Στέφανος Ε΄ της Ουγγαρίας

Ο Στέφανος Ε΄ της Ουγγαρίας (Ουγγρική γλώσσα: "V. István", 18 Οκτωβρίου 1239 - 6 Αυγούστου 1272) από τον Οίκο των Άρπαντ ήταν βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Κροατίας από το 1270 έως το 1272 και δούκας της Στυρίας από το 1258 έως το 1260. Ο Στέφανος ήταν μεγαλύτερος γιος του βασιλέως Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας και της Ελληνίδας συζύγου του Μαρίας Λασκαρίνας, κόρης του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρου Λάσκαρη. Ο πατέρας του τον έστεψε συμβασιλέα σε ηλικία έξι ετών και τον διόρισε δούκα της Σλαβονίας. Την εποχή που ήταν ακόμα παιδί παντρεύτηκε την Ελισσάβετ την Κουμάνα, κόρη ενός Κουμάνου οπλαρχηγού που είχε εγκατασταθεί στην Μεγάλη Ουγγρική πεδιάδα. Ο πατέρας του τον διόρισε Δούκα της Τρανσυλβανίας (1257) και Δούκα της Στυρίας (1258). Οι τοπικοί ευγενείς στο Δουκάτο της Στυρίας αντέδρασαν έντονα στην κηδεμονία του, επαναστάτησαν και έδιωξαν τα στρατεύματα του με την βοήθεια του Ότακαρ Β΄ της Βοημίας.

Στέφανος Ε'
Βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Κροατίας
Περίοδος3 Μαΐου 1270 - 6 Αυγούστου 1272
Στέψηπριν από τις 13 Μαΐου 1270
Ζέγκεσφεχερβαρ, Ουγγαρία
ΠροκάτοχοςΜπέλα Δ΄
ΔιάδοχοςΛαδίσλαος Δ΄
Περίοδος1258 - 1260
ΠροκάτοχοςΜπέλα Δ΄
ΔιάδοχοςΌτακαρ Β΄
Γέννηση18 Οκτωβρίου 1239
άγνωστη τοποθεσία
Θάνατος6 Αυγούστου 1272
Νησί Τσέπελ
Τόπος ταφήςΝησί της Μαργαρίτας, Βουδαπέστη
ΣύζυγοςΕλισάβετ η Κουμάνα
ΑπόγονοιΑικατερίνη
Μαρία
Ελισάβετ
Άννα (σύζ. Ανδρόνικου Β΄)
Λαδίσλαος Δ΄
Ανδρέας
ΟίκοςΑρπάντ
ΠατέραςΜπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας
ΜητέραΜαρία Λασκαρίνα
ΘρησκείαΚαθολική Εκκλησία
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π  σ  ε )

Μετά την συντριβή του Ουγγρικού στρατού τον οποίο διοικούσε ο ίδιος ο Στέφανος και ο πατέρας του από τον Ότακαρ εγκατέλειψε την Στυρία και εγκαταστάθηκε στην Τρανσυλβανία. Ο Στέφανος πίεσε τον πατέρα του να του παραχωρήσει όλα τα εδάφη του στο Βασίλειο της Ουγγαρίας ανατολικά του Δούναβη και πήρε τον τίτλο του συμβασιλέα (1262). Σε δύο χρόνια (1264) ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Στέφανο και τον πατέρα του, κατηγόρησε τον Μπέλα Δ΄ ότι είχε στόχο να τον αποκληρώσει. Οι σχέσεις τους αποκαταστάθηκαν σύντομα (1266) αλλά παρέμειναν πάντοτε τεταμένες. Ο Στέφανος διαδέχθηκε ομαλά τον πατέρα του (3 Μαΐου 1270) αλλά η αδελφή του Άννα και οι πιο στενοί σύμβουλοι του πατέρα του δραπέτευσαν στο Βασίλειο της Βοημίας. Την άνοιξη του 1271 ο Ότακαρ Β΄ επιτέθηκε στο Βασίλειο της Ουγγαρίας αλλά γνώρισε την συντριβή. Το επόμενο καλοκαίρι ξέσπασε στην Ουγγαρία επανάσταση ευγενών στην οποία αιχμαλωτίστηκε ο γιος του μελλοντικός Λαδίσλαος Δ΄ της Ουγγαρίας, ο Στέφανος Ε΄ πέθανε αιφνίδια και πρόωρα αμέσως μετά.

