Βικιπαίδεια

Τρίτων (υποβρύχιο Υ-5)

Το Τρίτων (Υ5) (τύπου Πρωτεύς[4]) υπήρξε ένα από τα έξι υποβρύχια του Ελληνικού βασιλικού πολεμικού ναυτικού κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Τρίτων παραγγέλθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στη Γαλλία το 1927 μαζί με άλλα τρία όμοιου τύπου υποβρύχια, τα Γλαύκος ΙΙ, Νηρεύς Ι και Πρωτεύς Ι. Ναυπηγήθηκε μεταξύ 1927–1930 στα ναυπηγεία Ateliers & Chantiers de la Loire στη Ναντ, καθελκύστηκε στις 4 Απριλίου 1928, παραλήφθηκε την 1 Δεκεμβρίου 1930 και εντάχθηκε στο Ελληνικό βασιλικό πολεμικό ναυτικό με τον κωδικό "Y5".


Το Β.Π. Υ/Β Τρίτων (Υ5)
Καριέρα (Ελλάδα)
Όνομα: Υ/Β Τρίτων (Υ5)
Παραγγέλθηκε: Ελληνική κυβέρνηση το 1927
Κατασκευαστής: Ateliers & Chantiers de la Loire, Ναντ, Γαλλία
Αρχή ναυπήγησης: 1927
Καθελκύστηκε: 4 Απριλίου 1928[1]
Τέθηκε σε υπηρεσία: 1 Δεκεμβρίου 1930
Μοίρα: Εμβολίστηκε και βυθίστηκε στον Καφηρέα (γερμανικές συντεταγμένες Mar. Qu. CK 9715[2][3]) στις 16 Νοεμβρίου 1942 από το γερμανικό ανθυποβρυχιακό πλοίο UJ-2102 (πρώην γιώτ Birgitta ιδιοκτησίας Ευγένιου Ευγενίδη).
Γενικά χαρακτηριστικά
Τύπος: Πρωτεύς
Εκτόπισμα: 790 τόνων (ή 960 τόνων εν καταδύσει)
Μήκος: 68,6 μέτρα
Πλάτος: 5,7 μέτρα
Βύθισμα: 4,1 μέτρα
Εγκατεστημένη ισχύς: 2 κινητήρες Diesel, τύπου Sulzer, ισχύος 1.420 nhp για κίνηση στην επιφάνεια και 2 ηλεκτροκινητήρες ισχύος 1.200 nhp για κίνηση εν καταδύσει
Ταχύτητα: 14 κόμβοι στην επιφάνεια και 8,5 κόμβοι εν καταδύσει
Εμβέλεια: Εν επιφανεία, μεγίστη 4.000 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων. Εν καταδύσει, μεγίστη 100 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 5 κόμβων [1]
Πλήρωμα: 41 άνδρες[1]
Οπλισμός:
8 τορπιλοσωλήνες των 533 χιλ. (6 στην πλώρη, 2 στην πρύμνη), 1 πυροβόλο των 100 χιλ. και 1 πολυβόλο των 40 χιλ. Επίσης μπορούσε να φέρει εν αποθέσει: 8 τορπίλες και 150 βλήματα των 100 χιλ.[1]

Χαρακτηριστικά Επεξεργασία

Το Τρίτων (Υ5) όπως και τα υπόλοιπα υποβρύχια του τύπου Πρωτεύς είχε διαστάσεις 68,6 x 5,7 x 4,1 μέτρα και εκτόπισμα 790 τόνων (ή 960 τόνων εν καταδύσει), εκινείτο δε με δυο προπέλες. Το σύστημα πρόωσης αποτελείτο από 2 κινητήρες Diesel, τύπου Sulzer, ισχύος 1.420 nhp για κίνηση στην επιφάνεια και 2 ηλεκτροκινητήρες ισχύος 1.200 nhp για κίνηση εν καταδύσει. Το σκάφος επανδρωνόταν από πλήρωμα 41 ανδρών. Ο οπλισμός του αποτελείτο από 8 τορπιλοσωλήνες των 533 χιλ. (6 στην πλώρη και 2 στην πρύμνη), 1 πυροβόλο των 100 χιλ. και 1 πολυβόλο των 40 χιλ.[5] Το Υ/Β Τρίτων, όπως και τα υπόλοιπα πέντε υποβρύχια του στόλου, είχε υπερβεί το όριο της επιχειρησιακής του δράσης, τα 10 έτη σύμφωνα με τον κατασκευαστή του, παρέμενε όμως σε υπηρεσία λόγω του ότι ο παροπλισμός του είχε κριθεί αδύνατος καθώς δεν υπήρχε δυνατότητα προμήθειας νέων σκαφών.[6]

Και τα έξι υποβρύχια του ελληνικού στόλου που παραγγέλθηκαν το 1927 από την ελληνική κυβέρνηση στη Γαλλία, αποδείχτηκαν εκ των υστέρων ελαττωματικά καθώς εμφάνιζαν συνεχή προβλήματα και αδυναμίες όπως:[7]

01. Θαλασσέρματα εκτός του ανθεκτικού σκάφους με αποτέλεσμα να είναι ευπαθή και εύτρωτα σε ζημιές και σε βόμβες βυθού.

02. Μη ύπαρξη δεξαμενής ταχείας καταδύσεως (Q Tank), γεγονός το οποίο επηρέαζε την ταχεία λήψη βάθους και την αποκατάσταση ζυγίσεως του υποβρυχίου.

03. Μη ύπαρξη καθόδων ασφαλείας, καθώς οι υπάρχουσες δεν ήταν διπλές και δεν ασφάλιζαν εκ των έξω.

04. Περιορισμένο μέγιστο βάθος κατάδυσης της τάξεως των 50-60 μέτρων.

05. Πολύπλοκα βοηθητικά μηχανήματα και εξαρτήματα τα οποία με τη συνεχή έκθεση τους στο θαλασσινό νερό και εκτός του ανθεκτικού σκάφους, επέφεραν συνεχείς ζωτικές βλάβες με αποτέλεσμα την πλήρη έλλειψη ελέγχου του υποβρυχίου.

06. Πρωραία μη αναδιπλούμενα πηδάλια βάθους τα οποία πάθαιναν συχνά βλάβες από τον κυματισμό στην επιφάνεια.

07. Μη ύπαρξη αφανούς συστήματος εκσφενδόνισης τορπιλών. Το σύστημα στα υποβρύχια αυτά λειτουργούσε με εσωτερικό εξαερισμό των τορπιλοσωλήνων, με αποτέλεσμα να προδίδεται κατά την εξαπόλυση της τορπίλης η θέση του υποβρυχίου και να προκαλείται απώλεια της ζύγισης του.

08. Μη ύπαρξη δεξαμενής αντισταθμίσεως για την επαναζύγιση του υποβρυχίου κατά τον χειρισμό αναγέμισης των τορπιλοσωλήνων.

09. Απομόνωση του κυβερνήτη στον πυργίσκο του υποβρυχίου, με αποτέλεσμα τη μη ύπαρξη επαφής με τον ύπαρχο του και τη μη άμεση αντίληψη των δρώμενων εντός του σκάφους.

10. Μη ύπαρξη υπολογιστή τορπιλών με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσχέρειες κατά την επίθεση.

11. Μη ύπαρξη υπερηχητικών συσκευών στα Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ και ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ γεγονός το οποίο επηρέαζε την ασφαλή ναυσιπλοΐα σε επικίνδυνες περιοχές όπως τα ναρκοπέδια και τα υποβρύχια εμπόδια.

12. Μη ύπαρξη εκρηκτικών βλημάτων για τα πυροβόλα των υποβρυχίων με αποτέλεσμα την ανικανότητα διάτρησης του κελύφους των εχθρικών πλοίων.

13. Μη ύπαρξη ραντάρ, ραδιογωνιομέτρου και πορειογράφου, με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια της λήψης στίγματος του πλοίου.

14. Ελαττωματική προκίνηση των μηχανών με αέρα.

15. Συχνά βραχυκυκλώματα και ηλεκτρικές απώλειες.

Στα ελάχιστα πλεονεκτήματα τους συγκαταλέγονταν:[8]

01. Καλή πλευστική συμπεριφορά λόγω του μεγάλου τους πλάτους το οποίο προήρχετο σαν αποτέλεσμα των εξωτερικών τους θαλασσερμάτων.

02. Ταχεία κατάδυση λόγω της μεγάλης διατομής των πληρώσεων και των θαλασσερμάτων και της μεγάλης επιφανείας των πρωραίων πηδαλίων βάθους.

03. Καλός χειρισμός εν καταδύσει λόγω της μεγάλης επιφανείας των πηδαλίων και του μικρού μεγέθους του σσκάφους.

04. Μεγάλο περισκοπικό βάθος.

Ένα από τα κύρια προβλήματα των υποβρυχίων αυτών ήταν η προβληματική συντήρηση τους εξαιτίας των περιορισμένων πιστώσεων που διατέθηκαν από το ελληνικό κράτος για την προμήθεια ανταλλακτικών. Όταν το καλοκαίρι του 1939 διατέθηκαν οι απαραίτητες πιστώσεις για την παραγγελία των αναγκαίων ανταλλακτικών ήταν πλέον αργά, καθώς η παραγγελία δεν ολοκληρώθηκε λόγω της κατάληψης της Γαλλίας από τη ναζιστική Γερμανία το καλοκαίρι του 1940. Παρόλα τα προαναφερόμενα προβλήματα όμως όλα τα ελληνικά υποβρύχια, πλην του Υ/Β Γλαύκος, ήταν έτοιμα να λάβουν μέρος σε επιχειρήσεις αμέσως μετά την κήρυξη του ελληνοïταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940.

Πολεμικές περιπολίες 1-6 (Ελλάδα) Επεξεργασία

 
Καταχώρηση της βύθισης του από τον γερμανικό στρατό κατοχής επιταγμένου ελληνικού πετρελαιοκίνητου ΙΩΑΝΝΗΣ (Νηολόγιο Σάμου 30, 117 ΚΟΧ) από το Β.Π. Υ/Β Τρίτων την 13η Ιουνίου 1942 στην περιοχή του Καφηρέα (Ημερολόγιο Πολέμου 1940-1944, Τόμος ΙΒ, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού)
 
Καταχώρηση της βύθισης του ΤΡΙΤΩΝ στο πολεμικό ημερολόγιο του γερμανικού ναυαρχείου Αιγαίου με ημερομηνία 17.11.1942

Με την έναρξη του ελληνοïταλικού πολέμου το ΤΡΙΤΩΝ μαζί με τα υπόλοιπα υποβρύχια του ελληνικού στόλου -εκτός του ΓΛΑΥΚΟΣ το οποίο βρισκόταν σε συνεχή επισκευή- άρχισε τις πολεμικές τους περιπολίες στο Ιόνιο Πέλαγος και στην Αδριατική.[9] Σύμφωνα με το πολεμικό σχέδιο του Γ.Ε.Ν. δυο εκ των έξι υποβρυχίων (ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, ΝΗΡΕΥΣ) τέθηκαν στη διάθεση της Ν.Α.Π./1,[Σημ. 1] με κύριο στόχο την αποτροπή πιθανής απόβασης ιταλικών στρατευμάτων στα νησιά του Ιονίου και τη δυτική Ελλάδα ενώ άλλα δυο (ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΤΡΙΤΩΝ) τέθηκαν υπό των άμεσων διαταγών του Α.Σ.[Σημ. 2][10]

1η πολεμική περιπολία, 03.11.-12.11.1940: Αδριατική, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Ηλίας Βερροιόπουλος. Το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε στις 16:30 της 3ης Νοεμβρίου 1940 για την πρώτη πολεμική του περιπολία στην περιοχή Ζ,[11][Σημ. 3] με κύριο σκοπό τη διακοπή των εχθρικών συγκοινωνιών μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας. Περνώντας τον Κορινθιακό έφθασε στο φράγμα Αράχθου-Θολής και από εκεί κατευθύνθηκε στην Πάτρα με σκοπό την προσωπική συνεννόηση με τον διοικητή της Ν.Α.Π./1. Φθάνοντας στην Πάτρα αναγκάστηκε να παραμείνει εν καταδύσει λόγω εχθρικού βομβαρδισμού της πόλης. Στις 06:55, της 5ης Νοεμβρίου, διήλθε το φράγμα του Αράχθου και κατευθύνθηκε στην περιοχή περιπολίας του. Στις 7 Νοεμβρίου αναγκάσθηκε, λόγω βλάβης του εξαεριστικού του, να καταφύγει στον κόλπο Αντισάμης στην Κεφαλονιά με σκοπό την επισκευή της βλάβης. Στις 13:00 της 9ης Νοεμβρίου έφθασε στην περιοχή της περιπολίας του όπου παρέμεινε καθ΄ όλη την ημέρα. Την 10η Νοεμβρίου επανέπλευσε στην Κεφαλονιά όπου και παρέμεινε μέχρι και την ανάκληση του την 12η Νοεμβρίου. Την ίδια ημέρα επέστρεψε άπρακτο στον ναύσταθμο όπου προσορμίσθηκε στις 16:30.[12]

2η πολεμική περιπολία, 13.12.-24.12.1940: Αδριατική, κυβερνήτης πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος, νεώτερος αδερφός του πλωτάρχη Διονυσίου Ζέπου. Τα μεσάνυχτα της 13ης προς την 14η Δεκεμβρίου 1940, το ΤΡΙΤΩΝ απέπλευσε από τον ναύσταθμο ξεκινώντας τη δεύτερη πολεμική του περιπολία στην περιοχή Η.[Σημ. 4] Παραλλάσσοντας το ακρωτήριο Δουκάτο κινήθηκε βόρεια φτάνοντας στην περιοχή περιπολίας του στις 04:00 της 16ης Δεκεμβρίου. Παρέμεινε στην περιοχή αυτή περιπολώντας για 7 ημερονύκτια, μέχρι και το βράδυ της 22ας Δεκεμβρίου όπου άρχισε το ταξίδι επιστροφής στη βάση του. Κατά τη διάρκεια της περιπολίας αυτής εντόπισε στις 20.12.1940 εχθρική νηοπομπή από το Μπρίντιζι προς το Δυρράχιο στην οποία δεν επετέθη λόγω της μεγάλης απόστασης που τους χώριζε.[13] Στις 20:45 της 24ης Δεκεμβρίου το υποβρύχιο επέστρεψε στη βάση του.

3η πολεμική περιπολία, 05.01.-12.01.1941: Αδριατική, κυβερνήτης πλωτάρχης Διονύσιος Ζέπος. Στις 5 Ιανουαρίου 1941 το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε για την τρίτη πολεμική του περιπολία. Αφού πραγματοποίησε μια σειρά εικονικών επιθέσεων στον κόλπο των Μεγάρων, διήλθε τον Κορινθιακό και το φράγμα του Αράξου, παράλλαξε το ακρωτήριο Δουκάτο και έφθασε στην περιοχή περιπολίας του διερχόμενο εν καταδύσει το Στενό του Οτράντο. Στις 06:50 της 9ης Ιανουαρίου διαπίστωσε με τα υδρόφωνα του, και ενώ βρισκόταν εν καταδύσει σε βάθος 30 μέτρων, τον ήχο έλικας. Φτάνοντας σε περισκοπικό βάθος διέκρινε ακαθόριστο σκοτεινό όγκο τον οποίον εξέλαβε ως υποβρύχιο .[9] Στις 07:25 ο κυβερνήτης του υποβρυχίου διέταξε «πολεμική έγερση» και επιτέθηκε στον στόχο εξαπολύοντας δυο τορπίλες από τους πρυμναίους τορπιλοσωλήνες. Όπως αναφέρει στην έκθεση μάχης ο κυβερνήτης Δ. Ζέπος,[14] διαπίστωσε ότι μία τουλάχιστον τορπίλη βρήκε τον στόχο της καθώς η έκρηξη έγινε αισθητή στο ΤΡΙΤΩΝ. Η εντύπωση αυτή όμως δεν ήταν γενική όπως αναφέρει ο υποπλοίαρχος Μασουρίδης, μέλος του πληρώματος του ΤΡΙΤΩΝ, στην υπεύθυνη δήλωση του.[15][16] Λίγες ημέρες αργότερα ο ιταλικός Ραδιοφωνικός Σταθμός ανακοίνωσε τη βύθιση ιταλικού υποβρυχίου στην Αδριατική[17] με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ως πραγματική από τον αμφιβάλλοντα Α.Σ. υποναύαρχο Επαμεινώνδα Καββαδία[18] η από τον πλωτάρχη Δ. Ζέπο δηλωθείσα βύθιση υποβρυχίου.

Μετά την επίθεση του και λόγω της ταυτόχρονης εμφάνισης εχθρικών αεροπλάνων, τα οποία δεν επέτρεψαν τη συλλογή συντριμμάτων του ως φερόμενου βυθισμένου στόχου, το υποβρύχιο καταδύθηκε και κατευθύνθηκε προς νότο. Στις 10 Ιανουαρίου αγκυροβόλησε στο Βαθύ της Ιθάκης με σκοπό την επισκευή βλαβών που είχαν παρουσιασθεί κατά τη διάρκεια της περιπολίας του. Την ίδια ημέρα έλαβε διαταγή του Α.Δ.Υ.,[Σημ. 5] πλοιάρχου Αθαν. Ξηρού, για επάνοδο του υποβρυχίου στη βάση του. Μετά τον κατάπλου του ΤΡΙΤΩΝ στον ναύσταθμο το πρωί της 12ης Ιανουαρίου, ο κυβερνήτης του πλωτάρχης Δ. Ζέπος έλαβε προαγωγή επ΄ ανδραγαθίας σε αντιπλοίαρχο και τον πολεμικό σταυρό Α΄ τάξεως, ο ύπαρχος υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης έλαβε το μετάλλιο εξαιρέτων πράξεων και σε όλο το υπόλοιπο πλήρωμα απενεμήθη εύφυμος μνεία.[19][20]

Όταν μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, το βρετανικό Ναυαρχείο έλαβε από το ιταλικό Υπουργείο Ναυτικών τις λίστες των ιταλικών πολεμικών απωλειών, δεν συμπεριλαμβανόταν σε αυτές καμία βύθιση κατά την περίοδο της επίθεσης του ΤΡΙΤΩΝ. Όταν μετά τον πόλεμο ο άμεσα ενδιαφερόμενος, τέως κυβερνήτης του ΤΡΙΤΩΝΟΣ, αντιπλοίαρχος Δ. Ζέπος επεδίωξε την εξακρίβωση της αλήθειας, θεώρησε σαν απολεσθέν το ιταλικό υποβρύχιο NEGHELLI. Ως ημερομηνία βύθισης του υποβρυχίου αυτού όμως θεωρείται η 19η Ιανουαρίου 1941 και φέρεται να βυθίστηκε αύτανδρο από το βρετανικό αντιτορπιλικό HMS GREYHOUND, 40 ν.μ. (ναυτικά μίλια) βορειοανατολικά της Φαλκονέρας.[21] Εκτός αυτού το ιταλικό υποβρύχιο NEGHELLI βρισκόταν στις 9.1.1941 στη βάση του, τη Λέρο, και ξεκίνησε για πολεμική περιπολία στις 14 Ιανουαρίου 1941. Κατά πάσα πιθανότητα η επίθεση του Υ/Β Τρίτων, της 9.1.1941, σχετίζεται με το ιταλικό υποβρύχιο BEILUL (697 τόνων) το οποίο όμως δεν βυθίστηκε σύμφωνα με τις ιταλικές πηγές του Ufficio Storico della Marina Militare.[22]

4η πολεμική περιπολία, 02.02.-06.02.1941: Ιόνιο, κυβερνήτης πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος. Στις 05:00 της 2ας Φεβρουαρίου 1941 το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε για την τέταρτη πολεμική του περιπολία. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας και βρισκόμενος στον Πατραϊκό κόλπο, διαπίστωσε διαρροή στην πρυμναία κάθοδο και κατέπλευσε στην Πάτρα όπου και επισκεύασε τη βλάβη. Την επόμενη ημέρα συνέχισε την πορεία προς τον τομέα περιπολίας του αλλά μόλις παράλλαξε το ακρωτήριο Δουκάτο ο καιρός άλλαξε απότομα με έντονο νοτιοδυτικό άνεμο. Ο κυβερνήτης έχοντας να αντιμετωπίσει έντονη συννεφιά και κακή ορατότητα, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να προσδιορίσει το στίγμα του, και φοβούμενος ταυτόχρονα μήπως εκπέσει σε περιοχή ναρκοπεδίων, αποφάσισε την αναστροφή της πορείας κατευθυνόμενος και πάλι προς το ακρωτήριο Δουκάτο. Στη συνέχεια και λόγω ασθενείας του κυβερνήτη, το υποβρύχιο κατευθύνθηκε στην Ιθάκη όπου και αγκυροβόλησε στον όρμο Βαθύ το πρωί της 5ης Φεβρουαρίου. Ζητώντας την έγκριση του Α.Δ.Υ. διέκοψε την περιπολία του και κατέπλευσε στον ναύσταθμο το απόγευμα της 6ης Φεβρουαρίου 1941.[23]

5η πολεμική περιπολία, 20.02.-25.02.1941: Ιόνιο, κυβερνήτης πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος. Στις 18.2.1941 το Γενικό Συμμαχικό Στρατηγείο, μετά την πληροφορία περί συγκέντρωσης ιταλικών στρατευμάτων στα νοτιοανατολικά της ιταλικής χερσονήσου και φοβούμενο ιταλική απόβαση στη δυτική Ελλάδα, ζήτησε από τον αρχηγό του Γ.Ε.Ν. την κάλυψη του Αμβρακικού κόλπου με πολεμική περιπολία.[24] Λόγω έλλειψης σκαφών επιφανείας η περιπολία αυτή ανατέθηκε στο ΤΡΙΤΩΝ, το οποίο αναχώρησε από τη βάση του στις 05:00 της 20ής Φεβρουαρίου. Είχε διαταγή να πραγματοποιήσει αμυντική περιπολία νότια του παραλλήλου 39° 10´ και ανατολικά της γραμμής 145° από τον φάρο Αντιπάξων με σκοπό την παρεμπόδιση τυχών αποβατικής ενέργειας στις ακτές της Πρέβεζας. Παραλλάσσοντας το ακρωτήριο Δουκάτο έφθασε στην περιοχή της περιπολίας του τα ξημερώματα της 21ης Φεβρουαρίου.[25] Από το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου ο καιρός χειροτέρεψε καταλήγοντας σε σφοδρή κακοκαιρία η οποία αφενός απέκλειε κάθε πιθανότητα δράσης των εχθρικών σκαφών εναντίον της Πρέβεζας, αφετέρου δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα στο ΤΡΙΤΩΝ το οποίο ήταν αναγκασμένο να φορτίζει στην επιφάνεια τους συσσωρευτές του. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αναφορά του Βρετανού αντιπλοιάρχου Μπαίκερ, στην οποία υποδείκνυε το άστοχο μιας τέτοιας αμυντικής περιπολίας με υποβρύχιο, οδήγησε τον Α.Δ.Υ. να ανακαλέσει το ΤΡΙΤΩΝ το οποίο και κατέπλευσε στον ναύσταθμο το απόγευμα της 25ης Φεβρουαρίου 1941.[26]

6η πολεμική περιπολία, 16.03.-25.03.1941: Αδριατική, κυβερνήτης πλωτάρχης Γεώργιος Ζέπος. Το πρωί της 16ης Μαρτίου 1941 το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε για την έκτη πολεμική του περιπολία στην Αδριατική. Το μεσημέρι της επόμενης ημέρας ο εξασκούμενος πλωτάρχης Δημητρακόπουλος υπέστη πνευμονική αιμορραγία με αποτέλεσμα το υποβρύχιο να κατευθυνθεί στον όρμο Βαθύ της Ιθάκης όπου και τον αποβίβασε.[27] Ακολουθώντας στη συνέχεια το υποβρύχιο την πορεία του μπήκε στην περιοχή της περιπολίας του το βράδυ της 19ης Μαρτίου. Το πρωί της 23ης Μαρτίου το ΤΡΙΤΩΝ εντόπισε εχθρική νηοπομπή οι οποία έπλεε σε δυο στήλες και κατευθύνονταν από το Μπάρι στο Δυρράχιο. Η νηοπομπή αποτελείτο από τα οπλιταγωγά CARNIA, MONSTELLA, VESTA και ANNA CAPANO, και συνοδευόταν από το τορπιλοβόλο CASTELFIDARDO. Το ΤΡΙΤΩΝ πλησίασε τη νηοπομπή και στις 10:23 εξαπέλυσε 4 τορπίλες από απόσταση 750 μ. κατά του προπλέοντος πλοίου της νηοπομπής. Μία από τις τορπίλες βρήκε τον στόχο της ο οποίος ήταν το ατμόπλοιο CARNIA (5.451 ΚΟΧ[Σημ. 6]). Ακολούθησε άκαρπη καταδίωξη του ΤΡΙΤΩΝ από το συνοδό ιταλικό τορπιλοβόλο, το οποίο έριξε συνολικά 17 βόμβες βυθού. Το χτυπημένο CARNIA δεν βυθίστηκε αμέσως. Το ατμόπλοιο δέθηκε και ρυμουλκήθηκε αλλά λόγω ισχυρού κυματισμού το σχοινί ρυμούλκησης κόπηκε με αποτέλεσμα τη βύθιση του CARNIA στις 21:45 σε απόσταση 30 ν.μ. από το ακρωτήριο Capo Gallo του Μπρίντιζι.[28]

Δυο ημέρες μετά τη βύθιση του CARNIA, το απόγευμα της 25ης Μαρτίου 1941, το ΤΡΙΤΩΝ επέστρεψε στον ναύσταθμο της Σαλαμίνας. Αμέσως μετά την άφιξη του και σύμφωνα με το βασιλικό διάταγμα 31/3/41, ο κυβερνήτης του ΤΡΙΤΩΝ Γεώργιος Ζέπος τιμήθηκε επ΄ ανδραγαθία με προαγωγή σε αντιπλοίαρχο και παρασημοφορήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό Α΄ τάξεως.[29] Αντίστοιχες προαγωγές και παρασημοφορήσεις έλαβαν και τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος του υποβρυχίου. Αυτή όμως ήταν και η τελευταία πολεμική περιπολία του ΤΡΙΤΩΝ ως σκάφος του πολεμικού στόλου στην ελεύθερη Ελλάδα. Αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου από τη ναζιστική Γερμανία ενάντια στην Ελλάδα, την πτώση του μετώπου και την επέλαση του γερμανικού στρατού, το ΤΡΙΤΩΝ εγκατέλειψε στις 18 Απριλίου 1941, μαζί με το Υ/Β ΝΗΡΕΥΣ, την Ελλάδα[30][31] και μέσω Κρήτης κατέφυγε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου η οποία και αποτέλεσε αρχικά τη βάση των περαιτέρω επιχειρήσεων του ελληνικού στόλου.

Πολεμικές περιπολίες 7-14 (Μέση Ανατολή) Επεξεργασία

Αμέσως μετά τον κατάπλου, τη νύχτα της 24ης Απριλίου 1941, του αρχηγού του ελληνικού στόλου, υποναυάρχου Καββαδία, στην Αλεξάνδρεια, με το αντιτορπιλικό ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ και την ανάληψη της διοίκησης των υποβρυχίων, την 15η Μαΐου 1941, από τον πλοίαρχο Αντωνόπουλο,[32] ακολούθησε μια περίοδος ελέγχου και επισκευών όλων των υποβρυχίων του ελληνικού στόλου. Μετά την αποπεράτωση των επισκευών του το ΤΡΙΤΩΝ, μαζί με τα υποβρύχια ΝΗΡΕΥΣ και ΚΑΤΣΩΝΗΣ, πραγματοποίησε μια σειρά ικανοποιητικών ασκήσεων και εικονικών επιθέσεων έξω από την Αλεξάνδρεια, έτσι ώστε στις αρχές Ιουνίου 1941 ήταν και πάλι έτοιμο για την εκτέλεση πολεμικών περιπολιών.

7η πολεμική περιπολία, 03.06.-06.06.1941: Καστελόριζο, κυβερνήτης αντιπλοίαρχος Γεώργιος Ζέπος. Κατά τη διάρκεια της περιπολίας αυτής, η οποία διήρκεσε 302 ώρες (196 εν καταδύσει), εντοπίσθηκε μόνο ένα πλοίο, της ουδέτερης Τουρκίας, να ρυμουλκεί δυο φορτηγίδες εντός των τουρκικών χωρικών υδάτων. Μετά την επιστροφή του υποβρυχίου στην Αλεξάνδρεια υπήρξε κριτική από μέρους του αρχιεπιστολέα των συμμαχικών υποβρυχίων, αντιπλοίαρχου Μπαίκερ, ο οποίος διατύπωσε παρατηρήσεις σχετιζόμενες με τον τρόπο εκτέλεσης της περιπολίας.[33]

8η πολεμική περιπολία, 24.07.-31.07.1941: Ρόδος, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Είναι η πρώτη περιπολία που πραγματοποίησε ως κυβερνήτης του ΤΡΙΤΩΝ ο υποπλοίαρχος Ε. Κοντογιάννης. Η αλλαγή κυβερνήτη προέκυψε πιθανώς λόγω της διαφοράς αντιλήψεων, ως προς την εκτέλεση των περιπολιών, ανάμεσα στον αντιπλοίαρχο Γ. Ζέπο και τον βρετανό αντιπλοίαρχο Μπαίκερ.[34] Κατά τη διάρκεια της περιπολίας αυτής παρουσιάσθηκε μια σειρά βλαβών με αποτέλεσμα να αναγκασθεί το υποβρύχιο να επιστρέψει άμεσα στην Αλεξάνδρεια, όπου παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω των εκτεταμένων αναγκαίων επισκευών. Στις 8 Αυγούστου 1941 έπλευσε στο Πορτ Σάιντ για δεξαμενισμό και επανέπλευσε στην Αλεξάνδρεια στις 29 του ίδιου μήνα.[35]

9η πολεμική περιπολία, 18.09.-01.10.1941: Βόρεια Κρήτη, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Μετά την αναχώρηση του από την Αλεξάνδρεια το ΤΡΙΤΩΝ έφθασε στο τομέα περιπολίας του (βόρεια της Κρήτης) το βράδυ της 22ας Σεπτεμβρίου. Στις 08:30 της 24.9.1941 εντόπισε 12 ν.μ. βόρεια της Σούδας το ιταλικό σωστικό πλοίο CYCLOPS το οποίο συνοδευόταν από το ιταλ. τορπιλοβόλο CRISPI. Στην προσπάθεια του να επιτεθεί εντοπίστηκε από το CRISPI με αποτέλεσμα να καταδυθεί χωρίς να πραγματοποιήσει την επίθεση.[36][37] Τη νύχτα της 27.9.1941 και ενώ το πλοίο βρισκόταν καθ΄ οδόν προς την Αλεξάνδρεια, ξέσπασε πυρκαγιά στο μηχανοστάσιο η οποία όμως τέθηκε γρήγορα υπό έλεγχο. Αμέσως μετά την επιστροφή του υποβρυχίου στην Αλεξάνδρεια πραγματοποιήθηκε μια σειρά επισκευών με κύρια την επιδιόρθωση του πυροβόλου του οποίου ο στροφικός μηχανισμός είχε πάθει βλάβη στις 25.9.1941.

10η πολεμική περιπολία, 22.11.-30.11.1941: Νότια Κρήτη, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Στόχος της περιπολίας αυτής ήταν η αποβίβαση στη νότια Κρήτη (όρμος «Τσούτσουρα») ενός έλληνα οδηγού, τροφίμων, φαρμάκων και πολεμικού υλικού, και η παραλαβή οκτώ Ελλήνων και οκτώ Βρετανών. Κατά την επιστροφή του αποκαρφώθηκαν μερικοί νομείς του σκάφους με αποτέλεσμα αμέσως μετά τον κατάπλου του υποβρυχίου να οδηγηθεί για επισκευές και να παραμείνει δεξαμενισμένο μέχρι και την 7η Ιανουαρίου 1942.[38]

11η πολεμική περιπολία, 23.03.-04.04.1942: Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Χίος, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Το υποβρύχιο περιπόλησε στα Δωδεκάνησα και το ανατολικό Αιγαίο μέχρι το ύψος της Χίου χωρίς όμως να συναντήσει κάποιον πιθανό στόχο.

12η πολεμική περιπολία, 01.05.-21.05.1942: Μάλτα, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Στόχος της περιπολίας αυτής ήταν η μεταφορά υλικού και επιβατών στη Μάλτα λόγω του αποκλεισμού της νήσου από τις συνεχείς αεροπορικές επιδρομές οι οποίες δεν επέτρεπαν τον ανεφοδιασμό του με νηοπομπές επιφανείας. Κατά την επιστροφή του στην Αλεξάνδρεια μετέφερε οκτώ Βρετανούς και 18 άνδρες του πληρώματος του Υ/Β ΓΛΑΥΚΟΣ II (Υ-6), το οποίο είχε βυθιστεί από γερμανική αεροπορική επίθεση στις 4.4.1942 στο λιμάνι της Μάλτας.

13η πολεμική περιπολία, 06.06.-20.06.1942: Κεντρικό Αιγαίο, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Κατά την περιπολία αυτή το ΤΡΙΤΩΝ αποβίβασε μια ομάδα κομάντο και πολεμικό υλικό στην Κρήτη. Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τον έφεδρο βρετανό ταγματάρχη Τζέλικο (George Jellicoe), τον γάλλο ταγματάρχη Μπερζέ, πέντε Γάλλους στρατιώτες και τον έλληνα ανθυπολοχαγό Κ. Πετράκη.[39] Στις 10.06.1942 (επιχειρησιακή ώρα 20:00) και ενώ το ΤΡΙΤΩΝ περιπολούσε στο κεντρικό Αιγαίο, συνάντησε κοντά στη Σαντορίνη το ελληνικό πετρελαιοκίνητο ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ (20 ΚΟΧ) το οποίο και βύθισε με το πυροβόλο του.[40][41] Το ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ερχόταν από τη Σητεία της Κρήτης με προορισμό τον Πειραιά και ήταν έμφορτο με προϊόντα τα οποία επρόκειτο να πουληθούν στη μαύρη αγορά της Αθήνας. Στο πλοίο επέβαιναν 5 Έλληνες και 3 Ιταλοί στρατιώτες τους οποίους και παρέλαβε το Υ/Β.[42][43] Στις 13 Ιουνίου (επιχειρησιακή ώρα 13:30) και βρισκόμενο το ΤΡΙΤΩΝ στην περιοχή του Καφηρέα, επιτέθηκε με το πυροβόλο του ενάντια στο επιταγμένο ελληνικό πετρελαιοκίνητο ΙΩΑΝΝΗΣ (Νηολόγιο Σάμου 30, 117 ΚΟΧ). Κατά τη διάρκεια της επίθεσης εμφανίστηκε και ένα δεύτερο ελληνικό πετρελαιοκίνητο στο οποίο επιτέθηκε με το πυροβόλο του ρίχνοντας τρις βολές. Λόγω της εμπλοκής του πυροβόλου το Υ/Β δεν μπόρεσε να συνεχίσει την επίθεση με αποτέλεσμα να επιστρέψει στον αρχικό του στόχο τον οποίο και βύθισε εμβολίζοντας τον.[44][45][46] Μετά την ανάκριση των ναυαγών του πρώτου πετρελαιοκίνητου διαπιστώθηκε ότι μετέφερε 210 τόνους άνθρακα για τον γερμανικό στρατό κατοχής από την Κύμη προς τον Πειραιά.[43][44] Επιστρέφοντας το υποβρύχιο στη βάση του κόμισε χρήσιμες πληροφορίες για τα δρομολόγια των γερμανικών δρομολογίων μεταξύ Κύμης και Πειραιά, καθώς και πληροφορίες για τα εγκατεστημένα από αυτούς παράκτια πυροβολεία. Μετά την επιστροφή του το υποβρύχιο ακολούθησε στις αρχές Ιουλίου τον ελληνικό στόλο κατά την αποχώρηση του από την Αλεξάνδρεια λόγω της επικείμενης κατάληψης της από τη γερμανική στρατιά της βόρειας Αφρικής (βλ. Afrikakorps). Το υποβρύχιο εγκαταστάθηκε με ένα μέρος του ελληνικού στόλου στη Χάιφα της Παλαιστίνης, η οποία και έμελλε να αποτελέσει στη συνέχεια τη νέα βάση των ελληνικών υποβρυχίων στη Μέση Ανατολή.[47][48]

14η πολεμική περιπολία, 12.07.-13.07.1942: Τομπρούκ, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Επαμεινώνδας Κοντογιάννης. Στις 7.7.1942 το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε από τη Χάιφα με προορισμό την Αλεξάνδρεια για να παραλάβει προσωπικό και πολεμικό υλικό με σκοπό την εκτέλεση ειδικής επιχείρησης στις περιοχές Τομπρούκ και Μάρσα-Ματρούχ. Αναχώρησε από την Αλεξάνδρεια στις 12.7.1942 αλλά μετά τη θραύση του άξονα της αντλίας της αριστερής του μηχανής, αναγκάστηκε να επιστρέψει την επόμενη ημέρα και πάλι στην Αλεξάνδρεια όπου παρέμεινε για επισκευή μέχρι και την 20ή Ιουλίου. Στη συνέχεια το υποβρύχιο κατέπλευσε στη Χάιφα για να αναχωρήσει και πάλι στις 2.8.1942 με προορισμό το Σουέζ για την ολοκλήρωση των επισκευών του. Αμέσως μετά κατευθύνθηκε στο Πορτ Σάιντ όπου ανελκύθηκε για καθαρισμό της γάστρας του.[49]

Η 15η πολεμική περιπολία και το τέλος του Β.Π. Υ/Β Τρίτων[Σημ. 7] Επεξεργασία

Στις 10 Νοεμβρίου 1942 και με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Ε. Κοντογιάννη, το ΤΡΙΤΩΝ ξεκίνησε κατόπιν της Α/391 διαταγής του Α.Δ.Υ. για την 15η και τελευταία πολεμική του περιπολία. Το επιχειρησιακό του σχέδιο προέβλεπε την αποβίβαση ομάδας πέντε ελλήνων πρακτόρων και 340 κιλών πολεμικού υλικού και εφοδίων στη νοτιοανατολική ακτή της Εύβοιας και έπειτα την εκτέλεση πολεμικής περιπολίας στο κεντρικό Αιγαίο. Στις 16 Νοεμβρίου το ΤΡΙΤΩΝ έφτασε έξω από το ακρωτήριο Καφηρέας, αλλά λόγω θαλασσοταραχής ο κυβερνήτης του ανέβαλε την αποβίβαση για την επόμενη νύχτα πραγματοποιώντας εν τω μεταξύ σύντομη πολεμική περιπολία στην περιοχή. Κατά την επιχειρησιακή ώρα[Σημ. 8] 16:00 εντόπισε εχθρικό υδροπλάνο με αποτέλεσμα να καταδυθεί σε βάθος 30 μέτρων. Στις 16:20 αναδύθηκε σε περισκοπικό βάθος και διακρίνοντας κοντά στην Άνδρο εχθρική νηοπομπή αποφάσισε να της επιτεθεί. Η νηοπομπή κατευθυνόταν προς τα Δαρδανέλια και αποτελούνταν από το ρουμανικό ατμόπλοιο ALBA JULIA (πρώην CARL LEGIEN, 5.700 ΚΟΧ) και το ιταλικό CELENO (πρώην SAXOLEINE, 3.741 ΚΟΧ), τα οποία συνοδεύονταν από το αντιτορπιλικό HERMES (πρώην ελληνικό αντιτορπιλικό ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ) και δυο βοηθητικά ανθυποβρυχιακά, τα UJ-2101 (πρώην ελληνικό ναρκοθετικό ΣΤΡΥΜΩΝ, 325 τόνων, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Friedrich Vollheim[Σημ. 9]) και UJ-2102 (πρώην γιώτ BIRGITTA, 437 ΚΟΧ, του εφοπλιστή Ευγενίδη, κυβερνήτης υποπλοίαρχος Gero Kleiner).[50] Ο οπλισμός τους αποτελούνταν από πυροβόλα των 8,8 εκ., έκαστο, πολυβόλα των 3,7 εκ., βόμβες βυθού και ανθυποβρυχιακές συσκευές. Πλησιάζοντας η νηοπομπή προς το υποβρύχιο άλλαξε πορεία κατευθυνόμενη προς τα βορειοανατολικά, με αποτέλεσμα το ΤΡΙΤΩΝ να έχει καλύτερη θέση για την πραγματοποίηση της επίθεσης. Στις 16:30 και από απόσταση 5.500 μ. το ΤΡΙΤΩΝ επιτέθηκε στη νηοπομπή εξαπολύοντας μια τορπίλη κατά του ουραγού πλοίου (ALBA JULIA) η οποία όμως δεν βρήκε τον στόχο της.[50][51][52][53][54] Σύμφωνα με τη μεταπολεμική έκθεση μάχης (1946) του κυβερνήτη του ΤΡΙΤΩΝ, Ε. Κοντογιάννη, η τορπίλη έπληξε το ALBA JULIA χωρίς όμως αυτό να επιβεβαιώνεται από τις πρωτογενείς και ιδιαίτερα έγκυρες αρχειακές ιστορικές πηγές.[55][56][57] Επειδή οι υπόλοιπες τορπίλες ήταν ρυθμισμένες για μικρότερες αποστάσεις και ο χρόνος δεν επαρκούσε για μεταβολή της ρύθμισης τους, εξαπολύθηκε μόνο μια τορπίλη ενάντια στον στόχο.

Το UJ-2102, το οποίο είχε εντοπίσει το ΤΡΙΤΩΝ ήδη από τις 16:10 σε απόσταση 1.400 μέτρων από αυτό, παρέμεινε στην περιοχή χωρίς να ακολουθήσει τη νηοπομπή η οποία συνέχισε τη βόρεια πορεία της υπό τη διοίκηση του αντιτορπιλικού HERMES. Το UJ-2102 ξεκίνησε την πρώτη του επίθεση στις 16:40 με 13 βόμβες βυθού ρυθμισμένες για βάθη 70-125 μ.. Στις 17:00 πραγματοποίησε δεύτερη επίθεση με 11 βόμβες βυθού οι οποίες δεν κατάφεραν να προκαλέσουν καμία σημαντική βλάβη στο υποβρύχιο το οποίο κατάφερε να κινηθεί βόρεια με σκοπό να εξέλθει από το στενό του Κάβο Ντόρο. Μετά την επίθεση αυτή αχρηστεύθηκε η ανθυποβρυχιακή συσκευή του UJ-2102 με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να εντοπίσει το υποβρύχιο. Τρεις περίπου ώρες αργότερα μετά την πρώτη επίθεση, στις 19:35, η βλάβη της συσκευής διορθώθηκε με αποτέλεσμα ο κυβερνήτης του UJ-2102, υποπλοίαρχος Gero Kleiner, να εντοπίσει και πάλι το ΤΡΙΤΩΝ σε απόσταση τριών χιλιομέτρων και να κατευθυνθεί προς αυτό ακολουθώντας πορεία ζιγκ-ζαγκ, καταφέρνοντας να αποφύγει με τον τρόπο αυτό μια ακόμα τορπίλη που εξαπέλυσε εναντίον του το υποβρύχιο.[58] Στις 20:05 ακολούθησε η τρίτη επίθεση του UJ-2102 με 13 βόμβες βυθού οι οποίες κατάφεραν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές στο ΤΡΙΤΩΝ. Αν και το υποβρύχιο είχε δεχτεί καίριο πλήγμα παρέμενε διαχειρίσιμο και προσπάθησε και πάλι να διαφύγη. Στην προσπάθεια του αυτή προδόθηκε από τις κηλίδες ορυκτέλαιου και πετρελαίου που αναδύονταν στην επιφάνεια, λόγω των ρηγμάτων που είχαν προκληθεί από τις βόμβες βυθού στις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων του υποβρυχίου, με αποτέλεσμα να είναι συνεχώς αντιληπτό από το UJ-2102. Στις 20:30 το ανθυποβρυχιακό ξεκίνησε την τέταρτη επίθεση του ρίχνοντας άλλες 12 βόμβες βυθού οι οποίες προκάλεσαν νέες σοβαρές και καίριες ζημιές στο υποβρύχιο, με αποτέλεσμα να μην έχει πλέον δυνατότητα χειρισμού. Ανάμεσα σε άλλα αχρηστεύθηκαν τα πηδάλια βάθους και διευθύνσεως, τα βαθύμετρα, οι αντλίες, αχρηστεύθηκε η γυροσκοπική πυξίδα και χαλάρωσαν οι σφιγκτήρες των καθόδων.[59] Στις 21:00 το ΤΡΙΤΩΝ ανήλθε σε περισκοπικό βάθος με σκοπό να προσανατολισθεί, καθώς χωρίς πυξίδα είχε χάσει το ακριβές στίγμα του. Τη στιγμή αυτή αντελήφθη το ανθυποβρυχιακό να κατευθύνεται εναντίον του με μεγάλη ταχύτητα. Καταδύθηκε τότε και πάλι σε βάθος 30 μέτρων όπου δέχτηκε μια ακόμα επίθεση με 9 βόμβες βυθού. Από την επίθεση αυτή αχρηστεύθηκε ο δεξιός κινητήρας του υποβρυχίου, κατέπεσε ο άξονας της αριστερής μηχανής, έσπασαν οι κοχλίες στήριξης των μηχανών, σφηνώθηκαν τα πρυμναία πηδάλια βάθους και άρχισε να εκλύεται χλώριο από τις βρεγμένες συστοιχίες. Για τον κυβερνήτη του ΤΡΙΤΩΝ στη δυσμενή αυτή θέση υπήρχαν δυο επιλογές: Να αναδυθεί και να παραδοθεί ειρηνικά ή να αναδυθεί και να πολεμήσει. Προτίμησε τη δεύτερη.

Στις 22:00, πεντέμισι ώρες μετά την πρώτη επίθεση, ο κυβερνήτης του ΤΡΙΤΩΝ, Ε. Κοντογιάννης, διέταξε ανάδυση και «εξόρμηση δια πυροβόλου» κατά του ανθυποβρυχιακού. Φτάνοντας στην επιφάνεια άνοιξε την καταπακτή του πυργίσκου και βγήκε ο ίδιος πρώτος με το περίστροφο στο χέρι. Με το άνοιγμα της καταπακτής όμως άρχισε να μπαίνει νερό από την ανοικτή κάθοδο και προς στιγμή οι άντρες που ακολουθούσαν έκλεισαν την καταπακτή. Ο κυβερνήτης μόνος έξω από το σκάφος άδειασε το περίστροφο του πυροβολώντας κατά του UJ-2102 και προσπάθησε να φθάσει στο πυροβόλο των 10 εκ. για να ρίξει με αυτό. Το ανθυποβρυχιακό σάρωσε τη στιγμή αυτή το ΤΡΙΤΩΝ με τα πυροβόλα και τα πολυβόλα του, εμβολίζοντας το ταυτόχρονα από τη δεξιά του πλευρά. Ο κυβερνήτης Ε. Κοντογιάννης έχασε τις αισθήσεις του από τον κλονισμό και έπεσε στη θάλασσα ενώ η ομοχειρία επιφανείας, η οποία είχε εν τω μεταξύ εξέλθει στο κατάστρωμα, άνοιξε πυρ με τα πολυβόλα της ενάντια στο UJ-2102. Η απόσταση ανάμεσα στα δυο σκάφη ήταν γύρω στα 40 με 80 μέτρα και οι επιβαίνοντας σε αυτά έβαλαν εκτός των πυροβόλων και των πολυβόλων, με φορητά όπλα και χειροβομβίδες. Ο πυργίσκος του υποβρυχίου ήταν διάτρητος και φλεγόταν. Στις 22:14 το UJ-2102 βάλλοντας με όλα του τα όπλα κατευθύνθηκε με μεγάλη ταχύτητα εμβολίζοντας για μια ακόμα φορά το ΤΡΙΤΩΝ. Μετά τον εμβολισμό αυτόν άρχισε η εγκατάλειψη του υποβρυχίου. Από τους επιζώντες του πληρώματος 28 παραδόθηκαν ή συλλέχθηκαν αναίσθητοι, συμπεριλαμβανομένου και του υποπλοίαρχου Κοντογιάννη, ενώ οι Νικόλαος Μαρουλάς (Αρχικελευστής ηλεκτρολόγος) και Δ. Παπαδημητρίου (Δίοπος ηλεκτρολόγος)[60] διέφυγαν κολυμπώντας προς την Εύβοια όπου βρήκαν καταφύγιο στο χωριό Θυμιανή διαφεύγοντας στη συνέχεια προς τη Μέση Ανατολή.[61][62] Όλα τα μέλη της ομοχειρίας του υποβρυχίου σκοτώθηκαν, μαζί τους και ο ύπαρχος του ΤΡΙΤΩΝ, υποπλοίαρχος Αντώνης Δανιόλος. Ο ανθυποπλοίαρχος Χρήστος Σολιώτης, ο οποίος είχε παραμείνει τελευταίος στο υποβρύχιο, αφού άνοιξε τα εξαεριστικά για να το βυθίσει γρηγορότερα και να μην πέσει στα χέρια του εχθρού, πήδηξε στη θάλασσα όπου συνάντησε τον υποκελευστή Δ. Κακανδρή και τον βοήθησε να παραμείνει στην επιφάνεια μέχρι να συλλεχθούν από λέμβο του UJ-2102. Ο Κακανδρής είχε χάσει κατά τη διάρκεια της μάχης το ένα του πόδι και παρέμενε με δυσκολία στην επιφάνεια.[63] Στις 22:35 το ΤΡΙΤΩΝ, έχοντας πάρει κλίση από τη συνεχή εισροή νερού, βυθίστηκε στο ενδεικτικό στίγμα 38° 07´ Β και 24° 39´ Α παίρνοντας μαζί του τους σωρούς των 24 νεκρών του. Ήταν το τρίτο ελληνικό υποβρύχιο που βυθιζόταν εν ώρα μάχης μετά τον ΠΡΩΤΕΑ και τον ΓΛΑΥΚΟ.

Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι έλαβαν κάθε δυνατή περίθαλψη από τον κυβερνήτη και το πλήρωμα του γερμανικού ανθυποβρυχιακού UJ-2102.[64] Μετά την ανάκριση τους στον Πειραιά μεταφέρθηκαν στο στρατιωτικό στρατόπεδο αιχμαλώτων «MARLANG», κοντά στη Βρέμη, όπου και παρέμειναν μέχρι την απελευθέρωση τους από τον συμμαχικό στρατό στις 28 Απριλίου 1945. Αμέσως μετά τη μάχη και ενώ το πλήρωμα του γερμανικού ανθυποβρυχιακού συνέλεγε τραυματισμένα μέλη του πληρώματος του ΤΡΙΤΩΝ, αφαίρεσε από το βυθιζόμενο υποβρύχιο την πολεμική του σημαία την οποία και παρέδωσε στον κυβερνήτη του UJ-2102. Η πολεμική σημαία του ΤΡΙΤΩΝ παρέμεινε στα χέρια του κυβερνήτη του UJ-2102, υποπλοιάρχου Gero Kleiner, ως πολεμικό ενθύμιο μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου 1972 όπου και την παρέδωσε σε ειδική τελετή στη σχολή ναυτικού Mürwik, στο Flensburg-Mürwik της Γερμανίας, στον πλωτάρχη Ιωάννη Μανιάτη όταν ο τελευταίος πήγε για να παραλάβει το νεότευκτο υποβρύχιο ΤΡΙΤΩΝ II, το οποίο ναυπηγήθηκε κατά παραγγελία της Ελλάδας από τη σύμμαχη πλέον Ο.Δ. της Γερμανίας. Η πολεμική σημαία του ΤΡΙΤΩΝ βρίσκεται σήμερα εκτεθειμένη στη βάση υποβρυχίων του ναυστάθμου της Σαλαμίνας.

Πίνακας επιθέσεων του Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ
α/α Όνομα πλοίου Τύπος Εθνικότητα Ημερομηνία Εκτόπισμα Κατάληξη Επιβεβαίωση
1 BEILUL Υποβρύχιο Ιταλική 5/1/1941 697 τόνων Όχι Ναι
2 CARNIA Ατμόπλοιο Ιταλική 16/3/1941 5.451 ΚΟΧ Βύθιση Ναι
3 ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Πετρελαιοκίνητο Ελληνική (υπό επίταξη) 10/6/1942 20 ΚΟΧ Βύθιση Ναι
4 ΙΩΑΝΝΗΣ Πετρελαιοκίνητο Ελληνική (υπό επίταξη) 13/6/1942 117 ΚΟΧ Βύθιση Ναι
5 Άγνωστο Πετρελαιοκίνητο Ελληνική (υπό επίταξη) 13/6/1942 150 ΚΟΧ Πλήγμα Ναι
6 ALBA JULIA Ατμόπλοιο Ρουμανική 16/11/1942 5.700 ΚΟΧ Όχι Ναι
Σύνολο (επιβεβαιωμένων): 5.588 ΚΟΧ
Πίνακας απωλειών του ΤΡΙΤΩΝ[65][66][67]
α/α Όνομα Βαθμός[Σημ. 10] και Ειδικότητα
01 Αντώνιος Δανιόλος Υποπλοίαρχος - Ύπαρχος
02 Κωνσταντίνος Άννινος Ανθυποπλοίαρχος
03 Βασίλειος Σταράκης Σημαιοφόρος μηχανικός
04 Πέτρος Μπιντέρης Κελευστής τορπιλητής
05 Νικόλαος Παυλάκης Κελευστής μηχανικός
06 Ιωάννης Γεδεών Ναύτης νοσοκόμος[Σημ. 11]
07 Μιχαήλ Γεδεών Ναύτης ηλεκτρολόγος
08 Βύρων Γιαλούρης Δίοπος τηλεγραφητής
09 Δημήτριος Κακανδρής Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος[Σημ. 12]
10 Αντώνιος Κούσουλας Υποκελευστής Β΄ αρμενιστής
11 Ιωάννης Κύβελος Δίοπος σηματωρός
12 Νικόλαος Μεραντζής Δίοπος τορπιλητής
13 Θρασύβουλος Μπάγιος Υποκελευστής Β΄ τορπιλητής
14 Χρήστος Μπακιρτζής Δίοπος αρμενιστής
15 Παναγιώτης Παπαθανασίου Υποκελευστής Α΄ ηλεκτριστής
16 Κωνσταντίνος Πατριαρχέας Δίοπος μηχανικός
17 Αθανάσιος Σχοινάς Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος
18 Αντώνιος Τσιτσάκος Δίοπος μηχανικός
19 Γεώργιος Χαρίτος Δίοπος τορπιλητής
20 Α. Αθανασόπουλος Ιδιώτης επιβάτης
21 Γ. Παπανικολάου Ανθυποπλοίαρχος επιβάτης
22 Θ. Μαστρογιάννης Ναύτης (Διεύθυνση Ειδικών Δυνάμεων)
23 Lt.R.N. Karter Βρετανικός σύνδεσμος
24 Lt.R.N. Cole Βρετανικός σύνδεσμος
Σύνολο απωλειών: 24 άτομα
Πίνακας αιχμαλώτων του ΤΡΙΤΩΝ[68]
α/α Όνομα Βαθμός και Ειδικότητα
01 Επαμεινώνδας Κοντογιάννης Πλωτάρχης κυβερνήτης
02 Χρήστος Σολιώτης Ανθυποπλοίαρχος
03 Ιωάννης Κατσοπρίνης Αρχικελευστής μηχανικός
04 Ιωάννης Γκότσης Αρχικελευστής μηχανικός
05 Μιχαήλ Δασκαλάκης Αρχικελευστής μηχανικός
06 Ελευθέριος Κατσανεβάκης Αρχικελευστής τορπιλητής
07 Σπυρίδων Λαπατάς Κελευστής μηχανικός
08 Στυλιανός Γρυλλάκης Κελευστής τηλεγραφητής
09 Σπυρίδων Πατσουλίνης Κελευστής ηλεκτρολόγος
10 Νικόλαος Βαθής Κελευστής μηχανικός
11 Παναγιώτης Αθανασίου Υποκελευστής Α΄ τορπιλητής
12 Χαράλαμπος Μεσολωράς Υποκελευστής Α΄ ηλεκτρολόγος
13 Μιχαήλ Ορτζόγλου Υποκελευστής Α΄ σηματωρός
14 Νικόλαος Καλίτσης Υποκελευστής Α΄ τορπιλιτής
15 Παναγιώτης Κοκοράκης Υποκελευστής Β΄ αρμενιστής
16 Ηλίας Μελές Υποκελευστής Β΄ τορπιλιτής
17 Αναστάσιος Ευσταθίου Υποκελευστής Β΄ μηχανικός
18 Κωνσταντίνος Πατσαούρας Υποκελευστής Β΄ εσχαρεύς
19 Πέτρος Τσίγχας Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος
20 Γεώργιος Μπουρμπάκης Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος
21 Παναγιώτης Μπούρλος Υποκελευστής Β΄ τηλεγραφητής
22 Δημήτριος Περαθουράκης Υποκελευστής Β΄ μηχανικός
23 Νικόλαος Παλαιολούγκας Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος
24 Χριστ. Βακούλας Υποκελευστής Β΄ μηχανικός
25 Ιωάννης Φουντουλάκης Υποκελευστής Β΄ ηλεκτρολόγος
26 Νικόλαος Φράγκου Υποκελευστής Β΄ σηματωρός
27 Ευάγγελος Κολλίντζας Υποκελευστής Β΄ μηχανικός
28 Γεώγιος Κοσμίδης Ναύτης ηλεκρολόγος
Σύνολο αιχμαλώτων: 28 άτομα

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ Ν.Α.Π./1 = Ναυτική Αμυντική Περιοχή 1 (Δυτική Ελλάδα, έδρα Πάτρα)
  2. ↑ Α.Σ. = Αρχηγός Στόλου
  3. ↑ Περιοχή Ζ = Περιοχή περιπολίας μεταξύ των παραλλήλων 40° 20´ και 40° 40´ βόρεια και των εχθρικών ακτών
  4. ↑ Περιοχή Η = Περιοχή περιπολίας μεταξύ των παραλλήλων 41° 41´ και 41° 30´ βόρεια και των εχθρικών ακτών
  5. ↑ Α.Δ.Υ. = Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων
  6. ↑ ΚΟΧ = Κόροι Ολικής Χωρητικότητας, δείτε στο Χωρητικότητα πλοίου
  7. ↑ Οι πληροφορίες για τη μάχη του ΤΡΙΤΩΝ εναντίον του γερμανικού ανθυποβρυχιακού UJ-2102, προέρχονται από τις εξής πηγές: Φωκάς σ. 179-186, π.η. (πολεμικό ημερολόγιο) UJ-2102 (μικροφίλμ NARA), π.η. 21. UJ-Flottille (μ.φ. NARA), π.η. Admiral Ägäis (μ.φ. NARA)
  8. ↑ Υπήρχε μία ώρα διαφορά ανάμεσα στη γερμανική και στη συμμαχική «επιχειρησιακή ώρα». Η συμμαχική ήταν ίδια με την ώρα Γκρίνουιτς.
  9. ↑ Πρόκειται για το ανθυποβρυχιακό το οποίο στις 14.9.1943 βύθισε το Β.Π. Υ/Β ΚΑΤΩΝΗΣ (κυβ. Βασίλης Λάσκος) βόρεια της Σκιάθου.
  10. ↑ Με Β.Δ από 12/4/1943 τα 19 μέλη του πληρώματος που έχασαν τη ζωή τους προήχθησαν επ ανδραγανθία στον επόμενο βαθμό. Εδώ καταγράφονται με τον βαθμό πριν την προαγωγή τους
  11. ↑ Ο Λάχανος (σελ. 151) αναφέρει ότι είχε την ειδικότητα του ηλεκτρολόγου
  12. ↑ Ο Δαμβέργης (σελ. 117) αναφέρει ότι είχε την ειδικότητα του αρμενιστή

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Μασούρας (2007) σελ. 24[νεκρός σύνδεσμος]
  2. ↑ «Kriegsmarine Marinequadratkarte». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2013. 
  3. ↑ Mar. Qu. CK 9715, Naval Grid Calculator
  4. ↑ Proteus class, uboat.net
  5. ↑ «Φακάλου» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2013. 
  6. ↑ Στεφανάδης (2005) σ. 60
  7. ↑ Έκθεση του αντιπλοιάρχου Ηλία Τσουκαλά στο Φωκάς Α΄ (1953), σ. 25-27
  8. ↑ Έκθεση του αντιπλοιάρχου Ηλία Τσουκαλά στο Φωκάς Α΄ (1953), σ. 27
  9. ↑ 9,0 9,1 Φαγκρίδας (2005), σελ. 28
  10. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 82
  11. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 102
  12. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 104, 105
  13. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 191
  14. ↑ Φ.Σ.Σ. 11 (Φάκελος Συμπληρωματικών Στοιχείων) Ιστορική Υπηρεσία Πολεμικού Ναυτικού
  15. ↑ Φ.Σ.Σ. 16 (Φάκελος Συμπληρωματικών Στοιχείων) Ιστορική Υπηρεσία Πολεμικού Ναυτικού
  16. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 223
  17. ↑ Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ της 15.1.1941
  18. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 224
  19. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 225
  20. ↑ Δαμβέργης (1995) σ. 22
  21. ↑ Trento in Cina
  22. ↑ Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  23. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 252
  24. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 254, 255
  25. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 255
  26. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 255-256
  27. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 315
  28. ↑ Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  29. ↑ Φωκάς Α΄ (1953), σ. 318
  30. ↑ Ημερολόγιο Πολέμου 1940-1944, Τόμος ΣΤ σ. 184
  31. ↑ Διαταγή Υπουργείου Ναυτικών 11.4.1941, Αριθ. Πρωτ. Απορρ. 927, στο Οικονόμου (1947), σ. 6-8
  32. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 22
  33. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 26
  34. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 28
  35. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 64
  36. ↑ 24.09.1941 ADM 199/1152 - British Admiralty War Diaries WWII
  37. ↑ Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  38. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 68
  39. ↑ Έκθεση Κώνστα σ. 40
  40. ↑ Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  41. ↑ 10.06.1941 ADM 199/1152 - British Admiralty War Diaries WWII
  42. ↑ Ημερολόγιο Πολέμου 1940-1944, Τόμος ΙΒ σ. 164ε
  43. ↑ 43,0 43,1 Φωκάς Β΄ (1954), σ. 122
  44. ↑ 44,0 44,1 Ημερολόγιο Πολέμου 1940-1944, Τόμος ΙΒ σ. 164στ
  45. ↑ Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  46. ↑ 13.06.1942 ADM 199/1152 - British Admiralty War Diaries WWII
  47. ↑ Ημερολόγιο Πολέμου 1940-1944, Τόμος ΙΣΤ σ. 21
  48. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 133
  49. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 150
  50. ↑ 50,0 50,1 Alliierte U-Boot-Angriffe in Europa, Das Historische Marinearchiv
  51. ↑ KTB Admiral Ägäis, Αρχεία NARA
  52. ↑ KTB 21 UJ-Flottille, Αρχεία NARA
  53. ↑ KTB Marinegruppenkommando Süd, Αρχεία NARA
  54. ↑ Tesapsides (2010), σ. 36-39
  55. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 179, 181
  56. ↑ KTB UJ-2102 αρχεία NARA
  57. ↑ KTB 21. UJ-Flottille αρχεία NARA
  58. ↑ Tesapsides (2010), σ. 34
  59. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 181
  60. ↑ Δαμβέργης (1995), σ. 119
  61. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 185
  62. ↑ Verluste der griechischen Marine im Zweiten Weltkrieg
  63. ↑ Καββαδίας (1950), σ. 531
  64. ↑ Φωκάς Β΄ (1954), σ. 179, 185
  65. ↑ Δαμβέργης (1995), σ. 117-118
  66. ↑ Μασούρας (2007) σ. 30[νεκρός σύνδεσμος]
  67. ↑ Λάχανος (1991) σ. 150-151
  68. ↑ Δαμβέργης (1995), σ. 118

Πηγές Επεξεργασία

Αρχεία Επεξεργασία

Βιβλία και άρθρα Επεξεργασία

  • Δαμβέργης, Νικόλαος: (1995) Ο Σιωπηλός Πόλεμος - Η δράση των Ελληνικών Υποβρυχίων 1940-1944, Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, Αθήνα
  • Ιωαννίδου, Κρίστυ Εμίλιο: (2021) Η ζωή στα ελληνικά υποβρύχια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Αθήνα Historical Quest 978-618-5088-65-1
  • Καββαδίας, Επαμεινώνδας: (1950) Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα, Αθήνα
  • Κώνστας, Π: Έκθεση πλοιάρχου Βασιλικού Ναυτικού Π. Κώνστα ’Εκθεσις Πεπραγμένων Στολίσκου Υποβρυχίων από 25/4/42 μέχρι 5/4/43, Πολεμικό Ναυτικό, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Τμήμα Ιστορικού Αρχείου
  • Λάχανος Νικόλαος (1991). Δόξα και Δάφνες, Τιμητικές διακρίσεις που απονεμήθησαν εις το προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού κατά τον πόλεμο του 1940-1945, Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Αθήνα.
  • Μασούρας, Τιμόθεος: (2007). "Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ (Υ-5)", στο Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας, Αφιέρωμα Η δράση των ελληνικών υποβρυχίων[νεκρός σύνδεσμος], Τεύχος 60, σσ. 24 30, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2007, έκδ. Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος
  • Οικονόμου, Δ.: (1947) Τα πεπραγμένα του Βασιλικού Ναυτικού από της 10 μέχρι της 27 Απριλίου 1941, Εκδοτικός οίκος Ν. Αλικιώτης και Υιοί, Αθήνα
  • Παΐζης–Παραδέλλης, Κωνσταντίνος: (1980) Τα Πλοία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού 1830 - 1979, Εκδόσεις ΓΕΝ, Αθήνα
  • Στεφανάδης Αδάμ (2005). "Υ6 ΓΛΑΥΚΟΣ. Η ιστορία του ατυχέστερου ελληνικού υποβρυχίου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο", περιοδικό Πόλεμος και Ιστορία, τεύχος 84, Μάιος 2005, σσ. 60-69, εκδ. Επικοινωνίες α.ε.
  • Tesapsides, Byron: (2010) Die Kriegsmarine in der Ägäis im zweiten Weltkrieg (1941-1944), Thessaloniki
  • Φακάλου, Αικατερίνη: Τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1828-2000, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Τμήμα Ιστορικού Αρχείου
  • Φαγκρίδας Ανάργυρος (2005). "Υποβρύχιο "Τρίτων". Η δράση και το ηρωικό τέλος", περιοδικό Ναυτική Ιστορία, τευχ. 1, Ιανουάριος-Μάρτιος 2005, σσ. 26-37, Εκδόσεις Περισκόπιο.
  • Φωκάς, Δημήτριος: (1953). Έκθεσις επί της δράσεως του Β. Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1944, τόμος Α΄: Από της προπολεμικής περιόδου μέχρι της καταλήψεως της Ελλάδος (27 Απριλίου 1941), Εκδόσεις Ιστορικής Υπηρεσίας του Β.Ν.
  • Φωκάς, Δημήτριος: (1954). Έκθεσις επί της δράσεως του Β. Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1944, τόμος Β΄ : Από της αποδημίας του Στόλου μέχρι της απελευθερώσεως της Ελλάδος (Απρίλ. 1941-Οκτώβρ. 1944), Εκδόσεις Ιστορικής Υπηρεσίας του Β.Ν.

Ιστοσελίδες Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τρίτων_(υποβρύχιο_Υ-5)&oldid=10500538"