηκε και σκοτώθηκε. Έχοντας στείλει την οικογένειά του μακριά για ασφάλεια, ετοιμάστηκε να υπερασπιστεί τη Νινευή. Κατάφερε να αντέξει εναντίον μακροχρόνιας πολιορκίας, αλλά τελικά βαριές βροχοπτώσεις προκάλεσαν υπερχείλιση του Τίγρη, οδηγώντας στην κατάρρευση ενός από τα αμυντικά τείχη. Για να μην πέσει στα χέρια τον εχθρών του, ο Σαρδανάπαλος έφτιαξε μια τεράστια νεκρική πυρά για τον εαυτό του, όπου έριξε "όλο το χρυσάφι του, ασήμι και βασιλικά ενδύματα". Έβαλε τους ευνούχους και τις παλλακίδες του στην πυρά και κάηκε αυτός και εκείνοι μέχρι θανάτου[1].
Ο Έλληνας συγγραφέας Χοιρίλος συνέθεσε έναν επιτάφιο για τον Σαρδανάπαλο, που ισχυρίστηκε ότι μετέφρασε από τα Χαλδαϊκά[2].
Ιστορική ακρίβεια Επεξεργασία
Δεν υπάρχει βασιλιάς με το όνομα Σαρδανάπαλος στον Κατάλογο Βασιλιάδων της Ασσυρίας. Κάποια κομμάτια της ιστορίας του Σαρδανάπαλου φαίνεται να σχετίζονται σε έναν βαθμό με γεγονότα των ύστερων χρόνων της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας, περιλαμβανομένης της σύγκρουσης μεταξύ του βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ και του αδελφού του Σαμάς σουμ ουκίν, ο οποίος έλεγχε τη Βαβυλώνα ως υποτελή περιοχή, εκ μέρος του αδελφό του. Ενώ ο Σαρδανάπαλος έχει ταυτιστεί με τον Ασσουρμπανιπάλ από τον Ιουστίνο[3], ο θάνατός του στις φλόγες του παλατιού του είναι πιο κοντά με αυτόν του αδελφού του Σαμάς σουμ ουκίν, που τον συνεπήρε ο Βαβυλωνιακός εθνικισμός και έφτιαξε συμμαχία με τους Βαβυλωνίους, τους Χαλδαίους, τους Ελαμίτες, και τους Άραβες εναντίον του Ασσουρμπανιπάλ σε μια προσπάθεια να μεταφέρει την έδρα της αχανούς αυτοκρατορίας από τη Νινευή στη Βαβυλώνα.
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη που προέρχεται από τη Μεσοποταμία ότι είτε ο Ασσουρπανιπάλ είτε ο Σαμάς σουμ ουκίν είχαν έκφυλη ζωή, ή ομοφυλοφιλικές ή παρενδυτικές προτιμήσεις. Φαίνεται ότι και οι δύο ήταν ισχυροί, πειθαρχημένοι, σοβαροί και φιλόδοξοι ηγέτες, ενώ ο Ασσουρπανιπάλ είναι γνωστό ότι ήταν μορφωμένος με ενδιαφέρον στα μαθηματικά, την αστρονομία και αστρολογία, την ιστορία, τη ζωολογία και τη βοτανολογία[4].
Ήταν ο Σαμάς σουμ ουκίν πο πολιορκήθηκε στη Βαβυλώνα και ηττήθηκε, και οι σύμμαχοί του συνετρίβησαν, όχι ο Ασσουρπανιπάλ στη Νινευή. Μετά από την ήττα του πρώτου το 648 π.Χ., μια επιγραφή στα αρχεία του Ασσουρπανιπάλ καταγράφει ότι "έριξαν τον Σαμάς σουμ ουκίν, εχθρό αδελφό που επιτέθηκε, μέσα στην πύρινη λαίλαπα"[5].
Η πραγματική Πτώση της Νινευή συνέβη το 612 π.Χ. μετά που η Ασσυρία είχε αποδυναμωθεί πολύ από μια σειρά εσωτερικών εμφύλιων πολέμων μεταξύ διεκδικητών του θρόνου. Οι πρώην υποτακτικοί της εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση και απελευθερώθηκαν από τον Ασσυριακό ζυγό. Η Ασσυρία δέχτηκε το 612 π.Χ. επίθεση από συμμαχία δυνάμεων των Μήδων, Σκυθών, Βαβυλωνίων, Χαλκαίων, Περσών, Κιμμερίων και Ελαμιτών. Η Νινευή πολιορκήθηκε και λεηλατήθηκε το 612 π.Χ. Ο γιος του Ασσουρπανιπάλ Σισαρισκούν (ο τρίτος από τους τέσσερεις βασιλιάδες που βασίλεψαν μετά των Ασσουρπανιπάλ) ήταν τότε ο βασιλιάς της Ασσυρίας. Μάλλον σκοτώθηκε ενώ υπερασπιζόταν την πόλη, αν και οι αναφορές είναι αποσπασματικές. Ο Ασούρ Ουμπαλίτ Β΄ τον διαδέχτηκε, και ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της ανεξάρτητης Ασσυρίας, που βασίλεψε από τη Χαρράν, τελευταία πρωτεύουσα της Ασσυρίας μέχρι το 605 π.Χ. Η Ασσύρια επεβίωσε ως κατεχόμενη επαρχία και γεωπολιτική οντότητα μέχρι τη διάλυσή της μετά την αραβική Μουσουλμανική κατάκτηση της Μεσοποταμίας τον 7ο αιώνα μ.Χ. Η περιοχή ακόμα κατοικείται από σήμερα Χριστιανική Ασσυριακή μειονότητα που μιλάει ακόμα Ανατολικά Αραμαϊκά.
Πρόσφατα, ο Σαρδανάπαλος προτάθηκε ότι ήταν ο Ασούρ ντανίν παλ, ο γιος του Σαλμανασέρ Γ΄, ο οποίος ηγήθηκε εξέγερσης εναντίον του[6].
Υποτιθέμενος τάφος Επεξεργασία
Την παραμονή της Μάχης της Ισσού (333 π.Χ.), λένε οι βιογράφοι του Αλέξανδρου, δείξανε στον Αλέξανδρο αυτό που οι ντόπιοι πίστευαν ότι ήταν ο τάφος του Σαρδανάπαλου στην Αγχίαλο της Κιλικίας, με ένα ανάγλυφο που έδειχνε τον βασιλιά να χτυπάει τα χέρια του πάνω από το κεφάλι του και μια επιγραφή που οι ντόπιοι του μεταφράσανε, "Ο Σαρδανάπαλος, γιος του Ανακυνδαράξη, έχτισε την Αγχίαλο και την Ταρσό σε μία μέρα. Άγνωστε, τρώγε, πίνε, κάνε έρωτα, καθώς τα ανθρώπινα δεν αξίζουν αυτό" (εννοώντας το χτύπημα των χεριών)[7]. Ιστορικά, δεν υπάρχει καταγραφή οποιουδήποτε Ασσύριου βασιλιά να πεθαίνει και να θάβεται στην Κιλικία.
Στη τέχνη και λογοτεχνία Επεξεργασία
Στις εισαγωγικές σελίδες του Βιβλίου Α΄ του έργο του Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια, αυτοί που (λανθασμένα σύμφωνα με τον Αριστοτέλη) εξισώνουν την καλή ζωή με τη βάρβαρη απόλαυση συνδέονται με τον Σαρδανάπαλο.
Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου ήταν το αντικείμενο πίνακα της Ρομαντικής περιόδου από τον Γάλλο ζωγράφο του 19ου αιώνα Ντελακρουά, Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου, που με τη σειρά του βασίστηκε σε έργο του 1821 του Λόρδου Μπάιρον Σαρδανάπαλος, το οποίο βασίστηκε στον Διόδωρο.
Στην τέταρτη πράξη του Φάουστ του Γκαίτε, ο Φάουστ απαντάει με την αναφώνηση "Σαρδανάπαλος!" στη «μαντεψιά» του Μεφιστοφελή για το τι θέλει ο Φάουστ. Ο Μεφιστοφελής προσφέρει σαν στόχο ζωής τον Φάουστ μια ζωή απόλαυσης.
