Τροπικός κυκλώνας

Το «Τυφώνας» ανακατευθύνει εδώ. Για το ον της ελληνικής μυθολογίας, δείτε: Τυφών.

Τροπικός κυκλώνας ή τυφώνας και στον Βόρειο Ατλαντικό hurricane, ονομάζεται στη Μετεωρολογία ένα σύστημα θύελλας με κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως μάτι του κυκλώνα. Το όνομα του φαινομένου υπογραμμίζει την προέλευσή τους, από την τροπική ζώνη, και την κυκλωνική (περιστροφική) φύση τους.

Ο κυκλώνας Φλόρενς από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, στις 12 Σεπτεμβρίου 2018. Φαίνονται το κεντρικό μάτι του τυφώνα, ο δακτύλιος γύρω από το μάτι όπου πνέουν οι ισχυρότεροι άνεμοι, γνωστός ως το τοίχωμα του ματιού, και οι ζώνες βροχής.

Ο Τυφώνας Κατρίνα σε φωτογραφία της NASA στις 28 Αυγούστου 2005.

Τα συστήματα αυτά δημιουργούνται πάνω από θερμούς ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά ποτέ πάνω από στεριές, και όταν φτάνουν σε ψυχρότερα νερά ή στη στεριά, διαλύονται. Παράγουν βαριές καταιγίδες και εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους και αποτελούν τους μεγαλύτερους μετεωρολογικούς κινδύνους των ναυτιλλομένων στις τροπικές θάλασσες, καθώς και των πληθυσμών των παράκτιων περιοχών που πλήττονται από αυτά.

Στους μετεωρολογικούς χάρτες οι τροπικοί κυκλώνες παριστάνονται με κλειστές ισοβαρείς καμπύλες, όπως και οι σπανιότεροι εξωτροπικοί κυκλώνες (που δημιουργούνται εκτός τροπικής ζώνης) και που γενικότερα λέγονται υφέσεις, αλλά με εντονότερες βαροβαθμίδες. Γενικά οι τροπικοί κυκλώνες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως τεράστιας κλίμακας σίφωνες ή ανεμοστρόβιλοι, με ανοδική συνιστώσα.

Ιδιότητες

Τριδιάστατη απεικόνιση της δομής των τροπικών κυκλώνων, στην οποία το ύψος έχει αυξηθεί κατά πολύ, ώστε να είναι πιο εμφανής η ροή των ανέμων (τα βέλη) γύρω από το «μάτι». Διακρίνονται και οι ζώνες βροχής (rain bands).

Τριδιάστατη απεικόνιση της δομής των τροπικών κυκλώνων.

1. Η διάμετρος των τροπικών κυκλώνων είναι συνήθως μικρότερη των 800 χιλιομέτρων, σε αντίθεση με τις υφέσεις που φθάνουν συνήθως τα 1.800 χιλιόμετρα. Γενικότερα όμως, η διάμετρός τους κυμαίνεται από 100 έως 2.000 χιλιόμετρα.
2. Οι άνεμοι των τροπικών κυκλώνων πνέουν από την περιφέρεια προς το κέντρο, και στο βόρειο ημισφαίριο αντίθετα της φοράς των δεικτών του ωρολογίου, ενώ στο νότιο ημισφαίριο σύμφωνα με αυτή, λόγω της δύναμης Κοριόλις.
3. Το σύστημα των καταιγίδων σχηματίζει διαδοχικές ομόκεντρες κυκλικές ζώνες με έντονη βροχόπτωση, γνωστές ως ζώνες βροχής (rain bands).
4. Επίσης, το σύστημα των καταιγίδων περιστρέφεται γύρω από ένα κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως μάτι του τυφώνα (eye of the hurricane). Η διάμετρος του ματιού συνήθως κυμαίνεται από 20 έως 40 μίλια / 30 έως 64 χιλιόμετρα (αν και έχουν καταγραφεί ακραία ρεκόρ από 3 έως 370 χιλιόμετρα). Στο μάτι επικρατεί άπνοια ή πνέουν ασθενείς άνεμοι, μαζί με ηλιοφάνεια ή αστροφεγγιά.
5. Σχηματίζουν, γύρω από το κεντρικό μάτι, διαδοχικές ομόκεντρες κυκλικές ζώνες ολοένα και φθίνουσας, όσο προχωράμε προς τα έξω, ταχύτητας των ανέμων.
6. Οι ισχυρότεροι άνεμοι του κυκλώνα πνέουν πάντα στον δακτύλιο γύρω από το μάτι, το λεγόμενο τοίχωμα του ματιού (eyewall).
7. Για να καταγραφεί επισήμως ως τυφώνας, πρέπει η σταθερή ταχύτητα των ισχυρότερων ανέμων (στο eyewall γύρω από το κεντρικό μάτι) να είναι μεγαλύτερη ή ίση με 74 mi/h (118 km/h), δηλαδή να φτάσει τα 12 Μποφόρ. Αν είναι από 8 έως 11 Μποφόρ (39 - 73 mi/h ή 63 - 117 km/h), τότε καταγράφεται ως τροπική καταιγίδα (tropical storm), ενώ αν είναι έως 38 mi/h (62 km/h), τότε καταγράφεται ως τροπική ύφεση (tropical depression) ή απλώς βαρομετρικό χαμηλό.
8. Η ατμοσφαιρική πίεση που παρατηρείται στο κέντρο τους (στο μάτι του τυφώνα) πέφτει κάτω από τα 980 mbar, αν και στους πιο ακραίους της Κατηγορίας 5, το ανώτατο επίπεδο στην κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον, πέφτει κάτω από τα 920 mbar.
9. Συνοδεύονται από ιδιαίτερα πυκνή νέφωση, καταρρακτώδεις βροχές και βαριές καταιγίδες. Οι κακοκαιρίες αυτές μπορεί να είναι μεν μεγάλης έντασης, αλλά όμως μικρότερης σχετικά έκτασης των υφέσεων (των εξωτροπικών).

Δημιουργία

Το πώς ακριβώς δημιουργούνται οι τροπικοί κυκλώνες δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστό και εξακολουθεί να αποτελεί θέμα τρέχουσας επιστημονικής έρευνας. Θεωρείται πάντως βέβαιο ότι απαιτείται μεγάλη αστάθεια της ατμόσφαιρας και η ύπαρξη πολύ θερμού αλλά και υγρού αέρα. Ενώ 6 παράγοντες φαίνεται να είναι γενικά αναγκαίοι, τροπικοί κυκλώνες μπορεί περιστασιακά να αναπτυχθούν χωρίς να πληρούν όλες τις ακόλουθες προϋποθέσεις.

Τα ισοθερμικά βάθη με θερμοκρασία νερού 26 °C στις 1 Οκτωβρίου 2006.

