Σιδηροδρομικός Σταθμός Εδέσσης
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Έδεσσας αποτελεί Τερματικό σταθμό επί της γραμμής Θεσσαλονίκης - Έδεσσας ο οποίος εξυπηρετεί το αστικό κέντρο της Έδεσσας στο Νομό Πέλλας. Ο σταθμός εγκαινιάστηκε το 1894 επί Τουρκοκρατίας και αποτελούσε σημαντικό κόμβο στις σιδηροδρομικές συνδέσεις της ευρύτερης περιοχής.[1][2]
Σιδηροδρομικός Σταθμός Έδεσσας  | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Ιδιοκτησία | ΓΑΙΑΟΣΕ |
| Διαχειριστής | ΟΣΕ |
| Είδος σταθμού | Σιδηροδρομικός Σταθμός |
| Γραμμές | Σιδηροδρομική Γραμμή Θεσσαλονίκης Έδεσσας Π2 (Προαστιακός Σιδηρόδρομος Θεσ/νίκης) |
| Λειτουργία | |
| Κατάσταση | Σε λειτουργία |
| Προσβασιμότητα |  |
| Έναρξη λειτουργίας | Ιούνιος 1894 |
| Παύση λειτουργίας | 2021 |
| Περίοδος ανακαίνισης | 2003-2006 |
| Επαναλειτουργία | Δεκέμβριος 2023 |
| Κατασκευή | |
| Ημ. έναρξης κατασκευής | 1891 |
| Ημ. ολοκλήρωσης κατασκευής | 1894 |
| Αρχιτεκτονικός ρυθμός | Οθωμανική Σιδηροδρομική Αρχιτεκτονική |
| Είδος κτιρίου | Στο έδαφος |
| Πλάτος κτιρίου | 10.5τμ |
| Μήκος κτιρίου | 14.5τμ |
| Εμβαδόν κτιρίου | 137.04τμ |
| Επίπεδα | 2 |
| Αποβάθρες | 3 |
| Εγκαταστάσεις | |
| Παροχές |      |
| Υπηρεσίες | |
| Θεσσαλονίκη , Σίνδος , Άδενδρο, Πλατύ , Αλεξάνδρεια, Βέροια , Νάουσα , Επισκοπή , Σκύδρα , Έδεσσα | |
Ο σταθμός εντάχθηκε το 2010 ως τερματικός της Γραμμής 2 (
) του Προαστιακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης μέσω του οποίου εκτελούνται δρομολόγια καθημερινά.[3]
Από το 2020 έως το 2023 ο σταθμός είχε αναστείλει ορισμένες υπηρεσίες λόγω της έλλειψης προσωπικού και λειτουργούσε αποκλειστικά ως στάση της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης - Φλώρινας.[4] Μετά την επανέναρξη των δρομολογίων στα τέλη του 2023 ο σταθμός επανδρώθηκε και επαναλειτουργεί με όλες τις υπηρεσίες για την εξυπηρέτηση του κοινού. [5]
Ιστορικό
Επεξεργασία19ος Αιώνας
ΕπεξεργασίαΧάραξη και Κατασκευή
ΕπεξεργασίαΑπό τα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχαν τα σχέδια για την δημιουργία ενός ενιαίου σιδηροδρομικού δικτύου που θα διαπερνούσε το σύνολο των περιφερειών της ευρύτερης Μακεδονίας, ενώ το 1859 υπογράφτηκε μνημόνιο για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής που θα ένωνε την Θεσσαλονίκη με το Μοναστήρι.[2] Ωστόσο έως το 1890 δεν κινήθηκε καμία διαδικασία παρά μόνο όταν την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα η Οθωμανική Υψηλή Πύλη, ανέθεσε στην Deutsche Bank με επικεφαλής τον βαρώνο Μωρίς ντε Χιρς την κατασκευή ενός σιδηροδρομικού δικτύου ως διακλάδωση του υφιστάμενου Σιδηροδρόμου της Ανατολής με την δυνατότητα επέκτασης του δυτικά προς ένα αλβανικό λιμάνι. [1]
Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Έδεσσας κατασκευάστηκε το 1891 ως υποστηρικτική υποδομή της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου και ολοκληρώθηκε το 1894 όπου και ξεκίνησε η σιδηροδρομική σύνδεση των συρμών προς Φλώρινα.[6]
20ος Αιώνας
Επεξεργασία
Απελευθέρωση της Πόλης και Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
ΕπεξεργασίαΑργότερα, το 1912 ο σταθμός βρέθηκε στο επίκεντρο των σημαντικότερων γεγονότων που πλαισίωσαν την πόλη καθώς μέσω αυτού έφτασαν οι πρώτοι στρατιώτες που απελευθέρωσαν τη πόλη από τον οθωμανικό ζυγό και αποτέλεσε στάση του διάδοχου Κωνσταντίνου στη νικηφόρα πορεία προς την Φλώρινα στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο.[6][7]
