Στρατιωτική συμμετοχή της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας

Στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας κατά της Συριακής αντιπολίτευσης και τρομοκρατικών οργανώσεων

Η Στρατιωτική συμμετοχή της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2015, μετά από επίσημο αίτημα της συριακής κυβέρνησης για στρατιωτική βοήθεια κατά των ανταρτικών ομάδων.[1][2] Η επέμβαση αρχικά περιελάμβανε αεροπορικές επιδρομές από ρωσικά αεροσκάφη που αναπτύχθηκαν στη βάση Χμεϊμίμ εναντίον στόχων κυρίως στη βορειοδυτική Συρία και εναντίον μαχητών της συριακής αντιπολίτευσης που αντιτίθενται στη συριακή κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του Συριακού Εθνικού Συνασπισμού, του Ισλαμικού Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (ΙΣΙΣ), του μετώπου αλ-Νούσρα (παρακλάδι της αλ-Κάιντα στη Συρία) και του Στρατού της Κατάκτησης.[3][4][5] Επιπλέον, ρωσικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων και στρατιωτικοί σύμβουλοι άρχισαν να αναπτύσσονται στη Συρία.[6] Πριν από την επέμβαση, η ρωσική εμπλοκή στον συριακό εμφύλιο πόλεμο συνίστατο κυρίως στον εφοδιασμό του Συριακού Στρατού με όπλα και εξοπλισμό.[7] Στα τέλη Δεκεμβρίου 2017, η ρωσική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι τα στρατεύματά της θα αναπτυχθούν μόνιμα στη Συρία.[8]

Στρατιωτική συμμετοχή της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας
Μέρος του Εμφύλιου πολέμου της Συρίας

Πάνω: Εδαφικός χάρτης του συριακού εμφυλίου πολέμου τον Σεπτέμβριο του 2015.
Μέση: Τρέχων εδαφικός χάρτης του συριακού εμφυλίου πολέμου.
Κάτω: Διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσω θάλασσας, αέρα και ξηράς στη Συρία.
Χρονολογία30 Σεπτεμβρίου 2015 – σήμερα
ΤόποςΣυρία
ΚατάστασηΣε εξέλιξη

Λίγο μετά την έναρξη της επιχείρησης, Ρώσοι αξιωματούχοι ανέφεραν ότι, εκτός από την καταπολέμηση τρομοκρατικών οργανώσεων όπως το Ισλαμικό Κράτος, οι στόχοι της Ρωσίας περιλαμβάνουν την βοήθεια προς τη συριακή κυβέρνηση προκειμένου αυτή να ανακτήσει εδάφη από διάφορες αντικυβερνητικές ομάδες που χαρακτηρίζονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες ως «μέτρια αντιπολίτευση», με ευρύτερο γεωπολιτικό στόχο την ανάσχεση της επιρροής των ΗΠΑ.[9] Σε μια τηλεοπτική συνέντευξη τον Οκτώβριο του 2015, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είπε ότι η στρατιωτική επιχείρηση είχε προετοιμαστεί πλήρως εκ των προτέρων και όρισε τον στόχο της Ρωσίας στη Συρία ως «σταθεροποίηση της νόμιμης δύναμης στη Συρία και δημιουργία συνθηκών για πολιτικό συμβιβασμό». [10]

Μέχρι το τέλος του 2017, η παρέμβαση απέφερε σημαντικά κέρδη για τη συριακή κυβέρνηση [11], συμπεριλαμβανομένης της ανακατάληψης της Παλμύρας από το Ισλαμικό Κράτος τον Μάρτιο του 2016, της ανακατάληψης της μεγάλης πόλης του Χαλεπίου τον Δεκέμβριο του 2016 και το τέλος της τριετούς πολιορκίας του Deir ez-Zor και εξασφάλιση του ελέγχου αυτής της πόλης τον Νοέμβριο του 2017.[12][13] Στις αρχές Ιανουαρίου 2017, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων Βαλέρι Γκεράσιμοφ ανέφερε ότι, συνολικά, η Ρωσική Αεροπορία είχε εκτελέσει 19.160 αποστολές και είχε επιφέρει 71.000 χτυπήματα «στην υποδομή των τρομοκρατών». [14] Στα τέλη Δεκεμβρίου 2017, ο Ρώσος υπουργός Άμυνας είπε ότι ο ρωσικός στρατός είχε εξοντώσει αρκετές χιλιάδες τρομοκράτες ενώ 48.000 Ρώσοι στρατιωτικοί είχαν «αποκτήσει μαχητική εμπειρία» κατά τη διάρκεια της ρωσικής επιχείρησης στη Συρία.[15][16][17]

Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΣΠΑΔ), που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο [18][19] δήλωσε ότι μεταξύ της έναρξης της επέμβασης τον Σεπτέμβριο του 2015 έως τα τέλη Φεβρουαρίου 2016, οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές σκότωσαν τουλάχιστον 1.700 αμάχους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 200 παιδιών. Το Συριακό Δίκτυο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΣΔΑΔ) και το Κέντρο Τεκμηρίωσης Παραβιάσεων (ΚΤΠ) ανεβάζουν τον αριθμό σε πάνω από 2.000. Η έκθεση του ΣΠΑΔ ανέφερε ότι οι ρωσικές επιθέσεις έχουν σκοτώσει περισσότερους αμάχους από το Ισλαμικό Κράτος ή τον Συριακό Στρατό. [20][21][22][23] Τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν περιελάμβαναν μη κατευθυνόμενες βόμβες, βόμβες διασποράς, εμπρηστικές παρόμοιες με τον λευκό φώσφορο και θερμοβαρικά όπλα. [24][25] [26] Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2017, το ΣΔΑΔ δήλωσε ότι οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές σκότωσαν περίπου 5.703 αμάχους, περίπου το ένα τέταρτο από αυτούς παιδιά, μαζί με 4.258 μαχητές του ΙΣΙΣ και 3.893 μαχητές από το Μέτωπο αλ-Νούσρα και άλλες ανταρτικές δυνάμεις.[27]

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Διεθνής Αμνηστία έχουν δηλώσει ότι η Ρωσία διαπράττει εγκλήματα πολέμου και σκόπιμα στοχεύει αμάχους.[28][29] Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει καταδικάσει την επέμβαση και επέβαλε οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας για την υποστήριξη της συριακής κυβέρνησης, [30]και αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών καταδίκασαν τη ρωσική επέμβαση και δήλωσαν ότι η Ρωσία διαπράττει εγκλήματα πολέμου.[31] Οι ρωσικές αρχές έχουν απορρίψει τις κατηγορίες ως ψευδείς και πολιτικά υποκινούμενες, [32] και επέκριναν αυτές τις κατηγορίες ως διάπραξη «βαρβαρότητας», προκαλώντας έτσι ακόμη πιο έντονη καταδίκη από τις κυβερνήσεις που υποστηρίζουν τις αντάρτικες ομάδες.[31]

Ιστορικό και φάση προετοιμασίας Επεξεργασία

Ο συριακός εμφύλιος πόλεμος διεξάγεται από το 2011 μεταξύ πολλαπλών ομάδων της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης, καθώς και των τοπικών και ξένων βάσεων υποστήριξής τους. Από το 2014, σημαντικό μέρος της επικράτειας της Συρίας είχε διεκδικηθεί από το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε, (μια οντότητα διεθνώς αναγνωρισμένη ως τρομοκρατική). Στα βορειοδυτικά της χώρας, η κύρια φατρία της αντιπολίτευσης είναι το Μέτωπο αλ-Νούσρα που συνδέεται με την Αλ Κάιντα, που συμμάχησε με πολλές άλλες μικρότερες ισλαμιστικές ομάδες, μερικές από τις οποίες δρούσαν υπό την ομπρέλα του Ελεύθερου Συριακού Στρατού που υποστηρίχθηκε και εξοπλίστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους περιφερειακούς συμμάχους τους. Από τον Σεπτέμβριο του 2014, ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ είχε πραγματοποιήσει αεροπορικές επιδρομές στη Συρία κατά του ΙΣΙΣ το οποίο θεωρήθηκε ευρέως ως ανεπιτυχές στην επίτευξη των στόχων του.[33][34]