Παιδική ηλικία

Επεξεργασία

Ο Στέφανος ήταν το όγδοο παιδία και πρώτος γιος του βασιλέως της Ουγγαρίας Μπέλα Δ΄ και της Ελληνίδας συζύγου του Μαρίας Λασκαρίνας της κόρης του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρου Λάσκαρη.[1][2] Ο αρχιεπίσκοπος του Έστεργκομ Ροβέρτος τον βάπτισε (18 Οκτωβρίου 1239) με το όνομα του πρώτου βασιλιά της Ουγγαρίας Αγίου Στεφάνου.[1] Την εποχή που οι Μογγόλοι συνέτριψαν τους Ούγγρους και τον στρατό τους στην "μάχη του Μοχί" (11 Απριλίου 1241) ο Μπέλα Δ΄ και ολόκληρη η οικογένεια του δραπέτευσαν στο Ζάγκρεμπ.[3] Τον Φεβρουάριο του 1242 οι Μογγόλοι διέσχισαν τον παγωμένο Δούναβη και η βασιλική οικογένεια δραπέτευσε στο καλά οχυρωμένο Τρόγκιρ.[1][4] Ο Μπέλα Δ΄ και η οικογένεια του επέστρεψαν στην Ουγγαρία τον Μάρτιο, όταν έφυγαν οι Μογγόλοι για ανεξήγητο λόγο.[5]

Δούκας της Σλαβονίας της Τρανσυλβανίας και της Στυρίας

Επεξεργασία
 
Η σφραγίδα (σιγίλλιον) του Στεφάνου Ε΄ της Ουγγαρίας

Σε βασιλικό διάταγμα (1246) ο Στέφανος καταγράφεται ως "βασιλεύς και δουξ της Σλαβονίας".[1] Οι ιστορικοί Γκιούλα Κρίστο και Φέρεντς Μακ αναφέρουν ότι την προηγούμενη χρονιά ο πατέρας του τον έστεψε συμβασιλέα και του παραχώρησε τα εδάφη ανάμεσα στον ποταμό Δράβο και την Αδριατική Θάλασσα.[1][6] Οι επαρχίες του επτάχρονου Στέφανου περιείχαν την Κροατία, την Δαλματία και την Σλαβονία, την διοίκηση ασκούσαν οι βασιλικοί εκπρόσωποι ως Μπανς.[1][7] Σε μια επιστολή που έστειλε στα τέλη της δεκαετίας του 1240 ο Μπέλα Δ΄ στον πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ γράφει "στο όνομα του Χριστιανισμού πάντρεψα τον γιο μου με μία Κουμάνα".[8] Η νύφη του ονομαζόταν Ελισάβετ, ήταν κόρη ενός Κουμάνου οπλαρχηγού τον οποίο προσκάλεσε ο Μπέλα Δ΄ να εγκατασταθεί στα εδάφη κατά μήκος του ποταμού Τίσα.[9][10] Η Ελισάβετ βαπτίστηκε χριστιανοί αλλά οι 10 Κουμάνοι οπλαρχηγοί που την συνόδευαν ορκίστηκαν σε έναν σκύλο που είχε κοπεί στην μέση με ένα σπαθί.[11] O Στέφανος επέστρεψε στην Τρανσυλβανία και ξεκίνησε να την κυβερνά για δεύτερη φορά (20 Αυγούστου 1260).[12][13] Ο Μπέλα Δ΄ και ο Στέφανος κατέκτησαν σε εκστρατεία το Βιντίν (1261).[2]

Την εποχή που ο μικρός Στέφανος έφτασε στην ενηλικίωση (1257) ο πατέρας του τον διόρισε δούκα της Τρανσυλβανίας.[2][12] Την επόμενη χρονιά ωστόσο (1258) ο Μπέλα Δ΄ τον μετέφερε στην Στυρία.[6][12] Η Στυρία είχε προσαρτηθεί αλλά οι τοπικοί ευγενείς είχαν εξεγερθεί εναντίον του κυβερνήτη που είχε τοποθετήσει ο Μπέλα Δ΄, το αποτέλεσμα ήταν να διορίσει κυβερνήτη ο βασιλιάς τον ίδιο τον γιο του.[14] Ο Μπέλα Β΄ και ο γιος του επιτέθηκαν στην Στυρία και υπέταξαν τους επαναστάτες, ο Στέφανος διορίστηκε κυβερνήτης στην Στυρία και σε δυο γειτονικές περιοχές.[15][16] Την άνοιξη του 1259 προχώρησε σε λεηλασία στην Καρινθία με στόχο να τιμωρήσει τον Ούλριχ Γ΄ της Καρινθίας για την βοήθεια που είχε προσφέρει στους επαναστάτες της Στυρίας.[15][16] Η διακυβέρνηση του Στέφανου στην Συρία έγινε μισητή, οι τοπικοί ευγενείς επαναστάτησαν με την βοήθεια του Ότακαρ Β΄ της Βοημίας, ο Στέφανος μπόρεσε να διατηρήσει μόνο το Πτούι στην Σλαβονία και την περιοχή του.[17] Ο Στέφανος διέσχισε τον ποταμό Μοράβα για να επιτεθεί στον Ότακαρ Β΄.[18] Οι στρατιωτικές του δυνάμεις που περιείχαν Σέκελι και Κουμάνους μισθοφόρους συνέτριψαν τον Αυστριακό στρατό.[19][20] Στην κρίσιμη ωστόσο "μάχη του Κρέσσενμπρουν" (12 Ιουλίου 1260) ο στρατός του Μπέλα Δ΄ και του Στέφανου ηττήθηκε, ο βασικός λόγος ήταν ότι οι ενισχυμένες δυνάμεις του πατέρα του καθυστέρησαν να έρθουν.[13][20] Ο ίδιος ο Στέφανος που διοικούσε την εμπροσθοφυλακή ξέφυγε από τον θάνατο την τελευταία στιγμή.[21] Με την "Ειρήνη της Βιέννης" (31 Μαρτίου 1261) ο Στέφανος παραιτήθηκε από τα δικαιώματα του στον θρόνο της Βοημίας, αναγνώρισε νόμιμο βασιλιά τον Ότακαρ Β΄.[13] Ο Στέφανος επέστρεψε στην Τρανσυλβανία και ξεκίνησε η δεύτερη περίοδος διακυβέρνησης (20 Αυγούστου 1260).[12][13] Ο Στέφανος και ο πατέρας του επιτέθηκαν στην Βουλγαρία και κατέκτησαν το Βίντιν (1261).[2] Ο Μπέλα Δ΄ επέστρεψε στην Ουγγαρία αλλά ο Στέφανος συνέχισε μόνος την μάχη, πολιόρκησε το Λομ της Βουλγαρίας και έφτασε μέχρι το Βελίκο Τάρνοβο καταδιώκοντας τον Τσάρο Κωνσταντίνο Α΄ Τιχ.[22] Ο Βούλγαρος Τσάρος προσπάθησε με κάθε μέσο να αποφύγει την μάχη και ο Στέφανος αναγκάστηκε μέχρι το τέλος της χρονιάς να υποχωρήσει.[22]

