Φαγεντιανή (αιγυπτιακή)

αρχαίο κεραμικό υλικό από χαλαζία, πυρίτιο, ασβέστη και ορυκτές χρωστικές. Τα αντικείμενα από φαγεντιανή είχαν συμβολικό περιεχόμενο

Η αιγυπτιακή φαγεντιανή είναι ύλη από πυροσυσσωματώμενο χαλαζία που παρουσιάζει επιφανειακά υαλώδη μετάπτωση η οποία δημιουργεί ένα στιλπνό επίχρισμα ποικίλων αποχρώσεων, κυρίως γαλαζοπράσινων. Ορίζεται ως «υλικό κατασκευασμένο από κονιορτοποιημένο χαλαζία, καλυμμένο με υαλώδη επίστρωση, συνήθως διαφανές μπλε ή πράσινο ισοτροπικό υάλωμα» και διαχωρίζεται από την κρυσταλλική ένωση του αιγυπτιακού κυανού.[2] Η φαγεντιανή είναι πολύ πιο πορώδης από το καθαυτό γυαλί. Με την τοποθέτησή της σε μήτρες κατασκευάζονται αγγεία, κοσμήματα ή διακοσμητικά αντικείμενα.[3] Παρόλο που περιέχει τα βασικά συστατικά του γυαλιού (πυρίτιο και ασβέστη) και δεν περιείχε καθόλου πηλό έως τις ύστερες περιόδους, η φαγεντιανή συχνά συμπεριλαμβάνεται στις μελέτες της αρχαίας κεραμικής, καθώς κρίνοντας τα αντικείμενα από φαγεντιανή στυλιστικά και κατατάσσοντάς τα εξελικτικά στην ιστορία της τέχνης, βρίσκονται πιο κοντά στους ρυθμούς της κεραμικής τεχνολογίας, παρά στην αρχαία αιγυπτιακή υαλουργία.

Αιγυπτιακό αγγείο από φαγεντιανή με τα ονόματα του Αμενχοτέπ Γ΄ και της συζύγου του, Tiye.[1]
Αρχαίες αιγυπτιακές χάντρες από φαγεντιανή
Αγαλματίδιο ιπποπόταμου από φαγεντιανή, που βρέθηκε σε τάφο αξιωματούχου του Μέσου Βασιλείου

Η αιγυπτιακή φαγεντιανή χρησιμοποιήθηκε ευρέως για ποικιλία αντικειμένων μικρού μεγέθους, από μικρές χάντρες μέχρι μικρά αγάλματα, και συναντάται τόσο στις τάξεις των βασιλέων και των ευγενών, όσο και στα λαϊκά στρώματα. Ήταν το συνηθέστερο υλικό κατασκευής των σκαραβαίων, άλλων ειδών φυλακτών, καθώς και ειδωλίων ουσάμπτι. Χρησιμοποιήθηκε στις περισσότερες μορφές της αιγυπτιακής κοσμηματοτεχνίας, καθώς η υαλώδης υφή της ερχόταν σε τέλεια αντίθεση με το απαλό δέρμα. Στα μεγαλύτερης κλίμακας αντικείμενα από φαγεντιανή συμπεριλαμβάνονται κύπελλα και φιάλες, καθώς και πλακίδια που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στους ναούς.[4] Τα πασίγνωστα αγαλματίδια ιπποπόταμου τα οποία τοποθετούνταν ως κτερίσματα στους τάφους των αξιωματούχων, φθάνουν έως και τα 20 εκ. μήκος,[5] πλησιάζοντας τις μέγιστες διαστάσεις που μπορεί να έχουν τα αντικείμενα από φαγεντιανή, παρόλο που υπάρχουν και εξαιρέσεις. Π.χ. στο Μουσείο Βικτώριας και Αλβέρτου στο Λονδίνο εκτίθεται ένα σκήπτρο από φαγεντιανή μήκους 215.9 εκ. το οποίο προέρχεται από την Αίγυπτο και χρονολογείται μεταξύ 1427–1400 π.Χ. (18η Δυναστεία).[6]

Επισκόπηση του όρου

Επεξεργασία

Ονομάζεται «αιγυπτιακή φαγεντιανή» για να διακρίνεται από την φαγεντιανή (maiolica) που έλαβε την ονομασία της από την πόλη Φαέντσα (Faenza) της βόρειας Ιταλίας πολύ αργότερα, και η οποία είναι πήλινη καλυμμένη με υάλωμα κασσίτερου.[7] Η αιγυπτιακή φαγεντιανή αποτελούσε βασικό εμπορικό προϊόν εξαγωγών κατά την αρχαιότητα, ενώ κατασκευαζόταν επίσης σε πολλά τοπικά εργαστήρια. Συναντάται στην Μεσοποταμία και σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου, ακόμα και στη βόρεια Ευρώπη, φθάνοντας ακόμα και σε τοποθεσίες τόσο μακριά από την Αίγυπτο όσο η Σκωτία. Ο όρος χρησιμοποιείται για το υλικό όπου κι αν αυτό φτιάχνεται και οι σύγχρονες επιστημονικές αναλύσεις είναι συχνά ο μόνος τρόπος για να γίνει γνωστή η προέλευση απλών και συνηθισμένων αντικειμένων από φαγεντιανή, όπως είναι για παράδειγμα οι χάντρες.[7][8]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Μουσείο Τέχνης Ουόλτερς, Αγγείο από φαγεντιανή με τα ονόματα του Αμενχοτέπ Γ' και της Τίγιε Αρχειοθετήθηκε 2019-08-06 στο Wayback Machine.
  2. David Frederick Grose, The Toledo Museum of Art, Early Ancient Glass: Core-Formed, Rod-Formed, and Cast Vessels and Objects from the Late Bronze Age to the Early Roman Empire, 1600 BC to AD 50 (Manchester: Hudson Hills Press, 1999), 29.
  3. ^ Grose, The Toledo Museum of Art, Early Ancient Glass, 29.
  4. Peck, William H., "The Material World of Ancient Egypt", 2013, Cambridge University Press, ISBN 1107276381. 1 Αρχειοθετήθηκε 2019-08-05 στο Wayback Machine.
  5. Λούβρο: Hippopotamus figurine Αρχειοθετήθηκε 2019-08-05 στο Wayback Machine., Department of Egyptian Antiquities: From the late prehistoric period to the late Middle Kingdom (circa 3800 - 1710 BC)
  6. "Sceptre | V&A Search the Collections Αρχειοθετήθηκε 2019-08-05 στο Wayback Machine.". Collections.vam.ac.uk.
  7. 7,0 7,1 Nicholson and Peltenburg 2000. Ancient Egyptian Materials and Technology. In: Nicholson, P.T. and Shaw, I.Cambridge: Cambridge University Press, 177-194.137–142. ISBN 978-0521120982. 1
  8. Stone and Thomas 1956. The Use and Distribution of Faience in the Ancient East and Prehistoric Europe, Proceedings of the Prehistoric Society, London 22, 37–84.–142. 1