Σύμφωνα με Ρώσους και Σύρους αξιωματούχους, τον Ιούλιο του 2015, ο Πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ υπέβαλε επίσημο αίτημα στη Ρωσία για την παροχή αεροπορικών επιδρομών με στόχο την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας, ενώ εξέθεσε τα στρατιωτικά προβλήματα της Συρίας.[35][36] Σύμφωνα με αναφορές των μέσων ενημέρωσης προερχόμενες από ανώνυμες πηγές, [35]μετά από μια σειρά από μεγάλες αποτυχίες που υπέστησαν οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις το πρώτο εξάμηνο του 2015, επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Συρίας για την εντατικοποίηση της Ρωσικής εμπλοκής. Ο Κασέμ Σουλεϊμανί, διοικητής της Δύναμης Κουντς του Ιράν επισκέφθηκε τη Μόσχα τον Ιούλιο προκειμένου να επεξεργαστούν τις λεπτομέρειες της κοινής εκστρατείας (η επίσκεψη του Σουλεϊμανί διαψεύστηκε από Ρώσους αξιωματούχους.[37][38]).

Τον Αύγουστο του 2015, η Ρωσία άρχισε να στέλνει ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη, άρματα μάχης T-90 και πυροβολικό, καθώς και στρατεύματα πεζικού σε αεροπορική βάση κοντά στο λιμάνι της Λατάκια στη Συρία.[39][40] Στις 26 Αυγούστου 2015, υπογράφηκε μια συνθήκη μεταξύ της Ρωσίας και της Συρίας που όριζε τους όρους και τις προϋποθέσεις για την χρήση του αεροδρομίου Χμέιμιμ της Συρίας από τη Ρωσία, δωρεάν και χωρίς χρονικό περιορισμό.[41] Η συνθήκη, που επικυρώθηκε από το ρωσικό κοινοβούλιο τον Οκτώβριο του 2016, παρέχει στο προσωπικό της Ρωσίας και στα μέλη των οικογενειών τους δικαιοδοσία και άλλα προνόμια όπως προβλέπονται από τη Σύμβαση της Βιέννης για τις Διπλωματικές Σχέσεις.[42]

Τον Σεπτέμβριο του 2015, τα ρωσικά πολεμικά πλοία του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας έφτασαν στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου[43], ενώ στα τέλη του ίδιου μήνα, ιδρύθηκε ένα κοινό κέντρο πληροφοριών στη Βαγδάτη από το Ιράν, το Ιράκ, τη Ρωσία και τη Συρία για να συντονίσουν τις επιχειρήσεις τους κατά του ΙΣΙΣ [εκκρεμεί παραπομπή] (στα ειδησεογραφικά μέσα το κέντρο αναφέρεται επίσης ως "Αίθουσα Κοινών Επιχειρήσεων στη Βαγδάτη γνωστό ως 4 + 1" που υπονοεί την ανάμειξη της λιβανέζικης σιιτικής πολιτοφυλακής Χεζμπολάχ, εκτός από τα 4 κράτη[44]). Σύμφωνα με τη δήλωση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ που έγινε στα μέσα Οκτωβρίου 2015, πριν από την έναρξη των επιχειρήσεων της στη Συρία, η Ρωσία κάλεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες να συμμετάσχουν στο κέντρο πληροφοριών που εδρεύει στη Βαγδάτη, αλλά έλαβε μια «μη εποικοδομητική» απάντηση.[45][46] Σύμφωνα με Αλεξάντρ Γιακοβένκο, πρεσβευτή της Ρωσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ρωσική κυβέρνηση έλαβε παρόμοια απάντηση από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.[47] Στα τέλη Δεκεμβρίου 2015, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ερντογάν δήλωσε ότι είχε αρνηθεί την πρόταση του Ρώσου προέδρου να συμμετάσχει σε αυτή τη συμμαχία καθώς «δεν μπορούσε να καθίσει δίπλα σε έναν πρόεδρο [Άσαντ] του οποίου η νομιμότητα ήταν αμφίβολη γι' αυτόν».[48]

