Τραμ Θεσσαλονίκης
Το Τραμ Θεσσαλονίκης (ή αλλιώς Τροχιόδρομος Θεσσαλονίκης) ήταν μέσο μαζικής μεταφοράς που λειτούργησε στην Θεσσαλονίκη από το 1893 έως το 1957.
| Τροχιόδρομος Θεσσαλονίκης | |||
|---|---|---|---|
| Πληροφορίες | |||
| Ιδιοκτησία | Εταιρεία Τροχιοδρόμου και Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης (Γαλλικά: Compagnie de Tramways et d' Éclairage Électrique de Salonique) (1912-1957) | ||
| Περιοχή | Θεσσαλονίκη | ||
| Είδος | Τροχιόδρομος | ||
| Γραμμές | 3 (στη μέγιστη λειτουργία του) | ||
| Σταθμοί | 46 (στο σύνολο της λειτουργίας του)[1][2] | ||
| Λειτουργία | |||
| Έναρξη λειτουργίας | 8/5/1893 | ||
| Παύση λειτουργίας | 21/7/1957 | ||
| Διαχειριστής | Ε.Τ.Η.Θ. | ||
| Τεχνικά χαρακτηριστικά | |||
| Μέση ταχύτητα | 15-20 χλμ./ώρα | ||
| |||
Το ιππήλατο τραμ
ΕπεξεργασίαΤην πρωτοβουλία για την κατασκευή και λειτουργία του ιππήλατου τραμ είχε ένας δραστήριος κτηματίας, ο Αχμέτ Χαμντί Μπέης (τουρκικά: Ahmet Hamdi Bey), που στη συνέχεια εκλέχθηκε και Δήμαρχος. Η κύρια γραμμή ήταν 5,5 χλμ. (Εξοχών-Πλατεία Ολύμπου)[3] και άλλες δύο διακλαδώσεις (η μία Λιμήν-Παλαιός Σιδηροδρομικός Σταθμός) γύρω στα 4,5 χλμ. . Το τραμ αρχίζει να λειτουργεί στις 8 Μαΐου 1893 ενώ τα επίσημα εγκαίνια γίνονται στις 28 Μαΐου 1893.
Το 1895 η γραμμή θα φτάσει μέχρι το Ντεπώ (Βασιλίσσης Όλγας 231, Νέστορος Τυπά και Μερκουρίου, Στάση ΟΑΣΘ Γέφυρα), όπου και θα μεταφερθούν οι εγκαταστάσεις, η αποθήκη των οχημάτων, οι στάβλοι και τα γραφεία της εταιρείας. Ο σχεδιασμός τους αποδίδεται στον αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι (ιταλικά: Pietro Arrigoni).
Οι βασικές γραμμές των ιππηλατών τραμ αφορούσαν τις διαδρομές 1.Αποθήκη - Λευκός Πύργος - Νίκης - Τελωνείον (Πλατεία Ελευθερίας) και 2 Σιδηροδρομικός Σταθμός Ανατολικών Σιδηροδρόμων ή Μπεχτσινάρι - Εγνατία - Λευκός Πύργος - Αποθήκη, υπήρχε η γραμμή σύνδεσης Εγνατίας με Νίκης και η γραμμή Τελωνείου με 26ης Οκτωβρίου.
Το ηλεκτροκίνητο τραμ
ΕπεξεργασίαΣτις 14 Απριλίου 1908 ξεκινούν να λειτουργούν τα ηλεκτροκίνητα τραμ. Πρόκειται για τραμ αμερικανικής και βελγικής κατασκευής για 35 επιβάτες το καθένα: 30 οχήματα Westinghouse και 25 οχήματα της Ateliers Métallurgiques, με δύο κινητήρες της ACEC το καθένα.
Στις 16 Απριλίου 1912, η οθωμανική κυβέρνηση υποχρεώνει την Εταιρεία Ηλεκτροφωτισμού να ενοποιηθεί με την Εταιρεία Τροχιοδρόμων, για να δημιουργηθεί η Εταιρίας Τροχιοδρόμων Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης (Ε.Τ.Η.Θ.). Τα κεφάλαια της Εταιρείας είναι βελγικά και έδρα της οι Βρυξέλλες. Ήδη οι τροχιοδρομικοί έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν συνδικαλιστική δράση. Οι κινητοποιήσεις των τροχιοδρομικών στην Θεσσαλονίκη θα αποτελέσουν πρότυπο και για άλλους κλάδους, αφού θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν την υλοποίηση πολλών αιτημάτων τους.
Το δίκτυο των γραμμών που χρησιμοποίησε τελικά το ηλεκτροκίνητο τραμ δεν ξεπερνά εκείνο του ιππήλατου. Έτσι, οι βασικές γραμμές για αρκετά χρόνια θα παραμείνουν οι εξής:
α) Ντεπώ - Βασιλίσσης Όλγας - Λευκός Πύργος - Παραλία - Πλατεία Ελευθερίας
β) 1. Ντεπώ - Βασιλίσσης Όλγας - Εθνικής Αμύνης - Εγνατία - Βαρδάρη/Πύλη Αξιού/Πλατεία Ιωάννου Μεταξά, που διακλαδωνόταν μετά για Παλαιό Σταθμό ή συνέχιζε για Μπεχτσινάρι.
Γύρω στο 1930 οι γραμμές ήταν:
- Ντεπώ-Ανδρούτσου-Βενιζέλου-Τσιμισκή
- Νοσοκομείου Χιρς-Σιδηροδρομικού Σταθμού
- Νοσοκομείου Χιρς-Κήπου Πριγκίπων
- 25ης Μαρτίου-Συνοικισμού Χαριλάου
- Πλατείας Λευκού Πύργου-Συντριβάνι[4]
Οι εστρωμένες οδοί όπου κινήθηκε το τραμ ήταν οι εξής: Αγίου Μηνά, Δημοκρατίας (μετέπειτα Βασιλίσσης Όλγας), Εθνικής Αμύνης, Εγνατία, Βενιζέλου, Τσιμισκή, 25ης Μαρτίου, Νίκης.
Η κρατικοποίηση και η συρρίκνωση δρομολογίων
Επεξεργασία- Από τις 2/2/1917 έως το 1925 λειτούργησε η στρατιωτική γραμμή Μίκρας, η οποία ξεκινούσε από το Λιμάνι και μέσω Νίκης, Στρατού, Κωνσταντινουπόλεως, Αλλατίνι, ΟΑΣΘ Φοίνικα, ΑΣΠ κατέληγε στην Μίκρα.
- Το Ελληνικό Κράτος αναγκάζεται δύο φορές (1919 και 1924) να επιτάξει την Ε.Τ.Η.Θ., μιας και τα παράπονα των πολιτών διογκώνονται. Τα κινητήρια οχήματα που κυκλοφορούσαν και με δεύτερο ρυμουλκούμενο όχημα αυξάνονται σε 50.
- Το 1924 η εταιρεία αναλαμβάνει την εκμετάλλευση της νέας γραμμής Ντεπώ - 25ης Μαρτίου - Χαριλάου.
- Υποχρεώνεται, ακόμη, να κατασκευάσει μια νέα γραμμή 2,5 χιλιομέτρων από το Σιντριβάνι στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο, που λειτουργεί από την 1/7/1926[5]. Την ίδια χρονιά καταργείται η γραμμή της παραλίας και το τραμ μεταφέρεται μέσω Διαγωνίου στην Τσιμισκή (6 Μαρτίου 1927, εγκαίνια γραμμής Τσιμισκή) και μέχρι τη Βενιζέλου.
- Εν τέλει, στις 27 Σεπτεμβρίου 1940, ο Ιωάννης Μεταξάς αναγκάζεται να εξαγοράσει την εταιρεία. Στο κράτος παραδίδονται 102 οχήματα τραμ (τα 51 ρυμουλκά) και η Κρατική Εκμετάλλευση Τροχιοδρομικών Θεσσαλονίκης (Κ.Ε.Τ.Θ.) είναι γεγονός, ενώ ο τομέας φωτισμού περιέρχεται στη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η.).
Η κατάργηση του τραμ
ΕπεξεργασίαΤο 1957 καταργείται και ξηλώνεται το τραμ με απόφαση του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, στα πλαίσια της παγκόσμιας αντί-τραμ τάσης της τότε εποχής. Στις 21 Ιουλίου 1957[9] εκτελούνται τα τελευταία δρομολόγια των γραμμών Ντεπώ (Αποθήκη)-Χαριλάου-Λεωφόρος Στρατού-Εγνατία-Πλατεία Βαρδαρίου και 25ης Μαρτίου-Χαριλάου. Οι γραμμές ξηλώθηκαν και προκρίθηκε η μονοπωλιακή διαχείριση των συγκοινωνιών από τα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, επί κυβερνήσεως Κ. Γ. Καραμανλή, χωρίς να δρομολογηθούν τα τρόλεϊ[10] στη θέση των τραμ, όπως έγινε στην Αθήνα.
Προτάσεις επαναφοράς
Επεξεργασία
Από τη δεκαετία του 2000 και μετά, έχουν εκφραστεί αρκετές σκέψεις για την επαναφορά του τραμ στη Θεσσαλονίκη, είτε μέσω του Στρατηγικού Σχεδίου Υποδομών-Μεταφορών (2011), είτε μέσω της Γενικής Κυκλοφοριακής Μελέτης Θεσσαλονίκης (2000),[11] χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί ποιες γραμμές θα πραγματοποιηθούν. Μεγάλες πιθανότητες έχει η υλοποίηση μέσω ΣΔΙΤ.[12] Ορισμένες επίσημες προτάσεις:
- Πρόταση Δήμου Θεσσαλονίκης 2024: Διαδρομή συμπληρωματική με το μετρό: ΚΤΕΛ Μακεδονία-Γιαννιτσών ή Μοναστηρίου-Πολυτεχνείου-Τσιμισκή-Όλγας-Εθνικής Αντιστάσεως-Αεροδρόμιο Μακεδονία [13]
- Master Plan 2020: Διαδρομές και στάσεις: Σταθμός Υπεραστικών Λεωφορείων Μακεδονία - Επταπύργιο:[14] Η διαδρομή θα έχει αφετηρία το Σταθμό Μακεδονία και κατευθυνόμενη μέσω των οδών Δενδροποτάμου-28ης Οκτωβρίου-Ακριτών-Δαβάκη-Διγενή-Επταπυργίου θα καταλήγει στο Επταπύργιο. Θα ενώνει το Σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων με τους μελλοντικούς σταθμούς του προαστιακού σιδηροδρόμου στην αερογέφυρα της Δενδροποτάμου, και του μετρό: Μενεμένη και Παύλου Μέλα. Κορδελιό - Ευκαρπία:[15] Εναλλακτικά του τραμ Δυτικού τόξου, αναφέρθηκε η διαδρομή που θα ενώνει τους μελλοντικούς σταθμού μετρό σε Εύοσμο/Κορδελιό και Ευκαρπία, εξυπηρετώντας της περιοχές Κορδελιού, Ευόσμου, Ηλιούπολης, Σταυρούπολης και Ευκαρπίας. ΝΣΣ - Φοίνικας:[16] Η διαδρομή θα εκτελείται στους άξονες Τσιμισκή-Βασ. Όλγας και/ή Μητροπόλεως-Μεγ. Αλεξάνδρου και μέσω της Εθνικής Αντιστάσεως θα καταλήγει στον Φοίνικα.
- Μελέτη ΣΑΣΘ 2014: Τον Ιούνιο του 2014 διαμορφώθηκε η τελική πρόταση του ΣΑΣΘ που προέβλεπε τρεις γραμμές με (μελλοντικές) ανταποκρίσεις με άλλα μέσα σταθερής τροχιάς: Γραμμή Α. ΚΤΕΛ Μακεδονία - Μυτιληναίικα - Κωλέττη - ΝΣΣΘ (Μετρό/Προαστιακός) - Δικαστήρια - Σαλαμίνος - Αριστοτέλους -Ι.Μητρόπολη - ΧΑΝΘ - Γ'ΣΣ - Πανεπιστήμιο (Μετρό) - Παπάφη (Μετρό) - Άνω Τζουμαγιάς - Γήπεδο Τούμπας - Πολυγνώτου-Σταγειρίτη - Κωνσταντινοπολίτικα - Ελαιώνες.[17] Γραμμή Β. ΧΑΝΘ - Δημαρχείο - Φάληρο - Σχολή Τυφλών - Μπότσαρη - Ανάληψη - Γεωργίου - Μαρτίου - Γέφυρα - Νομαρχία (Μετρό) -Βυζάντιο - Στρατόπεδο - Στρατόπεδο 2 - Νοσοκομείο Άγιος Παύλος - Αμαξοστάσιο ΟΑΣΘ - Μίκρα (Μετρό). Γραμμή Γ. ΝΣΣΘ (Κοινός Σταθμός με Γραμμή 1, Μετρό/Προαστιακός) - Νεάπολη (Δραγουμάνου) - Καφαντάρη - ΥΜΑΘ - Άγιος Δημήτριος -Νοσοκομείο Γ.Γεννηματάς - ΑΧΕΠΑ - Ιβανώφειο - Πανεπιστήμιο (Μετρό).[18]
- Τραμ Νοσταλγίας: Υπάρχει πρόθεση της ΓΑΙΑΟΣΕ σε συνεργασία με κίνηση πολιτών με επικεφαλής τον πρώην ευρωβουλευτή και δημοτικό σύμβουλο Θεσσαλονίκης Μιχάλη Τρεμόπουλο, περί συντήρησης των δύο εναπομείναντων συρμών του τραμ στο αμαξοστάσιο του Ντεπώ και ενδεχόμενη ενεργοποίηση τους σε γραμμή νοσταλγικού ενδιαφέροντος, κατά τα πρότυπα του Πέραν Κωνσταντινουπόλεως.[19]
Συμπληρωματικά μέσα μεταφοράς
Επεξεργασία- Τελεφερίκ (2034): Κατά το 2015 υπήρξε ανεπιτυχής συνεργασία του Δήμου Θεσσαλονίκης με πρωτοβουλία του αντιδήμαρχου Ανδρέα Κουράκη[20] και της ΔΕΘ για την ανάπτυξη συστήματος τελεφερίκ με την εξής γραμμή: 1. Πάρκο ΧΑΝΘ - Θέατρο Δάσους.[21][22] Το 2024 επαναφέρθηκε το σενάριο αυτό για την ίδια σύνδεση με ορίζοντα το 2034.[23]
- Θαλάσσια συγκοινωνία: Στο ΣΒΑΚ Θεσσαλονίκης προβλέπεται η επαναλειτουργία μέχρι το 2028 της θαλάσσιας συγκοινωνίας με την εξής διαδρομή: Λιμάνι - Δημαρχείο - Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης - Αρετσού - Αεροδρόμιο Μακεδονία - Νέοι Επιβάτες.[24]
Χάρτες
Επεξεργασία
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Στάσεις Τραμ Θεσσαλονίκης: Ντεπώ, Ρήγα Φεραίου, Μαρτίου (25ης Μαρτίου & Όλγας), Γεωργίου, Ανάληψη, (Πλατεία Μ.)Μπότσαρη, Ανδρούτσου, Μισραχή (Β.Όλγας 44), Εμπορική Σχολή Κωνσταντινίδου (σημερινή Σχολή Τυφλών), Φάληρο (Όλγας & Παρασκευοπούλου), Ευζώνων, ΔΕΘ, Λευκός Πύργος, Διαγώνιος, Αγίας Σοφίας (επί της Τσιμισκή), Αριστοτέλους, Τσιμισκή, Νοσοκομείο Χιρς (νυν Ιπποκράτειο), Διάκου, Παρασκευοπούλου, Αγίας Τριάδος, Ευζώνων (επί της Κωνσταντινουπόλεως), Στρατηγείο, Γυμναστήριον Άρεως, Πυροσβεστείον, Γ' Δημοτικόν Ιατρείον, Συντριβάνι (στάση 8), Καμάρα (στάση 9), Βασιλέως Πέτρου, Αγίας Σοφίας (επί της Εγνατίας), Λουτρά Καπάν (στάσις 12), Βενιζέλου (υποχρεωτική στάσις, νούμερο 15 προπολεμική και 13 κατοχική), Κολόμβου (στάση 14), Πύλη Βαρδαρίου, Γέφυρα 26ης Οκτωβρίου, Υγειονομική Αποθήκη, Κήπος Πριγκήπων, Αρχή 25ης Μαρτίου, Θερμοπυλών, Φαρμακείον Δημητρίου Γιαγτζόγλου, Μαρασλή 68, Κεντρική Πλατεία Χαριλάου, Πάρκον Χαριλάου, Παλαιός Σιδηροδρομικός Σταθμός, Πλατεία Ελευθερίας, Ξενοδοχείο Splendid (νυν Mediterranian Hotel Palace) και Δημαρχία
- ↑ Οι τροχιόδρομοι Θεσσαλονίκης, Βόλου και Καρλοβασίων Σάμου Εκδότης: Μουσείο Φωτογραφίας "Χρήστος Καλεμκερής" Δήμου Καλαμαριάς
- ↑ To Tραμ ένα κινητό τενεκετζίδικο στις ράγες της παλιάς Θεσσαλονίκης
- ↑ Οδηγός της Ελλάδος 1930 Εκδόσεις Πυρσού Α.Ε.
- ↑ Mακεδονία 1/7/1926 σελίς 2
- ↑ «Ο Κ.Καραμανλής αφαιρεί τις τροχιοδρομικές γραμμές του τραμ Θεσσαλονίκης το 1954, thessaloniki.photos». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2021.
- ↑ 29.10.2019, Από το ξήλωμα του τραμ μέχρι τα αρχαία του μετρό Θεσσαλονίκης, Γιάννης Α. Μυλόπουλος, efsyn.gr
- ↑ Τα συνεργεία του Υπουργείου Δημοσίων Έργων ξηλώνουν τις γραμμές του τραμ και ασφαλτοστρώνουν τη λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, ενώ προχωρούν και σε έργα εξωραϊσμού της πλατείας Βαρδαρίου.
- ↑ Eφημερίς Μακεδονία Τρίτη 23 Ιουλίου 1957 Kατηργήθησαν τα τραμ εις όλας τας γραμμάς
- ↑ Υπήρξε μελέτη του 1957 για τη Θεσσαλονίκη, για τις εξής γραμμές τρόλεϊ: Γραµµή Ι (Νέος Σιδηροδροµικός Σταθµός – Χαριλάου) και Γραµµή ΙΙ (Νέος Σιδηροδροµικός Σταθµός – Αποθήκη). Επίσης, προέβλεπε οχήµατα 100 θέσεων και δροµολόγια με συχνότητα µικρότερης των 3 λεπτών, ωστόσο το αρμόδιο υπουργείο μεταφορών υπήρξε αρνητικό για την προοπτική αυτή
- ↑ «Προτάσεις της ΓΚΜΘ 2000» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ Προγραμματισμός στα μεγάλα έργα μεταφορών της επόμενης δεκαετίας[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Σπύρος Βούγιας: Ως τέλος του χρόνου το σχέδιο για το τραμ Θεσσαλονίκης - Πού θα κινείται Ο Δήμος θα αναζητήσει κονδύλια και από την EE
- ↑ «Αγγελιοφόρος:Δυο γραμμές τραμ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ «Αγγελιοφόρος:Δυο γραμμές τραμ στο σχεδιασμό των αρμοδίων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2012.
- ↑ Τα ΝΕΑ: τραμ και θαλάσσια συγκοινωνία στη Θεσσαλονίκη
- ↑ Στην Α' φάση διαβούλευσης του ΣΒΑΚ Θεσσαλονίκης προβλεπόταν το τμήμα από Παπάφη έως Ελαιώνες
- ↑ Η Θεσσαλονίκη θα αποκτήσει και τραμ - Όλες οι στάσεις και οι διαδρομές που θα κάνει
- ↑ Ιστορικά τραμ «παραδομένα» στην εγκατάλειψη
- ↑ Τελεφερίκ ανήγγειλε ο Ανδρέας Κουράκης
- ↑ ΠΟΙΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΡΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΕΦΕΡΙΚ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2019.
- ↑ Μπορεί στη Θεσσαλονίκη να γίνει τελεφερίκ; Οι δυσκολίες του εγχειρήματος
- ↑ «ΣΒΑΚ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΕΔΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2019.
Πηγές
Επεξεργασία- Μιχάλης Τρεμόπουλος, Το τραμ της Σαλονίκης, Εφημ. Καθημερινή, Ένθετο "7 Ημέρες", 06/03/2005.
- Ιστολ. Urban Politics, Δημόσιες Συγκοινωνίες και Αστικές Εξαρτήσεις, 15/10/2010.
- Ιστοσ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης-Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης, 1870-1920: Εξωραϊστικά έργα της πόλης, [Σημειώσεις μαθήματος: Νέες τεχνολογίες και διδακτική της ιστορίας, Διδάσκουσα: Μαρία Ρεπούση, Περίοδος: 1999-2000.]
- Ιστοσ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης-Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Ιστορία της πόλης της Θεσσαλονίκης, 1870-1920: Συγκοινωνίες στην πόλη, [Σημειώσεις μαθήματος: Νέες τεχνολογίες και διδακτική της ιστορίας, Διδάσκουσα: Μαρία Ρεπούση, Περίοδος: 1999-2000.]