Τσούγκρισμα αβγών

Το τσούγκρισμα αβγών είναι παραδοσιακό πασχαλινό παιχνίδι σε πολλές χριστιανικές χώρες, ενώ στην Ελλάδα γίνεται περισσότερο ως έθιμο ή παράδοση, παρά ως ανταγωνιστικό παιχνίδι ή διαγωνισμός, δεν έχει δηλαδή τόση σημασία το ποιος παίκτης ή παίκτρια κερδίζει.

Δύο αγόρια τσουγκρίζουν αβγά στη Γερμανία.

Το κόκκινο αβγό είναι το νικητήριο σε αυτή τη φωτογραφία.

Το παιχνίδι είναι απλό: Δύο άνθρωποι κρατούν από ένα σφιχτά βρασμένο αβγό και ο ένας κτυπά με οποιαδήποτε από τις δύο κορυφές του αβγού του την κορυφή του αβγού που κρατά ο άλλος. Κερδίζει όποιος σπάσει το κέλυφος (τσόφλι) του αβγού του άλλου χωρίς να σπάσει το κέλυφος του δικού του αβγού. Καθώς συμβαίνει με οποιοδήποτε άλλο παιχνίδι, παρατηρούνται περιπτώσεις ζαβολιάς: έχουν αναφερθεί βαμμένα αβγά από ξύλο, τσιμέντο, αλάβαστρο, ακόμα και από μάρμαρο.

Ιστορία

Το αβγό αποτελούσε σύμβολο αναγεννήσεως ήδη από την αρχαιότητα, και υιοθετήθηκε από τους πρώτους Χριστιανούς ως σύμβολο της Αναστάσεως του Χριστού την Κυριακή του Πάσχα.

Κατά τον Μεσαίωνα, τσούγκρισμα αβγών γινόταν ευρύτατα το Πάσχα στην Ευρώπη. Αναφέρεται ότι είχε ιδιαιτέρως μεγάλη σημασία τον 14ο αιώνα στον εορτασμό του Πάσχα στο Ζάγκρεμπ. Μια λαογραφική μελέτη αναφέρει μια καταγραφή τσουγκρίσματος αβγών από τις αρχές του 15ου αιώνα στην Πολωνία.

Στη Βόρεια Αμερική, στο αποικιακό Νέο Άμστερνταμ τον 17ο αιώνα, το «ράγισμα των αβγών» λέγεται ότι πρωτοέγινε από τους Γιόναθαν και Μίχαελ Ντάυ μια Δευτέρα του Πάσχα και ο νικητής κράτησε δικά του αμφότερα τα αβγά. Αργότερα, κατά τους χρόνους της Αμερικανικής Επαναστάσεως, το τοπικό έθιμο ήταν να βάφονται τα αβγά με αιματόξυλο ώστε να παίρνουν ένα πορφυρό χρώμα, πράξη που ο Άνμπουρυ παρατήρησε ότι τους έδινε «μεγάλη αντοχή». Ο Τόμας Άνμπουρυ (Thomas Anbury) ήταν νεαρός Βρετανός αξιωματικός, που ταξίδεψε πολύ ως αιχμάλωτος πολέμου των επαναστατών κατά την Αμερικανική Επανάσταση. Βρισκόταν κοντά στο Φρέντερικ Τάουν του Μέριλαντ στις 11 Ιουλίου 1781, όταν σημείωσε ότι το έθιμο του τσουγκρίσματος αβγών ήταν κυρίαρχο εκεί (εκτός δηλαδή της εποχής του Πάσχα).

Στις 29 Μαρτίου 1933 μια εφημερίδα της Βαλτιμόρης, η Evening Sun, αφιέρωσε τη στήλη του αρχισυντάκτη στην περιγραφή της ατμόσφαιρας, της τελετουργίας και τεχνικών για το παιχνίδι. Το ίδιο και η κυριακάτικη έκδοση (Sunday Sun) της 17ης Απριλίου 1949 (στις «καφέ σελίδες»).

Μέχρι σήμερα το «ράγισμα των αβγών» (egg cracking) διοργανώνεται κάθε Πάσχα από τη φιλανθρωπική οργάνωση «Saint Nicholas Society της Πόλεως της Νέας Υόρκης» στον ετήσιο Πασχαλινό Χορό της.

Διαγωνισμός στην Αγγλία και στις ΗΠΑ

Στην Αγγλία το παιχνίδι παίζεται μεταξύ πολλών ζευγών διαγωνιζομένων, που συγκρούουν επανειλημμένα τις μυτερές άκρες των αβγών τους, μέχρι που το ένα αβγό να ραγίσει. Ο «συνολικός» νικητής είναι εκείνος του οποίου το αβγό έχει σπάσει τα περισσότερα κελύφη άλλων αβγών. Στη «Λέσχη κρίκετ και συναναστροφής του Πήτερλη» (Peterlee Cricket And Social Club) στην Κομητεία Ντέραμ της βόρειας Αγγλίας διεξάγεται το «Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Τσουγκρίσματος Αβγών» (egg-jarping championships) κάθε Κυριακή του Πάσχα από το 1983. Τα έσοδα από την εκδήλωση δωρίζονται στο φιλανθρωπικό ίδρυμα «Macmillan Cancer Support».

Σε πολλά μέρη στη Λουιζιάνα των ΗΠΑ το τσούγκρισμα αβγών είναι ένα σοβαρό διαγωνιστικό γεγονός. Η κωμόπολη Μάρκσβιλ ειδικότερα ισχυρίζεται ότι υπήρξε η πρώτη που το κατέστησε επίσημη εκδήλωση, το 1956. Κατά το παρελθόν, μερικοί μεταχειρίζονταν αβγά φραγκόκοτας, τα οποία έχουν σκληρότερα κελύφη. Σήμερα το τσούγκρισμα αβγών φραγκόκοτας αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία στον διαγωνισμό. Η προετοιμασία για αυτόν έχει αναχθεί σε σοβαρή ασχολία. Μετά από μελέτες γνωρίζουν ποιες φυλές ορνίθων γεννούν αβγά με σκληρότερα κελύφη και ποια εποχή. Τα κοτόπουλα πρέπει να τρέφονται με τροφές πλούσιες σε ασβέστιο και να ασκούνται πολύ. Το σωστό βράσιμο των αβγών του διαγωνισμού συνιστά επίσης σοβαρό ζήτημα. Υπάρχει επίσης στους κανονισμούς η πρόβλεψη ότι οι νικητές πρέπει να ξεφλουδίζουν και να τρώνε τα αβγά τους, προκειμένου να αποδείξουν ότι δεν είναι ψεύτικα.

Σε άλλες χώρες

Στο κρατίδιο Ασάμ της βορειοανατολικής Ινδίας το παιχνίδι υπάρχει χωρίς να έχει σχέση με το Πάσχα, παρά μόνο εν μέρει χρονική. Αποκαλείται Koni-juj (Koni = αβγό, Juj = μάχη) και διεξάγεται ετησίως την ημέρα του Γκόρου Μπίχου («Ημέρα των βοοειδών») της εορτής Ρονγκάλι Μπίχου, που εορτάζεται στα μέσα Απριλίου, αλλά και κατά το Μπογκάλι Μπίχου τον Ιανουάριο.

Στην Κροατία, καθώς ο καθένας παίρνει ένα αβγό για να το τσουγκρίσει, χρησιμοποιούνται τόσο βαμμένα, όσο και άβαφα αβγά. Τσουγκρίζονται όλα τα αβγά, μέχρι που να ανακηρυχθεί νικητής ο τελευταίος με αβγό που δεν έχει σπάσει, ο οποίος σε μερικές περιπτώσεις κερδίζει και χρηματικό ποσό.

Στην Ολλανδία το παιχνίδι αποκαλείται eiertikken. Παιδιά μπαίνουν στη σειρά με καλάθια βαμμένων αβγών και επιχειρούν να σπάσουν τα αβγά του καλαθιού κάποιου άλλου. Πρέπει να τσουγκρίζουν αβγά του ίδιου χρώματος με το δικό τους.

Στη Ρουμανία οι επισκέπτες σε ένα σπιτικό τσουγκρίζουν κόκκινα αβγά με εκείνο που κρατά ο νοικοκύρης και ανταλλάσσουν τα ρουμανικά αντίστοιχα των φράσεων «Χριστός ανέστη!» και «Αληθώς ανέστη!» Το πρόσωπο που διατηρεί το αβγό του άθραυστο λέγεται ότι θα έχει τη μακρότερη ζωή.

Οι Χριστιανοί στη Βουλγαρία έχουν παρόμοια παράδοση. Ενήλικες και παιδιά αδιακρίτως παίρνουν από ένα αβγό ο καθένας και μετά περιφέρονται κτυπώντας το αβγό κάποιου άλλου. Πιστεύεται ότι ο νικητής θα έχει την καλύτερη υγεία κατά το συγκεκριμένο έτος.

Οι Ρωμαιοκαθολικοί διαφόρων εθνοτήτων στην Κεντρική Ευρώπη αποκαλούν την παράδοση epper, μάλλον από τη γερμανική λέξη Opfer = «προσφορά» και συνεκδοχικώς «θυσία».

Οι Ρουθήνιοι έχουν παράδοση να κυλούν τα αβγά, σε ένα παιχνίδι που αποκαλείται čokatisja. Παιδιά κυλούν αβγά στα λιβάδια σαν βώλους, ή τα τσουγκρίζουν. Αν ένα αβγό σπάσει, τότε ανήκει στο παιδί που το έσπασε με το δικό του αβγό.

Στην Ελλάδα το τσούγκρισμα των αβγών γίνεται πάντοτε με βαμμένα, πασχαλινά αβγά, από μεγάλους και παιδιά αδιακρίτως. Πριν από την κατανάλωσή τους, ιδιαίτερα στο πασχαλινό τραπέζι, ο καθένας διαλέγει το δικό του αβγό και το τσουγκρίζει με αυτό άλλου, συχνά ανταλλάσσοντας τις φράσεις «Χριστός ανέστη!» και «Αληθώς ανέστη!», ή ευχόμενοι «χρόνια πολλά». Αυτός που έχει το αβγό που δεν έσπασε, το τσουγκρίζει στη συνέχεια με το αβγό τρίτου και ούτω καθεξής, μέχρι να αναδειχθεί αυτός που έχει το πιο ισχυρό αβγό. Το τσούγκρισμα γίνεται περισσότερο ως έθιμο ή παράδοση, παρά ως ανταγωνιστικό παιχνίδι ή διαγωνισμός, δεν έχει δηλαδή μεγάλη σημασία το ποιος παίκτης ή παίκτρια κερδίζει και συνήθως σχεδόν καμιά σημασία. Χαρακτηριστική στιγμή του εθίμου στην πασχαλινή επικαιρότητα είναι το τσούγκρισμα των αβγών των πολιτικών αρχηγών, οι οποίοι περνούν την ημέρα του Πάσχα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Σε αυτή την περίπτωση (η οποία συνήθως απαθανατίζεται με τηλεοπτική κάλυψη), ο εκάστοτε πολιτικός αρχηγός τσουγκρίζει αβγά με πολλούς από το στρατιωτικό προσωπικό.

Οι Αρμένιοι αποκαλούν το έθιμο havgtakhagh (հաւկթախաղ) στη δυτική αρμενική διάλεκτο και dzvakhagh (ձվախաղ) στην ανατολική αρμενική διάλεκτο, όροι που σημαίνουν αμφότεροι «αβγοπαίχνιδο».

Στους Εβραίους

Στην ιουδαϊκή παράδοση, τα σφιχτά βρασμένα αβγά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Δείπνου του Πάσχα, αλλά όχι βαμμένα. Προς το τέλος των αναγνώσεων των θρησκευτικών κειμένων, που γίνονται κατά παράδοση σε αυτό το δείπνο, τα αβγά μοιράζονται στους προσκεκλημένους, οι οποίοι μερικές φορές τα τσουγκρίζουν όπως οι Χριστιανοί.