Φιλελεύθερη δημοκρατία
Η φιλελεύθερη ή αστική[1] δημοκρατία, είναι μια μορφή διακυβέρνησης που συνδυάζει την οργάνωση ενός συστήματος αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με τις ιδέες της φιλελεύθερης πολιτικής φιλοσοφίας. Κοινά στοιχεία σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία είναι: οι εκλογές μεταξύ ή μεταξύ πολλών διαφορετικών πολιτικών κομμάτων, ο διαχωρισμός των εξουσιών σε διαφορετικούς κλάδους διακυβέρνησης, το κράτος δικαίου στην καθημερινή ζωή ως μέρος μιας ανοικτής κοινωνίας, η οικονομία της αγοράς με την ατομική ιδιοκτησία, η καθολική ψηφοφορία, και η ίση προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών για όλους τους πολίτες.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι γνωστή διεθνώς και ως δημοκρατία δυτικού τύπου,[2] ή ουσιώδης δημοκρατία[3]. Η ουσιαστική δημοκρατία αναφέρεται σε ουσιαστικά δικαιώματα και ουσιαστικούς νόμους, οι οποίοι μπορούν να περιλαμβάνουν την ουσιαστική ισότητα,[4] την ισότητα του αποτελέσματος για τις υποομάδες της κοινωνίας.[5][6] Η φιλελεύθερη δημοκρατία δίνει έμφαση στον διαχωρισμό των εξουσιών, την ανεξάρτητη δικαστική εξουσία και ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών μεταξύ των κυβερνητικών στελεχών. Τα πολυκομματικά συστήματα με τουλάχιστον δύο μόνιμα και βιώσιμα πολιτικά κόμματα είναι χαρακτηριστικά των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Η κυβερνητική εξουσία ασκείται νόμιμα μόνο σύμφωνα με γραπτούς, δημοσιοποιημένους νόμους που υιοθετούνται και επιβάλλονται σύμφωνα με την καθιερωμένη διαδικασία. Για να ορίσουν το σύστημα στην πράξη, οι φιλελεύθερες δημοκρατίες συχνά βασίζονται σε ένα σύνταγμα, είτε κωδικοποιημένο είτε μη κωδικοποιημένο, για να οριοθετήσουν τις εξουσίες της κυβέρνησης και να εδραιώσουν το κοινωνικό συμβόλαιο. Μια φιλελεύθερη δημοκρατία μπορεί να πάρει διάφορες και μικτές συνταγματικές μορφές: μπορεί να είναι συνταγματική μοναρχία ή δημοκρατία (republic). Μπορεί να έχει ένα κοινοβουλευτικό σύστημα, ένα προεδρικό ή ένα ημιπροεδρικό σύστημα. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έρχονται σε αντίθεση με τις ανελεύθερες δημοκρατίες και τις δικτατορίες. Ορισμένες φιλελεύθερες δημοκρατίες, ειδικά εκείνες με μεγάλους πληθυσμούς, χρησιμοποιούν τον ομοσπονδισμό (γνωστό και ως κάθετος διαχωρισμός των εξουσιών) για να αποτρέψουν την κατάχρηση και να αυξήσουν την επιρροή του κοινού μέσω του καταμερισμού των εξουσιών μεταξύ των δημοτικών, επαρχιακών και εθνικών κυβερνήσεων. Τα χαρακτηριστικά των φιλελεύθερων δημοκρατιών συσχετίζονται με την αυξημένη πολιτική σταθερότητα, την μείωση της διαφθοράς,[7] την καλύτερη διαχείριση των πόρων[8] και καλύτερους δείκτες υγείας όπως το προσδόκιμο ζωής και η παιδική θνησιμότητα.[9]
Η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει τις ρίζες της – και το όνομά της – στην εποχή του Διαφωτισμού. Οι συμβατικές απόψεις που υποστήριζαν τις μοναρχίες και τις αριστοκρατίες αμφισβητήθηκαν στην αρχή από μια σχετικά μικρή ομάδα διανοουμένων του Διαφωτισμού, οι οποίοι πίστευαν ότι οι ανθρώπινες υποθέσεις πρέπει να διέπονται από τη λογική και τις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας. Υποστήριζαν ότι όλοι οι άνθρωποι δημιουργούνται ίσοι, ότι οι κυβερνήσεις υπάρχουν για να υπηρετούν το λαό και όχι το αντίστροφο και ότι οι νόμοι πρέπει να ισχύουν τόσο για τους κυβερνώντες όσο και για τους κυβερνώμενους, που διατυπώθηκε στην Ευρώπη και ως κράτος δικαίου. Μερικές από αυτές τις ιδέες άρχισαν να εκφράζονται στην Αγγλία τον 17ο αιώνα.[10] Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, κορυφαίοι φιλόσοφοι όπως ο Τζων Λοκ είχαν δημοσιεύσει έργα που εξαπλώθηκαν σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο και πέραν αυτής.
Οι παραπάνω ιδέες και οι πεποιθήσεις επηρέασαν την Αμερικανική Επανάσταση και τη Γαλλική Επανάσταση, όπου τέθηκε σε φιλελεύθερο πλαίσιο το αίτημα της κατάργησης της μοναρχίας και της διακυβέρνησης από πολιτικούς αντιπροσώπους, εκλεγμένους από μία μερίδα του λαού με δικαίωμα ψήφου. Οι εν λόγω αντιπρόσωποι θα μπορούσαν να εκφράζουν ανταγωνιζόμενα συμφέροντα και αντιλήψεις στο εσωτερικό της κοινωνίας, μέσω της προσκόλλησής τους σε διαφορετικά πολιτικά κόμματα. Πλάθοντας το σύστημα αυτό, οι θεμελιωτές του Αμερικανικού κράτους απέρριψαν ρητά την άμεση δημοκρατία ως επιλογή, πιστεύοντας ότι θα οδηγούσε στην υπερίσχυση των πολυπληθέστερων κατώτερων κοινωνικών τάξεων ή σε χαοτική αταξία[11], και διαμόρφωσαν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ονομάζοντας το νέο πολίτευμα «ρεπουμπλικανικό» (republic) και όχι «δημοκρατικό» (democracy), ώστε να παραπέμπει στο πρώιμο ρωμαϊκό κράτος[12][13].
Εν μέσω του Διαφωτισμού, πρώτα με την Αμερικανική και στη συνέχεια με τη Γαλλική Επανάσταση, Καθώς παράλληλα εξαπλωνόταν και ο εθνικισμός, στη Γαλλική Επανάσταση η επίσης αντιπροσωπευτικού χαρακτήρα Εθνοσυνέλευση προβλήθηκε ως ενσάρκωση της βούλησης του έθνους. Στη συνέχεια, καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, υπό την πίεση εθνικιστικών, σοσιαλιστικών, φεμινιστικών και άλλων κινημάτων, το δικαίωμα ψήφου για ανάδειξη αντιπροσώπων επεκτάθηκε σταδιακά σχεδόν στο σύνολο του πληθυσμού μίας χώρας, με κατάργηση περιορισμών κατώτατου ορίου εισοδήματος, φύλου, καταγωγής κλπ[13]. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η αντιπροσωπευτική σύνθεση που επικράτησε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα στον δυτικό κόσμο και καλείται σήμερα φιλελεύθερη δημοκρατία.[14][13]
Τύποι
ΕπεξεργασίαΔιαιρείται στους εξής τύπους:
Φιλελεύθερες δημοκρατίες του κόσμου
Επεξεργασία
Αρκετές οργανώσεις και πολιτικοί επιστήμονες διατηρούν λίστες με ελεύθερα και μη ελεύθερα κράτη, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον. Από αυτά, το πιο γνωστό μπορεί να είναι το Polity Data Set,[15] και αυτό που παράγεται από τη Freedom House και τη Larry Diamond. Υπάρχει συμφωνία μεταξύ πολλών διανοουμένων και οργανώσεων όπως η Freedom House, ότι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με εξαίρεση την Πολωνία και την Ουγγαρία), το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, την Ισλανδία, την Ελβετία, την Ιαπωνία, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, τη Χιλή, τη Νότια Κορέα, την Ταϊβάν, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά,[16][17][18][19][20] την Ουρουγουάη, την Κόστα Ρίκα, το Ισραήλ, τη Νότιο Αφρική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία,[21] είναι φιλελεύθερες δημοκρατίες. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι επιρρεπείς σε δημοκρατικές οπισθοδρομήσεις και αυτό συμβαίνει ή έχει συμβεί σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων, αλλά όχι μόνο, των Ηνωμένων Πολιτειών, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και του Ισραήλ.[22]
Η Freedom House θεωρεί ότι πολλές από τις επίσημα δημοκρατικές κυβερνήσεις στην Αφρική και την πρώην Σοβιετική Ένωση είναι αντιδημοκρατικές στην πράξη, συνήθως επειδή η παρούσα κυβέρνηση έχει ισχυρή επιρροή στα εκλογικά αποτελέσματα. Πολλές από αυτές τις χώρες βρίσκονται σε μια κατάσταση σημαντικής αστάθειας. Οι επίσημα μη δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης, όπως τα μονοκομματικά κράτη και οι δικτατορίες, είναι πιο συχνές στην Ανατολική Ασία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η έκθεση Freedom in the World του 2019 σημείωσε μια πτώση στον αριθμό των χωρών με φιλελεύθερες δημοκρατίες κατά τη διάρκεια των 13 ετών από το 2005 έως το 2018, αναφέροντας μειώσεις στα «πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες».[23] Οι εκθέσεις του 2020 και του 2021 τεκμηριώνουν περαιτέρω μείωση του αριθμού των ελεύθερων χωρών στον κόσμο.[24][25]
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Άρνου, Παναγιώτα (2015). Παγκοσμιοποίηση, νεοφιλελευθερισμός και κρίση: επιδράσεις στο δημοκρατικό κεκτημένο. Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας. https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/36738.
- ↑ He, Jiacheng (Jan 8, 2022). «The Patterns of Democracy in Context of Historical Political Science». Chinese Political Science Review (Springer Science and Business Media LLC) 7 (1): 111–139. doi:. ISSN 2365-4244.
- ↑ Jacobs, Lawrence R.; Shapiro, Robert Y. (1994). «Studying Substantive Democracy». PS: Political Science and Politics 27 (1): 9–17. doi:. ISSN 1049-0965. https://www.jstor.org/stable/420450.
- ↑ Jacobs, Lawrence R.; Shapiro, Robert Y. (1994). «Studying Substantive Democracy». PS: Political Science and Politics 27 (1): 9–17. doi:. ISSN 1049-0965. https://www.jstor.org/stable/420450.
- ↑ Cusack, Simone; Ball, Rachel (July 2009). Eliminating Discrimination and Ensuring Substantive Equality (Report). Public Interest Law Clearing House and Human Rights Law Resource Centre Ltd. https://www.parliament.vic.gov.au/archive/sarc/EOA_exempt_except/submissions/676%20-%20PILCH%20%26%20HRLRC%20-%2010.07.09.pdf. Ανακτήθηκε στις 12 June 2024.
- ↑ "What is substantive equality?". Equal Opportunity Commission, Government of Western Australia. November 2014. Retrieved 28 October 2018
- ↑ Daniel Lederman, Normal Loaza, Rodrigo Res Soares (November 2001). "Accountability and Corruption: Political Institutions Matter". World Bank Policy Research Working Paper No. 2708. Πρότυπο:SSRN. Daniel, Lederman· Norman, Loayza· R., Soares (Νοεμβρίου 2001). «Accountability and Corruption: Political Institutions Matter by Daniel Lederman, Norman Loayza, Rodrigo R. Soares :: SSRN». SSRN 632777
. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2023.. Retrieved 19 February 2006.
- ↑ Halperin, Morton· Siegle, Joseph T.· Weinstein, Michael. «The Democracy Advantage: How Democracies Promote Prosperity and Peace». Carnegie Council. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2006.
- ↑ Franco, Álvaro; Álvarez-Dardet, Carlos; Ruiz, Maria Teresa (2004). «Effect of democracy on health: ecological study (required)». British Medical Journal 329 (7480): 1421–23. doi:. PMID 15604165.
- ↑ Kopstein, Jeffrey· Lichbach, Mark· Hanson, Stephen E., επιμ. (2014). Comparative Politics: Interests, Identities, and Institutions in a Changing Global Order (4, revised έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 37–39. ISBN 978-1139991384. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2020.
Britain pioneered the system of liberal democracy that has now spread in one form or another to most of the world's countries
- ↑ Παρόμοια επιχειρηματολογία χρησιμοποίησαν αργότερα οι συντηρητικοί οπαδοί της απολυταρχίας εναντίον της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Δείτε ενδεικτικά το: Μαζάουερ, Μαρκ. Σκοτεινή ήπειρος: ο ευρωπαϊκός 20ος αιώνας. Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2001
- ↑ Birch, Anthony. The Concepts and Theories of Modern Democracy
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Berstein, Serge. Δημοκρατίες, αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα στον 20ό αιώνα, Εκδ. Ποιότητα
- ↑ Anna Lührmann, Seraphine F. Maerz, Sandra Grahn, Nazifa Alizada, Lisa Gastaldi, Sebastian Hellmeier, Garry Hindle and Staffan I. Lindberg. 2020. Autocratization Surges – Resistance Grows. Democracy Report 2020. Varieties of Democracy Institute (V-Dem). [1] Αρχειοθετήθηκε 18 December 2021 στο Wayback Machine.
- ↑ «Policy Data Set». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2008.
- ↑ Benhabib, Seyla, επιμ. (1996). Democracy and difference: contesting the boundaries of the political. Princeton University Press. ISBN 978-0691044781.
- ↑ Alain Gagnon,Intellectuals in liberal democracies: political influence and social involvement
- ↑ Yvonne Schmidt, Foundations of Civil and Political Rights in Israel and the Occupied Territories
- ↑ William S. Livingston, A Prospect of purple and orange democracy
- ↑ Mazie, Steven V. (2006). Israel's higher law: religion and liberal democracy in the Jewish state. Lexington Books. ISBN 978-0739114858.
- ↑ Mulgan, Richard· Peter Aimer (2004). «chapter 1». Politics in New Zealand (3rd έκδοση). Auckland University Press. σελ. 17. ISBN 1869403185. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2009.
- ↑ Anna Lührmann, Seraphine F. Maerz, Sandra Grahn, Nazifa Alizada, Lisa Gastaldi, Sebastian Hellmeier, Garry Hindle and Staffan I. Lindberg. 2020. Autocratization Surges – Resistance Grows. Democracy Report 2020. Varieties of Democracy Institute (V-Dem). [2] Αρχειοθετήθηκε 18 December 2021 στο Wayback Machine.
- ↑ «Freedom in the World: Democracy in Retreat». freedomhouse.org. Freedom House. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2019.
- ↑ «Freedom in the World 2020» (PDF). Freedom House. 4 Μαρτίου 2020. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Freedom in the World 2021» (PDF). Freedom House. 3 Μαρτίου 2021. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2021.