1. Θερμοκρασίες νερού τουλάχιστον 26,5 °C (79,7 °F) που φτάνουν σε βάθος τουλάχιστον 50 μέτρων (160 ποδών). Όταν τα νερά του ωκεανού φτάνουν τέτοιες θερμοκρασίες, προκαλούν επαρκή αστάθεια στην υπερκείμενη ατμόσφαιρα ώστε να τροφοδοτήσει μεταφορά θερμότητας και συστήματα καταιγίδων.
2. Ταχεία ψύξη με το ύψος, η οποία επιτρέπει την απελευθέρωση της θερμότητας από συμπύκνωση, η οποία ενισχύει τον τροπικό κυκλώνα.
3. Έντονη υγρασία, ιδιαίτερα στα χαμηλότερα προς μεσαία στρώματα της Τροπόσφαιρας. Όταν υπάρχουν μεγάλες ποσότητες υγρασίας στην ατμόσφαιρα, οι συνθήκες είναι οι πλέον ευνοϊκές για την ανάπτυξη τέτοιων διαταραχών.
4. Σχετική ήρεμη ατμόσφαιρα, χωρίς έντονες αλλαγές της διεύθυνσης και ταχύτητας των ανέμων που θα «έσπαζαν» τον τυφώνα, καθώς θα παρεμπόδιζαν την κυκλική (κυκλωνική) κυκλοφορία της θύελλας.
5. Οι τροπικοί κυκλώνες γενικά σχηματίζονται πάνω από 555 χιλιόμετρα (345 μίλια) ή 5 βαθμούς γεωγραφικού πλάτους μακριά από τον ισημερινό, καθώς η απόσταση αυτή επιτρέπει στη δύναμη Coriolis να κατευθύνει τους ανέμους προς το κέντρο χαμηλής πίεσης και να δημιουργήσει την κυκλική κυκλοφορία.
6. Επίσης, ένας τροπικός κυκλώνας υπό διαμόρφωση, χρειάζεται και ένα προϋπάρχον σύστημα διαταραγμένων καιρικών συνθηκών, κοινώς σύστημα θύελλας, αν και, όπως προαναφέρθηκε, χωρίς έντονες αλλαγές της διεύθυνσης και ταχύτητας των ανέμων, ώστε να μην παρεμποδιστεί η περιστροφική κίνηση. Πρακτικώς, αν δεν υπάρχει περιστροφή, δεν πρόκειται να αναπτυχθεί κυκλώνας.

Περιοχές ανάπτυξης

Χάρτης περιοχών που πλήττονται από τροπικούς κυκλώνες.

  Τροπικοί κυκλώνες που έχουν επηρεάσει αυτά τα έθνη / περιοχές.

  Τόσο τροπικοί κυκλώνες, όσο και εξωτροπικά υπολείμματα τροπικών κυκλώνων έχουν επηρεάσει αυτές τις περιοχές.

  Εξωτροπικά υπολείμματα τροπικών κυκλώνων έχουν επηρεάσει αυτές τις περιοχές.

Γενικότερα οι τροπικοί κυκλώνες αρχίζουν να εκδηλώνονται, κατά κανόνα, εκατέρωθεν της ζώνης των τροπικών νηνεμιών, αποκαλούμενη διεθνώς «ντόλντραμς» (doldrums). Πρόκειται για τη ζώνη μεταξύ των γεωγραφικών παραλλήλων 7° και 15° τόσο σε βόρειο γεωγραφικό πλάτος όσο και σε νότιο.

Κυρίως δημιουργούνται στα μέσα πλάτη από 20° και 35°, ενώ αντιθέτως στη ζώνη του Ισημερινού (+/- 5° γύρω από τον Ισημερινό) δεν δημιουργούνται, επειδή η δύναμη Κοριόλις που δημιουργεί την κυκλική κυκλοφορία και κατευθύνει τους ανέμους προς το κέντρο χαμηλής πίεσης, τείνει προς το μηδέν.

Οι κυκλώνες που επηρεάζουν τις περιοχές του Ειρηνικού, Βορείου Ατλαντικού και Νοτίου Ινδικού εντοπίζονται στην αρχή στο δυτικό τμήμα τους. Πάντως έχουν σημειωθεί και εξαιρέσεις, όπως στον Βόρειο Ατλαντικό κατά τη διάρκεια Αυγούστου και Σεπτεμβρίου να συμβαίνει εκδήλωση τροπικού κυκλώνα κοντά στο Πράσινο Ακρωτήριο.

Μήνες ανάπτυξης

Χάρτης των μηνών κορύφωσης της περιόδου των τροπικών κυκλώνων, ανά περιοχή. Επίσης, δίνονται και οι συνήθεις τροχιές τους, καθώς και οι επιφανειακές θερμοκρασίες των ωκεανών, κατά τις επικίνδυνες περιόδους.

Οι τροπικοί κυκλώνες, κατά βάση, είναι φαινόμενα των θερινών και φθινοπωρινών μηνών για κάθε ημισφαίριο. Στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ως εποχή των τυφώνων (hurricane season) θεωρείται επισήμως η περίοδος από την 1 Ιουνίου έως τις 30 Νοεμβρίου, με την πλέον επικίνδυνη περίοδο έξαρσης από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τον Σεπτέμβριο. Στατιστικώς η χρονική στιγμή αιχμής / κορύφωσης της περιόδου των τυφώνων του Ατλαντικού είναι στις 10 Σεπτεμβρίου.

Στον βορειοανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό, έχουν μεγαλύτερη περίοδο έξαρσης, αλλά παρόμοια εποχική βάση με τον Ατλαντικό. Στον βορειοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό μάλιστα, διαρκούν σχεδόν όλο το έτος, με την πλέον επικίνδυνη περίοδο έξαρσης στις αρχές Σεπτεμβρίου και το ελάχιστο της δραστηριότητας τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο.

Στον βόρειο Ινδικό Ωκεανό, συμβαίνουν από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο, με δύο επικίνδυνες περιόδους έξαρσης κατά την εναλλαγή των Μουσώνων, δηλαδή τους μήνες Μάιο και Νοέμβριο.

Στο νότιο ημισφαίριο, το λεγόμενο έτος των τροπικών κυκλώνων αρχίζει να μετράει στις 1 Ιουλίου και η λεγόμενη εποχή των τυφώνων ξεκινάει στις 1 Νοεμβρίου και φτάνει έως τα τέλη Απριλίου, με την πλέον επικίνδυνη περίοδο έξαρσης από τα μέσα Φεβρουαρίου έως τις αρχές Μαρτίου.

Γενικώς, είναι πολύ σπάνιο να εμφανιστούν στο βόρειο ημισφαίριο από Νοέμβριο μέχρι Ιούνιο και στο νότιο ημισφαίριο από μέσα Μαΐου μέχρι τον Νοέμβριο, επειδή οι θάλασσες έχουν τότε χαμηλές θερμοκρασίες.

Μήνες ανάπτυξης και μέσοι όροι αριθμού τροπικών καταιγίδων και κυκλώνων ανά έτος
Περιοχές ανάπτυξης	Έναρξη σεζόν	Λήξη σεζόν	Τροπικές καταιγίδες (39–73 μίλια/63–117 χλμ. την ώρα)	Τροπικοί κυκλώνες (≥74 μίλια/118 χλμ. την ώρα)	Τροπικοί κυκλώνες κατηγοριών 3, 4 και 5 (≥111 μίλια/178 χλμ. την ώρα)
Βορειοδυτικός Ειρηνικός	Απρίλιος	Ιανουάριος	26,7	16,9	8,5
Νότιος Ινδικός	Noέμβριος	Απρίλιος	20,6	10,3	4,3
Βορειοανατολικός Ειρηνικός	Μάιος	Noέμβριος	16,3	9,0	4,1
Βόρειος Ατλαντικός	Ιούνιος	Noέμβριος	10,6	5,9	2,0
Αυστραλία/Νοτιοδυτικός Ειρηνικός	Noέμβριος	Απρίλιος	9	4,8	1,9
Βόρειος Ινδικός	Απρίλιος	Δεκέμβριος	5,4	2,2	0,4

Εξέλιξη

Τροχιά

Χάρτης του συνόλου των τροχιών όλων των τροπικών κυκλώνων την περίοδο 1985 - 2006.

Οι τροπικοί κυκλώνες στο μεν βόρειο ημισφαίριο κινούνται κατ' αρχήν Δ. - ΒΔ. και στη συνέχεια στρέφουν κατά την ανάδρομο φορά (δηλαδή από Δ, ΒΔ, Β, ΒΑ) ενώ στο νότιο αρχικά κινούνται Δ.ΝΔ. και στη συνέχεια στρέφουν κατά την ορθή φορά (δηλαδή Δ, ΝΔ, Ν, ΝΑ) ακολουθώντας τροχιές μάλλον παραβολικές.

Σε ορισμένους πάλι συμβαίνει «διπλή ανακαμπύλωση» της τροχιάς, δηλαδή ένας κυκλώνας του νοτίου ημισφαιρίου ενώ κινείται προς Δ.ΝΔ. και στρέφεται φυσιολογικά προς Ν και ΝΑ. αυτός συνεχίζει να στρέφεται Α. ΒΑ. Β. με τελική κατεύθυνση Δ. ΒΔ. Αυτή η τροχιά λέγεται «τροχιά μετά κόμβου». Κάποιες φορές όμως, οι τροπικοί κυκλώνες κινούνται εντελώς ακανόνιστα, δημιουργώντας περίεργες ανακαμπυλώσεις.

Ταχύτητα μετατόπισης

Η μέση ταχύτητα μετατόπισης των κυκλώνων είναι συνήθως 10 κόμβοι και σπάνια 15. Ειδικότερα μετά την καμπή τους η ταχύτητά τους αυξάνεται στους 20 με 25 κόμβους. Πολύ σπάνια είναι η ταχύτητα των 40 κόμβων, που έχει όμως παρατηρηθεί ως μέγιστη. Μερικές φορές, τα Μέσα ενημέρωσης αναφέρουν για ταχύτητα μετατόπισης την ταχύτητα περιστροφής, με συνέπεια τη δημιουργία σύγχυσης στην κοινή γνώμη.

Έκταση

Οι ζώνες της ταχύτητας των ανέμων του Τυφώνα Κατρίνα, όταν είχε μόλις φτάσει στην ξηρά και έπληττε τη Νέα Ορλεάνη. Με κίτρινο απεικονίζεται η ζώνη με ανέμους 75 μιλίων / 120 χιλιομέτρων την ώρα, άρα σε όλη την περιοχή από το κίτρινο και προς τα μέσα (εκτός φυσικά από το μάτι) οι άνεμοι ήταν έντασης τυφώνα. Διακρίνονται επίσης (με τα εντονότερα χρώματα), τα πλέον επικίνδυνα τμήματα, με τους ισχυρότερους ανέμους: το λεγόμενο επικίνδυνο ημικύκλιο και το προπορευόμενο τμήμα του επικίνδυνου ημικυκλίου, στο οποίο οι άνεμοι πνέουν προς την πλευρά της τροχιάς, γνωστό ως το επικίνδυνο τεταρτοκύκλιο.

Η έκταση της περιοχής ενός τροπικού κυκλώνα διαφέρει από κυκλώνα σε κυκλώνα. Γενικότερα όμως, άνεμοι έντασης 7 μποφόρ ή λίγο ισχυρότεροι είναι αδύνατον να συναντηθούν σε ακτίνα 200 μιλίων (320 χιλιομέτρων) από το κέντρο του κυκλώνα. Παρομοίως, άνεμοι έντασης 8 μποφόρ είναι επίσης αδύνατον να σημειωθούν σε απόσταση μεγαλύτερη των 100 μιλίων (160 χιλιομέτρων) από το κέντρο του κυκλώνα και ειδικά σε πλάτη μικρότερα των 20° Β. ή Ν.

Αντίθετα άνεμοι έντασης 12 μποφόρ (τυφώνας) είναι πολύ πιθανοί σε απόσταση 75 μιλίων (120 χιλιομέτρων) από το κέντρο του κυκλώνα. Πάντως έχουν σημειωθεί και ριπαίοι άνεμοι με ταχύτητα 250 χιλιομέτρων την ώρα σε ακτίνα 50 μιλίων (80 χιλιομέτρων) από το κέντρο κυκλώνα. Γενικότερα η ακτίνα εξάπλωσης του κυκλώνα μεγαλώνει όσο μεγαλύτερο είναι το γεωγραφικό πλάτος στο οποίο και κινείται. Έτσι οι παραπάνω αποστάσεις διπλασιάζονται στα πλάτη των 35°, πλην όμως η ταχύτητα των ανέμων τους αρχίζει σταδιακά να μειώνεται.

Τελική διάλυση

Όταν ο τροπικός κυκλώνας ξεπεράσει πλάτη των 40° Β. ή Ν. χάνει γρήγορα ισχύ, υποβαθμίζεται σε τροπική καταιγίδα, αμέσως μετά σε βαρομετρικό χαμηλό και τελικώς διαλύεται. Αυτό συμβαίνει διότι οι θάλασσες είναι πολύ ψυχρότερες, άρα η εξάτμιση του νερού μειώνεται ραγδαία, με αποτέλεσμα να μην τροφοδοτείται πια με αρκετούς υδρατμούς.

Παρομοίως, αν φτάσει στην ξηρά, αρχίζει να χάνει ισχύ σε μόλις λίγες ώρες και διαλύεται πολύ σύντομα, για δύο λόγους:

• Επειδή η εξάτμιση του νερού είναι πολύ μικρότερη (κύρια αιτία) και
• Επειδή χάνει ενέργεια λόγω τριβών με την ξηρά, τόσο με την επιφάνεια, όσο και με αντικείμενα της στεριάς (δευτερεύουσα αιτία, χωρίς την πρώτη θα χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για να διαλυθεί).

Ορολογία μερών τροπικού κυκλώνα

Ιδιαίτερης σημασίας όροι αναφορικά με τους κυκλώνες, που ενδιαφέρουν κυρίως ναυτιλλομένους και αεροναυτιλλομένους, είναι οι ακόλουθοι:

• Επικίνδυνο ημικύκλιο (dangerous semi-circle) Ονομάζεται στο μεν Β. ημισφαίριο το δεξιό ημικύκλιο του κυκλώνα (σε σχέση με την τροχιά του), στο δε Ν. ημισφαίριο το αριστερό. Είναι πάντα το αντίθετο προς τον Ισημερινό. Συνεπώς αυτό βρίσκεται πάντα κατά τη διάβαση του σημείου καμπής στο εσωτερικό της τροχιάς. Η πλευρά αυτή είναι και η περισσότερο επικίνδυνη.
• Επικίνδυνο τεταρτοκύκλιο (dangerous quadrant): Ονομάζεται το προπορευόμενο τμήμα του επικίνδυνου ημικυκλίου στο οποίο οι άνεμοι πνέουν προς την πλευρά της τροχιάς. Αποτελεί το πλέον επικίνδυνο τμήμα του κυκλώνα.
• Χειριστό ημικύκλιο (navigable semi-circle): Ονομάζεται το έτερο και αντίθετο ημικύκλιο του επικίνδυνου ημικυκλίου.