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2015, η Άνω Βουλή της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Συνέλευσης, δέχθηκε το αίτημα του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για ανάπτυξη της Ρωσικής Αεροπορίας στη Συρία.[49] Την ίδια μέρα, ο Ρώσος εκπρόσωπος στο κοινό κέντρο πληροφοριών έφτασε στην Πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βαγδάτη και ζήτησε να φύγουν αμέσως οι δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών από τις περιοχές στη Συρία.[50] Μια ώρα αργότερα, ένα ρωσικό αεροσκάφος που εδρεύει στην ελεγχόμενη από την κυβέρνηση περιοχή άρχισε να διεξάγει αεροπορικές επιδρομές φαινομενικά κατά του ΙΣΙΣ και άλλων στόχων των ανταρτών.[51]

Πριν από την έναρξη της ρωσικής επιχείρησης στη Συρία καθώς και μετά, Ρώσοι αναλυτές ανέφεραν ότι η στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία είχε στόχο, μεταξύ άλλων, να τερματίσει την ντε φάκτο πολιτική και διπλωματική απομόνωση που η Δύση είχε επιβάλει στον Πούτιν σε σχέση με την κατάσταση στην Ουκρανία.[52][53][54][55]

Εκτιμήσεις αποτελεσματικότητας Επεξεργασία

 
Ένα ρωσικό αεριωθούμενο αεροσκάφος Sukhoi Su-24 στη Λατάκια, που ελέγχεται από την κυβέρνηση της Λατάκειας.
 
Το ρωσικό Sukhoi Su-24 πίσω από ένα Airbus A320 στο Διεθνές Αεροδρόμιο Bassel Al-Assad στη Λαττάκεια.

Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 2016, η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία διεξήγαγε περίπου 60 αεροπορικές επιδρομές καθημερινά, ενώ ο συνασπισμός υπό την ηγεσία των ΗΠΑ κατά μέσο όρο επτά.[56] Ο φιλοκυβερνητικός ιστότοπος Al-Masdar News ανέφερε ότι αυτές οι ρωσικές αεροπορικές επιδρομές έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές κατά του εμπορίου πετρελαίου και των οδών εφοδιασμού του ΙΣΙΣ στη συριακή έρημο.[57] Υπολογίζεται ότι 209 εγκαταστάσεις πετρελαίου καταστράφηκαν από τις αεροπορικές επιδρομές, μαζί με περισσότερες από 2.000 μεταφορές πετρελαίου. Μέχρι τη στιγμή της αποχώρησης του «κύριου μέρους» των δυνάμεών της στα μέσα Μαρτίου, η Ρωσία είχε πραγματοποιήσει πάνω από 9.000 εξόδους κατά τη διάρκεια πεντέμισι μηνών, βοηθώντας παράλληλα τον συριακό στρατό να καταλάβει 400 πόλεις και να ανακτήσει 10.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα επικράτεια.[58] Ο ρωσικός στρατός ακολούθησε το μοντέλο της Τσετσενίας και «μια ρεβανσιστική Ρωσία, ακόμη και με μια στάσιμη μονοβιομηχανική οικονομία εξέπληξε τη διεθνή κοινότητα με τον ρυθμό επίθεσης και τη θέληση να συντηρήσει την επιχείρηση».[59]

Τον Ιανουάριο του 2016, λίγους μήνες μετά την εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία, ο διπλωμάτης Ράτζιτ Γκούπτα έγραψε στο The Commonwealth Journal of International Affairs, ότι η ρωσική ενίσχυση ήταν «ένα θεό δώρο για τον Άσαντ, ενισχύοντας σημαντικά το πεσμένο ηθικό του καθεστώτος και των ενόπλων δυνάμεών του».[60] Ο Γκούπτα συνέχισε:

«Με την ισχυρή αεροπορική κάλυψη που παρέχεται από τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές, οι δυνάμεις του Άσαντ μπορούν να αρχίσουν να απελευθερώνουν και να κρατούν εδάφη, ιδιαίτερα στον εξαιρετικά στρατηγικά ζωτικό διάδρομο που συνδέει τη Δαμασκό και το Χαλέπι. Η ρωσική βοήθεια παρέχει στον στρατό του Άσαντ τις ξεχωριστές δυνατότητες να ανακτήσει το πάνω χέρι στη σύγκρουση, ιδιαίτερα στη βορειοδυτική και δυτική Συρία τουλάχιστον».[60]

Τον Φεβρουάριο του 2016, ο καθηγητής Φάγιαζ Α. Τζέρτζες του London School of Economics ανέφερε ότι η ρωσική στρατιωτική επέμβαση είχε αποδειχθεί ότι άλλαξε το παιχνίδι στον συριακό εμφύλιο πόλεμο:[61] «Η απόφαση του κ. Πούτιν να επέμβει στη Συρία και να υποστηρίξει τον κ. Άσαντ με νέα μαχητικά αεροσκάφη, στρατιωτικούς συμβούλους και προηγμένα όπλα σταμάτησε την αιμορραγία του συριακού στρατού και του επέτρεψε να περάσει από την άμυνα στην επίθεση».[61]

Ο Βίνσεντ Στιούαρτ, Διευθυντής της Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών, δήλωσε τον Φεβρουάριο του 2016 ότι «η ρωσική ενίσχυση άλλαξε εντελώς τον λογισμό» και πρόσθεσε ότι ο Άσαντ «βρίσκεται σε πολύ ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση από ό,τι ήταν μόλις πριν από έξι μήνες».[62]

Δυτικά μέσα ενημέρωσης και αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία κράτησε τον Άσαντ στην εξουσία και μάλιστα έστρεψε το ρεύμα του πολέμου προς όφελός του.[63][64][65]