Εμφύλιοι με τον πατέρα του

Επεξεργασία
 
Ο Στέφανος Ε΄ στέφεται συμβασιλέας από τον πατέρα του

Στις αρχές της δεκαετίας του 1260 οι σχέσεις του Μπέλα Δ΄ και του Στέφανου χειροτέρεψαν.[23] Τα έγγραφα του Στέφανου δείχνουν ότι είχε έντονο φόβο μήπως ο Μπέλα Δ΄ τον εκδιώξει και τον αποκληρώσει, κατηγόρησε μάλιστα κάποιους Βογιάρους ότι είχαν στρέψει τον ηλικιωμένο πατέρα του εναντίον του.[23] Τα έγγραφα του Μπέλα Δ΄ δείχνουν αντίθετα ότι όχι μόνο δεν τον αποκήρυξε αλλά του έκανε και άλλες δωρεές σε περιοχές γύρω από την Τρανσυλβανία.[24] Ο αρχιεπίσκοπος Φίλιππος του Έστεργκομ μεσολάβησε το φθινόπωρο ανάμεσα στους οπαδούς του βασιλιά και του γιου του με στόχο να συμφιλιωθούν.[25][26] Με την "Συνθήκη του Πρεσβούργου" (25 Νοεμβρίου 1262) ο Μπέλα Δ΄ μοίρασε το βασίλειο του με τον Στέφανο ο οποίος δέχτηκε τις περιοχές ανατολικά του Δούναβη.[27][28] Με την επικύρωση της Συνθήκης (5 Δεκεμβρίου 1262) ο Στέφανος υποσχέθηκε ότι δεν θα εισβάλει στην Σλοβενία η οποία είχε δοθεί από τον πατέρα του στον μικρότερο αδελφό του Μπέλα της Σλαβονίας.[25] Με την ευκαιρία αυτή ο Στέφανος ανακήρυξε τον εαυτό του "Συμβασιλέας, δούκας της Τρανσυλβανίας και πρίγκιπας των Κουμάνων".[25][27] Ο Βούλγαρος ευγενής Γιακόβ Σβέτοσλαβ ζήτησε βοήθεια από τον Στέφανο επειδή η Βυζαντινή αυτοκρατορία επιτέθηκε και κατέλαβε τα εδάφη του νότια από το Βίντιν (1263).[29][30] Ο Στέφανος έστειλε στρατό υπό την ηγεσία του Βοεβόδα της Τρανσυλβανίας Λαδίσλαου Β΄ Καν, συνέτριψαν τους Βυζαντινούς και τους εκδίωξαν από την Βουλγαρία.[31] Ο Γιακόβ Σβέτοσλαβ ανέλαβε ξανά την διοίκηση του Βίντιν, αυτή την φορά ως υποτελής του Στέφανου ώστε να τον ευχαριστήσει για την βοήθεια του.[31] H ανακωχή ανάμεσα στον Στέφανο και τον πατέρα του ήταν προσωρινή.[32] Ο Στέφανος προχώρησε σε κατάσχεση της περιουσίας της μητέρας του και της αδελφής του Άννας, ανάμεσα τους οι πόλεις Μπίστριτσα και Φουζέρ.[28]

Το φθινόπωρο του 1234 ο στρατός του Μπέλα Δ΄ διέσχισε τον Δούναβη υπό την διοίκηση της ίδιας της Άννας, συνέλαβαν αιχμαλώτους την σύζυγο και τα παιδιά του Στέφανου.[28][33] Ο Βοεβόδας Λαδίσλαος στράφηκε επίσης εναντίον του Στεφάνου και οδήγησε έναν στρατό από Κουμάνους στην Τρανσυλβανία.[34] Ο Στέφανος τον συνέτριψε κοντά στην Ντέβα.[27][33] Ο βασιλικός δικαστής Λόρενς έφτασε με νέο στρατό και ανάγκασε τον Στέφανο να οπισθοχωρήσει στο Μπρασόβ.[33][35] Ο Λόρενς εξακολουθούσε να πολιορκεί το κάστρο αλλά ο στρατός του Στέφανου το υπερασπίστηκε επιτυχώς.[33][35] Ο Στέφανος ξεκίνησε αντεπίθεση και ανάγκασε τον στρατό του πατέρα του να υποχωρήσει, κέρδισε τον Μάρτιο του 1265 την αποφασιστική "μάχη της Πέστης".[17][32][33][36] Οι δύο αρχιεπίσκοποι μεσολάβησαν ώστα να συμφιλιωθούν ξανά ο Στέφανος με τον πατέρα του, επιβεβαίωσαν την παλιότερη μεταξύ τους Συνθήκη που μοίραζε στα δυο την χώρα (1262).[37] Η νέα Συνθήκη υπεγράφη στο "νησί της Μαργαρίτας" στην Βουδαπέστη (23 Μαρτίου 1266).[32][38] Την εποχή του εμφύλιου πολέμου στην Ουγγαρία ο υποτελής του Στεφάνου Γιακόβ Σβέτοσλαβ δήλωσε την υποταγή του στον τσάρο Κωνσταντίνο Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας.[39] Το καλοκαίρι του 1266 ο Στέφανος προχώρησε σε εκστρατεία, νίκησε τους Βούλγαρους σε πέντε συνεχόμενες μάχες και τους έδιωξε από την περιοχή.[38][40] Ο Γιακόβ Σβέτοσλαβ εγκαταστάθηκε ξανά στο Βίντιν και δήλωσε την υποταγή του στον Στέφανο. Ο Ούγγρος πρίγκιπας από τότε χρησιμοποιούσε επιπλέον στα έγγραφα του και τον τίτλο "βασιλεύς της Βουλγαρίας".[17] Ο Μπέλα Δ΄ και ο γιος του επιβεβαίωσαν τις ελευθερίες των "βασιλικών υπηρετών" (1267), από τότε ήταν γνωστοί ως "ευγενείς".[41] Ο Στέφανος και ο Κάρολος ο Ανδεγαυός συμμάχησαν με διπλό γάμο, ο γιος του Στέφανου Λαδίσλαος παντρεύτηκε την κόρη του Καρόλου Ελισάβετ και ο γιος του Καρόλου Κάρολος Β΄ της Νεαπόλεως παντρεύτηκε την κόρη του Στεφάνου Μαρία. Η πανίσχυρη συμμαχία ανέβασε την θέση του Στέφανου σε διεθνές επίπεδο (1269).[41][42] Οι σχέσεις με τον πατέρα του δεν αποκαταστάθηκαν ωστόσο ποτέ, ο ηλικιωμένος Μπέλα Δ΄ ζήτησε στο νεκροκρέβατο του από τον Ότακαρ Β΄ της Βοημίας να προστατέψει την κόρη του Άννα από τυχόν επίθεση του αδελφού της.[42][43]