Κατά την διάρκεια του πολέμου μέσω αυτού γινόντουσαν οι μεταφορές εφοδίων, ασθενών και υλικού προς το μέτωπο, ενώ αποτέλεσε κύριο μέσω επικοινωνίας της πόλης με τα διοικητικά κέντρα της Θεσσαλονίκης.[8]
Μεσοπόλεμος και Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
ΕπεξεργασίαΚατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου, ο σταθμός συνέβαλε στην ανάπτυξη της πόλης λόγω των έως τότε ανύπαρκτων επαρκών οδικών υποδομών καθώς χρησιμοποιούταν ως τουριστικό μέσο καθώς μετέφερε τουρίστες στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και βοήθησε στις εξαγωγές τοπικών προϊόντων συνεισφέροντας στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
Ταυτόχρονα, η εξέλιξη και ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας της πόλης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον σιδηρόδρομο και κατ' επέκταση στις υπηρεσίες του σταθμού μέσω του οποίου μεταφέρονταν οι πρώτες ύλες από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα εξαγόταν προς τις αγορές της Ανατολής το παραχθέν εμπόρευμα.[9]
Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο σταθμός χρησιμοποιήθηκε εκ νέου για την μεταφορά υλικού και εφοδίων από τις κατοχικές δυνάμεις, ενώ κατά την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων το δίκτυο δέχθηκε μεγάλες ζημιές οι οποίες στην συνέχεια αποκαταστάθηκαν πλήρως.[10]
Μεταπολεμική χρήση και τέλη του 20ου αιώνα
ΕπεξεργασίαΜετά το πέρας του πολέμου η σιδηροδρομική γραμμή είχε καταστεί μη λειτουργική λόγω των μεγάλων καταστροφών που είχαν προκαλέσει σε αυτή οι κατοχικές δυνάμεις. Αργότερα, με την αξιοποίηση ορισμένων κονδυλίων του Σχέδιου Μάρσαλ το οποίο στόχευε την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας, το 1950 ολοκληρώθηκε η κατασκευή νέου σιδηροδρομικού σταθμού και η σιδηροδρομική γραμμή έως την Έδεσσα εγκαινιάστηκε εκσυγχρονισμένη. Επιπλέον, λίγους μήνες μετά εγκαινιάστηκε και η γραμμή έως τον Νέο Καύκασο όπου και αποτελούσε πλέον τερματικό σταθμό καθώς η γραμμή δεν συνεχίζει έως και σήμερα προς την διασυνοριακή γραμμή της χώρας και της Βόρειας Μακεδονίας.[10]
Τις επόμενες δεκαετίες ο σταθμός αποτέλεσε πύλη εισόδου και εξόδου αφετέρου των κατοίκων λόγω της βίαιης αποβιομηχανοποίησης της πόλης την δεκαετία του 1960 και 1970, και αφετέρου των τουριστών καθώς αποτέλεσε κύριο μέσο μεταφορών για την υποδοχή του αυξανόμενου τουριστικού ρεύματος στην περιοχή την περίοδο από το 1980 και έπειτα
21ος Αιώνας
ΕπεξεργασίαΕκσυγχρονισμός του 2003
ΕπεξεργασίαΤην περίοδο του 2003-2006 η σιδηροδρομική γραμμή που διαπερνάει τον σταθμό της Έδεσσας εκσυγχρονίστηκε και συντηρήθηκε με σκοπό την αύξηση της ασφάλειας και την συντήρηση τμημάτων που παρουσίαζαν φθορές και είχαν ως αποτέλεσμα τις βραδυπορίες σε ορισμένα σημεία του δικτύου. Στο πλαίσιο αυτό, την εποχή μετά της αναβάθμισης, το δίκτυο μπορούσε να δεχτεί περισσότερους συρμούς με υψηλότερες ταχύτητες, ενώ υποστήριζε δυο διαφορετικές υπηρεσίες, αυτές της ταχείας και τοπικής μεταφοράς.[11] Με τον εκσυγχρονισμό της γραμμής ο σταθμός της Έδεσσας αναδείχθηκε σε τοπικό κόμβο καθώς εξυπηρετεί έως σήμερα δρομολόγια της γραμμής από Θεσσαλονίκη, ενώ έως το 2020 εξυπηρετούσε τοπικά δρομολόγια προς Φλώρινα και Μεσονήσι.