Το «μάτι» του Τυφώνα Κατρίνα, όπως φωτογραφήθηκε από ένα WP-3D Orion της Εθνικής Ωκεανογραφικής και Ατμοσφαιρικής Υπηρεσίας, στις 28 Αυγούστου 2005.

Εκτός των παραπάνω όρων, στην περιγραφή ενός τροπικού κυκλώνα χρησιμοποιούνται και οι ακόλουθοι όροι:

• Τροχιά (του κυκλώνα) (path): Ονομάζεται η κατεύθυνση επί της οποίας μετατοπίζεται το κέντρο του κυκλώνα.
• Ίχνος (του κυκλώνα) (track): Ονομάζεται η ακολουθία των θέσεων της μετατόπισης του κυκλώνα.
• Σημείο καμπής ή ανακαμπύλωσης (vertex ή cod): Ονομάζεται το δυτικότερο σημείο τροχιάς που μετατοπίζεται ο κυκλώνας, πριν αλλάξει κατεύθυνση.
• Πεδίον διαταραχής ή πεδίο διατάραξης (storm field): Ονομάζεται η οριζόντια περιοχή (έκταση) όπου λαμβάνουν μέρος τα συνοδεύοντα φαινόμενα της διαταραχής.
• Πηγή διαταραχής (source region): Ονομάζεται η περιοχή στην οποία πρωτοεμφανίσθηκε η ατμοσφαιρική διαταραχή (ο κυκλώνας).
• Οφθαλμός διαταραχής / κοινώς μάτι του κυκλώνα (eye of the cyclone): Ονομάζεται το κέντρο του κυκλώνα, η δε ονομασία του οφείλεται στο ότι δεν είναι ποτέ νεφοσκεπές. Ο κοινός αυτός όρος έχει περάσει και στις δημώδεις εκφράσεις.
• Χείλος διαταραχής (bar of the storm): Ονομάζεται το προπορευόμενο κράσπεδο του πεδίου διαταραχής.
• Γωνία σύγκλισης (angle of indraught): Ονομάζεται η γωνία η οποία σχηματίζεται από τη διεύθυνση του ανέμου που τέμνει τις ισοβαρείς.
• Στρόβιλος (vortex): Ονομάζεται η κεντρική περιοχή του κυκλώνα όπου παρατηρείται άπνοια. Σε αυτήν παρατηρείται και η μικρότερη ατμοσφαιρική πίεση, με συνέπεια να υφίσταται θαλασσοταραχή χωρίς άνεμο.
• Γραμμή αυλώνος (trough line): Ονομάζεται η γραμμή που είναι κάθετη στην τροχιά στο μάτι του κυκλώνα. Η γραμμή αυτή διαχωρίζει την περιοχή πτώσης και ανόδου της βαρομετρικής πίεσης στον κυκλώνα.

Διακρίσεις τροπικών κυκλώνων

Ανάλογα του σταδίου εξέλιξής τους, οι τροπικοί κυκλώνες διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:

1) Τροπικές διαταραχές 2) Τροπικές υφέσεις 3) Τροπικές θύελλες 4) Τροπικοί κυκλώνες ή κυκλώνες ή τυφώνες ή Ηurricane ή Γουίλι - Γουίλυ.

Οι ονομασίες αυτές δίνονται ανάλογα από τους κατοίκους των περιοχών που παρατηρούνται. Οι Αμερικανοί από τη σεζόν του 1953 και μετά, προκειμένου να καταγράφουν και να μελετούν στη συνέχεια τους διάφορους τροπικούς κυκλώνες, αλλά και προς διευκόλυνση της αναφοράς των και συνεννόησης επ' αυτών, άρχισαν να ονοματίζουν αυτούς. Αρχικά τους έδιναν μόνο θηλυκά ονόματα, αλλά από τη σεζόν του 1979 και μετά, δίνουν και αρσενικά ονόματα.

Το μάτι του τυφώνα Odessa στον Ειρηνικό ωκεανό, Αύγουστος 1985.

Ο κυκλώνας Catarina σε φωτογραφία από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, στις 26 Μαρτίου 2004.

Αναλυτικά, ανάλογα με την περιοχή, οι τροπικοί κυκλώνες ονομάζονται:

• Κυκλώνας (cyclone), στις περιοχές του Ινδικού ωκεανού, στον Κόλπο της Βεγγάλης και στην Αραβική θάλασσα.
• Τυφώνας (typhoon), σε όλο τον Ειρηνικό ωκεανό. Οι Έλληνες ναυτικοί και μετεωρολόγοι, με αυτό το όνομα χαρακτηρίζουν όλους τους κυκλώνες.
• Ηurricane, σε όλο τον Βόρειο Ατλαντικό, αν και αρχικά η ονομασία αυτή αφορούσε μόνο τον Κόλπο του Μεξικού και την Καραϊβική Θάλασσα.
• Γουίλυ-Γουίλυ, στη βορειοδυτική Αυστραλία.

Καθίσταται φανερό πως στον νότιο Ατλαντικό δεν παρατηρούνται τροπικοί κυκλώνες. Ωστόσο για πρώτη φορά στα χρονικά, στις 26 Μαρτίου 2004 σημειώθηκε τυφώνας στον νότιο Ατλαντικό και έπληξε τη νότια Βραζιλία. Ο τυφώνας αυτός έφτασε ως το επίπεδο 2 της κλίμακας Saffir-Simpson και πήρε το όνομα Καταρίνα* (Catarina). Το πρωτοφανές αυτό φαινόμενο αποδόθηκε από πολλούς επιστήμονες στην παγκόσμια θέρμανση (global warming), λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου και δημιούργησε ανησυχία ότι πιθανόν στο μέλλον να εκδηλώνονται τροπικοί κυκλώνες σε περιοχές που δεν συνέβαιναν παλαιότερα, λόγω των κλιματικών μεταβολών από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της Γης και των ωκεανών.

(*): Προσοχή: να μην συγχέεται με τον τυφώνα Κατρίνα (Katrina) τον Αύγουστο του 2005.

Ένταση και καταστροφές

Κλίμακες

Στο Δυτικό Ημισφαίριο, όπου οι τροπικοί κυκλώνες είναι γνωστοί ως hurricanes (τυφώνες), χρησιμοποιείται η Κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον ή Κλίμακα Τυφώνων Σαφίρ-Σίμπσον (Saffir–Simpson Hurricane Scale) για την ταξινόμησή τους.

Η κλίμακα κατατάσσει τους τυφώνες σε 5 κατηγορίες με βάση την ένταση των ανέμων και για την ακρίβεια τη σταθερή ταχύτητα ανέμου και ειδικότερα στη μέγιστη ταχύτητα, η οποία παρατηρείται πάντα στον δακτύλιο γύρω από το ήρεμο κέντρο (μάτι) του κυκλώνα, όπου πνέουν οι ισχυρότεροι άνεμοι, γνωστός ως το τοίχωμα του ματιού (eyewall). Αντιθέτως, οι ριπαίοι άνεμοι, δηλαδή οι στιγμιαίες ισχυρότερες ριπές ανέμου, αν και πάντα αναφέρονται στα μέσα ενημέρωσης, δεν υπολογίζονται στην επίσημη κατάταξη.

Η κλίμακα ξεκινάει από την Κατηγορία 1 που αντιστοιχεί σε «ασθενείς» τυφώνες και φτάνει στη μέγιστη δυνατή Κατηγορία 5 με ανέμους άνω των 155 μιλίων/ώρα ή 250 χλμ./ώρα (69 μέτρα/δευτερόλεπτο ή 136 κόμβους). Σύμφωνα πάντως με τα πρωτότυπα έγγραφα της κλίμακας και πολλές άλλες πηγές, η κλίμακα αρχίζει πραγματικά στα 39 μίλια/ώρα, δηλαδή με τις τροπικές καταιγίδες, που χωρίζονται σε κατηγορίες Α και Β (39-50 μίλια/ώρα και 51-73 μίλια/ώρα αντίστοιχα).

Οι ταξινομήσεις της κλίμακας αυτής προορίζονται κυρίως για τη μέτρηση του επιπέδου των ζημιών και πλημμυρών που αναμένεται να προκαλέσει ο τυφώνας κατά την προσέγγισή του στην ξηρά, αν και έχουν επικριθεί ως πολύ απλές.

Κλίμακα Τυφώνων Σαφίρ-Σίμπσον

Κατηγορία	Μέγιστη Σταθερή Ταχύτητα Ανέμου			Κύμα θύελλας (storm surge) που πλημμυρίζει την ακτή (ύψος σε μέτρα)	Ατμοσφαιρική πίεση σε hPa
	Kόμβοι	Μίλια/ώρα (mph)	Χλμ./ώρα (km/h)
Τροπική ύφεση	< 34	< 39	< 63	≈ 0
Τροπική καταιγίδα	34 - 64	39 - 73	63 - 118	0,1 - 1,1
Τυφώνας Κατηγορίας 1	64 - 83	74 - 95	119 - 153	1,2 - 1,6	≥ 980
Τυφώνας Κατηγορίας 2	83 - 96	96 - 110	154 - 177	1,7 - 2,5	965 - 979
Τυφώνας Κατηγορίας 3	96 - 113	111 - 130	178 - 209	2,6 - 3,8	945 - 964
Τυφώνας Κατηγορίας 4	113 - 135	131 - 155	210 - 249	3,9 - 5,5	920 - 944
Τυφώνας Κατηγορίας 5	≥ 135	≥ 155	≥ 250	≥ 5,5	≥ 920

Η κλίμακα αυτή χρησιμοποιείται μόνο για τους τυφώνες που σχηματίζονται στον Ατλαντικό Ωκεανό και τον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, ανατολικά του Διεθνούς Ορίου Αλλαγής Ημερομηνίας. Στις άλλες περιοχές του κόσμου, χρησιμοποιούνται διαφορετικές κλίμακες κατάταξης στην ταξινόμηση αυτών των καταιγίδων, οι οποίες ονομάζονται «cyclones» (κυκλώνες) ή «typhoons» (τυφώνες), ανάλογα με την περιοχή.

Επιπτώσεις

Βαριά καταιγίδα στο Χονγκ Κονγκ, που προκλήθηκε από τον τυφώνα (typhoon) Sanvu το 2005. Ο Sanvu ήταν ο πρώτος τυφώνας μέσα στο 2005 που έπληξε την πόλη.

Οι τροπικοί κυκλώνες προκαλούν συνήθως μεγάλες καταστροφές, καθώς παράγουν:

• Εξαιρετικά σφοδρούς ανέμους, με ταχύτητες που μπορεί να κυμαίνονται από 75 μίλια / 120 χιλιόμετρα την ώρα, έως και άνω των 155 μιλίων / 250 χιλιομέτρων την ώρα,
• Καταρρακτώδεις βροχές, προκαλώντας κατολισθήσεις (landslides), λασπολισθήσεις (mudslides) και ξαφνικές πλημμύρες - αστραπές (flash floods),
• Ένα τεράστιο κύμα θύελλας (storm surge), με σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που πλημμυρίζει τις παράκτιες περιοχές. Στους πληθυσμούς των παράκτιων περιοχών που πλήττονται, το 90% των θανάτων προκαλούνται από αυτή την αιτία,
• Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν και σίφωνες, με άκρως καταστρεπτικά αποτελέσματα.

Αν και τα αποτελέσματα στους πληθυσμούς και τα σκάφη μπορεί να είναι ολέθρια, έχουν και θετικές συνέπειες, καθώς ανακουφίζουν τεράστιες περιοχές από ξηρασία. Επίσης, απομακρύνοντας τεράστιες ποσότητες θερμότητας μακριά από την τροπική ζώνη, οι τροπικοί κυκλώνες αποτελούν ένα σημαντικό μηχανισμό της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας που διατηρεί τη θερμική ισορροπία στο παγκόσμιο περιβάλλον.

Ιστορικοί τροπικοί κυκλώνες

• Ο πιο θανατηφόρος κυκλώνας στην παγκόσμια ιστορία ήταν ο Κυκλώνας Μπόλα, που έπληξε το πρώην ανατολικό Πακιστάν (σημερινό Μπανγκλαντές) στις 12 Νοεμβρίου 1970, με συνολικό απολογισμό πιθανώς έως και 500 χιλιάδες νεκρούς, αν και ορισμένοι έχουν υπολογίσει ακόμα και πάνω από 1 εκατομμύριο νεκρούς.

• Ειδικότερα στον βόρειο Ατλαντικό, ο φονικότερος τυφώνας ήταν ο Μεγάλος Τυφώνας του 1780, με πάνω από 27.500 νεκρούς. Μεταξύ 10 και 16 Οκτωβρίου 1780, ο τυφώνας αυτός κυριολεκτικά ισοπέδωσε τη Μαρτινίκα, τις Ολλανδικές Αντίλλες και το νησί Μπαρμπάντος, με ταχύτητες ανέμων που ενδέχεται να ξεπέρασαν τα 200 μίλια / 322 χιλιόμετρα την ώρα.

• Ο πιο θανατηφόρος τυφώνας στην ιστορία των ΗΠΑ, ήταν ο τυφώνας που έπληξε το Γκάλβεστον του Τέξας, στις 8 Σεπτεμβρίου 1900, με τις εκτιμήσεις του αριθμού των νεκρών να κυμαίνονται από 6.000 έως 12.000, αν και το συνηθέστερο νούμερο των περισσότερων επίσημων αναφορών ήταν 8.000 θύματα. Η ταχύτητα των ανέμων όταν ο τυφώνας έφτασε στη στεριά ήταν 135 μίλια / 217 χιλιόμετρα την ώρα.

Φωτογραφία από ελικόπτερο της Νέας Ορλεάνης μετά τον Τυφώνα Κατρίνα στις 29 Αυγούστου 2005 και ώρα 17:24:22, λίγες ώρες μετά την καταστροφή.

• Ο Τυφώνας Άντριου (Hurricane Andrew), που έπληξε πρώτα τις Μπαχάμες, μετά τη νότια Φλόριντα και λίγες μέρες μετά και τη νοτιοδυτική Λουιζιάνα, τον Αύγουστο του 1992, ήταν για αρκετά χρόνια ο τυφώνας με το υψηλότερο κόστος καταστροφής στην ιστορία των ΗΠΑ. Η τότε συνολική ζημιά εκτιμάται επίσημα σε 27,3 δισεκατομμύρια $ (57 δισεκατομμύρια δολάρια με βάση την ισοτιμία του 2022), με τη μεγαλύτερη καταστροφή κυρίως στη νότια Φλόριντα (όπου η ταχύτητα των ανέμων όταν ο τυφώνας έφτασε στη στεριά ήταν 175 μίλια / 285 χιλιόμετρα την ώρα), αν και άλλες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για 27 έως 34 δισεκατομμύρια $.

• Ο Τυφώνας Κατρίνα (Hurricane Katrina), που έπληξε τις πολιτείες Λουιζιάνα και Μισισίπι τον Αύγουστο του 2005, ήταν ο τυφώνας με το υψηλότερο κόστος καταστροφής στην παγκόσμια ιστορία. Η συνολική ζημιά που άφησε πίσω του, εκτιμήθηκε σε 125 δισεκατομμύρια $ με βάση την τότε ισοτιμία, και στις 4 Ιανουαρίου 2023 το National Hurricane Center (NHC) επανεκτίμησε το συνολικό κόστος όλων των καταστροφών στα 190 δισεκατομμύρια δολάρια. Μάλιστα σκότωσε 1.833 άτομα, με αποτέλεσμα να γίνει ο πιο θανατηφόρος τυφώνας στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ, από το 1928 που ένας τυφώνας σκότωσε τουλάχιστον 4.078 άτομα στο Okeechobee της νότιας Φλόριντα. Επίσης, πλημμύρισε το 80% της Νέας Ορλεάνης στη Λουιζιάνα, καταστρέφοντάς τη σχεδόν ολοκληρωτικά, με τη στάθμη των νερών μέσα στην πόλη να φτάνει σε πολλά σημεία έως και 4,5 μέτρα (15 πόδια), καθώς έσπασαν τα φράγματα που είχαν χτιστεί στο παρελθόν για την προστασία της πόλης από τέτοιο ενδεχόμενο. Ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή στις ανθρώπινες περιουσίες συνέβη στις παράκτιες περιοχές του Μισισίπι, όπου τα νερά της θάλασσας εισχώρησαν στο εσωτερικό της ξηράς κατά 6 - 12 μίλια (10 - 19 χιλιόμετρα) μέσα από την ακτογραμμή.

Παρακολούθηση και προγνώσεις

Πλεύση με άνεμο 12 Μποφόρ, δηλαδή έντασης τυφώνα.

Είναι γεγονός πως μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν υπήρχε καμία σοβαρή καταγραφή τόσο των καιρικών φαινομένων που προηγούνται ενός τροπικού κυκλώνα και πολύ περισσότερο εκείνων που τον συνοδεύουν. Αυτό συνέβαινε, επειδή τα πλοία των παλαιοτέρων εποχών που βρίσκονταν σε τέτοια μετεωρολογική διατάραξη, ήταν απίθανο να αντέξουν την ένταση των καιρικών της φαινομένων και τον προκαλούμενο τεράστιο κυματισμό.

Έκθεση καταστροφών αμερικανικού στόλου από κυκλώνα

Η πρώτη σημαντική καταγραφή, ήταν η έκθεση του Γενικού Επιτελείου του Αμερικανικού Ναυτικού που αναφέρεται στις καταστροφές των μονάδων πολεμικών πλοίων όταν τον Δεκέμβριο του 1944, με ανύπαρκτες ακόμη μεθόδους και παρατηρήσεις πρόβλεψης, βρέθηκαν αιφνίδια κοντά σε κέντρο κυκλώνα εξαιρετικής σφοδρότητας, ενώ έπλεαν ανατολικά των Φιλιππίνων.

Σύμφωνα με τον απολογισμό των καταστροφών της έκθεσης εκείνης, τρία από τα αντιτορπιλικά ανατράπηκαν και χάθηκαν σχεδόν αύτανδρα. Ένα ελαφρύ καταδρομικό, τρία μικρά αεροπλανοφόρα συνοδείας και τρία άλλα αντιτορπιλικά υπέστησαν πολύ σοβαρές βλάβες. Μικρότερες βλάβες υπέστησαν άλλα 19 πλοία συμπεριλαμβανομένων βαρέων καταδρομικών και κυρίως πλοίων συνοδείας. Πυρκαγιές είχαν εκδηλωθεί και στα τρία αεροπλανοφόρα από τη βίαιη περιδίνηση και συντριβή των αεροσκαφών στα υπόστεγά τους. 146 αεροσκάφη υπέστησαν ανεπανόρθωτες βλάβες, ενώ αρκετός αριθμός αυτών εκτινάχθηκε στη θάλασσα. Συνολικά 790 Αξιωματικοί και ναύτες χάθηκαν. Πολλά από τα διασωθέντα πλοία κατέγραψαν ότι διατοιχίζονταν περισσότερο από 70°. Κατά τη διάρκεια του κυκλώνα παρατηρήθηκαν οι ακόλουθες συνθήκες:

1. Η ορατότητα ήταν από 0 μέχρι 1.000 μέτρα.
2. Τα πλοία δεν διατοιχίζονταν μόνο, αλλά οι πλώρες τους τραβιόντουσαν συνεχώς προς τα πάνω, με συνέπεια να είναι έξω από την επιφάνεια της θάλασσας, που ενώ ο διατοιχισμός τους ελαττώνονταν τα πλοία παρέμεναν γερμένα επικίνδυνα προς την υπήνεμη πλευρά.
3. Τα νερά της θάλασσας όρμησαν στο εσωτερικό των πλοίων από τις ανεμοδόχους και από κάθε άνοιγμα του καταστρώματος (που ίσως συνέβαινε εκτόνωση αέρα).
4. Πίνακες διακοπτών παντός τύπου μηχανών και εγκαταστάσεων βραχυκυκλώθηκαν, με συνέπεια την αλληλουχία πυρκαγιών.
5. Απώλειες πηδαλίων και αδυναμία πρόωσης.
6. Απώλειες εικόνας των ραντάρ.
7. Απώλεια λειτουργίας ασυρμάτων.
8. Απώλεια λειτουργίας συσσωρευτών από αλλεπάλληλες βραχυκυκλώσεις.
9. Διακοπή λειτουργίας μηχανών λόγω κατάκλυσης των μηχανοστασίων από θαλασσινό νερό, με συνέπεια τη γενική απώλεια φωτισμού.
10. Σε πολλά πλοία, τα νερά κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος των μηχανοστασίων και των αποθηκών οπλισμού.
11. Από την ένταση του ανέμου παρασύρθηκαν καπνοδόχοι, ανεμοδόχοι, ιστοί (κατάρτια), λέμβοι, επωτίδες, σχοινιά, σωσίβια και άλλα υλικά που φέρονταν στα καταστρώματα.
12. Οι άνδρες, όταν τους δόθηκε στη συνέχεια εντολή να αναπαυθούν, παρέμεναν σε υπερένταση και αδυνατούσαν να ηρεμήσουν.

Τα τρία αντιτορπιλικά τα οποία τελικά απωλέσθηκαν, αφού κρατήθηκαν από τον άνεμο σε κλίση 80° προς την υπήνεμη πλευρά, στη συνέχεια ανατράπηκαν και χάθηκαν σχεδόν αύτανδρα.

Σημερινά τεχνολογικά μέσα παρακολούθησης και πρόγνωσης

Σήμερα, με την τεχνολογία που υφίσταται, η πρόγνωση προσέγγισης ενός τροπικού κυκλώνα γίνεται από δίκτυο μετεωρολογικών δορυφόρων που τους παρακολουθούν από τη στιγμή της δημιουργίας τους, καταγράφοντας όλα τα χαρακτηριστικά τους, τα οποία αναμεταδίδονται κυρίως από μεγάλους παράκτιους μετεωρολογικούς σταθμούς στα δελτία καιρού.

Κέντρα προειδοποίησης για τροπικούς κυκλώνες

Υπάρχουν έξι Περιφερειακά Εξειδικευμένα Μετεωρολογικά Κέντρα (Regional Specialized Meteorological Centers / RSMCs) σε όλο τον κόσμο. Και τα έξι, ορίζονται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και είναι υπεύθυνα για την παρακολούθηση της τροχιάς των φαινομένων αυτών και την έκδοση των δελτίων, τις προειδοποιήσεις και τις οδηγίες σχετικά με τους τροπικούς κυκλώνες στις περιφέρειες ευθύνης τους. Επιπλέον, υπάρχουν και έξι Κέντρα Προειδοποίησης Τροπικών Κυκλώνων (Tropical Cyclone Warning Centers / TCWCs), τα οποία παρέχουν πληροφορίες για μικρότερες περιφέρειες.

Περιοχές ανάπτυξης και αντίστοιχα κέντρα προειδοποίησης
Περιφέρεια ευθύνης	Αντίστοιχα RSMC και TCWC, φέροντα ευθύνη
Βόρειος Ατλαντικός	National Hurricane Center (Εθνικό Κέντρο Τυφώνων) ΗΠΑ
Βορειοανατολικός Ειρηνικός	National Hurricane Center (Εθνικό Κέντρο Τυφώνων) ΗΠΑ
Βορειοκεντρικός Ειρηνικός	Central Pacific Hurricane Center (Κέντρο Τυφώνων Κεντρικού Ειρηνικού) ΗΠΑ
Βορειοδυτικός Ειρηνικός	Μετεωρολογική Υπηρεσία Ιαπωνίας
Βόρειος Ινδικός	Μετεωρολογική Υπηρεσία Ινδίας
Νοτιοδυτικός Ινδικός	Météo-France (Γαλλία)
Αυστραλιανές θάλασσες	Bureau of Meteorology (Γραφείο Μετεωρολογίας)† (Αυστραλία) Μετεωρολογική και Γεωφυσική Υπηρεσία Badan† (Ινδονησία) Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Νέας Γουινέας†
Νότιος Ειρηνικός	Μετεωρολογική Υπηρεσία Φίτζι Μετεωρολογική Υπηρεσία Νέας Ζηλανδίας†
†Διαθέτει Κέντρο Προειδοποίησης Τροπικών Κυκλώνων (Tropical Cyclone Warning Center)

Ωστόσο, τα RSMCs και TCWCs δεν είναι οι μόνες οργανώσεις που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τους τροπικούς κυκλώνες στο κοινό. Το κέντρο πρόγνωσης Joint Typhoon Warning Center (JTWC) εκδίδει προειδοποιήσεις σε όλες τις περιοχές εμφάνισης τροπικών κυκλώνων (εκτός από τον Βόρειο Ατλαντικό) για τους σκοπούς της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) εκδίδει προειδοποιήσεις για τους τροπικούς κυκλώνες που προσεγγίζουν τις Φιλιππίνες, με σκοπό την προστασία των πληθυσμών, ενώ δίνει και τα ονόματα στον καθένα από αυτούς. Το Κέντρο Τυφώνων του Καναδά (Canadian Hurricane Center / CHC) εκδίδει προειδοποιήσεις σχετικά με τους τυφώνες και τα υπολείμματά τους, όταν φτάνουν αρκετά βόρεια ώστε να επηρεάζουν τον Καναδά.

Προειδοποιητικά σημεία προσέγγισης τροπικού κυκλώνα

Παρά ταύτα, υφίστανται επίσης πολλές εμπειρικές παρατηρήσεις που αποτελούν προειδοποιητικά σημεία προσέγγισης τροπικού κυκλώνα, όπως:

1. Παρατηρούμενη αποθαλασσία που δεν δικαιολογείται από τον υφιστάμενο άνεμο ή άλλη αιτία. Γενικά η αποθαλασσία απομακρύνεται του κυκλώνα και επομένως η διεύθυνση κίνησής της προδίδει και το κέντρο του κυκλώνα.
2. Παρατηρούμενη ανωμαλία της ημερήσιας μεταβολής του βαρομέτρου. Στα τροπικά πλάτη κάθε μεταβολή μεγαλύτερη των 5 μιλιμπάρς πρέπει να κρίνεται ύποπτη.
3. Η εμφάνιση στον ουρανό θυσανόμορφων νεφών κατά ζώνες, αποτελεί κυρίαρχο προειδοποιητικό σημείο.
4. Αύξηση της έντασης και μεταβολή της διεύθυνσης των υφισταμένων ανέμων, σε συνδυασμό με τις αλλαγές των βαρομετρικών ενδείξεων, είναι μία ακόμα αξιόπιστη ένδειξη προσέγγισης τροπικού κυκλώνα.
5. Τέλος όταν η ορατότητα είναι εξαιρετικά μεγάλη και η ατμόσφαιρα καθίσταται αποπνικτική, λόγω έντονης υγρασίας, αποτελεί επίσης προειδοποιητικό σημείο πως κάποιος τροπικός κυκλώνας δεν είναι πολύ μακριά.

Διεθνείς υποχρεώσεις πλοίων σε τροπικές ζώνες

Σύμφωνα με το Άρθρο 32 της διεθνούς σύμβασης περί Ασφάλειας Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS), οι Πλοίαρχοι παντός τύπου πλοίων που κινούνται σε τροπικές ζώνες, οφείλουν μόλις αντιληφθούν εμφάνιση τροπικού κυκλώνα ή ανησυχήσουν κατόπιν ενδείξεων για πιθανή δημιουργίας τούτου, να ενημερώσουν τάχιστα και με κάθε πρόσφορο μέσον με γενική κλήση τυχόν παραπλέοντα πλοία, καθώς και τους παράκτιους σταθμούς επικοινωνιών. Οι αναφορές (παρατηρήσεις) τους σχετικά με τα υφιστάμενα καιρικά φαινόμενα στην περιοχή τους, θα πρέπει να είναι όσο γίνεται λεπτομερείς, ιδιαίτερα των ενδείξεων της βαρομετρικής πίεσης σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα.

Υπόψη ότι στις αναφορές των ενδείξεων του βαρομέτρου των πλοίων τους, θα πρέπει προηγουμένως να έχουν γίνει οι καθιερωμένες διορθώσεις ή αναγωγές, έτσι ώστε αυτές να καθίστανται αληθείς (πραγματικές), ως προς την επιφάνεια της θάλασσας. Οι ημερήσιες μεταβολές της βαρομετρικής πίεσης δεν απαιτούν διορθώσεις, αφού μόνο το μέγεθος της μεταβολής εξετάζεται και παρακολουθείται.

Πρακτικοί κανόνες αποφυγής τροπικού κυκλώνα

Η ενότητα αυτή αφορά μόνο πλοία

Προκειμένου να επιλεγεί ο ενδεδειγμένος τρόπος σε τυχόν υποψία ότι στην περιοχή του πλου ενός πλοίου υπάρχει τροπικός κυκλώνας, θα πρέπει απαραίτητα να προσδιοριστούν η διεύθυνση ή κατεύθυνση που βρίσκεται το «κέντρο» του, το «ίχνος» του, καθώς και η θέση του πλοίου σε σχέση με το «επικίνδυνο» ή «χειριστό ημικύκλιό» του κυκλώνα (για την ορολογία, δείτε στην ενότητα: Ορολογία μερών τροπικού κυκλώνα).

Προσδιορισμός της διεύθυνσης

Όσον αφορά για τη διεύθυνση της θέσης του κέντρου του κυκλώνα, αυτή είναι δυνατή να προσδιοριστεί έχοντας υπόψη τον φυσικό νόμο του Μπουί-Μπαλό, που τροποποιείται ελαφρά στην πράξη ως ακολούθως: Στεκόμενος ο παρατηρητής (αξιωματικός) προς τον πνέοντα άνεμο, αναγόμενο σε αληθή, αν υφίσταται τροπικός κυκλώνας, τότε θα πρέπει να προσδιορίζεται κατά διεύθυνση 10 ανεμορρόμβους προς τα δεξιά του, αν η θέση του πλοίου είναι βόρεια του Ισημερινού, και αντίθετα 10 ανεμορρόμβους αριστερά του, αν το πλοίο πλέει νότια του Ισημερινού.

Ο κανόνας αυτός είναι απόλυτα ακριβής αν τελικά υφίσταται κυκλώνας σε απόσταση 200 μίλια από το πλοίο, οπότε το βαρόμετρο θα δείχνει τιμή γύρω στα 5 mb χαμηλότερη της μέσης τιμής της περιοχής, ενώ ο υφιστάμενος άνεμος θα έχει αυξηθεί στα 6 μποφόρ. Θα πρέπει να θεωρείται ότι όσο πλησιέστερα βρίσκεται ένα πλοίο προς το κέντρο του κυκλώνα τόσο η γωνιακή μετατόπιση θα πλησιάζει τους 8 ανεμορόμβους.

Προσδιορισμός του ίχνους

Συνεπώς για να προσδιοριστεί το ίχνος του (τυχόν) προσεγγίζοντος κυκλώνα, λαμβάνονται δύο διοπτεύσεις του προσδιοριζόμενου κατά διεύθυνση κέντρου του κυκλώνα σε διαφορετικούς χρόνους (2-3 ώρες). Δηλαδή επί της ακολουθούμενης πορείας του πλοίου προστίθενται σε μοίρες 10 ανεμορόμβοι (για το βόρειο ημισφαίριο) ή αφαιρούνται σε μοίρες 10 ανεμορόμβοι (για το νότιο ημισφαίριο).
Στη συνέχεια επιφέρονται στον ναυτικό χάρτη διορθώσεις σχετικά με τη μετακίνηση του πλοίου κατά το ανωτέρω διάστημα. Σημειώνοντας με τον ναυτικό διαβήτη (κοινώς «κουμπάσο») απόσταση από το πλοίο 200 μιλίων επί των παραπάνω διοπτεύσεων, τα σημεία τομών θεωρούνται ως σχετικά σημεία του ίχνους του κυκλώνα.

• Υπόψιν στοιχεία που δεν θα πρέπει να λησμονούνται είναι ότι:

1. Οι κυκλώνες δεν προχωρούν προς τον Ισημερινό, αλλά ακολουθούν πορείες συνεχώς απομακρυνόμενοι απ' αυτόν.
2. Χαμηλότερα των 20° γεωγραφικού πλάτους, τα ίχνη των τροπικών κυκλώνων σπάνια λαμβάνουν ανατολική κατεύθυνση, εάν όμως κάτι τέτοιο συμβεί η ταχύτητά τους είναι πάρα πολύ βραδεία.
3. Αν ένα πλοίο έχει ταχύτητα 20 κόμβων και ακολουθήσει πορεία απομακρυνόμενη από το προσδιοριζόμενο ίχνος, τότε αποκλείεται να εμπλακεί σε επικίνδυνη περιοχή του κυκλώνα. Τις περισσότερες φορές τα πλοία προπορεύονται των τροπικών κυκλώνων, οι οποίοι λόγω της βραδύτητάς τους ουδέποτε τα προφταίνουν. Συμβαίνει επίσης ένα πλοίο να έπεται ενός κυκλώνα και μάλιστα να τον προσπεράσει (πλάγια βεβαίως).
4. Είναι προτιμότερο, ακόμα και σε υποψία ύπαρξης τροπικού κυκλώνα, με κατάλληλη πορεία να διατηρηθεί η απόσταση των 200 μιλίων από το κέντρο του, και τούτο διότι σε τέτοια απόσταση ο άνεμος δεν θα υπερβεί ποτέ τα 7 μποφόρ, συνηθέστερα ούτε και τα 6, και η ελευθερία χειρισμών του πλοίου συνεχίζει να διατηρείται.

Δείτε επίσης

• Υπερθέρμανση του πλανήτη
• Κλιματική αλλαγή
• Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
• Τροπικοί κυκλώνες και κλιματική αλλαγή
• Μεσογειακός κυκλώνας
• Κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον
• Κλίμακα Μποφόρ
• Σίφωνας
• Μεσοκυκλώνας
• Καταιγίδα
• Φυσικός κίνδυνος
• Ακραίο καιρικό φαινόμενο

Βιβλιογραφία

• Προέδρου, Μαργαρίτης: «Τροπικοί κυκλώνες: Προκαλώντας καταστροφές σε όλο τον πλανήτη», Περισκόπιο της Επιστήμης, τεύχος 215 (Μάρτιος 1998), σσ. 52-61.
• Barnes, Jay. Fifteen Hurricanes That Changed the Carolinas: Powerful Storms, Climate Change, and What We Do Next (University of North Carolina Press, 2022) online review
• Vecchi, Gabriel A., et al. "Changes in Atlantic major hurricane frequency since the late-19th century." Nature communications 12.1 (2021): 1-9. online
• Weinkle, Jessica, et al. "Normalized hurricane damage in the continental United States 1900–2017." Nature Sustainability 1.12 (2018): 808–813. online

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• www.hurricane-facts.com
• Ελληνική σελίδα με όλες τις σημερινές γνώσεις σχετικά με τους τροπικούς κυκλώνες (ορισμός, προϋποθέσεις δημιουργίας, ανατομία του τυφώνα, φωτογραφίες, μέθοδοι παρακολούθησης, κίνδυνοι και η κλίμακα Saffir - Simpson για την έντασή τους.
• Η κλίμακα Saffir - Simpson στα ελληνικά, από το www.meteoclub.gr
• National Hurricane Center
• Hurricane Glossary of Terms Αρχειοθετήθηκε 2010-09-20 στο Wayback Machine.