Βασιλεία

Επεξεργασία
 
Το ταφικό στέμμα του Στέφανου Ε΄

Όταν πέθανε ο ηλικιωμένος βασιλιάς (3 Μαΐου 1270) η κόρη του Άννα άρπαξε το βασιλικό θησαυροφυλάκιο και κατέφυγε στην Βοημία, την ακολούθησαν οι στενότεροι σύμβουλοι του πατέρα της.[17][44][45] Ο Στέφανος καθαίρεσε τους περισσότερους από τους περισσότερους αξιωματούχους του πατέρα του και τοποθέτησε στην θέση τους δικούς του οπαδούς.[45] Ο Στέφανος παραχώρησε την κομητεία Έστεργκομ στον Αρχιεπίσκοπο Φίλιππο που τον έστεψε βασιλιά στο Έστεργκομ στις (17 Μαΐου 1270).[45][46] Ο Πολωνός χρονικογράφος του 15ου αιώνα Γιαν Ντουούγκος έγραψε ότι ο Στέφανος πραγματοποίησε ένα "προσκύνημα στον τάφο του Αγίου Στανίσλαου" στην Κρακοβία. Στα τέλη Αυγούστου συναντήθηκε με τον κουνιάδο του και δούκα της Κρακοβίας Μπολέσλαφ τον Αγνό, μαζί του ανανέωσε "την παλιά συμμαχία και φιλία εναντίον των κοινών εχθρών".[45][47] Αργότερα συνάντησε τον ίδιο τον Ότοκαρ Β΄ της Βοημίας σε ένα νησί του Δούναβη κοντά στην Μπρατισλάβα, έκλεισε μαζί του ειρήνη που ήταν προσωρινή.[44][45] Ο Στέφανος Ε΄ ξεκίνησε μια επιδρομή λεηλασίας στην Αυστρία (21 Δεκεμβρίου 1270).[48] Τον Απρίλιο του 1271 ο Ότοκαρ Β΄ της Βοημίας και κατέλαβε μια σειρά από κάστρα.[46][49]

Ο Ότοκαρ Β΄ συνέτριψε τον Στέφανο δύο φορές αλλά ο τελευταίος κέρδισε την αποφασιστική μάχη του ποταμού Ράμπκα (21 Μαΐου 1271).[49] Ο Ότοκαρ Β΄ δραπέτευσε από την Ουγγαρία και ο Στέφανος Ε΄ τον καταδίωξε μέχρι την Βιέννη.[49] Οι απεσταλμένοι των δύο βασιλέων κατέληξαν τελικά σε ειρήνη που κλείστηκε στην Μπρατισλάβα (2 Ιουλίου 1271).[46][49] Ο Στέφανος Ε΄ υποσχέθηκε να βοηθήσει τον Ότακαρ Β΄ να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες στην Καρινθία, ο Ότακαρ με την σειρά του θα διέταζε τους οπαδούς του να αναχωρήσουν από τα Ουγγρικά κάστρα.[17][49] Η αδελφή του Στεφάνου Ε΄ Αγία Μαργαρίτα είχε πεθάνει σύμφωνα με τον Βίο της πριν από τον πατέρα της (18 Ιανουαρίου 1270).[43] Ο Στέφανος Ε΄ ήταν παρόν σε ένα θαύμα στην επέτειο θανάτου της και ζήτησε την Αγιοποίηση της από την Αγία Έδρα (1271).[50] Την ίδια χρονιά ο Στέφανος Ε΄ παραχώρησε προνόμια στους πολίτες της Γκιούρ, αναγνώρισε τα προνόμια των Σαξόνων που εγκαταστάθηκαν στο Σπις της Σλοβακίας, θα αποτελούσαν αυτόνομη κοινότητα.[49][51] Ο Στέφανος Ε΄ προστάτευσε επίσης τον αρχιεπίσκοπο του Έστεργκπομ απέναντι στις απαιτήσεις των ευγενών που προσπαθούσαν να απαλλαγούν από τις υποχρεώσεις τους.[49] Το καλοκαίρι του 1272 ξέσπασε επανάσταση ευγενών σε βάρος του, οι επαναστάτες συνέλαβαν και φυλάκισαν τον 10χρονο γιο του Λαδίσλαο.[17][52] Την στιγμή που πολιορκούσε το φρούριο των επαναστατών αρρώστησε αιφνίδια και πέθανε αμέσως (6 Αυγούστου 1272).[46] Η ταφή του έγινε δίπλα στην αδελφή του Μαργαρίτα στην "νήσο των Κουνελιών" που πήρε προς τιμή της το όνομα "νησί της Μαργαρίτας".[53][54]

Οικογένεια

Επεξεργασία

Νυμφεύτηκε την Ελισάβετ, κόρη του Σεϋχάν αρχηγού των Κουμάνων και είχε τέκνα:[55][56]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Kristó & Makk 1996, σ. 267
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Makk 1994, σ. 294
  3. Érszegi & Solymosi 1981, σ. 148
  4. Érszegi & Solymosi 1981, σσ. 148–149
  5. Érszegi & Solymosi 1981, σ. 149
  6. 6,0 6,1 Bartl et al. 2002, σ. 32
  7. Zsoldos 2007, σ. 13
  8. Bárány 2012, σ. 353
  9. Berend 2001, σ. 261
  10. Engel 2001, σ. 105
  11. Berend 2001, σσ. 98, 261
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 Sălăgean 2005, σ. 234
  13. 13,0 13,1 13,2 13,3 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 157
  14. Érszegi & Solymosi 1981, σσ. 154, 156
  15. 15,0 15,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 156
  16. 16,0 16,1 Zsoldos 2007, σσ. 16–17
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 Engel 2001, σ. 107
  18. Kristó 2003, σσ. 177–178
  19. Kristó 2003, σ. 178
  20. 20,0 20,1 Sălăgean 2005, σ. 235
  21. Zsoldos 2007, σ. 17
  22. 22,0 22,1 Fine 1994, σ. 174
  23. 23,0 23,1 Zsoldos 2007, σ. 11
  24. Zsoldos 2007, σσ. 21-23
  25. 25,0 25,1 25,2 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 158
  26. Zsoldos 2007, σσ. 19-21
  27. 27,0 27,1 27,2 Sălăgean 2005, σ. 236
  28. 28,0 28,1 28,2 Zsoldos 2007, σ. 21
  29. Fine 1994, σσ. 175–176
  30. Érszegi & Solymosi 1981, σ. 159
  31. 31,0 31,1 Fine 1994, σ. 177
  32. 32,0 32,1 32,2 Kristó & Makk 1996, σ. 270
  33. 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 160
  34. Zsoldos 2007, σ. 48
  35. 35,0 35,1 Makkai 1994, σ. 203
  36. Engel 2001, σσ. 106–107
  37. Érszegi & Solymosi 1981, σσ. 160-161
  38. 38,0 38,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 161
  39. Fine 1994, σ. 178
  40. Fine 1994, σ. 179
  41. 41,0 41,1 Engel 2001, σ. 120
  42. 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 42,6 Kristó & Makk 1996, σ. 271
  43. 43,0 43,1 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 163
  44. 44,0 44,1 Kristó & Makk 1996, σ. 272
  45. 45,0 45,1 45,2 45,3 45,4 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 164
  46. 46,0 46,1 46,2 46,3 Bartl et al. 2002, σ. 33
  47. The Annals of Jan Długosz (A.D. 1270), σ. 213
  48. Érszegi & Solymosi 1981, σσ. 164-165
  49. 49,0 49,1 49,2 49,3 49,4 49,5 49,6 Érszegi & Solymosi 1981, σ. 165
  50. Klaniczay 2002, σ. 224
  51. Segeš 2011, σ. 44
  52. Érszegi & Solymosi 1981, σ. 166
  53. Kristó & Makk 1996, σ. 273
  54. Klaniczay 2002, σ. 225
  55. 55,0 55,1 Kristó & Makk 1996, σ. 268
  56. Klaniczay 2002, σ. 439
  57. Fine 1994, σ. 203
  58. Klaniczay 2002, σ. 262
  59. Kristó & Makk 1996, σ. 279
  60. 60,0 60,1 60,2 Kristó & Makk 1996, σ. 274
  61. Érszegi & Solymosi 1981, σ. 173
  • Εγκυκλοπαίδεια Μπριττάνικα 11η Έκδοση υπ'όψιν της Αγγλικής Wikipedia.
  • Bárány, Attila (2012). "The Expansion of the Kingdom of Hungary in the Middle Ages (1000–1490)". In Berend, Nóra (ed.). The Expansion of Central Europe in the Middle Ages. Ashgate Variorum. σσ. 333–380.
  • Bartl, Július; Čičaj, Viliam; Kohútova, Mária; Letz, Róbert; Segeš, Vladimír; Škvarna, Dušan (2002). Slovak History: Chronology & Lexicon. Bolchazy-Carducci Publishers, Slovenské Pedegogické Nakladatel'stvo.
  • Berend, Nóra (2001). At the Gate of Christendom: Jews, Muslims and 'Pagans' in Medieval Hungary, c. 1000–c. 1300. Cambridge University Press.
  • Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers.
  • Fine, John V. A. Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press.
  • Érszegi, Géza; Solymosi, László (1981). "Az Árpádok királysága, 1000–1301 [The Monarchy of the Árpáds, 1000–1301]". In Solymosi, László (ed.). Magyarország történeti kronológiája, I: a kezdetektől 1526-ig [Historical Ch*ronology of Hungary, Volume I: From the Beginning to 1526] (in Hungarian). Akadémiai Kiadó. σσ. 79–187.
  • Klaniczay, Gábor (2002). Holy Rulers and Blessed Princes: Dynastic Cults in Medieval Central Europe. Cambridge University Press.
  • Kristó, Gyula; Makk, Ferenc (1996). Az Árpád-ház uralkodói [Rulers of the House of Árpád] (in Hungarian). I.P.C. Könyvek. .
  • Kristó, Gyula (2003). Háborúk és hadviselés az Árpádok korában [Wars and Tactics under the Árpáds] (in Hungarian). Szukits Könyvkiadó.
  • Kristó, Gyula (2007). Magyarország története 895-1301 [History of Hungary] (in Hungarian). Osiris.
  • Makk, Ferenc (1994). "V. István". In Kristó, Gyula; Engel, Pál; Makk, Ferenc (eds.). Korai magyar történeti lexikon (9–14. század) [Encyclopedia of the Early Hungarian History (9th–14th centuries)] (in Hungarian). Akadémiai Kiadó. σ. 294.
  • Makkai, László (1994). "The Emergence of the Estates (1172–1526)". In Köpeczi, Béla; Barta, Gábor; Bóna, István; Makkai, László; Szász, Zoltán; Borus, Judit (eds.). History of Transylvania. Akadémiai Kiadó. σσ. 178–243.
  • Sălăgean, Tudor (2005). "Regnum Transilvanum. The assertion of the Congregational Regime". In Pop, Ioan-Aurel; Nägler, Thomas (eds.). The History of Transylvania, Vol. I. (Until 1541). Romanian Cultural Institute (Center for Transylvanian Studies). σσ. 233–246.
  • Segeš, Vladimír (2011). "Medieval towns". In Teich, Mikuláš; Kováč, Dušan; Brown, Martin D. (eds.). Slovakia in History. Cambridge University Press. σσ. 38–53.
  • The Annals of Jan Długosz (An English abridgement by Maurice Michael, with commentary by Paul Smith) (1997). IM Publications.
  • Zsoldos, Attila (2007). Családi ügy: IV. Béla és István ifjabb király viszálya az 1260-as években [A family affair: The Conflict between Béla IV and Junior King Stephen in the 1260s] (in Hungarian). História, MTA Történettudományi Intézete.