Τίτος Πατρίκιος

Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής

Ο Βαπτιστής[3] - Τίτος Πατρίκιος (Αθήνα, 21 Μαΐου 1928) είναι Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Το 1994 τιμήθηκε με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας.

Τίτος Πατρίκιος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Τίτος Πατρίκιος (Ελληνικά)
Γέννηση21 Μαΐου 1928 (1928-05-21) (95 ετών)
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά[1]
ΣπουδέςΒαρβάκειος Σχολή
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταποιητής
πεζογράφος
μεταφραστής
Οικογένεια
ΓονείςΣπύρος Πατρίκιος και Λέλα Πατρικίου
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΚρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία (1994)
Ιππότης του Τάγματος του Αστέρα της Ιταλικής Αλληλεγγύης (13  Ιανουαρίου 2009)[2]

Βιογραφικό σημείωμα Επεξεργασία

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Μαΐου 1928. Είναι γιος των ηθοποιών Σπύρου Πατρικίου και Λέλας (Ελένης) Σταματοπούλου, κόρης των ηθοποιών Παναγιώτη και Ευδοξίας Σταματοπούλου. Αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο το 1946 και στη συνέχεια από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άσκησε για κάπο διάστημα το επάγγελμα του δικηγόρου. Σύζυγός του ήταν η ιστορικός Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου. Κόρες τους είναι η ιστορικός Αλεξάνδρα Πατρικίου και η διαφημίστρια Δάφνη Πατρικίου.[4]

Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με την ΕΠΟΝ και στη συνέχεια με τον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των Γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και στον Άη Στράτη (1952-1953).

Σπούδασε Κοινωνιολογία στην École Pratique des Hautes Études στο Παρίσι (1959-1964), όπου αργότερα πήρε μέρος στις αντιδικτατορικές εκδηλώσεις εναντίον της χούντας των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα.

Εργάστηκε στην έδρα της UNESCO στο Παρίσι και στη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) στη Ρώμη. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής καθώς και στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών.

Στις 6 Νοεμβρίου 2000 ορίστηκε πρόεδρος της ΑΕ Πολιτιστική Ολυμπιάδα με κριτήριο, όπως ανακοινώθηκε[5] πως πρόκειται για «όχι έναν αιθεροβάμονα ποιητή, αλλά έναν άνθρωπο με δυνατότητες δράσης». Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2001, διότι, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, «θέλει στο εξής να αφιερωθεί απολύτως και χωρίς περισπάσεις στο ποιητικό και γενικότερα στο λογοτεχνικό του έργο».[6]

Στις 28 Νοεμβρίου 2000 ήταν ένας από τους δώδεκα Έλληνες ποιητές που έλαβαν μέρος στον «Κύκλο Ελληνικής Ποίησης» που διοργάνωσε το Theatre Moliere, Maison de la Poesie στο Παρίσι, όπου το γαλλικό κοινό είχε την ευκαιρία να συναντήσει τους Έλληνες ποιητές και να γνωρίσει το έργο τους, το οποίο παρουσίασαν γνωστοί Γάλλοι συγγραφείς, κριτικοί και μεταφραστές.[7]

Το 2001 ήταν ανάμεσα στους συγγραφείς που επελέγησαν να εκπροσωπήσουν τη σύγχρονή ελληνική λογοτεχνία στην «53η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης», όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Η Ομάδα Εργασίας «Φρανκφούρτη 2001» και το Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) αποδέχτηκαν την ομόφωνη εισήγηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής σχετικά με τους συγγραφείς[8] που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις του προγράμματος «Νέοι Δρόμοι για την Ιθάκη», μεταξύ των οποίων και ο Τίτος Πατρίκιος.[9]

Στις 20 Μαΐου 2002 συμμετείχε μαζί με τους Στρατή Πασχάλη και Στέλιο Ράμφο σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Γκαίτε με θέμα: «Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ' έναν μικρόψυχο κόσμο;», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης.[10]

Στις 12 Απριλίου 2006 παρευρέθηκε στα εγκαίνια του Μουσείου Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη[11], όπου και ο ίδιος είχε εξοριστεί (1952-1953).[12]

Το Μάρτιο του 2007 έδωσε διάλεξη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του κύκλου «Η ελληνική ποίηση σήμερα».[13]

Το 2008 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (μαζί με τον Μένη Κουμανταρέα) για το σύνολο του έργου του. «Ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές και ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι, τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις», δήλωσε κατά τη βράβευση ο Τίτος Πατρίκιος. Προβληματισμένος για τις ταραγμένες μέρες που βίωσε η Ελλάδα, πρόσθεσε ότι προσπαθεί να κατανοήσει τα γεγονότα «χωρίς έτοιμες ιδέες και χωρίς να θέλει να ταυτιστεί με τους νέους, παριστάνοντας τον δεκαεξάρη».[14]

Στις 6 Ιουλίου 2011 συμμετείχε μαζί με την ποιήτρια Κική Δημουλά σε διάλογο για την Ποίηση στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, διάλογο «εφ' όλης της ύλης, όχι μόνο της ποιητικής, αλλά και εκείνης από την οποία τρέφεται η ποίηση». «Επειδή όλοι μας έχουμε όλα τα στοιχεία της ψυχολογίας και της ψυχοπαθολογίας, αλλά ελπίζω σε τέτοιο βαθμό που χρειάζεται για να μας ενεργοποιούν, έτσι και εγώ είμαι λίγο σαδομαζοχιστής. Γράφω, λοιπόν, και γιατί το απολαμβάνω και γιατί με βασανίζει», ανέφερε ο Τίτος Πατρίκιος, μιλώντας για το πώς γράφει ποίηση.[15] «Αναφερόμενος στην ποιητική έμπνευση, ο Τίτος Πατρίκιος είπε πως επί χρόνια πίστευε ότι δεν υπάρχει έμπνευση. Ότι όλα είναι μεταφυσικά κατασκευάσματα και ότι αυτό που έχει σημασία και σπουδαιότητα είναι η δουλειά. "Ο Ρίτσος έλεγε ότι αν δεν το γράψεις τουλάχιστον είκοσι φορές ένα ποίημα, δεν μπορείς να καταλήξεις αν τελείωσε ή δεν τελείωσε. Τα τελευταία χρόνια όμως έχω αρχίσει να υποπτεύομαι ότι και η έμπνευση παίζει κάποιον ρόλο, με την έννοια ότι κάποια στιγμή κάτι σου φωτίζεται πιο καθαρά απ' ό,τι το συνηθισμένο. Σαν να πέφτει στα πράγματα μια λάμψη, αλλά αυτή η λάμψη πάει χαμένη όταν δεν κάθεσαι να τη δουλέψεις. Για να είσαι καλός ποιητής, πρέπει να έχεις και μια ακατάπαυστη ροπή προς την επιπολαιότητα”». Το 2016 βραβεύτηκε με το Γαλλικό βραβείο ποίησης, για τη δίγλωσση ανθολογία ποιημάτων του «Στο οδόφραγμα του χρόνου».

Στις 14 Μαρτίου 2023 αναγορευθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.Το έργο και την προσωπικότητα του τιμώμενου παρουσίασε ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας κ. Ιωάννης Παπαθεοδώρου, ενώ ακολούθησε η αναγόρευση του τιμώμενου σε Επίτιμο Διδάκτορα από την Πρόεδρο του Τμήματος Φιλολογίας, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια κα. Ευφημία Καρακάντζα και η περιένδυσή του από τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου, Καθηγητή Χρήστο Μπούρα. Η εκδήλωση της επιτιμοποίησης ολοκληρώθηκε με την ομιλία του τιμώμενου με τίτλο: «Παράδοση και νεωτερικότητα στην ποίηση».

Εργογραφία Επεξεργασία

 
Η ποιήτρια Κική Δημουλά, ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος και ο πανεπιστημιακός Νάσος Βαγενάς στον κήπο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Η πρώτη δημοσίευση ποιήματός του έγινε το 1943 στο περιοδικό Ξεκίνημα της Νιότης. Ήταν ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης. Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, τα ισπανικά, τα φλαμανδικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά. Το 1994 τιμήθηκε με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

Ποιήματα Επεξεργασία

Πεζά Επεξεργασία

Μεταφράσεις στα ελληνικά Επεξεργασία

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα Επεξεργασία

Απόψεις-κρίσεις για το έργο του Επεξεργασία

  • Ο Τίτος Πατρίκιος ήταν πρόεδρος της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας του 2004, ενώ από την Κατοχή και τον Εμφύλιο μέχρι σήμερα ασχολείται αδιάκοπα με τα κοινά. Ως προσωπικότητα συνδυάζει πάντα αρμονικά την εγρήγορση του ποιητή με την ενεργό δράση του πολίτη, ενώ παραμένει πάντα δημιουργικός. Από τον «Χωματόδρομο» του 1954 ως την «Αντίσταση των γεγονότων» του 2000 καταδεικνύει το ενδιαφέρον του για τα κοινωνικά-πολιτικά θέματα της Ελλάδας, ενώ υπηρετεί με συνέπεια τα ιδεώδη που σηματοδότησαν τη ζωή και την τέχνη του. Η ποίηση του Τίτου Πατρίκιου αρνείται τις βεβαιότητες. Στοχάζεται, αμφιβάλλει, υποψιάζεται, αναθεωρεί και εξελίσσεται. Ο λόγος του εκφράζεται μέσα από ένα πολύμορφο στοχαστικό τοπίο. Αγαπημένα του θέματα είναι η Ιστορία και η βιογραφία, τα φανερά και κρυφά μονοπάτια τους. Ο σπάνιος πλούτος του έργου του κρύβει, εκτός από ασυνήθιστους τόνους, απροσδόκητες ανατροπές.[13]
  • Το 2013 του απονεμήθηκε το Διεθνές βραβείο Ποίησης στην Ιταλία (LericiPea), που είναι από τα παλαιότερα και πιο σημαντικά βραβεία στην Ιταλία.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122180765. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/288533. Ανακτήθηκε στις 8  Μαΐου 2021.
  3. https://www.lifo.gr/proswpa/athenians/o-poiitis-titos-patrikios-afigeitai-ti-zoi-toy
  4. «Τίτος Πατρίκιος: Ένας ιδιοφυής ποιητής και καλλιτέχνης γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα». Έθνος. 21 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2021. 
  5. Σύμφωνα με τη δήλωση του Θεόδωρου Πάγκαλου (υπουργού Πολιτισμού)· βλ. http://news.in.gr, 6/11/2000
  6. Βλ. Παραιτήθηκε ο Τίτος Πατρίκιος, εφ. Ριζοσπάστης, 1/1/2002
  7. Δώδεκα Έλληνες ποιητές στο Παρίσι, http://news.in.gr, 16/11/2000.
  8. Ελλάδα: Τιμώμενη χώρα στην έκθεση βιβλίου της Φραγκφούρτης 2001, http://www.greece2001.gr/
  9. Τίτος Πατρίκιος - Έκθεση βιβλίου της Φραγκφούρτης 2011, http://www.greece2001.gr/
  10. Διεθνές συμπόσιο στη Θεσσαλονίκη για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, http://news.in.gr, 20/3/2002
  11. Μουσείο Δημοκρατίας στον Άη Στράτη, http://www.mouseiodimokratias.gr Αρχειοθετήθηκε 2011-11-02 στο Wayback Machine.
  12. Η εξορία... στο μουσείο, εφ. Καθημερινή, 13/4/2006.
  13. 13,0 13,1 Διάλεξη του Τίτου Πατρίκιου στο πλαίσιο του Megaron Plus, http://news.in.gr, 19/3/2007
  14. Τους Τίτο Πατρίκιο και Μένη Κουμανταρέα βράβευσε η Ακαδημία Αθηνών, http://news.in.gr, 30/12/2008
  15. Γεμάτος ο κήπος του Μεγάρου στην ανοιχτή συζήτηση του Τίτου Πατρίκιου με την Κική Δημουλά, http://news.in.gr, 7/7/2011.

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • [Αφιέρωμα], Διαβάζω, τχ. 500 (Οκτ. 2009), σ. 52 - 172.
  • [Αφιέρωμα], Εξώπολις, τχ. 14 (Φθιν. 2000), σ. 33 - 47 .
  • Αργυρίου Αλέξανδρος, Η ελληνική ποίηση. Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, εκδόσεις Σοκόλης, 1982, σελ. 566-568.
  • Αργυρίου Αλέξανδρος, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών, 1988.
  • Κατσίκη - Γκίβαλου, Άντα, Τα ποιητικά "κοιτάσματα" του Τίτου Πατρίκιου, Θέματα Λογοτεχνίας, τχ. 12 (Ιουλ. - Οκτ. 1999), σ. 104 - 111.
  • Νούτσος, Παναγιώτης, Πτυχές της ποίησης του Τίτου Πατρίκιου, Λέξη, τχ. 181 (Ιουλ. - Σεπ. 2004), σ. 486 - 491.
  • Σαμαρά, Ζωή, Ίσαλος γραφή, Θέματα Λογοτεχνίας, τχ. 12 (Ιουλ. - Οκτ. 1999), σ. 112 - 119.
  • Σελίδες για τον Τίτο Πατρίκιο, Εντευκτήριο, τχ. 37/1 (Χειμώνας 1996 - 1997), σ. 7 - 30
  • Τσακνιάς, Σπύρος, Η πεζογραφία ενός ποιητή: τα πεζά του Τίτου Πατρίκιου, Εντευκτήριο, τχ. 46 (Άνοιξη 1999), σ. 17 - 22.
  • Τσατσάκου - Παπαδοπούλου, Αθανασία, Ο ποιητής στα χρόνια του νερού, Θέματα Λογοτεχνίας, τχ. 18 - 21 (Ιουλ. 2001 - Δεκ. 2002), σ. 188 - 195.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ Επεξεργασία