Ένταξη στο δίκτυο Προαστιακού Σιδηροδρόμου
ΕπεξεργασίαΑργότερα το 2010 το σύνολο της γραμμής από την Θεσσαλονίκη έως την Έδεσσα εντάχθηκε στο δίκτυο του Προαστιακού σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης ως Γραμμή 2 ( ).[11][3]
Αναστολή Λειτουργίας Σταθμού (2021)
ΕπεξεργασίαΗ γραμμή που διαπερνάει τον σταθμό υποβαθμίστηκε εξαιτίας της πανδημίας Covid-19 καθώς ελαχιστοποιήθηκαν τα δρομολόγια ενώ λίγο αργότερα αντικαταστάθηκαν από λεωφορειακές συνδέσεις της Hellenic Train. Στο σημείο αυτό, λόγω έλλειψης προσωπικού, ο σταθμός ανέστειλε την λειτουργία του κατόπιν απόφασης του διαχειριστή υποδομής.[12]
Αναστολή Λειτουργίας Γραμμής (Μάρτιος 2023)
ΕπεξεργασίαΤο 2023 το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών ανέστειλε την λειτουργία της γραμμής στο σύνολό της καθώς θεωρήθηκε πως χρήζει συντήρησης και ελέγχου σε ορισμένα σημεία, ενώ ο σταθμός της Έδεσσας ήδη από το 2021 είχε αναστείλει ορισμένες υπηρεσίες του λόγω της έλλειψης προσωπικού.[13][4]
Επαναλειτουργία (Δεκέμβριος 2023)
ΕπεξεργασίαΈπειτα από αρκετούς μήνες υπολειτουργίας και ακύρωσης των σιδηροδρομικών δρομολογίων, η Hellenic Train ανακοίνωσε την επανέναρξη των δρομολογίων των συρμών τον Δεκέμβριο του 2023 έως τον σταθμό της Έδεσσας με ορισμένα ζεύγη δρομολογίων με απ'ευθείας σύνδεση με την Θεσσαλονίκη. Έως σήμερα η σύνδεση προς Φλώρινα πραγματοποιείται μέσω λεωφορειακών δρομολογίων της Hellenic Train.[14][15][16]
Δομή Συγκροτήματος Σταθμού
ΕπεξεργασίαΤο κτηριακό συγκρότημα του Σιδηροδρομικού Σταθμού Έδεσσας αποτελείται από μια πληθώρα εγκαταστάσεων που αφορούν τόσο την αποθήκευση σιδηροδρομικού υλικού και εμπορευμάτων, όσο και κατοικίες εργατών και κτήρια διοίκησης και επιβατών.[17] Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα αποτυπώνεται τοπογραφικά το κτηριακό συγκρότημα του σταθμού:
Υπηρεσίες
ΕπεξεργασίαΟ σταθμός της Έδεσσας από το 2010 εξυπηρετεί δρομολόγια του Προαστιακού Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης ως τερματικός σταθμός ενώ έως το 2020 εξυπηρετούνταν δρομολόγια ταχείας μεταφοράς σε περιοχές δυτικά έως την Φλώρινα. Τα τελευταία χρόνια, παρά την τυπική ύπαρξη του Προαστιακού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, το σύνολο των δρομολογίων στη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης - Φλώρινας εντάσσονται στην κατηγορία των περιφερειακών συρμών.[3]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 Hertner, Peter. "The Balkan Railways, International Capital and Banking from the End of the 19th Century until the Outbreak of the First World War". 23ff. Bulgarian National Bank. Αρχειοθετήθηκε 2022-01-26 στο Wayback Machine.
- ↑ 2,0 2,1 Gounaris, Basil C. (1989). «Railway Construction and Labour Availability in Macedonia in the Late 19th Century». Byzantine and Modern Greek Studies 13: 143ff.. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-05-05. https://web.archive.org/web/20160505072214/https://de.scribd.com/doc/251125738/Railway-Construction-and-Labour-Availability-in-Maccedonia-in-the-Late-19th-Century-Gounaris. Ανακτήθηκε στις 2016-04-02.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Περιφερειακές Γραμμές Θεσσαλονίκης». Hellenic Train.
- ↑ 4,0 4,1 «Νέα αποκάλυψη: Από το 2021 λειτουργεί χωρίς σταθμάρχη και ο σιδηροδρομικός σταθμός της Έδεσσας». e-thessalia.gr. 8 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ Group), Radiotileoptiki S. A. (OPEN Digital (9 Ιανουαρίου 2024). ««Έναν χρόνο μετά τα Τέμπη, το κομματικό ρουσφέτι ζει και βασιλεύει»: Αντίδραση Νοτοπούλου για προϊστάμενο που ευχαριστεί τη ΝΔ». ΕΘΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 11 Μαρτίου 2024.
- ↑ 6,0 6,1 Sivenas, Nikiforos (15 Ιουνίου 2016). «Σαν σήμερα το πρώτο σφύριγμα τρένου στην Έδεσσα». Little Stories of Big History (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ Ευαγγελίδης, Δημήτρης Ε. (19 Οκτωβρίου 2017). «Η απελευθέρωση της Έδεσσας από τον Οθωμανικό ζυγό». Πεμπτουσία. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ Sivenas, Nikiforos (15 Ιουνίου 2016). «Σαν σήμερα το πρώτο σφύριγμα τρένου στην Έδεσσα». Little Stories of Big History (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ «Εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας στην Έδεσσα». Αρχαιολογία Online. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ 10,0 10,1 Γρηγορίου, Αλέξανδρος (5 Μαρτίου 2005). «Ο Σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου». Ανιστόρητον. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ 11,0 11,1 Unknown. «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΡΥΑΔΕΣ ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ: Ο Σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου (Salonique à Monastir) και ο σιδηροδρομικός σταθμός του Μεσονησίου». ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΡΥΑΔΕΣ ΜΕΣΟΝΗΣΙΟΥ. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ admin (30 Ιουλίου 2021). «Κλείνει ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Έδεσσας – επηρεάζεται η γραμμή Πλατύ – Φλώρινα». Η Δικτυακή Πύλη της Αλεξάνδρειας. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2025.
- ↑ «Τέμπη: Πότε επιστρέφουν τα τρένα στις ράγες». in.gr. 15 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ «Θεσσαλονίκη: Επιπλέον τρένα για Σέρρες, Δράμα, Έδεσσα, Φλώρινα και Λάρισα». Typosthes.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ «Hellenic Train: Ξεκινούν και πάλι τα δρομολόγια των τρένων Αθήνα – Θεσσαλονίκη - Ποια καταργούνται (VIDEO)». Madata.GR. 16 Δεκεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ Φιλιώ (14 Δεκεμβρίου 2023). «Νέα δρομολόγια στο τμήμα Θεσσαλονίκη – Έδεσσα και νέα λεωφορειακά δρομολόγια στο τμήμα Έδεσσα – Φλώρινα - Πρωινός Λόγος Κοζάνη». Πρωινός Λόγος. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2023.
- ↑ «ArcGIS Web Application». gaiaweb.gaiaose.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2025.