Βικιπαίδεια

Σεισμός του Σαν Φρανσίσκο (1906)

Σεισμός στο Σαν Φρανσίσκο
(Ανακατεύθυνση από Σεισμός του Σαν Φρανσίσκο του 1906)

Ο σεισμός του Σαν Φρανσίσκο ήταν ένας ισχυρός σεισμός που έπληξε την πόλη του Σαν Φρανσίσκο στις Ηνωμένες Πολιτείες το πρωί της 18ης Απριλίου 1906. Ο σεισμός ήταν μεγέθους 7.9 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ, και το επίκεντρό του σύμφωνα με τους ειδικούς εντοπίστηκε στην ακτή της πόλης Ντέιλι νοτιοανατολικά της πόλης του Σαν Φρανσίσκο.

Σεισμός του Σαν Φρανσίσκο του 1906
Ερείπια στην περιοχή της λεωφόρου Ποστ &Γκραντ.
Σεισμός του Σαν Φρανσίσκο (1906) is located in Καλιφόρνια
Σεισμός του Σαν Φρανσίσκο (1906)
Το επίκεντρο του σεισμού
Ημερομηνία18 Απριλίου 1906, πριν 118 έτη (1906--4-18)
Ώρα05:12 a.m.
Μέγεθος7.9 ML
Βάθος5 mi (8,0 km)[1]
Επίκεντρο37°45′N 122°33′W / 37.75°N 122.55°W / 37.75; -122.55Συντεταγμένες: 37°45′N 122°33′W / 37.75°N 122.55°W / 37.75; -122.55
ΡήγμαΡήγμα του Σαν Αντρέας
ΤσουνάμιΝαι[2]
Απώλειες700–3,000+[3]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν σύντομα στο Σαν Φρανσίσκο και κράτησαν αρκετές ημέρες. Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι πέθαναν και πάνω από το 80% της πόλης καταστράφηκε. Ο σεισμός αυτός παραμένει μέχρι σήμερα ως ένας από τους πιο χειρότερους και θανατηφόρους στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο αριθμός των νεκρών παραμένει η μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπινων ζωών από φυσική καταστροφή στην ιστορία της Καλιφόρνια και βρίσκεται ψηλά στους καταλόγους των αμερικανικών καταστροφών.

Τεκτονικά χαρακτηριστικά Επεξεργασία

Το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα είναι ένα ηπειρωτικό ρήγμα που αποτελεί μέρος του τεκτονικού ορίου μεταξύ της πλάκας του Ειρηνικού και της πλάκας της Βόρειας Αμερικής.[4] Το ρήγμα χαρακτηρίζεται από κυρίως πλευρική κίνηση με μια δεξιόστροφη έννοια, όπου η δυτική (Ειρηνικού) πλάκα κινείται προς τα βόρεια σε σχέση με την ανατολική (Βορειοαμερικανική) πλάκα. Αυτό το ρήγμα εκτείνεται σε όλο το μήκος της Καλιφόρνια από τη Θάλασσα Σάλτον στα νότια έως το ακρωτήριο Μεντοτσίνο στα βόρεια, σε απόσταση περίπου 1.300 χλμ. Η μέγιστη παρατηρούμενη μετατόπιση επιφάνειας ήταν περίπου 20 πόδια (6 μέτρα). Οι γεωστατικές μετρήσεις δείχνουν μετατοπίσεις έως και 28 πόδια (8,5 μέτρα).[5]

Συμβάν Επεξεργασία

Οι δονήσεις άρχισαν στις 5:12 π.μ. στα ανοιχτά του ρήγματος του Αγίου Αντρέα και έγιναν αισθητοί σε όλη την ακτή του Ειρηνικού από το Όρεγκον και το Λος Άντζελες ως και την ενδοχώρα μέχρι τη Νεβάδα. Όπως συνέβη με τον μεγάλο σεισμό του Κάντο, που κατέστρεψε το Τόκιο και τη Γιοκοχάμα στην Ιαπωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1923, οι περισσότεροι θάνατοι και ζημιές στην πόλη προκλήθηκαν από τη φωτιά που ξέσπασε μετά τον σεισμό, και όχι από τον ίδιο τον σεισμό.

Οι αρχικές εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 478 θανάτους, αλλά αργότερα αποκαλύφθηκε ότι η καταστροφή ήταν πολύ μεγαλύτερη και ότι υποτιμήθηκε από τις αρχές της εποχής, ειδικά στην περιοχή που ζούσε ο κινεζικός πληθυσμός. Έτσι ο κατά προσέγγιση αριθμός που πλησιάζει περισσότερο στην πραγματικότητα είναι αυτός τουλάχιστον των τριών χιλιάδων θανάτων, με τους περισσότερους να είναι στην πόλη του Σαν Φρανσίσκο, ενώ άλλοι 189 θάνατοι καταγράφηκαν στον υπόλοιπο κόλπο του Σαν Φρανσίσκο. Άλλες πόλεις που επλήγησαν από αυτόν τον σεισμό ήταν η Σάντα Ρόζα, το Σαν Χοσέ και η περιοχή γύρω από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.[6][7][8]

Υπολογίζεται ότι μεταξύ 225.000 και 300.000 άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους σε σύνολο 400.000 κατοίκων. Οι μισοί κατέφυγαν στην άλλη πλευρά του κόλπου του Όκλαντ.

Ένταση Επεξεργασία

Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της έντασης της δόνησης που σημειώθηκε στην έκθεση του Άντριου Λώσον (1908) ήταν η σαφής συσχέτιση της έντασης με τις υποκείμενες γεωλογικές συνθήκες. Οι περιοχές που βρίσκονται σε κοιλάδες γεμάτες με ιζήματα υπέστησαν ισχυρότερη δόνηση από τις κοντινές τοποθεσίες βράχων και η ισχυρότερη δόνηση σημειώθηκε σε περιοχές του πρώην κόλπου όπου είχε σημειωθεί ρευστοποίηση του εδάφους. Η σύγχρονη πρακτική σεισμικής χωροθέτησης εξηγεί τις διαφορές στον σεισμικό κίνδυνο που δημιουργούνται από διαφορετικές γεωλογικές συνθήκες.[9] Η ένταση της δόνησης όπως περιγράφεται στην Τροποποιημένη κλίμακα έντασης Μερκάλι έφτασε στο XI (ασύλληπτα καταστροφικός) στο Σαν Φρανσίσκο και σε περιοχές στα βόρεια όπως της Σάντα Ρόζα όπου η δόνηση ήταν καταστροφική.

Μετασεισμοί Επεξεργασία

Το κύριο γεγονός ακολούθησαν πολλοί μετασεισμοί και ορισμένα εξ αποστάσεως εξελισόμενα γεγονότα. Όπως και με τον σεισμό του Φορτ Τέγιον του 1857, υπήρξαν λιγότεροι μετασεισμοί από ό,τι θα αναμενόταν για ένα γεγονός αυτού του μεγέθους. Πολύ λίγα από αυτά εντοπίστηκαν κατά μήκος του ίχνους του ρήγματος του 1906, με την τάση να συγκεντρώνονται κοντά στα άκρα της ρήξης ή σε άλλες κατασκευές, μακριά από το ίδιο το ρήγμα του Σαν Αντρέας, όπως το ρήγμα Χέιγουορντ. Ο μόνος μετασεισμός τις πρώτες ημέρες σημειώθηκε κοντά στη Σάντα Κρουζ στις 14:28 στις 18 Απριλίου, με μέγεθος περίπου 4,9 MI. Ο μεγαλύτερος μετασεισμός συνέβη στις 01:10 στις 23 Απριλίου, δυτικά του Εύρηκα της Καλιφόρνια, με εκτιμώμενο μέγεθος περίπου 6,7 MI, με άλλον ίδιου μεγέθους περισσότερο από τρία χρόνια αργότερα στις 22:45 στις 28 Οκτωβρίου κοντά στο ακρωτήριο Μεντοτσίνο.[10]

Τα γεγονότα που προκλήθηκαν εξ αποστάσεως περιελάμβαναν μια ακολουθία σεισμών στην περιοχή της Ιμπέριαλ Βάλεϊ, όπου κορυφώθηκαν σε έναν σεισμό περίπου 6,1 MI στις 16:30 στις 18 Απριλίου 1906. Ένα άλλο συμβάν αυτού του τύπου συνέβη στις 12:31στις 19 Απριλίου 1906, με εκτιμώμενο μέγεθος περίπου 5,0 MI, και επίκεντρο κάτω από τον κόλπο της Σάντα Μόνικα.[10]

Απολογισμός Επεξεργασία

 
Κατεστραμένη κατοικία επί της οδού Χάουαρντ
 
Σεισμογράφοι στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ κατέγραψαν τον σεισμό περίπου 19 λεπτά αργότερα. ορισμένες εκτιμήσεις πρόωρων θανάτων ξεπέρασαν τους 500.[11]

Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των θανάτων κυμάνθηκε από 375[12] έως πάνω από 500.[11] Ωστόσο, εκατοντάδες θάνατοι στην Τσάιναταουν αγνοήθηκαν και δεν καταγράφηκαν. Ο συνολικός αριθμός θανάτων εξακολουθεί να είναι αβέβαιος, αλλά διάφορες αναφορές παρουσίασαν ένα εύρος 700–3.000+. Το 2005, το Εποπτικό Συμβούλιο της πόλης ψήφισε ομόφωνα υπέρ ενός ψηφίσματος που γράφτηκε από τον μυθιστοριογράφο Τζέιμς Νταλεσάντρο ("1906") και την ιστορικό της πόλης Γκλάντις Χάνσεν ("Άρνηση της καταστροφής") για την αναγνώριση του αριθμού των 3.000+ ως το επίσημο σύνολο.[13][14] Οι περισσότεροι από τους θανάτους σημειώθηκαν στο ίδιο το Σαν Φρανσίσκο, αλλά 189 αναφέρθηκαν και αλλού στην περιοχή του κόλπου. Οι κοντινές πόλεις, όπως η Σάντα Ρόζα και το Σαν Χοσέ, υπέστησαν επίσης σοβαρές ζημιές. Στην κομητεία Μόντερεϊ, ο σεισμός άλλαξε οριστικά την πορεία του ποταμού Σαλίνας κοντά στις εκβολές του. Εκεί που προηγουμένως ο ποταμός χύνοταν στον κόλπο Μόντερεϊ μεταξύ Μος Λάντινγκ και Γουάτσονβιλ, εκτρέπεται σήμερα 6 μίλια (9,7 χλμ.) νότια σε ένα νέο κανάλι ακριβώς βόρεια της Μαρίνας.

Μεταξύ 227.000 και 300.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι από έναν πληθυσμό περίπου 410.000. Οι μισοί από αυτούς που απομακρύνθηκαν κατέφυγαν στον κόλπο στο Όκλαντ και στο Μπέρκλεϊ. Οι εφημερίδες περιέγραψαν το πάρκο Γκόλντεν Γκέιτ, το Πρεσίντιο, το Πάνχαντλ και τις παραλίες μεταξύ Ινγκλσάιντ και Νορθ Μπιτς ως καλυμμένες με αυτοσχέδιες σκηνές. Πάνω από δύο χρόνια αργότερα, πολλοί από αυτούς τους προσφυγικούς καταυλισμούς εξακολουθούσαν να υπάρχουν.[15]

Ο σεισμός και η πυρκαγια άφησαν μακροχρόνιες και σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της Καλιφόρνια. Την εποχή της καταστροφής, το Σαν Φρανσίσκο ήταν η ένατη μεγαλύτερη πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών και η μεγαλύτερη στη Δυτική Ακτή, με πληθυσμό περίπου 410.000 κατοίκους. Σε μια περίοδο 60 ετών, η πόλη είχε γίνει το οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της Δύσης. Λειτουργούσε το πιο πολυσύχναστο λιμάνι στη Δυτική Ακτή και ήταν η «πύλη προς τον Ειρηνικό», μέσω της οποίας προβάλλονταν η αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική ισχύς των ΗΠΑ στον Ειρηνικό και την Ασία.

Πάνω από το 80% της πόλης καταστράφηκε από το σεισμό και τη φωτιά. Αν και το Σαν Φρανσίσκο ανοικοδομήθηκε γρήγορα, η καταστροφή εκτόπισε το εμπόριο, τη βιομηχανία και την αύξηση του πληθυσμού νότια προς το Λος Άντζελες, που κατά τον 20ό αιώνα έγινε η μεγαλύτερη και πιο σημαντική αστική περιοχή στη Δύση. Πολλοί από τους κορυφαίους ποιητές και συγγραφείς της πόλης υποχώρησαν στο Καρνέλ όπου δημιούργησαν τη φήμη της καλλιτεχνικής αποικίας που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.[16]

Η Έκθεση Λώσον του 1908, μια μελέτη για τον σεισμό του 1906 με επικεφαλής τον καθηγητή Άντριου Λώσον του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, έδειξε ότι το ίδιο ρήγμα που είχε προκαλέσει την καταστροφή στο Σαν Φρανσίσκο εκτείνονταν επίσης κοντά στο Λος Άντζελες.[17] Ο σεισμός ήταν η πρώτη φυσική καταστροφή του μεγέθους του που τεκμηριώθηκε από φωτογραφίες και κινηματογραφικά πλάνα και συνέβη σε μια εποχή που άνθιζε η επιστήμη της σεισμολογίας.

Πυρκαγιές Επεξεργασία

 
Μια φωτογραφία του Άρνολντ Τζέντλ στις 18 Απριλίου 1906, δείχνει την πυρκαγιά στην οδό Σακραμέντο.

Όσο καταστροφικός κι αν ήταν ο σεισμός, καθώς και οι μετασεισμοί του, οι πυρκαγιές που έκαναν την εμφάνιση τους, οι οποίες ήταν ανεξέλεγκτες σε μεγάλο βαθμό αποδειχθήκαν ακόμη πιο καταστροφικές.[18] Έχει υπολογιστεί ότι έως και το 90% της συνολικής καταστροφής της πόλης ήταν αποτέλεσμα των πυρκαγιών που ακολούθησαν.[19] Μέσα σε τρεις ημέρες,[20] περισσότερες από 30 πυρκαγιές, που προκλήθηκαν από καταστροφή δικτύων αερίου, κατέστρεψαν περίπου 25.000 κτίρια σε 490 οικοδομικά τετράγωνα. Ορισμένα ξεκίνησαν όταν πυροσβέστες του Σαν Φρανσίσκο, ανεκπαίδευτοι στη χρήση δυναμίτη, προσπάθησαν να κατεδαφίσουν κτίρια για να δημιουργήσουν ανάχωμα. Ο αρχηγός της πυροσβεστικής της πόλης, Ντένις Σάλιβαν, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τον συντονισμό των προσπαθειών πυρόσβεσης, είχε πεθάνει από τραυματισμούς που υπέστη στον αρχικό σεισμό.[21] Συνολικά οι πυρκαγιές έκαιγαν για τέσσερα μερόνυχτα.

Λόγω της διαδεδομένης πρακτικής των ασφαλιστικών εταιρειών να αποζημιώνουν τα ακίνητα του Σαν Φρανσίσκο από πυρκαγιά, αλλά όχι αυτά που υπέστησαν ζημιές από σεισμούς, το μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής στην πόλη οφείλεται στις πυρκαγιές. Κάποιοι ιδιοκτήτες ακινήτων πυρπόλησαν εσκεμμένα κατεστραμμένα ακίνητα, για να τα διεκδικήσουν την αποζημίωση τους. Ο λοχαγός Λεονάρντ Γουίλντμαν του Στρατού των ΗΠΑ[22] ανέφερε ότι «με σταμάτησε ένας πυροσβέστης που μου είπε πως οι άνθρωποι σε εκείνη τη γειτονιά πυρπολούσαν τα σπίτια τους... καθώς έμαθαν ότι δεν θα έπαιρναν αποζημίωση από την ασφάλεια τους όσα κτίρια υπέστησαν ζημιές από τον σεισμό, εκτός αν είχαν υποστεί ζημιές από πυρκαγιά».[23]

 
 
Πυρκαγιά στην οδό Μίσιον (αριστερά) και ένας χάρτης που δείχνει την έκταση της πυρκαγιάς.

Ένα κτήριο ορόσημο που χάθηκε στη φωτιά ήταν το Palace Hotel, που ανακατασκευάστηκε στη συνέχεια, το οποίο φιλοξενούσε πολλούς διάσημους επισκέπτες, συμπεριλαμβανομένων των βασιλιάδων και διάσημων καλλιτεχνών. Κατασκευάστηκε το 1875 με χρηματοδότηση κυρίως από τον συνιδρυτή της Τράπεζας της Καλιφόρνια Γουίλιαμ Ράλστον, τον «άνθρωπο που έχτισε το Σαν Φρανσίσκο». Τον Απρίλιο του 1906, ο τενόρος Ενρίκο Καρούζο και μέλη της Μητροπολιτικής Όπερας ήρθαν στο Σαν Φρανσίσκο για να δώσουν μια σειρά παραστάσεων στο Grand Opera House. Το βράδυ μετά την παράσταση της Κάρμεν, ο τενόρος ξύπνησε νωρίς το πρωί στη σουίτα του στο Palace Hotel από ένα δυνατό τράνταγμα. Κρατώντας μια αυτόγραφη φωτογραφία του Προέδρου Θίοντορ Ρούζβελτ, ο Καρούζο προσπάθησε να φύγει από την πόλη, πρώτα με πλοίο και μετά με τρένο, έχοντας ορκιστεί να μην επιστρέψει ποτέ στο Σαν Φρανσίσκο. Ο Καρούζο πέθανε το 1921, έχοντας παραμείνει πιστός στον λόγο του. Η Μητροπολιτική Όπερα έχασε όλα τα σκηνικά και κοστούμια της στον σεισμό και τις πυρκαγιές που ακολούθησαν.[24]

Μερικές από τις μεγαλύτερες απώλειες από πυρκαγιά σημειώθηκαν σε επιστημονικά εργαστήρια. Η Άλις Ίστγουντ, επιμελήτρια βοτανικής στην Ακαδημία Επιστημών της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, πιστώνεται ότι έσωσε σχεδόν 1.500 δείγματα, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της συλλογής δειγμάτων για ένα πρόσφατα ανακαλυφθέν και εξαιρετικά σπάνιο είδος, πριν από το υπόλοιπο της μεγαλύτερης βοτανικής συλλογής από τις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες καταστραφεί στην πυρκαγιά.[25][26] Ολόκληρο το εργαστήριο και όλα τα αρχεία του Μπεντζαμίν Τζέικομπς, ενός βιοχημικού που ερευνούσε τη διατροφή των καθημερινών κατοίκων, επίσης καταστράφηκε.[27]

Η πυρκαγιά που ακολούθησε τον σεισμό στο Σαν Φρανσίσκο στοίχισε περίπου 350 εκατομμύρια δολάρια εκείνη την εποχή (που ισοδυναμεί 2 δισεκατομμύρια σήμερα) Ο καταστροφικός σεισμός ισοπέδωσε περίπου το 80% της πόλης.[28]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Location of the Focal Region and Hypocenter of the California Earthquake of April 18, 1906». alomax.free.fr. 
  2. ↑ Geist, E.L.; Zoback, M.L. (1999), «Analysis of the tsunami generated by the Mw 7.8 1906 San Francisco earthquake», Geology 27 (1): 15–18, doi:10.1130/0091-7613(1999)027<0015:aottgb>2.3.co;2 
  3. ↑ USGS, Casualties and damage after the 1906 Earthquake, United States Geological Survey, https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/events/1906calif/18april/casualties.php 
  4. ↑ Segall, P.; Lisowski, M. (1990), «Surface Displacements in the 1906 San Francisco and 1989 Loma Prieta Earthquakes», Science 250 (4985): 1241–4, doi:10.1126/science.250.4985.1241, PMID 17829210, https://zenodo.org/record/1231002 
  5. ↑ 1906 San Francisco Quake: How large was the offset? Αρχειοθετήθηκε December 22, 2016, στο Wayback Machine. USGS Earthquake Hazards Program — Northern California. Retrieved September 3, 2016
  6. ↑ "A Dreadful Catastrophe Visits Santa Rosa" Press Democrat, Santa Rosa, California, April 19, 1906. Retrieved February 23, 2015.
  7. ↑ «Sta. Rosa [i.e. Santa Rosa] Courthouse.». content.cdlib.org. 
  8. ↑ «The 1906 San Francisco Earthquake and Fire». content.cdlib.org. 
  9. ↑ «California Geological Survey – Seismic Hazards Zonation Program – Seismic Hazards Mapping regulations». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2009. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Meltzner, A.J.; Wald, D.J. (2003). «Aftershocks and Triggered Events of the Great 1906 California Earthquake». Bulletin of the Seismological Society of America 93 (5): 2160–2186. doi:10.1785/0120020033. Bibcode: 2003BuSSA..93.2160M. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-10-11. https://web.archive.org/web/20211011074207/https://core.ac.uk/download/pdf/33111939.pdf. Ανακτήθηκε στις 2022-04-27. 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Over 500 Dead; $200,000,000 lost in San Francisco Earthquake / All San Francisco May Burn». The New York Times: σελ. 1. April 19, 1906. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:19060419_San_Francisco_Earthquake_-_The_New_York_Times.jpg. 
  12. ↑ William Bronson, The Earth Shook, The Sky Burned (San Francisco: Chronicle Books, 1996)
  13. ↑ Casualties and Damage after the 1906 earthquake USGS Earthquake Hazards Program – Northern California. Retrieved September 4, 2006
  14. ↑ Gladys C. Hansen· Emmet Condon· David Fowler (1989). Denial of Disaster. Cameron and Company. ISBN 978-0-918684-33-2. 
  15. ↑ Displays at the U.S. Army Corps of Engineers Museum in Sausalito, California
  16. ↑ Klein, Barbara J. «The Carmel Monterey Peninsula Art Colony: A History». Traditional Fine Arts Organization. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2009. 
  17. ↑ Lawson, Andrew Cowper· Reid, Harry Fielding (1908). The California Earthquake of April 18, 1906: Report of the State Earthquake Investigation Commission ... (στα Αγγλικά). Carnegie Institution of Washington. σελίδες 25. 
  18. ↑ «Over 500 Dead, $200,000,000 Lost in San Francisco Earthquake». The New York Times. April 18, 1906. https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/0418.html#article. Ανακτήθηκε στις April 19, 2008. «Earthquake and fire today have put nearly half of San Francisco in ruins. About 500 persons have been killed, a thousand injured, and the property loss will exceed $200,000,000.» 
  19. ↑ «100th Anniversary 1906 San Francisco Earthquake Conference». www.1906eqconf.org. 
  20. ↑ «The Great 1906 Earthquake & Fires of San Francisco». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Φεβρουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2014. 
  21. ↑ Charles Scawthorn· John Eidinger· Anshel Schiff, επιμ. (2005). Fire Following Earthquake. Reston, Virginia: ASCE, NFPA. ISBN 9780784407394. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2013. 
  22. ↑ «NPS Signal Corps History». 
  23. ↑ «1906 Earthquake Arson Fires». www.sfmuseum.org. 
  24. ↑ «NY Times Obituary for Heinrich Conrad, April 27, 1909» (PDF). 
  25. ↑ Alice Eastwood, The Coniferae of the Santa Lucia Mountains
  26. ↑ Double Cone Quarterly, Fall Equinox, volume VII, Number 3 (2004)
  27. ↑ «The Journal of Industrial and Engineering Chemistry» (PDF). 
  28. ↑ Glenday, Craig (2013). Guinness World Records 2014. σελίδες 17. ISBN 9781908843159. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σεισμός_του_Σαν_Φρανσίσκο_(1906)&oldid=10039451"