Ο Έρνεστ Κόλεριτζ, στις σημειώσεις του για τα έργα του Μπάιρον, λέει, "Δεν είναι καν απαραίτητο να υπενθυμίσουμε στον σύγχρονο αναγνώστη ότι ο Σαρδανάπαλος της ιστορίας είναι ένα χαρακτήρας που δεν έχει ταυτοποιηθεί, για να μην πούμε ότι δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί… Ο χαρακτήρας που σκιαγράφησε ή εφεύρε ο Κτησίας, ένας θηλυπρεπής έκφυλος, βυθισμένος στη χλιδή και την αυταρέσκεια, που τελικά αναγκάστηκε να πάρει τα όπλα, και μετά από παρατεταμένη αλλά αναποτελεσματική αντίσταση απέφυγε την αιχμαλωσία με το να αυτοκτονήσει, δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί".
Ο Σαρδανάπαλος είναι ήρωας στην Πτώση της Νινευή του Έντγουιν Άθερστοουν. Απεικονίζεται σαν εγκληματίας που διατάσσει την εκτέλεση εκατό αιχμαλώτων πολέμου και καίει το παλάτι του με όλες τις παλλακίδες του μέσα.
Ο Ρομαντικός Γάλλος συνθέτης του 19ου αιώνα Μπερλιόζ έγραψε μια καντάτα με θέμα τον θάνατο του Σαρδανάπαλου. Ήταν η τέταρτη και τελικά επιτυχημένη του προσπάθεια στον διαγωνισμό Prix de Rome του Ωδείου του Παρισιού. Σώζεται μόνο ένα απόσπασμα από την παρτιτούρα.
Ο Φραντς Λιστ άρχισε μια (ημιτελή) όπερα με θέμα Σαρδανάπαλος (Sardanapale).
Ο Χένρι Ντέιβιντ Θόρω γράφει στο βιβλίο του Γουόλντεν, "Είναι οι τρυφηλοί και οι άσωτοι που φτιάχνουν τη μόδα που το κοπάδι τόσο επιμελώς ακολουθεί. Ο ταξιδιώτης που σταματάει στα καλύτερα πανδοχεία, όπως αποκαλούνται, σύντομα το ανακαλύπτει αυτό, καθώς οι ταβερνιάρηδες υποθέτουν ότι είναι ένας Σαρδανάπαλος, και αν παραδοθεί στο έλεός τους σύντομα θα εκθηλυνθεί εντελώς."
Στην Ιστορία δύο πόλεων, ο Τσαρλς Ντίκενς περιγράφει τη Γαλλική Αυλή, και κατ’ επέκταση τη Γαλλική Μοναρχία και ανώτερη τάξη: "Δεν ήταν ποτέ καλό θέαμα για να δει κανείς-έχοντας από καιρό το σπυρί της αλαζονείας του Διαβόλου, την τρυφηλότητα του Σαρδανάπαλου, και την τυφλότητα ενός τυφλοπόντικα...".
Δείτε επίσης Επεξεργασία
- Διόνυσος Σαρδανάπαλος, γλυπτό του Διόνυσου που ονομάστηκε λανθασμένα από τον βασιλιά Σαρδανάπαλο.
- Σάρδεις
- Σαρντάνα
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ The historical library of Diodorus the Sicilian: in fifteen books. To which are added the fragments of Diodorus, and those published by H. Valesius, I. Rhodomannus, and F. Ursinus, Volume 1, p. 118-23
- ↑ Quoted in Athenaeus, Deipnosophistae, viii. p. 336, and in Diodorus, II.23
- ↑ Marcus Junianus Justinus. «Epitome of the Philippic History of Pompeius Trogus».
His successors too, following his example, gave answers to their people through their ministers. The Assyrians, who were afterwards called Syrians, held their empire thirteen hundred years. The last king that reigned over them was Sardanapalus, a man more effeminate than a woman.
- ↑ Georges Roux - Ancient Iraq
- ↑ Sarah Melville, tr., in Mark William Chavalas, ed. The Ancient Near East: historical sources in translation 2006:366:
- ↑ Emmet John Sweeney, Empire of Thebes, Or, Ages in Chaos Revisited, Algora Publishing, New York (2006), (ISBN 9780875864815), pp. 130ff.].
- ↑ Robin Lane Fox, Alexander the Great (1973) 1986:163, noting Aristobulus and Calisthenes
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία