Το Ολοκαύτωμα στη Λευκορωσία

Το Ολοκαύτωμα στη Λευκορωσία είναι όρος που αναφέρεται στη συστηματική διάκριση και εξόντωση των Εβραίων που ζούσαν στην πρώην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας, η οποία καταλήφθηκε από τη ναζιστική Γερμανία μετά τον Αύγουστο του 1941 κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Αμερικανίδα ιστορικός Λούσι Νταβίντοβιτς, συγγραφέας του βιβλίου Ο πόλεμος εναντίον των Εβραίων, εκτίμησε ότι το 66% εκ των 375.000 Εβραίων που κατοικούσαν στη Λευκορωσία πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αφανίστηκε στο Ολοκαύτωμα σύμφωνα με σοβιετικά στοιχεία. Συγκριτικά, στις χώρες της Βαλτικής περίπου το 90% των Εβραίων σκοτώθηκαν την ίδια περίοδο.[1]

Ολοκαύτωμα στο Reichskommissariat Ostland που περιλαμβάνει και τη Λευκορωσία

Ιστορικό Επεξεργασία

Το Ολοκαύτωμα που διαπράχθηκε από το Τρίτο Ράιχ στην επικράτεια της Λευκορωσίας ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1941, κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, της γερμανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση.[2][3] Το Μινσκ βομβαρδίστηκε και καταλήφθηκε από τη Βέρμαχτ στις 28 Ιουνίου 1941.[4] Κατά την άποψη του Χίτλερ, η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα ήταν ο πόλεμος της Γερμανίας ενάντια στον «εβραϊκό μπολσεβικισμό».[5] Στις 3 Ιουλίου 1941, κατά τη διάρκεια της πρώτης «επιλογής» στο Μινσκ, 2.000 Εβραίοι μέλη της Ιντελιγκέντσια απομακρύνθηκαν σε ένα δάσος και σφαγιάστηκαν.[4] Οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν πέρα ​​από τα γερμανοσοβιετικά σύνορα έγιναν κατά κύριο λόγο από ομάδες των Einsatzgruppen και στις δύο πλευρές των προπολεμικών συνόρων μεταξύ της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Λευκορωσίας και της Πολωνίας.[6] Οι Ναζί έθεσαν το Μινσκ ως το διοικητικό κέντρο του Reichskommissariat Όστλαντ (διοικητική οντότητα του Ράιχ που κυβερνάται από έναν αξιωματούχο του). Από τις 15 Ιουλίου 1941, όλοι οι Εβραίοι διατάχθηκαν να φορούν ένα κίτρινο σήμα στα εξωτερικά τους ρούχα αλλιώς θανατώνονταν, και στις 20 Ιουλίου 1941 κηρύχθηκε η δημιουργία του γκέτο του Μινσκ.[4] Μέσα σε δύο χρόνια, έγινε το μεγαλύτερο γκέτο στην υπό γερμανική κατοχή Σοβιετική Ένωση,[7] με πάνω από 100.000 Εβραίους.[4]

 
Εβραίοι κρατούμενοι του γκέτο του Μινσκ καθαρίζουν το χιόνι στο σταθμό, Φεβρουάριος 1942

Το νότιο τμήμα της σύγχρονης Λευκορωσίας προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο Reichskommissariat της Ουκρανίας στις 17 Ιουλίου 1941, συμπεριλαμβανομένης της ανατολικής περιοχής Γόμελ και αρκετών άλλων.[8] Αυτές οι περιοχές έγιναν μέρος της γενικής περιφέρειας του Shitomir (Shitomir Generalbezirk) που προσανατολιζόταν γύρω από το Ζιτομίρ. Οι Γερμανοί καθόρισαν τις ταυτότητες των Εβραίων είτε μέσω εγγραφής είτε με την έκδοση διατάξεων. Οι Εβραίοι χωρίστηκαν από τον γενικό πληθυσμό και περιορίστηκαν σε αυτοσχέδια γκέτο. Επειδή η σοβιετική ηγεσία διέφυγε από το Μινσκ χωρίς να διατάξει την εκκένωση, οι περισσότεροι Εβραίοι κάτοικοι συνελήφθησαν.[8] Υπήρχαν 100.000 κρατούμενοι που κρατήθηκαν στο Γκέτο του Μινσκ, στο Μπαμπρίσκ 25.000, στο Βιτέμπσκ 20.000, στο Μόγκιλεφ 12.000, στο Γόμελ πάνω από 10.000, στο Σλουτσκ 10.000, στο Μπαρυσάου 8.000 και στο Πολότσκ 8.000.[9] Μόνο στην Περιοχή Γόμελ, είκοσι γκέτο ιδρύθηκαν στα οποία φυλακίστηκαν τουλάχιστον 21.000 άτομα.[8]

Τον Νοέμβριο του 1941, οι Ναζί συγκέντρωσαν 12.000 Εβραίους στο Γκέτο του Μινσκ για να κάνουν χώρο για τους 25.000 «ξένους» Εβραίους που είχαν εκδιωχθεί από τη Γερμανία, την Αυστρία και το προτεκτοράτο της Βοημίας και Μοραβίας.[4] Το πρωί της 7ης Νοεμβρίου 1941 η πρώτη ομάδα κρατουμένων διαμορφώθηκε σε σειρές και διατάχθηκε να παρελάσει τραγουδώντας επαναστατικά τραγούδια. Οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να χαμογελάσουν για τις κάμερες. Μόλις λίγο πέρα ​​από το Μινσκ, 6.624 Εβραίοι μεταφέρθηκαν με φορτηγά στο κοντινό χωριό Tuchinka (Tuchinki) και πυροβολήθηκαν από μέλη του Einsatzgruppe A.[8] Η επόμενη ομάδα πάνω από 5.000 Εβραίων ακολούθησε στην Τουτσίνκα στις 20 Νοεμβρίου 1941 όπου επίσης εκτελέστηκε.[10]

Ολοκαύτωμα από σφαίρες Επεξεργασία

Αποτέλεσμα της Σοβιετικής προσάρτησης της ανατολικής Πολωνίας το 1939 ,που περιελάμβανε τη Σοβιετική Δυτική Λευκορωσία, ήταν[11] ο εβραϊκός πληθυσμός στη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Λευκορωσίας σχεδόν να τριπλασιαστεί. Τον Ιούνιο του 1941, στην αρχή της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα, υπήρχαν 670.000 Εβραίοι στην πολωνική πλευρά και 405.000 Εβραίοι στη σοβιετική πλευρά της σημερινής Λευκορωσίας.[12] Στις 8 Ιουλίου 1941, ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, επικεφαλής του Κεντρικού Γραφείου Ασφάλειας του Ράιχ, έδωσε εντολή σε όλους τους άνδρες Εβραίους στην κατεχόμενη περιοχή - μεταξύ των ηλικιών 15 και 45 ετών - να εκτελεστούν στο απόσπασμα ως σοβιετικοί κομματικοί. Μέχρι τον Αύγουστο, τα θύματα που πυροβολούνταν περιελάμβαναν γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.[13] Τα τάγματα της Γερμανικής Αστυνομίας της Τάξης καθώς και τα Einsatzgruppen πραγματοποίησαν το πρώτο κύμα δολοφονιών.[14]


Στο Ολοκαύτωμα από σφαίρες, 800.000 Εβραίοι έχασαν τη ζωή τους στο έδαφος της σύγχρονης Λευκορωσίας.[15] Οι περισσότεροι πυροβολήθηκαν από τα τάγματα των Einsatzgruppen, των Υπηρεσιών Ασφαλείας της Γερμανικής Αστυνομίας της Τάξης με τη βοήθεια μελών της δοσίλογης εγχώριας αστυνομίας(Schutzmannschaft).[16] Συγκεκριμένα, όταν το μεγαλύτερο μέρος των εβραϊκών κοινοτήτων εξοντώθηκε κατά το πρώτο κύμα μαζικών δολοφονιών, ο αριθμός των δοσίλογων Λευκορώσων ήταν ακόμη πολύ μικρός, επομένως τα Schutzmannschaften στη Λευκορωσία απαρτίζονταν στο μεγαλύτερο μέρος τους από εθελοντές Λιθουανούς, Ουκρανούς και Λετονούς.[17] Ο ιστορικός Μάρτιν Γκίλμπερτ έγραψε ότι ο επίτροπος του Reichskommissariat της Λευκορωσίας, Βίλχελμ Κούμπε, συμμετείχε προσωπικά στις δολοφονίες της 2ης Μαρτίου 1942 στο Γκέτο του Μινσκ. Κατά τη διάρκεια της έρευνας στην περιοχή του γκέτο από τη ναζιστική αστυνομία, μια ομάδα παιδιών συνελήφθη και ρίχτηκε σε βαθύ λάκκο καλυμμένο με χιόνι. «Εκείνη τη στιγμή, αρκετοί αξιωματικοί των SS, μεταξύ των οποίων ο Κούμπε, έφτασαν και ο ίδιος αμόλυντος με τη στολή του, έριξε χούφτες με γλυκά στα παιδιά που ούρλιαζαν. Όλα τα παιδιά χάθηκαν στην άμμο.»[18]

Σώζοντας Εβραίους Επεξεργασία

Από την 1η Ιανουαρίου 2017, το Γιαντ Βασσέμ στο Ισραήλ απένημε τον τίτλο των Δίκαιων των Εθνών σε 641 Λευκορώσους.[19] Όλα τα βραβεία απονεμήθηκαν μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Πολλά από τα διακεκριμένα άτομα προέρχονταν από το Μινσκ και είχαν ήδη πεθάνει.[20]

Μεταπολεμική έρευνα Επεξεργασία

Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, ο ιστορικός Ντάνιελ Ρομανόφσκι, ο οποίος αργότερα μετανάστευσε στο Ισραήλ, πήρε συνέντευξη από περισσότερους από 100 μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένων Εβραίων, Ρώσων και Λευκορώσων από την περιοχή, καταγράφοντας τις μαρτυρίες τους σχετικά με το «Ολοκαύτωμα από σφαίρες».[21][22][23][24] Η έρευνα για το θέμα ήταν δύσκολη στη Σοβιετική Ένωση λόγω των κυβερνητικών περιορισμών. Ωστόσο, με βάση τις συνεντεύξεις που συνέλεξε, ο Ρομανόφσκι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα γκέτο ανοιχτού τύπου στις πόλεις της Λευκορωσίας ήταν αποτέλεσμα προηγούμενης συγκέντρωσης ολόκληρων των εβραϊκών κοινοτήτων σε καθορισμένες περιοχές. Δεν απαιτούνταν τοίχοι.[25]

Η συνεργασία με τους Γερμανούς από τους περισσότερους μη Εβραίους ήταν εν μέρει αποτέλεσμα των στάσεων που είχαν αναπτυχθεί ήδη υπό τη σοβιετική κυριαρχία νωρίτερα, δηλαδή, η πρακτική της συμμόρφωσης σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Μερικές φορές αναφέρεται με τον λατινικό όρο Homo Sovieticus.[26][27][28]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Dawidowicz, Lucy (1986). The War Against the Jews. Bantam. pp. 403, 485. ISBN 9781453203064 – via Google Books
  2. Gross, Jan Tomasz (2003) [2002]Revolution from Abroad: The Soviet Conquest of Poland's Western Ukraine and Western Belorussia
  3. Katyn and the Soviet Massacre of 1940: Truth, Justice and Memory George Sanford pp. 20–24.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 https://web.archive.org/web/20110903065042/http://www.actionreinhardcamps.org/occupation/minsk%20ghetto.html
  5. The Kings And The Pawns: Collaboration in Byelorussia during World War II,Leonid Rein (2013) p. 85
  6. Yale University Press. pp. 1313–1316. The Destruction of the European Jews Raul Hilberg
  7. The Columbia Guide to the Holocaust, Donald L. Niewyk, Francis R. Nicosia pp. 205, 156–165, 205–208.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 «Newsletters - Tools - Belarus SIG - JewishGen.org». www.jewishgen.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  9. [State Archive of the Russian Federation] (PDF). 110, 119 / 448 in PDF – via direct download, 3.55 MB from Iz istorii evreiskoi kultury. Геннадий Винница (Нагария), »Нацистская политика изоляции евреев и создание системы гетто на территории Восточной Белоруссии«
  10. Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin ,Timothy Snyder pp. 226–227
  11. The Devils' Alliance: Hitler's Pact with Stalin, 1939-1941,Roger Moorhouse
  12. Per Anders Rudling (2013).. Invisible Genocide. The Holocaust in Belarus
  13. Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford; New York: Oxford University Press. p. 198, Peter Longerich
  14. Martin Dean (2003) Collaboration in the Holocaust: Crimes of the Local Police in Belorussia and Ukraine, 1941–44 Palgrave Macmillan. pp. 18, 22, 78,
  15. Per Anders Rudling (2013). John-Paul Himka; Joanna Beata Michlic (eds.). Invisible Genocide. The Holocaust in Belarus. Bringing the Dark Past to Light. University of Nebraska Press. pp. 60–62.
  16. Bringing the Dark Past to Light: The Reception of the Holocaust in Belarus John-Paul Himka, Joanna Beata Michlic
  17. Invisible Genocide. p. 61,Rudling (2013
  18. The Holocaust: The Jewish Tragedy Martin Gilbert
  19. «Names of Righteous by Country | www.yadvashem.org». statistics.html (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. [νεκρός σύνδεσμος]
  20. «The Righteous Among The Nations». The Righteous Among The Nations. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  21. Martin Dean (2005). Jonathan Petropoulos; John Roth, Gray Zones: Ambiguity and Compromise in the Holocaust and Its Aftermath Life and Death in the Ghettos. Berghahn Books. p. 209
  22. Between 1941 and 1945, Belarusians in the various German collaborationist formations numbered between 50,000 and 70,000 men.The Invisible Genocide ,Rudling (2013)
  23. Romanovsky, Daniel (2009),Nazi Europe and the Final Solution,David Bankier, Israel Gutman
  24. «Our Interviews». www.angelfire.com. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  25. Gray Zones: Ambiguity and Compromise in the Holocaust and Its Aftermath,Jonathan Petropoulos, John K. Roth
  26. The Kings And The Pawns: Collaboration in Byelorussia during World War II, Leonid Rein, Berghahn Books, 15 October 2013, pages 264-265, 285
  27. The Kings And The Pawns: Collaboration in Byelorussia during World War II,Leonid Rein
  28. The Minsk Ghetto 1941-1943: Jewish Resistance and Soviet Internationalism, Barbara Epstein