Την εβδομάδα μετά την έναρξη των αποστολών μάχης, ο ιστότοπος RealClear Defense, δημοσίευσε μια αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του αεροπλανοφόρου Ναυάρχος Κουζνέτσοφ ως πλατφόρμας για αεροπορικές επιδρομές, σημειώνοντας το μικρό μέγεθος της αεροπορικής ομάδας του (υπολογίζεται συνολικά οκτώ αεροσκαφών Su-33 και τεσσάρων MiG-29K), το οποίο θεωρείται ως η πιο αποτελεσματική πλατφόρμα για αποστολές κρούσης, με μικρότερες ποσότητες έξυπνων όπλων για το Su-33,[66] και η έλλειψη καταπέλτων αεροσκαφών στο αεροπλανοφόρο, γεγονός που περιορίζει το βάρος απογείωσης των αεροσκάφων του.[67]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Patrick J. McDonnell· W.J. Hennigan· Nabih Bulos (30 Σεπτεμβρίου 2015). «Russia launches airstrikes in Syria amid U.S. concern about targets». Los Angeles Times. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2015. 
  2. «Russia carries out first air strikes in Syria». Al Jazeera. 30 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2015. 
  3. «Clashes between Syrian troops, insurgents intensify in Russian-backed offensive». U.S. News & World Report. 8 October 2015. https://www.usnews.com/news/world/articles/2015/10/08/syrian-general-russian-strikes-helping-ground-offensive. Ανακτήθηκε στις 10 October 2015. 
  4. «Officials: CIA-Backed Syrian Rebels Under Russian Blitz». The New York Times. 10 October 2015. https://www.nytimes.com/aponline/2015/10/10/us/politics/ap-us-cia-syrian-rebels.html. Ανακτήθηκε στις 10 October 2015. 
  5. Dearden, Lizzie (8 October 2015). «Syrian army general says new ground offensive backed by Russian air strikes will 'eliminate terrorists'». The Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syrian-army-general-says-new-ground-offensive-backed-by-russian-air-strikes-will-eliminate-a6686086.html. Ανακτήθηκε στις 10 October 2015. 
  6. «Сирия: русский гром». Rossiyskaya Gazeta. 23 March 2016. https://rg.ru/2016/03/23/aleksandr-dvornikov-dejstviia-rf-v-korne-perelomili-situaciiu-v-sirii.html. Ανακτήθηκε στις 22 July 2016. 
  7. Galpin, Richard (10 January 2012). «Russian arms shipments bolster Syria's embattled Assad». BBC News. https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-16797818. Ανακτήθηκε στις 4 February 2012. 
  8. «Russia establishing permanent presence at its Syria bases: RIA». Reuters. 26 December 2017. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-russia-bases/russia-establishing-permanent-presence-at-its-syria-bases-ria-cites-minister-idUSKBN1EK0HD. 
  9. «Putin Officials Said to Admit Real Syria Goal Is Far Broader». Bloomberg Business. 19 October 2015. https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-10-19/putin-officials-said-to-admit-real-syrian-goals-are-far-broader. Ανακτήθηκε στις 19 October 2015. 
  10. (στα ru). Interfax. 11 October 2015. http://www.interfax.ru/russia/472593. 
  11. «Russian Intervention in Syrian War Has Sharply Reduced U.S. Options». The New York Times. 10 February 2016. https://www.nytimes.com/2016/02/11/world/middleeast/russian-intervention-in-syrian-war-has-sharply-reduced-us-options.html. 
  12. «Assad and Putin Meet, as Russia Pushes to End Syrian War». The New York Times. 21 November 2017. https://www.nytimes.com/2017/11/21/world/middleeast/assad-putin-russia-syria.html. 
  13. «How Russian special forces are shaping the fight in Syria». The Washington Post. 29 March 2016. https://www.washingtonpost.com/news/checkpoint/wp/2016/03/29/how-russian-special-forces-are-shaping-the-fight-in-syria/. 
  14. Американский Б-52 разбомбил сирийскую деревню Rossiyskaya Gazeta, 10 January 2017.
  15. Расширенное заседание коллегии Министерства обороны kremlin.ru, 22 December 2017.
  16. Более 48 тысяч российских военных получили опыт в Сирии Rossiyskaya Gazeta, 23 December 2017.
  17. «Шойгу: Армия получила бесценный боевой опыт и готова к защите Отечества». Российская газета (στα Ρωσικά). Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2019. 
  18. «Report: Almost 6,000 Dead in Syria During Geneva Talks». Time. 17 February 2014. http://world.time.com/2014/02/17/report-almost-6000-dead-in-syria-during-geneva-talks/. 
  19. «Syrian rebels 'killed in army ambush near Damascus'». BBC. 7 August 2013. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-23600612. 
  20. Russian airstrikes in Syria killed 2,000 civilians in six months The Guardian, 15 March 2016.
  21. «In January, Russia topped a dark league table, a Syria watchdog reports». Newsweek. 15 Φεβρουαρίου 2016. 
  22. «Russian warplanes kill 5081 civilians 40% of them were civilians». sohr.com. 31 Μαρτίου 2016. 
  23. «Russia Guilty Of Syria War Crimes, Says Amnesty». Sky News. 21 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2016. 
  24. Russia unleashes lethal aerial arsenal on Aleppo by Tom Parfitt, 22 June 2016, The Times.
  25. «Russia/Syria: Extensive Recent Use of Cluster Munitions». Human Rights Watch. 20 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2016. 
  26. «Russia Today covering up war crimes in Syria | Conflict Intelligence Team». citeam.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2016. 
  27. «More than 7700 civilian casualties are the victims of Russian bombardment in 31 months and regime's warplanes kill about 25500 civilians since the start of the Syrian revolution • The Syrian Observatory For Human Rights». 30 Απριλίου 2018. 
  28. «Syria/Russia: International Inaction as Civilians Die». Human Rights Watch. 22 Φεβρουαρίου 2018. 
  29. «Syria: Relentless bombing of civilians in eastern Ghouta amounts to war crimes». Amnesty International. 
  30. «US sanctions against Russia over Ukraine and Syria to remain». BBC News. 9 July 2017. https://www.bbc.com/news/world-europe-40551042. 
  31. 31,0 31,1 «Russia accused of war crimes in Syria at UN security council session». The Guardian. 26 Σεπτεμβρίου 2016. 
  32. «Russia rejects Syria war crime claim». BBC News. https://www.bbc.com/news/av/world-middle-east-35587757/syria-conflict-russia-rejects-syria-war-crime-claim. 
  33. Nissenbaum, Dion (14 January 2015). «Months of Airstrikes Fail to Slow Islamic State in Syria». The Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. https://www.wsj.com/articles/u-s-led-airstrikes-fail-to-slow-islamic-state-in-syria-1421271618. Ανακτήθηκε στις 1 October 2015. 
  34. «If British planes fly in Syria it will be for political, not military, reasons». The Guardian. 15 October 2015. https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/oct/15/british-planes-syria-military-putin-diplomacy. Ανακτήθηκε στις 27 October 2015. 
  35. 35,0 35,1 «How Iranian general plotted out Syrian assault in Moscow». Reuters. 6 October 2015. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-soleimani-insigh-idUSKCN0S02BV20151006. Ανακτήθηκε στις 14 October 2015. 
  36. Manal. «Syria's ambassador to Russia urges all countries to join Syria and Russia against terrorism». Syrian Arab News Agency. http://sana.sy/en/?p=56454. Ανακτήθηκε στις 28 October 2015. 
  37. «Ъ – Иранский генерал потерялся между Тегераном и Москвой». kommersant.ru. http://www.kommersant.ru/Doc/2789564. Ανακτήθηκε στις 16 October 2015. 
  38. «МИД России: иранский генерал Сулеймани в Москве не был». Радио Свобода. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  39. «Россия в Сирии: вид сверху». Kommersant. 3 October 2015. http://kommersant.ru/doc/2836487. Ανακτήθηκε στις 26 October 2015. 
  40. Alec Luhn (14 Σεπτεμβρίου 2015). «Russia sends artillery and tanks to Syria as part of continued military buildup». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2015. 
  41. Договор о размещении авиагруппы РФ в САР заключен на бессрочный период [The agreement on deployment of RF air force group is concluded for a limitless period] (στα Ρωσικά). RIA Novosti. 14 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2016. 
  42. Дума ратифицировала соглашение о бессрочном размещении авиагруппы в Сирии [Duma ratified agreement on limitless deployment of aviation group in Syria] (στα Ρωσικά). TASS. 7 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2016. 
  43. «Russian Warships in Eastern Mediterranean to Protect Russian Strike Fighters in Syria». USNI News. 5 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2015. 
  44. «Why Russia is pressing the 'accelerate' pedal in Syria». CNN. 15 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2015. 
  45. «Russia's Lavrov says Washington declines deeper military talks on Syria». NEWSru. 14 October 2015. http://uk.reuters.com/article/uk-mideast-crisis-syria-russia-lavrov-idUKKCN0S810P20151014?mod=related&channelName=worldNews. Ανακτήθηκε στις 17 October 2015. 
  46. «"Это обидно": Лавров сообщил, что США отказались принять делегацию РФ для обсуждения сирийского кризиса». NEWSru. 14 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2015. 
  47. Parfitt, Tom (26 October 2015). «Britain has frozen us out, says Russian envoy». The Times. http://www.thetimes.co.uk/tto/news/uk/article4596253.ece. Ανακτήθηκε στις 26 October 2015. 
  48. «Erdogan warns against Mideast sectarian divisions». Al Arabiya. 26 December 2015. https://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/12/26/Erdogan-warns-against-Mideast-sectarian-divisions-.html. Ανακτήθηκε στις 26 December 2015. 
  49. Shaun Walker (30 Σεπτεμβρίου 2015). «Russian parliament grants Vladimir Putin right to deploy military in Syria». The Guardian. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2015. 
  50. «Syria bombing: Russian three star general warned US officials 'we request your people leave'». The Independent. 30 September 2015. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/syria-bombing-russian-three-star-general-warned-us-officials-we-request-your-people-leave-a6674166.html. 
  51. «Syria crisis: Russia begins air strikes against Assad foes». ВВС News. 30 Σεπτεμβρίου 2015. 
  52. «View from Moscow: Syria Move Aimed at Ending International Isolation». Voice of America. 29 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2015. 
  53. «An odd way to make friends». The Economist. 10 October 2015. https://www.economist.com/news/europe/21672295-intervention-syria-was-supposed-rebuild-relations-west-unsurprisingly-it-not. Ανακτήθηκε στις 13 October 2015. 
  54. «Putin Sees Path to Diplomacy Through Syria». The New York Times. 16 September 2015. https://www.nytimes.com/2015/09/17/world/putin-sees-syria-as-russias-path-back-into-good-graces-of-west.html. Ανακτήθηκε στις 17 October 2015. 
  55. «Ввяжемся в бой, а там смотрите сами: Россия изобретает новый тип дипломатии». Vedomosti. 15 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2015. 
  56. «Russia Is Launching Twice as Many Airstrikes as the U.S. in Syria». Daily Beast. 22 February 2016. http://www.thedailybeast.com/articles/2016/02/23/russia-is-launching-twice-as-many-airstrikes-as-the-u-s-in-syria.html. 
  57. «Russian Air Force paralyzes ISIS in southeast Homs». Al-Masdar News. 31 March 2016. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-04-11. https://web.archive.org/web/20160411101055/https://www.almasdarnews.com/article/russian-air-force-paralyzes. Ανακτήθηκε στις 2022-04-17. 
  58. McDermott, Roger (15 March 2016). [tt_news=45204&no_cache=1#.V0-5oHroycw «Putin the 'Peacemaker' Ends Operations in Syria»]. Eurasia Daily Monitor (Jamestown Foundation) 13 (51). http://www.jamestown.org/single/?tx_ttnews[tt_news]=45204&no_cache=1#.V0-5oHroycw. 
  59. Maitra, S (23 January 2017). «Assessment: Russian Military Strategy, Operational Tactics and Objective in Syria». Centre for Land Warfare Studies Journal. 
  60. 60,0 60,1 Gupta, Ranjit (Jan 2016). «Understanding the War in Syria and the Roles of External Players: Way Out of the Quagmire?». The Round Table: The Commonwealth Journal of International Affairs 105 (1): 6. doi:10.1080/00358533.2016.1128630. 
  61. 61,0 61,1 Gerges, Fawaz A. (13 February 2016). «Syria war: Tide turns Assad's way amid ceasefire push». BBC World Service. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-35562943. Ανακτήθηκε στις 15 March 2016. 
  62. «U.S. officials: Russian airstrikes have changed 'calculus completely' in Syria». The Washington Post. 9 February 2016. https://www.washingtonpost.com/world/national-security/spy-chief-warns-that-us-could-face-attacks-inspired-by-terrorism-in-paris/2016/02/09/29f172c8-cf2f-11e5-b2bc-988409ee911b_story.html. 
  63. Bill Bray, Miyako Yerick (31 Αυγούστου 2017). «Putin Saved Assad, Will He Save Maduro?». The National Interest. 
  64. Polyakova, Alina (26 Φεβρουαρίου 2018). «Russia Is a Great Power Once Again». The Atlantic. 
  65. «It's about time we all admit that Putin has prevailed in Syria». openDemocracy. 
  66. Williams, Mel, επιμ. (2002). «Sukhoi 'Super Flankers'». Superfighters: The Next Generation of Combat Aircraft. Norwalk, Connecticut: AIRtime Publishing. σελ. 128. ISBN 1-880588-53-6. OCLC 51213421. 
  67. «Russian carrier aviation joins Syria campaign». Combat Aircraft. Key Publishing. 14 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2016. 

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία