Βικιπαίδεια

Τιβέριος Καίσαρας Αύγουστος

δεύτερος Αυτοκράτορας της Αρχαίας Ρώμης, από το 14 μ.Χ. έως το 37 μ.Χ.

Ο Τιβέριος Ιούλιος Καίσαρας Αύγουστος (16 Νοεμβρίου 42 π.Χ. - 16 Μαρτίου 37 μ.Χ.) ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας (14 μ.Χ. - 37 μ.Χ.) ως διάδοχος του πρώτου αυτοκράτορα και θετού του πατέρα Οκταβιανού Αυγούστου. Ο αυτοκράτορας Τιβέριος γεννήθηκε στην Ρώμη, ήταν γιος του πραίτωρα Τιβέριου Κλαύδιου Νέρωνα και της συζύγου του Λιβίας. Η μητέρα του χώρισε τον πατέρα του με την σύμφωνη γνώμη του για να παντρευτεί σε δεύτερο γάμο τον ίδιο τον Οκταβιανό Αύγουστο. Όταν πέθαναν πρόωρα οι δύο εγγονοί του Αυγούστου Γάιος Καίσαρας και Λεύκιος Καίσαρας ο αυτοκράτορας όρισε διάδοχο του τον ίδιο τον θετό του γιο Τιβέριο. Ο Τιβέριος είχε αναδειχτεί ως εξαιρετικός διπλωμάτης και στρατηγός, κατέκτησε την Παννονία, την Δαλματία, την Ραιτία και τμήματα της Γερμανίας καθορίζοντας τα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας. Στην νεότητα του ο Τιβέριος παντρεύτηκε την Βιψανία Αγριππίνα κόρη του στενού φίλου του Αυγούστου και κληρονόμου τους Μάρκου Βιψάνιου Αγρίππα, γιος τους ήταν ο Δρούσος Ιούλιος Καίσαρας. Με τον θάνατο του Μάρκου Βιψάνιου Αυγούστου ο Οκταβιανός Αύγουστος πίεσε τον Τιβέριο να χωρίσει την σύζυγο του για να παντρευτεί την δική του κόρη Ιουλία την Πρεσβύτερη. Ο Τιβέριος αν και απρόθυμος αναγκάστηκε να το δεχτεί, ο δεύτερος γάμος του ήταν αποτυχημένος, γεμάτος σκάνδαλα και χωρίς παιδιά, το αποτέλεσμα ήταν να την στείλει εξορία ο ίδιος ο πατέρας της. Ο Τιβέριος υιοθέτησε ως διάδοχο του τον δημοφιλέστατο για τις νίκες του με τους Γερμανούς ανεψιό του Γερμανικό, τον Αύγουστο του 14 μ.Χ. διαδέχθηκε τον Οκταβιανό Αύγουστο σε ηλικία 55 ετών. Ο Τιβέριος ανέλαβε το αξίωμα του αυτοκράτορα με μεγάλη απροθυμία, αισθανόταν ανεπαρκής σε σύγκριση με τον χαρισματικό προκάτοχο του ιδρυτή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Τιβέριος
Περίοδος18 Σεπτεμβρίου 14 - 16 Μαρτίου 37
ΠροκάτοχοςΟκταβιανός Αύγουστος
ΔιάδοχοςΓάιος Καλιγούλας
Γέννηση16 Νοεμβρίου 42 π.Χ.
Ρώμη
Θάνατος16 Μαρτίου 37 (77 ετών)
Μιζένο, Ιταλία
Τόπος ταφήςΜαυσωλείο του Αυγούστου, Ρώμη
ΣύζυγοςΒιψανία Αγριππίνα (20 π.Χ.-12 π.Χ.)
Ιουλία η Πρεσβύτερη (12 π.Χ.-2 π.Χ.)
ΑπόγονοιΔρούσος Ιούλιος Καίσαρας
Γερμανικός (υιοθετημένος, γιος του αδελφού του Τιβέριου)
Γάιος Καλιγούλας (υιοθετημένος, γιος του Γερμανικού)
Τιβέριος Γέμελλος (υιοθετημένος, εγγονός του Τιβέριου)
ΟίκοςΙουλιο-Κλαυδιανή δυναστεία
ΠατέραςΤιβέριος Κλαύδιος Νέρων
ΜητέραΛιβία
ΘρησκείαΡωμαϊκή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Με την άνοδο του στον θρόνο ο Τιβέριος βρέθηκε σε σύγκρουση με την Σύγκλητο για την οποία είχε την υποψία ότι θα τον υπονομεύσει, παρόλα αυτά ήταν επιτυχημένος και αποτελεσματικός. Μετά τους πρόωρους θανάτους του ανεψιού του Γερμανικού (19 μ.Χ.) και του γιου του Δρούσου (23 μ.Χ.) ο Τιβέριος έγινε μοναχικός και απόμακρος. Την διοίκηση ανέλαβε ο Έπαρχος του Πραιτωρίου Σηιανός (26 μ.Χ.), εκτελέστηκε κατόπιν για προδοσία και τον αντικατέστησε ο Ναίβιος Σουτόριος Μάκρων. Ο διάδοχος του ήταν ο μικρανεψιός του και γιος του Γερμανικού Γάιος Καλιγούλας, τα μεγάλα οικοδομικά έργα και οι στρατιωτικές του εκστρατείες άδειασαν το πλούσιο θησαυροφυλάκιο του Τιβέριου. Ο Τιβέριος επέτρεψε την θεϊκή του λατρεία μόνο σε έναν ναό και ζήτησε να περιοριστεί η λατρεία του Οκταβιανού Αυγούστου στην αυτοκρατορία. Η κηδεία του ήταν πολυτελής αλλά χωρίς θεϊκές τιμές, έμεινε στην μνήμη του λαού ως σκοτεινός, ερημίτης που δεν ήθελε να γίνει αυτοκράτορας. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος τον καταγράφει ως "ο σκοτεινότερος όλων των ανθρώπων".[1][2]

Πρώτα χρόνια

Επεξεργασία

Οικογένεια και νεότητα

Επεξεργασία

Ο Τιβέριος γεννήθηκε στην Ρώμη (15 Νοεμβρίου 42 π.Χ.) ως γιος του Πραίτωρα Τιβέριου Κλαύδιου Νέρωνα και της Λιβίας.[3] Οι δύο γονείς του ανήκαν στο Γένος Κλαυδίων, μια διάσημη οικογένεια Πατρικίων που έγινε από νωρίς διάσημη στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία.[4] Η μητέρα του ανήκε επιπλέον στην Οικογένεια Λιβίων η οποία ήταν Πληβείοι αλλά έγιναν διάσημοι όταν υιοθέτησε τον παππού του από μητέρα Μάρκο Λίβιο Δρούσο Κλαυδιανό.[5] Δεν υπάρχουν στοιχεία για τα πρώτα χρόνια της ζωής του, η μητέρα του χώρισε τον βιολογικό του πατέρα για να παντρευτεί τον Οκταβιανό Αύγουστο παρά το γεγονός ότι ήταν ήδη έγκυος. Την ίδια χρονιά γεννήθηκε ο μικρότερος αδελφός του Νέρων Κλαύδιος Δρούσος (38 π.Χ.).[6] Σε ηλικία 9 ετών (32 π.Χ.) ο Τιβέριος εκφώνησε τον επικήδειο του φυσικού του πατέρα στην Ρόστρα. Τρία χρόνια αργότερα (29 π.Χ.) ανέβηκε μαζί με τον θετό του πατέρα Οκταβιανό Αύγουστο στο ίδιο άρμα για να γιορτάσουν τον μεγάλο του θρίαμβο στην Ναυμαχία του Ακτίου.[7] Ο Οκταβιανός Αύγουστος αρρώστησε βαριά (23 π.Χ.) και ο πιθανός θάνατος απειλούσε να βυθίσει τον κόσμο της Ρώμης σε εμφύλιο, ο ίδιος φαίνεται να είχε υποδείξει ως διαδόχους τους ανεψιούς του Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα και Μάρκο Κλαύδιο Μάρκελλο.[8] Ο ίδιος ο Τιβέριος και ο μικρός του αδελφός Δρούσος ήταν επίσης εναλλακτικά διάδοχοι αλλά ο Αύγουστος ανάρρωσε. Σε ηλικία 17 ετών (24 π.Χ.) εισήλθε στην πολιτική, ο Αύγουστος τον διόρισε Quaestor, πήρε το δικαίωμα να εκλεγεί Πραίτορας και Ύπατος πέντε χρόνια πριν την νόμιμη ηλικία.[9][10] Οι ίδιες διατάξεις ελήφθησαν και για τον μικρότερο αδελφό του Δρούσο.[11]

Διάδοχος του θρόνου και εκστρατείες

Επεξεργασία
 
Οι εκστρατείες του Τιβέριου στην Γερμανία

Ο Τιβέριος ξεκίνησε αργότερα την σταδιοδρομία του ως Δικηγόρος με έντονο ενδιαφέρον για την Ρητορική και την Ελληνική γλώσσα, εισήλθε στην υπηρεσία του Αυγούστου (20 π.Χ.).[12] Η Δυναστεία των Αρσακιδών της Παρθίας είχε κατορθώσει να αρπάξει τα σύμβολα των Λεγεώνων του Μάρκου Λικίνιου Κράσσου στην Μάχη των Καρρών (53 π.Χ.), του Λεύκιου Δεκίδιου Σάξα (40 π.Χ.) και του Μάρκου Αντώνιου (36 π.Χ.). Ο Φραάτης Δ΄ της Παρθίας μετά από διαπραγματεύσεις που ξεκίνησε είτε με τον Οκταβιανό Αύγουστο είτε με τον Τιβέριο είτε και με τους δύο μαζί υποσχέθηκε να τα επιστρέψει.[13] Ο Τιβέριος ξεκίνησε στρατιωτική εκστρατεία στην Αρμενία την οποία ανέκτησε ως Εξαρτημένο κράτος, με τον τρόπο αυτό έληξε η απειλή που υπήρχε ανάμεσα στα σύνορα των Ρωμαίων και των Πάρθων. Ο Οκταβιανός Αύγουστος με διαπραγματεύσεις πέτυχε την επιστροφή των συμβόλων με την Αρμενία να παραμένει ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στις δύο αυτοκρατορίες.[10] Ο Τιβέριος παντρεύτηκε την Βιψανία Αγριππίνα, κόρη του στενού φίλου του Αυγούστου και διάσημου στρατηγού Μάρκου Βιψάνιου Αγρίππα, διορίστηκε πραίτωρας και απεστάλη να βοηθήσει τον μικρό του αδελφό στην δύση. Την εποχή που ο Δρούσος συγκέντρωσε τον στρατό του στην Ναρβωνική Γαλατία και στα Γερμανικά σύνορα ο Γερμανικός ξεκίνησε τις μάχες στην Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία και στις Άλπεις, κατέκτησε την Ραιτία. Ο Τιβέριος ανακάλυψε τις πηγές του Δούναβη και λίγο αργότερα την καμπή της μέσης ροής.[14] Με την επιστροφή του στην Ρώμη (13 μ.Χ.) διορίστηκε Ύπατος, την ίδια εποχή γεννήθηκε ο γιος του Δρούσος Ιούλιος Καίσαρας.[15] Ο θάνατος του Αγρίππα (12 π.Χ.) είχε ως αποτέλεσμα να ανακηρυχτούν διάδοχοι ο Τιβέριος και ο Δρούσος. Με απαίτηση του Αυγούστου ο Τιβέριος αναγκάστηκε να χωρίσει την Βιψανία για να παντρευτεί την κόρη του Ιουλία την Πρεσβύτερη η οποία ήταν χήρα του Αγρίππα (11 π.Χ.).

Ο Τιβέριος στάθηκε απρόθυμος να χωρίσει την Βιψανία επειδή ήταν ευχαριστημένος μαζί της, ο νέος του γάμος ήταν ευτυχισμένος στην αρχή αλλά τελικά είχε άσχημα αποτελέσματα. Ο Σουητώνιος έγραψε ότι ο Τιβέριος συνάντησε την Βιψανία, την ακολούθησε σπίτι κλαίγοντας και ζητώντας συνέχεια συγχώρεση.[16] Ο Αύγουστος διέταξε τον Τιβέριο να συναντηθεί μαζί του και τον έβαλε να υπογράψει όρους με τους οποίους δεν θα συναντούσε ποτέ ξανά την Βιψανία.[17] Ο Τιβέριος συνέχισε να δέχεται ασταμάτητα αξιώματα, μετά τον θάνατο του Αγρίππα και του αδελφού του Δρούσου (9 π.Χ.) ορίστηκε διάδοχος του αυτοκρατορικού θρόνου. Έτσι οι δεσμοί μεταξύ τού Οκταβιανού και των Κλαυδίων έγιναν πιο στενοί. Προκειμένου να τον ευχαριστήσει ο Οκταβιανός, τού ανέθεσε αρμοδιότητες και αξιώματα, που παλαιότερα ανήκαν στον Αγρίππα, συμπεριλαμβανομένου του ουσιαστικού ελέγχου των ανατολικών επαρχιών. Ο Τιβέριος ξεκίνησε επίθεση εναντίον των Μαρκομάννων, από το Καρνούς στον Δούναβη πέρασε με 4 Λεγεώνες στην περιοχή που ζούσαν οι Κουάδοι και τους επιτέθηκε από τα ανατολικά. Ο Ύπατος Γάιος Σέντιος Σατουρνίνος αναχώρησε ταυτόχρονα από το Μάιντς στον Ρήνο με 3 Λεγεώνες, πέρασε στην περιοχή που ζούσαν οι Ερμουντούριοι και επιτέθηκαν στους Μαρκομάννους από τα δυτικά. Η εκστρατεία είχε μεγάλη επιτυχία αλλά ο Τιβέριος δεν μπόρεσε να υποτάξει τους Μαρκομάννους επειδή κλήθηκε στα σύνορα του Ρήνου για να προστατέψει τις Ρωμαϊκές κατακτήσεις στην Γερμανία. Με την επιστροφή του στην Ρώμη διορίστηκε για δεύτερη φορά Ύπατος (7 π.Χ.) και την επόμενη χρονιά διορίστηκε Τριβούνος και ανέλαβε την εξουσία στην Ανατολή, τις περιοχές που διοικούσε παλιότερα ο Αγρίππας.[18]

Απόσυρση στην Ρόδο

Επεξεργασία
 
Προτομές του Τιβέριου και της μητέρας του Λιβίας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Μαδρίτης.

Την εποχή που ήταν έτοιμος να αναλάβει την ηγεσία στην Ανατολή και να γίνει ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας στην αυτοκρατορία ο Τιβέριος ανακοίνωσε ότι παραιτείται από την πολιτική και αποσύρθηκε στην Ρόδο.[19] Τα κίνητρα για την απόφαση του αυτή δεν έχουν διευκρινιστεί.[20] Η καθιερωμένη άποψη είναι ότι ο Τιβέριος δυσαρεστήθηκε από το γεγονός ότι ο Οκταβιανός Αύγουστος προόριζε για κληρονόμους τους εγγονούς του Γάιο και Λούκιο γιους του Αγρίππα ενώ ο ίδιος προοριζόταν μόνο για επιστάτης.[21] Τον σημαντικότερο ρόλο έπαιξε η ασεβής συμπεριφορά απέναντι του της δεύτερης συζύγου του Ιουλίας η οποία ήταν κόρη του Αυγούστου.[18][22] Ο Τάκιτος ξεκαθαρίζει ότι ο λόγος που αποσύρθηκε στην Ρόδο ήταν η οργή του για την συμπεριφορά της Ιουλίας και η λαχτάρα του για την πρώτη του σύζυγο Βιψανία για την οποία ο Αύγουστος του απαγόρευσε την επαφή.[23] O Τιβέριος αισθανόταν ταπεινωμένος έντονα για την συμπεριφορά της δεύτερης συζύγου του, ιδιαίτερα από τις νυχτερινές περιπέτειες στην Ρωμαϊκή Αγορά.[24] Οι δύο εγγονοί του Αυγούστου Γάιος και Λούκιος ήταν ακόμα στην αρχή της εφηβείας τους, ο ίδιος ήταν 57 ετών και η διαδοχή στον θρόνο ήταν ασαφής.[24] Ο Οκταβιανός Αύγουστος έφτασε στο σημείο να προσποιηθεί ότι είναι σοβαρά άρρωστος.[24] Ο Τιβέριος αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Όστια αλλά όταν έμαθε ότι ο Αύγουστος είναι υγιής επέστρεψε στην Ρόδο.[25] Ο Τιβέριος φαίνεται ότι μετάνιωσε για την απόφαση αυτή, ζήτησε πολλές φορές από τον Οκταβιανό Αύγουστο να επιστρέψει αλλά εκείνος το αρνήθηκε.[26]

Με την αποχώρηση του Τιβέριου η διαδοχή περιορίστηκε στους δύο μικρούς εγγονούς του Αυγούστου αλλά η κατάσταση έγινε επισφαλής με τον πρόωρο θάνατο του Λεύκιου (2 μ.Χ.). Ο Οκταβιανός Αύγουστος με πίεση της μητέρας του Λιβίας επέτρεψε στον Τιβέριο να επιστρέψει στην Ρώμη αλλά μόνο ως ιδιώτης.[27] Ο νεαρός Γάιος σκοτώθηκε στην Αρμενία και ο Οκταβιανός Αύγουστος δεν είχε άλλη επιλογή από το να ορίσει ως διάδοχο του τον Τιβέριο, υιοθετήθηκε ως υιός και κληρονόμος (26 Ιουνίου 4 μ.Χ.).[28][29][30] Ο Τιβέριος με την σειρά του όρισε ως κληρονόμο τον ανεψιό του Γερμανικό, μεγαλύτερο γιο του αδελφού του Δρούσου και της Αντωνίας της Νεότερης ανεψιάς του Οκταβιανού Αυγούστου.[28][31] Ο Τιβέριος ανέλαβε την δικαστική εξουσία και μεγάλο τμήμα της αυτοκρατορικής εξουσίας που δεν είχε ούτε ο ίδιος ο Μάρκος Αγρίππας.[32][33] Ο Αγρίππας Πόστουμος μικρότερος αδελφός του Γάιου και του Λούκιου αποκηρύχτηκε από τον Αύγουστο και απεστάλη εξορία στο νησί Πιανόζα.[29][34] Οι εξουσίες του Τιβέριου είχαν γίνει ίσες (13 μ.Χ.), ο Σουητόνιος έγραψε ότι συνέβη αυτό μετά από μια διετή θητεία του Τιβέριου στην Γερμανία (10 μ.Χ.-12 μ.Χ.).[35][36] Οι τελετές σύμφωνα με τον Σουητόνιο για την ανακήρυξη του Τιβέριου ως Συναυτοκράτορα έγιναν μετά την επιστροφή του από την Γερμανία (12 μ.Χ.).[36] Την εποχή που ο ηλικιωμένος Αύγουστος ήταν ετοιμοθάνατος βρέθηκε δίπλα του για μια ολόκληρη μέρα.[32] Ο Οκταβιανός Αύγουστος πέθανε (19 Αυγούστου 14 μ.Χ.), έναν μήνα πριν κλείσει τα 76 χρόνια και 56 χρόνια από την ημέρα που έγινε για πρώτη φορά Ύπατος.[37][38][39] Η αποτέφρωση του έγινε σύμφωνα με τους Ρωμαϊκούς κανόνες, θεοποιήθηκε και ο 55χρονος Τιβέριος επικυρώθηκε ως ο μοναδικός επιζών κληρονόμος του.[40] Ο Τιβέριος ανέλαβε ειρηνικά τον αυτοκρατορικό θρόνο χωρίς να αμφισβητηθεί από κανέναν.[41]

Αυτοκράτορας

Επεξεργασία

Άνοδος στον θρόνο

Επεξεργασία
 
Δηνάριο του Τιβέριου

Ο Τιβέριος συγκάλεσε με τον ίδιο τρόπο που είχε κάνει ο Αύγουστος την Γερουσία (17 Σεπτεμβρίου 14 μ.Χ.) για να επικυρώσει την θέση του ως πρίγκιπα ο οποίος προσφέρει στον εαυτό του τις εξουσίες της.[42][43][44] Κατείχε τις διοικητικές και τις πολιτικές εξουσίες του πρίγκιπα αλλά δεν διέθετε τους τίτλους του Αυγούστου και του "Πατέρα της χώρας", αρνήθηκε επίσης το αστικό στέμμα. Ο Τιβέριος παρουσίασε στην Σύγκλητο τον εαυτό του ως έναν πιστό πολίτη πρόθυμο να προσφέρει κάθε υπηρεσία στην αυτοκρατορία και αρνήθηκε τις υψηλές τιμές.[45] Η άρνηση αυτή εξόργισε την Γερουσία η οποία την ερμήνευσε ως δείγμα χλευασμού της και υποκρισίας, όχι πραγματικής ταπεινότητας. Σύμφωνα με τον Τάκιτο ο Τιβέριος χλεύασε την Γερουσία ως "ανθρώπους κατάλληλους να είναι δούλοι".[46][47] Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στον Τιβέριο και την Γερουσία ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της διακυβέρνησης του.[48] Τα πρώτα χρόνια της αυτοκρατορίας του φαίνεται ότι η Γερουσία να ενεργούσε μόνη της χωρίς να δώσει καμιά αναφορά στον ίδιο.[49] Οι εντολές του ήταν αόριστες με αποτέλεσμα να δημιουργούσε πολλές απορίες σχετικά με αυτές.[50] Οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες στην Παννονία και στην Γερμανία δεν είχαν λάβει τα μπόνους που τους είχε υποσχεθεί ο Αύγουστος, ο Τιβέριος δεν τους απάντησε με αποτέλεσμα να εξεγερθούν.[51] Ο ανεψιός του Γερμανικός και ο γιος του Δρούσος απεστάλησαν για να υποτάξουν την εξέγερση και να επαναφέρουν την πίστη στον αυτοκράτορα. Ο Γερμανικός οδήγησε τον στρατό του πέρα από τον Ρήνο, υποσχέθηκε στους άνδρες του ότι θα κρατήσουν για τον εαυτό τους τα λάφυρα από τους εχθρούς.[52] Οι δυνάμεις του Γερμανικού ανέλαβαν να λεηλατήσουν ολόκληρη την περιοχή ανάμεσα στον Έλβα και τον Ρήνο, κατέλαβαν το Τευτοβούργιο στο οποίο ο Πόπλιος Κουινκτίλιος Βάρος είχε υποστεί ταπεινωτική συντριβή στην Μάχη του Τευτοβούργιου Δρυμού.

Ο Γερμανικός ανέκτησε επίσης τα αυτοκρατορικά εμβλήματα που είχαν πέσει στην ίδια μάχη στα χέρια των Γερμανών.[53] Οι τολμηρές επιτυχίες του Γερμανικού αύξησαν την δημοτικότητα του κατακόρυφα.[54] Με την επιστροφή του στην Ρώμη ο Γερμανικός εκτέλεσε πλήρη θρίαμβο (17 μ.Χ.), αποτελούσε τον πρώτο πλήρη θρίαμβο από την εποχή του Αυγούστου (29 π.Χ.).[55] Ο Γερμανικός ανέλαβε την ηγεσία της ανατολικής αυτοκρατορίας όπως πριν από αυτόν ο Αύγουστος και ο Αγρίππας, η θέση αυτή του εξασφάλιζε την διαδοχή του Τιβέριου.[56] Ο Γερμανικός πέθανε ωστόσο πρόωρα έναν χρόνο αργότερα, πριν τον θάνατο του κατηγόρησε τον διοικητή της Συρίας Γναίο Καλπούρνιο Πίσωνα με τον οποίο είχε έρθει σε σύγκρουση ότι τον δηλητηρίασε.[57] Οι Πίσωνες είχαν φιλικές σχέσεις με το γένος των Κλαυδίων, είχαν συμμαχήσει με τον Οκταβιανό Αύγουστο μετά τον γάμο του με την μητέρα του Τιβέριου Λιβία. Οι κατηγορίες του Γερμανικού ότι τον δηλητηρίασε τον ενοχοποίησαν έντονα, σύμφωνα με τον Τάκιτο απείλησε να εμπλέξει τον ίδιο τον Τιβέριο.[58] Δεν είναι γνωστό αν πραγματικά δηλητηρίασε ο Πίσων τον Γερμανικό, η Σύγκλητος στράφηκε εναντίον του και ο ίδιος αυτοκτόνησε για να γλυτώσει την καταδίκη.[59][60] Ο Τιβέριος μοιράστηκε κατόπιν την εξουσία ως Τριβούνος με τον γιο του Δρούσο, ξεκίνησε ετήσιες εκδρομές στην Καμπανία που κάθε χρόνο γίνονταν περισσότερες.[61] Ο γιος του Δρούσος πέθανε πρόωρα υπό ανεξιχνίαστες συνθήκες (23 μ.Χ.) και ο Τιβέριος δεν ανέλαβε καμιά προσπάθεια να του βρει αντικαταστάτη.[62][63] Ο Τιβέριος μετακόμισε σε ένα συγκρότημα αυτοκρατορικών βιλών στην νήσο Κάπρι που είχε κληρονομήσει από τον Αύγουστο. Το νησί βρισκόταν στις ακτές της Καμπανίας και αποτελούσε τον αγαπημένο θερινό προορισμό ειδικά για τις ανώτερες τάξεις της Ρώμης που εκτιμούσαν την πολιτισμένη αναψυχή και τον εξελληνισμένο τρόπο ζωής.[64][65]

Απόσυρση στο Κάπρι

Επεξεργασία
 
Νομίσματα με τη μορφή του Τιβερίου

Τελικά ο Τιβέριος αποσύρθηκε το 26 σε ένα εξοχικό του κτήμα στο Κάπρι, χτυπημένος από παράνοια και κατάθλιψη, αφήνοντας τη διοίκηση του αχανούς κράτους στη Σύγκλητο και στους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, που είχε στήσει ο προκάτοχός του. Μάλιστα, ασφυκτιώντας με την υπέρμετρη πολιτική ισχύ, που του παρείχε η θέση του, επιχείρησε αποτυχημένα να επαναφέρει στη Σύγκλητο τμήμα των παλαιών αρμοδιοτήτων της· οι καιροί όμως είχαν αλλάξει και οι νέοι συγκλητικοί, όχι μόνο δεν γνώριζαν πώς να κυβερνήσουν χωρίς την αυτοκρατορική εποπτεία, αλλά ακόμα και οι τάξεις τους είχαν διαφορετική σύνθεση σε σχέση με τους πρώτους χρόνους της διακυβέρνησης του Αυγούστου, αφού η παραδοσιακή συγκλητική αριστοκρατία του πρώτου αιώνα π.Χ. είχε πια παραγκωνιστεί και αντικατασταθεί από μία νέα ελίτ, ικανότερη, πιστή στο νέο πολίτευμα, η οποία είχε ρίζες στην τάξη των ιππέων της ευρύτερης Ιταλίας και μόνο για λόγους γοήτρου αναμιγνυόταν με τις παλαιές, δημοκρατικές συγκλητικές φατρίες[66]. Εν γένει οι ιππείς, από την εποχή του Οκταβιανού ακόμη, ανέλαβαν ενεργότερο ρόλο στη διακυβέρνηση του ρωμαϊκού κράτους και συναποτελούσαν την άρχουσα τάξη μαζί με τους συγκλητικούς, την Αυλή και τους αυτοκρατορικούς απελεύθερους, ενώ η ιππική ιεραρχία εκτελεστικών αξιωμάτων διασταυρωνόταν και επικαλυπτόταν με την παραδοσιακή συγκλητική ιεραρχία[66]. Ο Τιβέριος επίσης μετέφερε οριστικώς στη Σύγκλητο και την τελευταία αρμοδιότητα, που είχε απομείνει στις Εκκλησίες (Comitia), την τυπική εκλογή των εκτελεστικών αρχόντων.

Τρομοκρατία, Σηϊανός και Καλιγούλας

Επεξεργασία

Μετά την ουσιαστική απόσυρση του Τιβέριου, επικεφαλής στη Ρώμη παρέμεινε ο συνεργάτης του Λεύκιος Αίλιος Σηιανός, αρχηγός των Πραιτωριανών. Γρήγορα ένα κλίμα τρομοκρατίας επικράτησε, καθώς ο Σηιανός, απολαμβάνοντας την απόλυτη εμπιστοσύνη του Αυτοκράτορα, εξαπέλυσε προγραφές κατά συγκλητικών και ιππέων, οι οποίοι μπορούσαν να απειλήσουν την εξουσία του, κατάσχοντας ταυτόχρονα την περιουσία τους. Φαίνεται, ότι ο Σηιανός άρχισε να σχεδιάζει την ανατροπή τού Τιβέριου και την ανακήρυξη του ιδίου σε αυτοκράτορα μέσω της εισχώρησής του στο γένος των Κλαυδίων. Ο Τιβέριος όμως αντιλήφθηκε τη συνωμοσία και το 31 μ.Χ. ο Σηιανός εκτελέστηκε, με αποτέλεσμα νέες, ακόμη πιο απηνείς διώξεις, κατασχέσεις και δίκες, οι οποίες στρεφόταν κατά των υποστηρικτών του αυτή τη φορά. Αυτή η περίοδος της τρομοκρατίας αμαύρωσε τη φήμη του Τιβέριου, ιδιαιτέρως μεταξύ της τάξης των συγκλητικών, ενώ η απομόνωσή του στο Κάπρι έγινε περίπου απόλυτη. Δεν έλαβε σχεδόν κανένα μέτρο για να εξασφαλίσει την ομαλή διαδοχή του και τελικώς απεβίωσε το 37, σε ηλικία 79 ετών. Με τη διαθήκη του κληροδοτούσε τα αξιώματά του από κοινού στον εγγονό του Τιβέριο Γέμελλο και τον γιο του Γερμανικού Γάιο Καλιγούλα, αλλά αμέσως ο Καλιγούλας εκτέλεσε τον Γέμελλο και έμεινε μονοκράτορας.

Παρά την τρομοκρατία του δευτέρου μέρους τη βασιλείας του, ο Τιβέριος άφησε πίσω του ένα πλούσιο κράτος, ενώ προώθησε τη συνοχή και την ασφάλεια της Αυτοκρατορίας, αντί να εμπλακεί σε επεκτατικούς πολέμους.

Οικογένεια

Επεξεργασία

Νυμφεύτηκε πρώτα το 19 π.Χ. τη Βιψανία Αγριππίνα, κόρη τού Μάρκου Βιψανίου Αγρίππα και της Πομπωνίας Καικιλίας Αττικής και είχε τέκνα:

Το 11 π.Χ. διαζεύχθηκε την Αγριππίνα και έκανε δεύτερο γάμο με την Ιουλία την Πρεσβύτερη, κόρη τού Οκταβιανού Αυγούστου και της Σκριβωνίας· δεν απέκτησε απογόνους.

Υιοθέτησε τον ανιψιό του Ι. Κ. Γερμανικό, αλλά επειδή απεβίωσε το 19 μ.Χ., υιοθέτησε τον γιο εκείνου Δρούσο Καίσαρα, που όμως και αυτός απεβίωσε το 33 μ.Χ.. Τελικά τον διαδέχθηκε ο μικρανιψιός του Γάιος Καλιγούλας.

Στον πολιτισμό και τη λαϊκή κουλτούρα

Επεξεργασία
 
Ο θάνατος του Τιβέριου (1864), λάδι σε μουσαμά του Ζαν Πολ Λοράν

Θρησκεία

Επεξεργασία
  • Σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, ο Ιησούς Χριστός έδρασε και εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου, από την εξουσία του Πόντιου Πιλάτου, του Ρωμαίου κυβερνήτη της επαρχίας της Ιουδαίας. Το εδάφιο 3:1[67] του Κατά Λουκάν Ευαγγελίου αναφέρει ότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής ανέλαβε τη δημόσια διακονία του το 15ο έτος της βασιλείας του Τιβέριου. Η πόλη της Τιβεριάδας, στη δυτική όχθη της Θάλασσας της Γαλιλαίας (γνωστής και ως Θάλασσα της Τιβεριάδας) ονομάστηκε έτσι από τον Ηρώδη Αντίπα προς τιμήν του Τιβέριου.[68] Αναφέρεται στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον 6:23 και 6:1.[69]
  • Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τιβέριου, οι Εβραίοι είχαν γίνει πιο σημαντικοί στη Ρώμη και Εβραίοι και Εθνικοί ακόλουθοι του Χριστού άρχισαν να προσηλυτίζουν Ρωμαίους πολίτες, προκαλώντας ακόμα περισσότερη δυσαρέσκεια.[70] Το 19 μ.Χ. ο Τιβέριος διέταξε Εβραίους που ήταν σε στρατεύσιμη ηλικία να ενταχθούν στον Ρωμαϊκό Στρατό[70] και εκδίωξε τον υπόλοιπο εβραϊκό πληθυσμό της Ρώμης. Ο Ιώσηπος χρεώνει την εκδίωξη αυτή σε μια τετράδα Εβραίων απατεώνων - ένας από τους οποίους είχε διαφύγει τη δίωξη στην Ιουδαία για οικονομικά εγκλήματα - που συνωμότησαν επιτυχώς υπεξαιρώντας μεγάλη ποσότητα χρημάτων, μετάξι και χρυσό, υποτίθεται για να σταλούν ως αφιερώματα στον Δεύτερο Ναό της Ιερουσαλήμ.[70][71]
  • Δεν υπήρξαν συστηματικοί διωγμοί χριστιανών υπό τον Τιβέριο μετά τη σταύρωση του Χριστού.[72] Ο Τζόσα θεωρεί «αδιανόητο» να γνώριζε ο Τιβέριος ότι ο Χριστιανισμός ήταν ξεχωριστή πίστη από τον Ιουδαϊσμό.[70] Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι η ρωμαϊκή διάκριση μεταξύ Εβραίων και χριστιανών ξεκίνησε με τη βασιλεία του Καλιγούλα, και ολοκληρώθηκε γύρω στο 70 μ.Χ., με την καταστροφή της Ιερουσαλήμ.[70]
  • Η άποψη της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας για τον Τιβέριο ήταν γενικά ευνοϊκή. Ο χριστιανός απολογητής του 2ου-3ου αι. Τερτυλλιανός είπε ότι ο Τιβέριος πλησίασε τη Σύγκλητο ζητώντας να αναγνωρίσει τον Χριστό ως θεότητα, παραθέτοντας στοιχεία για τα θαύματά του και την ανάστασή του μετά τη σταύρωσή του. Ο ιστορικός της πρώιμης Εκκλησίας Ευσέβιος είπε ότι ο Πιλάτος ανέφερε στον Τιβέριο την ανάσταση του Χριστού. Λέγεται ότι ο Τιβέριος μετέφερε την έκθεση του Πιλάτου στη Σύγκλητο.[73] Ο Τιβέριος έπρεπε να είναι ικανοποιημένος με την προστασία των χριστιανών από κακόβουλες διώξεις από συγκλητικούς. Ο άγιος Ιερώνυμος προσθέτει ότι αυτό ήταν υπό την ποινή του θανάτου. Τόσο αυτός όσο και ο Ευσέβιος συμπεριέλαβαν την αφήγηση του Τερτυλλιανού στις αντίστοιχες ιστορίες τους για τη Χριστιανική Εκκλησία, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία τέτοιας προστασίας στο ρωμαϊκό δίκαιο.

Ζωγραφική

Επεξεργασία
  • Ο ζωγράφος του ρομαντισμού Ζαν Πολ Λοράν φιλοτέχνησε το 1864 την ελαιογραφία Ο θάνατος του Τιβέριου, έργο που βρίσκεται σήμερα στο Μουσείιο Πολ Ντιπουί της Τουλούζης στη Γαλλία.[74]

Λογοτεχνία

Επεξεργασία

Κινηματογράφος

Επεξεργασία

Τηλεόραση

Επεξεργασία
  • Ο Τιβέριος εμφανίζεται στην τηλεοπτική σειρά Εγώ, ο Κλαύδιος (1976) του BBC, με βάση το ομότιτλο μυθιστόρημα, στην οποία τον υποδύεται ο Τζορτζ Μπέικερ.[79]
  • Τον ρόλο του Τιβέριου στη μίνι σειρά Άνο Ντόμινι (1985) ερμήνευσε ο Τζέιμς Μέισον.[80]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Pliny the Elder, XXVIII.5.23
  2. ↑ Capes 1897, σ. 71
  3. ↑ Suetonius, Tiberius, 5
  4. ↑ Suetonius, Tiberius, 1
  5. ↑ Suetonius, Tiberius, 3
  6. ↑ Levick 1999, σ. 15
  7. ↑ Suetonius, Tiberius, 6
  8. ↑ Southern 1998, σσ. 119–120
  9. ↑ Velleius, 2.94
  10. ↑ 10,0 10,1 Suetonius, Tiberius, 9
  11. ↑ Seager 2005, σ. 13
  12. ↑ Cassius Dio: Book 54, 7–8
  13. ↑ Suetonius: Tiberius, 9
  14. ↑ Στράβων, 7. I. 5, σ. 292
  15. ↑ Levick 1999, σ. 42
  16. ↑ Suetonius, Tiberius, 7
  17. ↑ Seager 2005, σ. 20
  18. ↑ 18,0 18,1 Cassius Dio, LV.9
  19. ↑ Seager 2005, σσ. 23–24
  20. ↑ Suetonius, Tiberius, 10
  21. ↑ Levick 1999, σ. 29
  22. ↑ Velleius, 2.100
  23. ↑ Tacitus, Annales, I.53
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Seager 2005, σ. 26
  25. ↑ Suetonius, Tiberius, 11
  26. ↑ Seager 2005, σ. 28
  27. ↑ Suetonius, Tiberius, 13
  28. ↑ 28,0 28,1 Tacitus, Annales, I.3
  29. ↑ 29,0 29,1 Suetonius, Tiberius, 15
  30. ↑ Seager, Robin (2023). Tiberius. Univ of California Press. σ. 37
  31. ↑ Cassius Dio, LV.13
  32. ↑ 32,0 32,1 Suetonius, Tiberius, 21
  33. ↑ E. Badian (1980). "Notes on the Laudatio of Agrippa". Classical Journal. 76 (2): 97–109 [105–106]
  34. ↑ Cassius Dio, LV.32
  35. ↑ Seager 2005, σ. 15
  36. ↑ 36,0 36,1 Speidel, Micheal P. (2002). Riding for Caesar: The Roman Emperor's Horseguard. Routledge, σ. 8
  37. ↑ Suetonius, Augustus, 100.1
  38. ↑ Cassius Dio, 56.30
  39. ↑ Velleius, 2.123
  40. ↑ Tacitus, Annales, I.8
  41. ↑ Mattingly 1957, σ. 14
  42. ↑ Levick 1999, σσ. 68–81
  43. ↑ Tacitus, Annales, I.9–11
  44. ↑ Gaius Tranquillus Suetonius, Graves, R., & Grant, M. (2006). The Twelve Caesars (σ. 118)
  45. ↑ Seager 2005, σσ. 44–45
  46. ↑ Tacitus, Annales, III.65, I.12–13
  47. ↑ Suetonius, Tiberius, 26
  48. ↑ Suetonius, Tiberius, 24
  49. ↑ Tacitus, Annales, III.35, III.53–54
  50. ↑ Tacitus, Annales, III.35, III.32, III.52
  51. ↑ Tacitus, Annales, I.16–17, I.31
  52. ↑ Cassius Dio, LVII.6
  53. ↑ Tacitus, Annales, II.46
  54. ↑ Shotter 2004, σσ. 35–37
  55. ↑ Tacitus, Annales, II.41, 26
  56. ↑ Tacitus, Annales, II.43
  57. ↑ Tacitus, Annales, II.71
  58. ↑ Tacitus, Annales, III.16
  59. ↑ Suetonius, Tiberius, 52
  60. ↑ Tacitus, Annales, III.15
  61. ↑ Tacitus, Annales, III.56
  62. ↑ Tacitus, Annales, IV.7–8
  63. ↑ Suetonius, Tiberius, 62
  64. ↑ Houston, George W. (1985). "Tiberius on Capri". Greece & Rome. 32 (2): 179–196
  65. ↑ Tacitus, Annales, IV.67
  66. ↑ 66,0 66,1 Εισαγωγή στην αρχαιογνωσία, Τόμος Β', Φριτς Γκραφ, Εκδόσεις Παπαδήμα
  67. ↑ «ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ». www.imgap.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2025. 
  68. ↑ «The Works of Flavius Josephus». sacred-texts.com. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2025. 
  69. ↑ «ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ». www.imgap.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2025. 
  70. ↑ 70,0 70,1 70,2 70,3 70,4 Jossa, Giorgio (2006). Jews or Christians. Mohr Siebeck. σελίδες 123–126. ISBN 3-16-149192-0. 
  71. ↑ «Antiquities of the Jews - Book XVIII». 
  72. ↑ Richardson, Ed (1998). Donfried, Karl P.· Richardson, Peter, επιμ. Judaism and Christianity in First-century Rome. Wm. B. Eerdmans Publishing. σελ. 205. ISBN 9780802842657. 
  73. ↑ Internet Archive (1965). The History of the Church (Penguin Classics) by Eusebius, G.A. Williamson ( 1989 ). penguin books. 
  74. ↑ «The Last History Painter: In memoriam Jean-Paul Laurens 1». The Eclectic Light Company (στα Αγγλικά). 22 Μαρτίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2025. 
  75. ↑ «I, Claudius: From the Autobiography of Tiberius Claudius – Robert Graves». Booktalk.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2008. 
  76. ↑ «Not a Blog: It's the Pits». 21 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2016. 
  77. ↑ «Emperor Tiberius Caesar (Character)». Imdb.com. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2008. 
  78. ↑ ««Καλιγούλας»: Αριστούργημα ή «ηθικό Ολοκαύτωμα»; Ρωτήστε την Ελεν Μίρεν». Protagon.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2025. 
  79. ↑ «BBC Four Drama – I, Claudius». BBC. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2008. 
  80. ↑ «1981 Press Photo James Mason stars Emperorin Tiberius». Historic Images (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2025. 

Πηγές

Επεξεργασία
  • Cassius Dio (1927) [c. 230]. "Book 55–58". Roman History. Translated by Earnest Cary. Loeb Classical Library.
  • Josephus (1737) [c. 96 AD]. "Chapters XVIII". Antiquities of the Jews. Translated by William Whiston. Harvard University Press.
  • Gaius Plinius Secundus (1961) [c. 77 AD]. Natural History. Translated by H. Rackham; W.H.S. Jones; and D.E. Eichholz. Harvard University Press.
  • Gaius Suetonius Tranquillus (1913) [c. AD 121]. "Life of Augustus". The Twelve Caesars. Translated by John Carew Rolfe. Loeb Classical Library.
  • Gaius Suetonius Tranquillus (1913) [c. AD 121]. "Life of Tiberius". The Twelve Caesars. Translated by John Carew Rolfe. Loeb Classical Library.
  • Gaius Suetonius Tranquillus (1913) [c. AD 121]. "Life of Caligula". The Twelve Caesars. Translated by John Carew Rolfe. Loeb Classical Library.
  • Publius Cornelius Tacitus (1924) [c. AD 110]. The Annals. Translated by Frederick W. Shipley. Loeb Classical Library.
  • Marcus Velleius Paterculus (1924) [c. AD 30]. "Book II". The Roman History. Translated by Frederick W. Shipley. Loeb Classical Library.
  • Balsdon, J V P D; Levick, Barbara. "Tiberius, Roman emperor". In OCD4 (2012).
  • Capes, William Wolfe (1897). Roman History: The Early Empire. Epochs of Ancient History. London: Longmans, Green, and Co.
  • Ehrenberg, V.; Jones, A.H.M. (1955). Documents Illustrating the Reigns of Augustus and Tiberius. Oxford.
  • Hornblower, Simon; et al., eds. (2012). The Oxford classical dictionary (4th ed.). Oxford University Press.
  • Levick, Barbara (1999) [First ed. 1976]. Tiberius the Politician (Revised ed.). London: Routledge.
  • Mason, Ernst (1960). Tiberius. New York: Ballantine Books. (Ernst Mason was a pseudonym of science fiction author Frederik Pohl)
  • Mattingly, Harold (1957). Roman Imperial Civilization. New York: W W Norton & Company Inc.
  • Salmon, Edward T. (1968) [1944]. A History of the Roman World from 30 B.C. to A.D. 138 (6th ed.). London: Methuen.
  • Seager, Robin (2005) [1972]. Tiberius (2nd ed.). Oxford: Blackwell Publishing.
  • Shotter, David (2004) [1992]. Tiberius Caesar (2nd ed.). London: Routledge.
  • Southern, Pat (1998). Augustus. London: Routledge.
  • Williamson, G. A. (1965). The History of the Church Eusebius. Dorset Press.
  • Zmeskal, Klaus (2009). Adfinitas (in German). Vol. 1. Passau: Verlag Karl Stutz.
  • Charles, Michael (2005). "Review of "Tiberius. Second edition"". Bryn Mawr Classical Review.
  • Champlin, Edward (2008). "Tiberius the Wise". Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. 57 (4): 408–425.
  • Champlin, Edward (2024). Tiberius and His Age: Myth, Sex, Luxury, and Power. Princeton University Press.
  • Richardson, J S (2012). Augustan Rome: 44 BC to AD 14. Edinburgh University Press.
  • Syme, Ronald (1986). The Augustan Aristocracy. Oxford: Clarendon Press.
  • Syme, Ronald (1974). "History or Biography: The Case of Tiberius Caesar". Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. 23 (4): 481–496.
  • Wiedemann, T E J (1996). "Tiberius to Nero". In Bowman, Alan K; et al. (eds.). The Augustan Empire, 43 BC–AD 69. Cambridge Ancient History. Vol. 10 (2nd ed.). Cambridge University Press. σσ. 198–255.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Προκάτοχος:
Οκταβιανός Αύγουστος 		Αυτοκράτορας της Ρώμης
Συναυτοκράτορας: 14-37 		Διάδοχος:
Καλιγούλας
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τιβέριος_Καίσαρας_Αύγουστος&oldid=11131113"