Τουν

πόλη της Ελβετίας στο καντόνι της Βέρνης

Το Τουν (γερμ. Thun, γαλλ. Thoune) είναι πόλη και δήμος της Ελβετίας, από το 2010 πρωτεύουσα του ομώνυμου διοικητικού διαμερίσματος του καντονίου της Βέρνης. Είναι κτισμένη στη θέση όπου ο ποταμός Άαρ εκρέει από την ομώνυμη Λίμνη Τουν (γερμ. Thunersee), τριάντα χιλιόμετρα οδικώς νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας της Ελβετίας Βέρνης.

Τουν

Σημαία

Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Τουν
46°45′32″N 7°37′48″E
ΧώραΕλβετία[1]
Διοικητική υπαγωγήThun administrative district
Διοίκηση
 • ΔήμαρχοςRaphael Lanz (από 2011)[2]
 • Μέλος του/τηςΚλιματική Συμμαχία[3]
KlimaBündnis-Städte Schweiz[4]
IAKS[5]
Έκταση21,6 km² και 21,57 km²[6]
Υψόμετρο560 μέτρα
Πληθυσμός43.734 (31  Δεκεμβρίου 2018)[7]
Ταχ. κωδ.3600, 3602, 3603, 3604, 3607, 3608 και 3609
Τηλ. κωδ.033
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Τον Δεκέμβριο του 2018 ο δήμος είχε περί τους 43.734 κατοίκους, πληθυσμός αρκετός για να κατατάσσει το Τουν ως την ενδέκατη μεγαλύτερη πόλη της Ελβετίας. Το πολεοδομικό του συγκρότημα έχει πληθυσμό περίπου 80.000 κατοίκους.

Η οικονομία του δήμου βασίζεται στον τουρισμό, την κατασκευή εργαλειομηχανών και οργάνων ακριβείας και τη βιομηχανία τροφίμων. Η εκδοτική δραστηριότητα και η ύπαρξη του μεγαλύτερου στρατοπέδου στη χώρα συνεισφέρουν επίσης.

Η επίσημη γλώσσα του Τουν είναι η γερμανική, αλλά η ομιλούμενη γλώσσα είναι η αλεμαννική διάλεκτος.

Ιστορία Επεξεργασία

 
Ο πέλεκυς Thun-Renzenbühl, περ. 1800 π.Χ.
 
Απεικόνιση του Τουν στην Topographia Helvetiæ, Rhætiæ et Valesiæ (1654) του Ματέους Μέριαν του πρεσβύτερου
 
Το Κάστρο του Τουν όπως φαίνεται από την πλατεία του Δημαρχείου

Η τοποθεσία κατοικείται από τη Νεολιθική περίοδο (μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ.). Κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού υπήρχαν οικισμοί στις όχθες της λίμνης και του ποταμού Άαρ. Στη θέση Ρέντσενμπυλ (Renzenbühl) ανακαλύφθηκε τάφος κάποιου τοπικού φυλάρχου, που περιείχε μία από τις πλουσιότερες συλλογές τέχνεργων της πρώιμης Εποχής του Χαλκού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια άλλη θέση στο Βίλερ βρέθηκαν περίπου 1.500 κελύφη υδρόβιων σαλιγκαριών, που προφανώς είχαν αλιευθεί στη Μεσόγειο Θάλασσα και έγιναν αντικείμενο εμπορίου πάνω από τις Άλπεις.[8] Ο πέλεκυς Thun-Renzenbühl, χρονολογημένος περί το 1800 π.Χ., είναι ένα από τα αρχαιότερα δείγματα της τεχνικής ενθέσεως ενός μετάλλου μέσα σε άλλο παγκοσμίως.[9] Η διακόσμηση χρυσού στον πέλεκυ αυτόν ίσως να έχει κάποια αστρονομική σημασία.[10]

Η ονομασία της πόλεως ετυμολογείται από την κελτική λέξη Dunum, που σήμαινε «οχυρωμένη πόλη». Κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, μαζί με όλο σχεδόν το έδαφος της σημερινής Ελβετίας, το 58 π.Χ., και σύντομα κατέστη ένα από τα κυριότερα κέντρα της ρωμαϊκής διοικήσεως της ευρύτερης περιοχής.

Οι Ρωμαίοι εκδιώχθηκαν από την πόλη (και από την υπόλοιπη χώρα) από τους Βουργουνδούς περί το 400 μ.Χ.. Ο ποταμός Άαρ απετέλεσε το σύνορο ανάμεσα στους εκχριστιανισμένους Βουργουνδούς και τους ειδωλολάτρες γερμανόφωνους Αλαμαννούς, που ζούσαν στα βόρεια. Η περιοχή αναφέρεται για πρώτη φορά τον 7ο αιώνα, στο χρονικό του Φράγκου μοναχού Φρεδεγάρου, ενώ η πόλη το 1133 με την ονομασία Tuno.[8]

Η περιοχή του Τουν έγινε μέρος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους το 1033, όταν ο Κορράδος Β΄ κέρδισε τον τίτλο του Βασιλέως της Βουργουνδίας. Οι αυτοκράτορες ανέθεσαν στον Οίκο του Τσέρινγκεν, που είχε κέντρο τη Βέρνη, να υποτάξει τους απείθαρχους ηγεμόνες της κεντρικής Ελβετίας. Περί το 1190 ο Δούκας Βερθόλδος Ε΄ του Τσέρινγκεν έκτισε το Thun castle και επεξέτεινε την πόλη. Μετά τον θάνατό του το 1218 τα εδάφη του παραχωρήθηκαν στον Ούλριχ Γ΄ φον Κύμπουργκ.

Το 1264 το Τουν απέκτησε τα δικαιώματα μιας πόλεως και το 1384 αγοράσθηκε από το Καντόνι της Βέρνης. Η πόλη έγινε η πρωτεύουσα του Καντονίου του Όμπερλαντ της βραχύβιας Ελβετικής Δημοκρατίας (1798-1803).

Το 1819 ιδρύθηκε μια στρατιωτική σχολή στην πόλη, που αναπτύχθηκε αργότερα στη βασική στρατιωτική σχολή όλης της Ελβετίας. Το Τουν απέκτησε σιδηροδρομική επικοινωνία με τις άλλες πόλεις το 1859 και η πρώτη τηλεφωνική σύνδεση στην πόλη έγινε το 1888.

Γεωγραφία και κλίμα Επεξεργασία

Τοπογραφία Επεξεργασία

 
Εγχρωματισμένη φωτολιθογραφία του Άαρ και του Κάστρου του Τουν από το 1900

Το κέντρο του Τουν (όπου και το κάστρο) βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Άαρ, 1,6 χιλιόμετρο από το σημείο που ο ποταμός εκρέει από την ομώνυμη Λίμνη Τουν. Στο κέντρο του Τουν το ποτάμι σχηματίζει μία νησίδα μήκους οκτακοσίων μέτρων. Η πόλη καλύπτει μια έκταση 21,6 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με τα όριά της να φθάνουν έως και 4 χιλιόμετρα από το κέντρο. Το υψόμετρο του εδάφους του δήμου πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας κυμαίνεται από 552 μέτρα μέχρι 1.170 μέτρα στο ανατολικό σύνορό του[11][12], ενώ το κέντρο της πόλεως (σιδηροδρομικός σταθμός) βρίσκεται σε υψόμετρο 560 μέτρα, σχεδόν ταυτόσημο με τη στάθμη της λίμνης Τουν.

Από την έκταση του δήμου σύμφωνα με την επισκόπηση του 2004, ποσοστό 27,9% έχει αγροτική χρήση, ενώ το 20,0% καλύπτεται από δάσος, το 49,9% από κτίσματα και οδούς, το 1,3% από νερό και μόλις το 0,9% είναι μη παραγωγική γη.[13] Επίσης τα πάρκα, οι ζώνες πρασίνου εντός της πόλεως και αθλητικές εγκαταστάσεις καλύπτουν το 4,4% της συνολικής εκτάσεως.[13]

Κλίμα Επεξεργασία

 
Αεροφωτογραφία του Τουν από τον Βάλτερ Μίτελχόλτσερ (1919)

Από το 1981 έως το 2010 το Τουν είχε κατά μέσο όρο 123,7 ημέρες βροχής ή χιονιού ανά έτος, με μέση ετήσια βροχόπτωση συν χιονόπτωση 1024 mm. Ο πιο βροχερός μήνας ήταν ο Αύγουστος, με μέση βροχόπτωση 138 mm, αλλά ο μήνας με τις περισσότερες ημέρες βροχής ήταν ο Ιούνιος, με 12,9 ημέρες κατά μέσο όρο. Ο ξηρότερος μήνας του έτους ήταν ο Φεβρουάριος, με 46 mm και 8,3 ημέρες βροχής.[14]

Δημογραφικά και άλλα στατιστικά Επεξεργασία

 
Χαμηλές πολυκατοικίες στο Τουν

Το 2012 το Τουν είχε πληθυσμό που αποτελείτο κατά 12,3% από υπηκόους ξένων χωρών. Η πλειονότητα του πληθυσμού ομιλεί τη γερμανική ως πρώτη γλώσσα (90,5% το έτος 2000), ενώ δεύτερη έρχεται η ιταλική με 1,8%.[15]

Το 2013 το 47,5% του πληθυσμού ήταν άρρενες.[16] Περί το 30,4% του πληθυσμού είχε γεννηθεί στην πόλη, το 37,4% στο ίδιο καντόνι, το 14,5% σε άλλο μέρος της Ελβετίας και το 14,1% είχε γεννηθεί σε άλλη χώρα[15] (στοιχεία του 2000).

Το 2012 το 17,5% του πληθυσμού του Τουν είχε ηλικία από 0 έως 19 έτη, το 60,7% ήταν 20 έως 64 ετών και το 21,8% άνω των 64 ετών.[11]

Στην απογραφή του 2010 υπήρχαν 7.537 νοικοκυριά που αποτελούνταν από έναν μόνο άνθρωπο και 919 που αποτελούνταν από πέντε ή περισσότερους ανθρώπους.[17]

Το 2003 η μέση τιμή ενοικιάσεως ενός μέσου διαμερίσματος στο Τουν ήταν 1.017,63 ελβετικά φράγκα τον μήνα, ποσό που αντιστοιχεί στο 91,2% του μέσου όρου για όλη την Ελβετία (1.116 ελβετικά φράγκα).[18]

Εξέλιξη πληθυσμού Επεξεργασία

Η χρονική εξέλιξη του πληθυσμού του Τουν δίνεται στον πίνακα που ακολουθεί[8]:

Θρησκεύματα Επεξεργασία

 
Ο ιστορικός προτεσταντικός ναός του Scherzligen στο Τουν

Σύμφωνα με την απογραφή του έτους 2000, το 65,2% του πληθυσμού του Τουν ανήκε στην προτεσταντική Εκκλησία της Ελβετίας, το 14,5% ήταν Ρωμαιοκαθολικοί, το 1,09% (441 άνθρωποι) ήταν Ορθόδοξοι και 4,51% μέλη άλλης χριστιανικής Εκκλησίας. Μόλις 17 άνθρωποι (ή το 0,04% του πληθυσμού) ήταν Ιουδαίοι και 1.365 (το 3,38% του πληθυσμού) Μουσουλμάνοι. 115 κάτοικοι δήλωσαν Βουδιστές, 347 Ινδουιστές και 2.765 (το 6,85% του πληθυσμού) μη θρησκεύοντες, αγνωστικιστές ή άθεοι, ενώ 1.246 (3,09%) δεν απάντησαν στην ερώτηση περί θρησκεύματος.[15]

Οικονομικά Επεξεργασία

Το 2011 το Τουν είχε ποσοστό ανεργίας 2,41%. Μόλις 114 σε σύνολο 28.536 εργαζομένων απασχολούνταν στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, ο οποίος είχε 44 επιχειρήσεις. Ο δευτερογενής τομέας απασχολούσε 6.625 εργαζόμενους με 450 επιχειρήσεις και ο τριτογενής τομέας 21.797 εργαζόμενους με 2.696 επιχειρήσεις.[11] Οι γυναίκες αποτελούσαν το 44,5% του εργατικού δυναμικού.

Το 2008 υπήρχαν συνολικά 20.331 θέσεις εργασίας πλήρους απασχολήσεως. Από αυτές οι 66 ήταν στον πρωτογενή τομέα, οι 6.159 στον δευτερογενή και 14.106 στον τριτογενή. Ενδεικτικά στον τριτογενή τομέα οι 2.910 από τις θέσεις (το 20,6%) ήταν στο εμπόριο ή στην επισκευή οχημάτων, οι 968 (6,9%) σε ξενοδοχείο ή εστιατόριο, οι 663 (4,7%) στον ασφαλιστικό και τον τραπεζικό κλάδο, οι 692 (4,9%) στην εκπαίδευση και 2.457 (17,4%) στη φροντίδα υγείας.[19]

Το έτος 2000 συνολικά 11.320 εργαζόμενοι (47,2% των εργαζόμενων εντός των ορίων του δήμου) ζούσαν και εργάζονταν στο Τουν.[20] Από τον εργαζόμενο πληθυσμό το 27% χρησιμοποιούσε τη δημόσια συγκοινωνία για να μεταβεί στον χώρο εργασίας και το 41,2% Ι.Χ. αυτοκίνητο.[11]

Οι δημοτικοί φόροι στο Τουν είναι από τους μικρότερους στο Καντόνι της Βέρνης. Το 2012 ο συνολικός (δημοτικός συν καντονικός) φόρος για έγγαμο με δύο τέκνα και εισόδημα 150.000 ελβετικά φράγκα (CHF) ήταν 12,1%, ενώ για τον άγαμο με ίδιο εισόδημα 18,1%.[21] Για σύγκριση, τα αντίστοιχα ποσοστά για όλο το καντόνι (μέσος όρος) ήταν 14,2% και 22,0%,ενώ για όλη την Ελβετία ήταν 12,3% και 21,1%.[22]

Από τους 20.367 φορολογούμενους στον δήμο το έτος 2010 οι 6,140 είχαν ετήσιο εισόδημα πάνω από 75.000 CHF, ενώ οι 133 μεταξύ 15.000 και 20.000 CHF. Το μέσο εισόδημα της πρώτης ομάδας στο Τουν ήταν 113.507 CHF ανά άτομο, με το αντίστοιχο ποσό για όλη την Ελβετία να είναι 131.244 CHF.[23]

Το 2011 το 2,4% του πληθυσμού δεχόταν άμεση οικονομική βοήθεια από το κράτος.[24]

Αξιοθέατα Επεξεργασία

  • Το Κάστρο του Τουν, έργο του 12ου αιώνα. Συνδυάζεται με ιστορικό μουσείο που έχει εκθέματα μεσαιωνικών όπλων και θωράκων, καθώς και αγροτικής ζωής.
  • Το Δημαρχείο, κτήριο του 16ου αιώνα
  • Η λίμνη Τουν και η θέα των Βερνικών Άλπεων, με τις κορυφές Νήντερχορν, Νήζεν, Στόκχορν, Άιγκερ, Μενχ και μακρύτερα τη Γιούνγκφραου
  • Το «Πανόραμα του Βόχερ» (1814) ο παλαιότερος σωζόμενος πανοραματικός πίνακας ζωγραφικής σε όλο τον κόσμο, έργο του Μάρκαρντ Βόχερ (Marquard Wocher, 1760-1830)
  • Το Μουσείο Τέχνης (Kunstmuseum Thun)
  • Ο πύργος του Σαντάου (Schloss Schadau)
  • Το Μουσείο των «Πάντσερ», με αρκετά τεθωρακισμένα οχήματα και όπλα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου

Μνημειακά στοιχεία εθνικής σημασίας Επεξεργασία

Το ατμόπλοιο «Blüemlisalp», τα πρώην Ξενοδοχεία Bellevue-Du Parc και Thunerhof, η «Οικία του Κήπου των Ρόδων» (zum Rosengarten), η έπαυλη Μπελερίβε (Landsitz Bellerive), ο παλαιός στρατώνας (Mannschaftskaserne), το πρώην νοσοκομείο στο Platzschulhaus, το Δημαρχείο, ο προτεσταντικός ναός του Scherzligen και η Συλλογή Ιστορικού Στρατιωτικού Εξοπλισμού είναι καταχωρημένα στον Schweizerisches Inventar der Kulturgüter von nationaler und regionaler Bedeutung («Ελβετικό κατάλογο πολιτιστικών ιδιοκτησιών εθνικής και περιφερειακής σημασίας») με την ένδειξη «εθνικής σημασίας».[25]

Εκπαίδευση Επεξεργασία

 
Η Σχολή Ξενοδόχων στο Τουν

Στο Τουν το 57,3% του πληθυσμού διαθέτει το αντίστοιχο του απολυτηρίου λυκείου και το 17,6% έχει επιπλέον πτυχίο πανεπιστημίου ή ανώτατης τεχνικής-επαγγελματικής σχολής.[11] Από τους 4.675 κατοίκους που είχαν ολοκληρώσει κάποια μορφή τριτοβάθμιας εκπαιδεύσεως, το 68,6% ήταν Ελβετοί άνδρες, το 22,5% Ελβετίδες γυναίκες και το 8,9% ήταν αλλοδαποί υπήκοοι.[15]. Στο Καντόνι της Βέρνης, όπως και στην Ελλάδα, η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι μέχρι και τη Γ΄ Γυμνασίου.[26]

Κατά το σχολικό έτος 2012-2013 παρακολουθούσαν μαθήματα σε σχολεία του Τουν 3.923 μαθητές και μαθήτριες, ενώ υπήρχαν 603 νήπια σε γερμανόφωνα νηπιαγωγεία, εκ των οποίων το 29,9% είχαν διαφορετική μητρική γλώσσα από τη γλώσσα διδασκαλίας. Το αντίστοιχο ποσοστό στο δημοτικό σχολείο ήταν 26,3%, ενώ στο γυμνάσιο 23,1%.[27]

Το Τουν δεν διαθέτει πανεπιστήμιο, καθώς η Βέρνη απέχει μισή ώρα με το τρένο, αλλά φιλοξενεί την Κρατική Βιβλιοθήκη του Τουν (Stadtbibliothek Thun), που έχει 56.800 τόμους βιβλίων και είναι ανοικτή 300 ημέρες το έτος.[28]

Αθλητισμός Επεξεργασία

 
Η Στόκχορν Αρένα (πρώην Αρένα Τουν) night

Στη λογοτεχνία Επεξεργασία

Αξιοσημείωτοι άνθρωποι Επεξεργασία

 
Η Ρέγκουλα Ρυτς

Μερικά αξιοσημείωτα πρόσωπα που γεννήθηκαν (ή/και κατοικούσαν) στο Τουν είναι και τα εξής:

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 1516. Ανακτήθηκε στις 6  Αυγούστου 2018.
  2. www.thun.ch/stadtverwaltung/gemeinderat/mitglieder/raphael-lanz.html.
  3. www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html.
  4. klimabuendnis.ch.
  5. iaks.sport/find-a-member. Ανακτήθηκε στις 13  Ιανουαρίου 2021.
  6. 6,0 6,1 «Arealstatistik Standard - Gemeinden nach 4 Hauptbereichen». Federal Statistical Office. Ανακτήθηκε στις 13  Ιανουαρίου 2019.
  7. Federal Statistical Office. www.pxweb.bfs.admin.ch/pxweb/de/. Ανακτήθηκε στις 15  Ιουνίου 2020.
  8. 8,0 8,1 8,2 Thun στα γερμανικά, γαλλικά και ιταλικά στο διαδικτυακό Ιστορικό Λεξικό της Ελβετίας.
  9. Berger, Daniel; Hungrer, Katja; Bolliger-Schreyer, Sabine; Grolimund, Daniel; Hartmann, Stefan (Ιούνιος 2013). «New insights into early bronze age damascene technique north of the alps». The Antiquaries Journal 93: 25-53. doi:10.1017/S0003581513000012. https://www.cambridge.org/core/journals/antiquaries-journal/article/abs/new-insights-into-early-bronze-age-damascene-technique-north-of-the-alps/0C74D76C52E605D69BB5114429B95BF2. 
  10. Kerner, M. (Ιούνιος 2007). «Das Randleistenbeil von Thun-Renzenbühl als Venus-Kalender». Geomatik Schweiz 8: 392-396. doi:10.5169/seals-236442. https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=geo-007%3A2007%3A105%3A%3A1162. 
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Ελβετικό Ομοσπονδιακό Στατιστικό Γραφείο, accessed 7 October 2014
  12. map.geo.admin.ch (Χάρτης). Swiss Confederation. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2013. 
  13. 13,0 13,1 Swiss Federal Statistical Office-Land Use Statistics, δεδομένα του 2009 (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2014
  14. «Norm Values Tables, 1981-2010». Federal Office of Meteorology and Climatology - MeteoSwiss. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2013. 
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 STAT-TAB Datenwürfel für Thema 40.3 - 2000
  16. Swiss Federal Statistical Office - Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeit, Geschlecht und Gemeinde Αρχειοθετήθηκε 2015-01-01 στο Wayback Machine. accessed 7 October 2014
  17. Swiss Federal Statistical Office - Haushaltsgrösse Αρχειοθετήθηκε 2014-10-06 στο Wayback Machine. (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2013
  18. Swiss Federal Statistical Office-Rental prices Αρχειοθετήθηκε 2010-04-23 στο Wayback Machine. 2003 data (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2010
  19. Swiss Federal Statistical Office STAT-TAB Betriebszählung: Arbeitsstätten nach Gemeinde und NOGA 2008 (Abschnitte), Sektoren 1-3 Αρχειοθετήθηκε 2014-12-25 στο Wayback Machine. (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2011
  20. Swiss Federal Statistical Office - Statweb Αρχειοθετήθηκε 2012-08-04 at Archive.is (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 24 Ιουνίου 2010
  21. Statistischer Atlas der Schweiz - Steuerbelastung, 2012 Politische Gemeinden (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2014
  22. Swiss Federal Tax Administration - Grafische Darstellung der Steuerbelastung 2011 in den Kantonen Αρχειοθετήθηκε 2013-10-16 στο Wayback Machine. (στη γαλλική), ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2013
  23. Federal Tax Administration Report Direkte Bundessteuer - Natürliche Personen - Gemeinden - Steuerjahr 2010 Αρχειοθετήθηκε 2014-10-06 στο Wayback Machine. (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2014
  24. Statistischer Atlas der Schweiz - Bezüger/-innen von Sozialhilfeleistungen (Sozialhilfeempfänger/-innen), 2011, accessed 18 June 2013
  25. «Kantonsliste A-Objekte». KGS Inventar (στα Γερμανικά). Federal Office of Civil Protection. 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2011. 
  26. EDK/CDIP/IDES (2010). Kantonale Schulstrukturen in der Schweiz und im Fürstentum Liechtenstein / Structures Scolaires Cantonales en Suisse et Dans la Principauté du Liechtenstein (Report). http://edudoc.ch/record/35128/files/Schulsystem_alle.pdf. Ανακτήθηκε στις 24 June 2010. 
  27. Datei der Gemeinde- und Schultabellen Αρχειοθετήθηκε 2012-06-02 στο Wayback Machine. (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2014
  28. Swiss Federal Statistical Office, list of libraries Αρχειοθετήθηκε 2015-07-06 στο Wayback Machine. (στη γερμανική), ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2010
  29. Noëmi Landolt (10 Νοεμβρίου 2011). «Die pragmatische Brückenbauerin» (στα Γερμανικά). WOZ Die Wochenzeitung 45/2011. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία