Βικιπαίδεια

Φραγκίσκος Πυλαρινός

φιλόσοφος, καθηγητής πανεπιστημίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο Φραγκίσκος Πυλαρινός (Ληξούρι, 1802 - Αθήνα, 1882) ήταν Έλληνας φιλόσοφος, υποστηρικτής των θεωριών του Σαιν Σιμόν και από το 1843 καθηγητής πανεπιστημίου στη φιλοσοφική σχολή του νεοσύστατου Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν υποστηρικτής της ένωσης των νησιών του Ιονίου με την Ελλάδα και για το λόγο αυτό είχε εξοριστεί από τα Ιόνια νησιά. Ως καθηγητής πανεπιστημίου, κατηγορήθηκε και παύθηκε από τη θέση του δυο φορές για τις διδασκαλίες του, που θεωρούνταν ότι προκαλούν ταραχές.

Φραγκίσκος Πυλαρινός
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1802
Ληξούρι
Θάνατος1882
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιδάσκων πανεπιστημίου
φιλόσοφος
ΕργοδότηςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
δεδομένα

Βιογραφία Επεξεργασία

Εκπαίδευση: Ληξούρι, Κέρκυρα και Παρίσι Επεξεργασία

Ο Πυλαρινός γεννήθηκε στο Ληξούρι το 1802. Φοίτησε στην Ιόνιο Ακαδημία, στην Κέρκυρα και στη συνέχεια σπούδασε φιλοσοφία στη Γαλλία. Εκεί έγινε γνωρίστηκε και έγινε μαθητής του Κοραή και ήλθε σε επαφή με τις δημοκρατικές ιδέες του Σαιν Σιμόν, των οποίων έγινε θερμός υποστηρικτής[1]

Ελληνική Εταιρεία - 1831, επιτάφιος του Κοραή - 1833, Παρίσι Επεξεργασία

Το 1831 υπέγραψε το μανιφέστο τής Ελληνικής Εταιρείας («Société Hellénique») του Παρισιού, η οποία είχε ιδρυθεί από μαθητές του Κοραή. Ο Πυλαρινός ήταν από τους πιο δραστήριους υποστηρικτές της.[2][3] Τα μέλη της εταιρείας, επηρεασμένα από τις αρχές τής Γαλλικής Επανάστασης υποστήριζαν ότι το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έπρεπε να υιοθετήσει δημοκρατικό πολίτευμα.[3]

Στις 8 Απριλίου 1833 εκφώνησε επιτάφιο λόγο στη κηδεία του Κοραή στο Παρίσι[4], από τον οποίο φαίνεται ότι είχε γνώση και ότι ήταν μελετητής των έργων του Σαιν Σιμόν. Αναφέρεται μάλιστα ότι η χρήση της λέξης «κοινωνισμός» στον επιτάφιο αυτό είναι η πρώτη απόδοση του όρου «socialisme» (σοσιαλισμός) στην ελληνική γλώσσα.[5][6]. Αναφέρεται δε στα: «ελευθερία», «ισότης», «κοινωνισμός» (με έμπνευση το σύνθημα της γαλλικής επανάστασης ελευθερία - ισότητα - αδελφότητα Liberté - égalité - fraternité όπου ο τελευταίος όρος αντικαθίσταται από τον Πυλαρινό με τον όρο κοινωνισμός - socialism, δείχνοντας την επίδραση του Σαιν-Σιμόν).

Διδασκαλία στο Ναύπλιο 1833-1834 Επεξεργασία

Μετά τις σπουδές του στη Γαλλία, γύρισε στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1833[2] και δίδασκε στο Ναύπλιο ιδέες που περιγράφονται «ανατρεπτικές»[7]. Ο ίδιος, σε αναγγελία για τα μαθήματά του στην εφημερίδα Ήλιος παρουσιάζει ως αντικείμενό τους την «επιστήμη των επιστημών , η οποία μελετά τις ιστορικές φάσεις και τα μέσα της προόδου της ανθρωπότητος»[2]. Ταυτόχρονα αρθογραφεί στην εφημερίδα Ήλιος του Παναγιώτη Σούτσου το 1833, με σειρά άρθρων με τίτλο «Μαθήματα Πολιτικά» [1][8] όπου αναφέρεται στον «παγκόσμιον κοινωνισμόν»[9].

Στις αρχές του 1834 ή στα τέλη του 1833 η Ιερά Σύνοδος ζήτησε από τη Γραμματεία επί της Δικαιοσύνης να διωχθεί ο Πυλαρινός, αναφέροντας ότι δίδασκε κατά της χριστιανικής θρησκείας και ότι έγραψε σε εφημερίδα «ύβρεις εναντίον του αρχηγού της χριστιανικής θρησκείας του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». Ο γραμματέας επί της Δικαιοσύνης (υπουργός) Κωνσταντίνος Σχινάς θεώρησε ότι δεν μπορούσε να διώξει τον Πυλαρινό, παραπέμποντας το ζήτημα στα δικαστήρια, αλλά παρ'όλα αυτά, έδωσε εντολή στις 7 Μαρτίου 1834 προς το Νομάρχη Αργολίδος και Κορινθίας να σταματήσει τον Πυλαρινό, υπενθυμίζοντάς του τον νόμο περί των Δημοτικών Σχολείων, άρθρα 60-62, σύμφωνα με τον οποίο κανείς ιδιώτης δεν έχει το δικαίωμα να συστήσει σχολή χωρίς την άδεια της κυβερνήσεως. Τότε «επαύθηκε του διδάσκειν υπό του τότε αυστηρού αστυνόμου Ναυπλίου Ευαγ. Ποταμιάνου»[10][11]. Τότε εξαναγκάζεται να φύγει από την Ελλάδα (αναφέρεται επίσης εμπλοκή του στη δίκη του Κολοκοτρώνη που έλαβε χώρα μεταξύ 30 Απριλίου και 26 Μαΐου 1834) και πηγαίνει στην πατρίδα του τη Κεφαλονιά[12].

Από το 1834 στην Κεφαλονιά Επεξεργασία

Στο μεταξύ, δημοσίευε κείμενά του στην εφημερίδα εφημερίδα Πρόοδος που εκδιδόταν από 1836 έως 1844 του Παναγιώτη Σοφιανόπουλου, αλλά αργότερα και στο περιοδικό Σωκράτης 1838-1848 του ιδίου.

Στην Κεφαλονιά συνέχισε να διδάσκει και να προωθεί τις ιδέες του. Ο Φρ. Πυλαρινός, καθώς και οι Γεράσιμος Πανάς Λιβαδάτος, Δημήτριος Ραζής Λουκάτος, Γεώργιος Ιωάννη Μεταξάς Λισαίος ή Λούτσος, αρχίζουν τη φιλελεύθερη κίνηση, συζητώντας την πιθανότητα της ένωσης με την Ελλάδα[13]. Για τη δραστηριότητά του ως «ενωτιστής», δηλαδή υποστήριζε την ένωση του κράτους των Ιονίων νησιών, αγγλικού προτεκτοράτου, με την Ελλάδα και συμμετείχε σε κινήματα εναντίον των Άγγλων, η διοίκηση τον εξόρισε το 1839, οπότε κατέφυγε στη Αθήνα.

Εξορισμένος στην Αθήνα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, τα Πυλαρινά του 1845 Επεξεργασία

Μετά το 1840, στην Αθήνα, έγραφε άρθρα υπέρ του αγώνα των Επτανησίων στην εφημερίδα Αιώνας. Η δραστηριότητά του ενόχλησε τους Άγγλους και με την παρέμβαση του Άγγλου πρεσβευτή φυλακίστηκε στο Ναύπλιο, στη φυλακή Ίτς Καλέ. Αργότερα έγινε υφηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, όπου δίδαξε Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και Φιλοσοφία της Ιστορίας. Μετά τη μεταπολίτευση του 1843, διορίστηκε τακτικός καθηγητής της φιλοσοφίας, στις 23 Σεπτεμβρίου 1843[7].

Οι διδασκαλίες του είχαν σαν αποτέλεσμα να γίνουν ταραχές στις 15 Φεβρουαρίου 1845, οι οποίες πήραν το όνομα Πυλαρινά, εξαιτίας των οποίων παύθηκε το 1846. Αν και είχαν γίνει και άλλες ταραχές στο πανεπιστήμιο, τα Πυλαρινά διέφεραν γιατί δεν αφορούσαν απλά διαμαρτυρία φοιτητών, αλλά αντιδράσεις στις ιδεολογικές, αλλά και στις πολιτικές επιλογές του Πυλαρινού. Σε αυτές τις αντιδράσεις δεν πήραν μέρος μόνο φοιτητές, αλλά και καθηγητές, καθώς και παράγοντες εκτός του πανεπιστημίου[14]. Η εφημερίδα «Αιών», προσκείμενη στο Ρωσικό κόμμα και φιλική προς τον Πυλαρινό, έγραφε ότι τα μαθήματά του ερέθισαν «τα όργανα του ξενισμού», υπονοώντας τα στελέχη του αγγλικού κόμματος και εφημερίδες όπως η Αθηνά. Στις 15 Φεβρουαρίου φοιτητής κατά τη διάρκεια του μαθήματος έβρισε τον Πυλαρινό και ο αδελφός του Πυλαρινού που ήταν παρών διαπληκτίστηκε με αυτόν και τον χτύπησε. Το ζήτημα παραπέμφθηκε στη Σύγκλητο και ο Πρύτανης μετά από συζήτηση με τον Πυλαρινό όρισε αλλαγή των ωρών διδασκαλίας ώστε να γίνεται η διδασκαλία την ημέρα αντί για το βράδυ (ώστε να μειωθούν από το ακροατήριο όσοι δεν ήταν φοιτητές). Τρεις μήνες μετά το επεισόδιο, εφημερίδα αναφέρει για τις παραδόσεις του ότι «είναι σκανδαλώδεις, καθόσον υψώνει την Ρωσίαν και υβρίζει την Γαλλίαν και Αγγλίαν...»[15]. Στις αρχές του 1846, η Κυβέρνηση Κωλέττη τον παύει.

Τον Οκτώβριο του 1850 διορίστηκε ξανά, αυτή τη φορά ως έκτακτος καθηγητής και το 1852 έγινε τακτικός καθηγητής. Παύθηκε ξανά το 1865 και ξαναδιορίστηκε το 1866, διδάσκοντας μέχρι το 1881, οπότε αποχώρησε, ένα χρόνο πριν τον θάνατό του[7].

Εναντίον του καθεστώτος των Επτανήσων - υπέρ της ένωσης Επεξεργασία

Το 1849 έγραψε νεκρολογία στον Θεόδωρο Τυπάλδο Πρόντζα, αγωνιστή και ριζοσπάστη συμπατριώτη του από την Κεφαλονιά ο οποίος πέθανε όσο ήταν και αυτός εξόριστος στην Αθήνα. Στη νεκρολογία αυτή έλαβε την ευκαιρία και έγραψε φλογερά κατά του καθεστώτος των Επτανήσων και της αγγλικής κυβέρνησης[10][16].

Ο Πυλαρινός δεν σταμάτησε να δραστηριοποιείται κατά του καθεστώτος της προστασίας των Ιονίων από την Αγγλία. Τον Απρίλιο του 1860, σχεδόν τέσσερα χρόνια πριν την ένωση, επέστρεψε μετά από 20 χρόνια εξορίας στην πατρίδα του την Κεφαλονιά. Γυρνώντας από εκεί, πέρασε από τη Ζάκυνθο όπου συνάντησε τον Κωνσταντίνο Λομβάρδο, ο οποίος ήταν πρόεδρος στο κομιτάτο της Ζακύνθου, σε συνεννόηση με το κεντρικό κομιτάτο της ενεργείας στη Γένοβα της Ιταλίας και ο οποίος προωθούσε τη Μεγάλη Ιδέα (την ένωση των ελλαδικών εδαφών σε μια Μεγάλη Ελλάδα), συναντώντας τον Όθωνα στην Αθήνα και τον Βίκτωρα Εμμανουήλ Β΄ και τον Γαριβάλδη στην Ιταλία. Ο Πυλαρινός δέχτηκε να γίνει μέλος, καθώς και να συστήσει ανάλογο κομιτάτο στην Αθήνα. Στην Αθήνα προσηλύτισε τον Παύλο Λάμπρο, τον Σπυρίδωνα Ανδρ. Μεταξά (πρέσβη στη Ρωσία), τον Νικόλαο Νέγρη, τον Φιλαδελφέα Χρήστο Νικολαΐδη, Νικόλαο Οκλέρ Βούλγαρη (Κερκυραίο και γραμματέα του Π. Λάμπρου) τον Μάρκο Ρενιέρη (αργότερα διοικητή της Εθνικής Τράπεζας) και τον Σπυρίδωνα Μαλάκη, οι οποίοι έγιναν μέλος του κομιτάτου υπέρ της Μεγάλης Ιδέας[17].

Άλλες δραστηριότητες Επεξεργασία

Το 1872 το όνομά του αναφέρεται στα επίτιμα μέλη του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού[18]. Ο Φραγκίσκος Πυλαρινός αναφέρεται επίσης ότι ήταν μέλος της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος[19].

Αναμνήσεις από τη διδασκαλία του σε μεγάλη ηλικία Επεξεργασία

Το 1874-1875, η διδασκαλία του Φραγκίσκου Πυλαρινού αναφέρεται στις αναμνήσεις του Παπαδιαμάντη και του Κωστή Παλαμά, οι οποίοι ήταν και οι δυο φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής, στα τελευταία χρόνια διδασκαλίας του, όταν αυτός ήταν 72-73 ετών. Και οι δυο αναφέρουν ότι τότε πια είχε ελάχιστη απήχηση και πολύ μικρό ακροατήριο, ενώ ο Παπαδιαμάντης δίνει μια χαρακτηριστική του εικόνα: «εδίδασκεν εις την γείτονα αίθουσαν ο γέρων Πυλαρινός, με κεραυνώδη φωνήν, όλος χειρονομία και έξαρσις».[20][21]

Χαρακτήρας του Επεξεργασία

Για τον χαρακτήρα του αναφέρεται ότι ήταν «χρηστός, προσηνέστατος, καλοκάγαθος, υψηλόφρων και γενναίος», ότι προστάτευε τους Κεφαλήνες φοιτητές που σπούδαζαν στην Αθήνα και ότι στις σχέσεις προς τους φίλους του ήταν «ειλικρινέστατος, πιστός και αξιοπρεπής»[10].

Πέθανε στην Αθήνα το 1882, σε ηλικία 80 ετών.

Διδασκαλία και φιλοσοφία Επεξεργασία

Ο Πυλαρινός θεωρείται ο πιο σημαντικός υποστηρικτής του σαινσιμονισμού στην Ελλάδα και αναφέρεται ως «κοινωνιστής» μαζί με τον Παναγιώτη Σοφιανόπουλο[22]. Αργότερα οι διδασκαλίες του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πιστεύεται ότι ήταν επηρεασμένες από τη φιλοσοφία του Χέγκελ[23] και ο Πυλαρινός χαρακτηρίζεται «εγελιανός φιλόσοφος»[24].

Χρονολόγιο Επεξεργασία

  • 1802, Ληξούρι, γέννηση του Πυλαρινού
  • 1831, Παρίσι, υπογράφει το μανιφέστο τής Ελληνικής Εταιρείας («Société Hellénique») του Παρισιού
  • 1833, Παρίσι, εκφωνεί επιτάφιο λόγο στην κηδεία του Αδαμάντιου Κοραή
  • 1833, Ναύπλιο, δημοσιεύσεις στην εφημερίδα Ήλιος του Π. Σούτσου του Ναυπλίου
  • 1834, κατηγορείται από την Ιερά Σύνοδο, το υπουργείο δικαιοσύνης εμποδίζει μαθήματα που έδινε αμισθί
  • 1834 - 1839, Κεφαλονιά, συμμετοχή σε ομάδες υπέρ της «ενώσεως»
  • 1839, εξορίζεται από την Κεφαλονιά και πηγαίνει στην Αθήνα
  • φυλακίζεται στο Ιτς Καλέ του Ναυπλίου για άρθρα του σε εφημερίδες
  • 1843 διορίστηκε τακτικός καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
  • 1845, τα Πυλαρινά, επεισόδια από φοιτητές κατά το μάθημά του
  • 1846, παύθηκε από καθηγητής
  • 1850, διορίστηκε ξανά, αλλά ως έκτακτος καθηγητής
  • 1852, έγινε τακτικός καθηγητής
  • 1861, ίδρυση του «κομιτάτου της ενεργείας» στην Ελλάδα υπέρ της «ένωσης»
  • 1865, παύθηκε ξανά
  • 1866, ξαναδιορίστηκε καθηγητής
  • 1882, θάνατος του Φραγκίσκου Πυλαρινού

Έργα Επεξεργασία

Από τα κείμενα που έγραψε, γνωρίζουμε[7]:

Στο πανεπιστήμιο αναφέρονται δυο βιβλία του:

  • «Εισαγωγή εις την φιλοσοφία»[7][29]

και

  • «Εξήγησις εις το Β΄ βιβλίον της Μεταφυσικής του Αριστοτέλους περιεχόμενης θεωρίας»[29]


Βιογραφίες και διαθέσιμη βιβλιογραφία Επεξεργασία

Για τον Πυλαρινό έχουν γραφεί οι βιογραφίες:

  • Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα, Ηλίας Τσιτσέλης , τόμος Α', Αθήνα 1904, σελ. 564-566
  • Παναγιώτης Νούτσος, Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875 ως το 1974, τ. Α', Αθήνα, Γνώση, 1990, σ. 119-124 (σύντομη βιογραφία).
  • λήμμα «Πυλαρινὸς Φραγκίσκος» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine., Ἀλατζόγλου-Θέμελη, Φιλοσοφικὸ Ἐγκυκλοπαιδικὸ Λεξικό, Ἀθήνα, Κ. Κακόπουλος, 1985-1986, σελ. 417
  • Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από το Άμστερνταμ, επιμ. Φίλιππος Ήλιου, εκδ. Έρμής, Αθήνα 1976, σ. οα'-οβ'. (για τη σχέση Κοραή - Πυλαρινού)

Πηγές Επεξεργασία

Αναφορές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Liberalism in the Mediterranean; Ionian merchants, free trade ideas and British commercial expansion[νεκρός σύνδεσμος], Sakis Gekas, σελ. 13, Third European Congress on World and Global History, LSE, 14-17 April 2011
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Προσπάθειες διαδόσεως των ιδεών του Saint-Simon και πρακτικής των εφαρμογής στον Ελλαδικό χώρο 1825-1837[νεκρός σύνδεσμος], Χρήστος Π. Μπαλόγλου,«ΣΠΟΥΔΑΙ», Τόμος 53, Τεύχος 3ο, (2003), σελ. 86
  3. ↑ 3,0 3,1 Ο Α. Κοραής και η Κεφαλονιά, Ή ονοματοδοσία της λέσχης «Μουσεΐον ό Κοραής» (1843) Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine. Πέτρος Πετράτος, Ο Ερανιστής, 25 (2005), σελ. 293
  4. ↑ Λόγος επιτάφιος ο οποίος εκφωνήθη εις την θανήν του Δ.Α. Κοραή εις του 1833 Απριλίου 8 Ε.Ν., περιοδικό Le Polyglotte, τεύχος 2, Παρίσι 1833
  5. ↑ Μπαλόγλου, (2003), σελ. 85[νεκρός σύνδεσμος]
  6. ↑ Enlightenment and Revolution, Paschalis M. Kitromilides Harvard University Press, 2013, ISBN 0674726413, ISBN 9780674726413, σελ. 417
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 λήμμα Πυλαρινός, Φραγκίσκος, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη
  8. ↑ εφημερίδα Ήλιος του Παναγιώτη Σούτσου, αρ. 17, 18 Αυγούστου σελ. 69-70, αρ. 20, 29 Αυγούστου, σ. 98, αρ. 32, 24 Οκτωβρίου, σελ. 128-129.)
  9. ↑ Παν. Νούτσος, Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα από το 1875 ως το 1974, τ. Α΄, Αθήνα, Γνώση, 1990, σελ. 119
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα, Ηλίας Τσιτσέλης, τόμος Α΄, Αθήνα 1904, σελ. 564-566
  11. ↑ Διάταγμα. της 16-2-1834, «Περί των Δημοτικών Σχολείων», η ονομασία και η ημερομηνία του διατάγματος αναφέρεται στο Ιστορική εξέλιξη και προβληματική του θεσμού της συνεκπαίδευσης των δύο φύλων στα ελληνικά σχολεία (19ος-20ος αιώνας), Λαμπρινή Σκούρα
  12. ↑ Κώστας Λάππας, 2004, σελ. 468[νεκρός σύνδεσμος]
  13. ↑ Κείμενα για τον επτανησιακό ριζοσπαστισμό, Γιώργος Γ. Αλισανδράτος, Μουσείο Μπενάκη, 2008, σελ. 144
  14. ↑ Κώστας Λάππας, 2004, σελ. 470[νεκρός σύνδεσμος] - 471[νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Κώστας Λάππας, 2004: Αναφέρεται στην εφημερίδα Ο Πρωινός Κήρυξ, αρ. 132,21 Μαΐου 1845
  16. ↑ λήμμα «Πυλαρινὸς Φραγκίσκος» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-05 στο Wayback Machine., Ἀλατζόγλου-Θέμελη, Φιλοσοφικὸ Ἐγκυκλοπαιδικὸ Λεξικό, Ἀθήνα, Κ. Κακόπουλος, 1985-1986, σελ. 417
  17. ↑ Απομνημονεύματα επί της συγχρόνου ιστορίας : Η ιστορικόν επεισόδιον επί των ενεργειών δρασάντων τινών προσώπων προς επίτευξιν της Μεγάλης Ιδέας[νεκρός σύνδεσμος], Σπυρίδων Μαλάκης, Αθήνα 1895, σελ. 319-323 (ψηφιοποιημένο αντίγραφο από την Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη Αργοστολίου)
  18. ↑ "φιλολογικός ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ Logodosia tēn kata to evdomon etos genomenōn: anagnōstheisa tē 15 Oktōvriou 1872" Nikolaos D. Lebidos, Publisher: Typois Anareou Koromēla, 1873, σελ. 138
  19. ↑ Πυλαρινός Φραγκίσκος, Στοά Πανελλήνιον (Κεφαλονιά 1802 – Αθήνα 1882)[νεκρός σύνδεσμος]
  20. ↑ Κώστας Λάππας, 2004, σελ. 205 Αρχειοθετήθηκε 2019-01-22 στο Wayback Machine.
  21. ↑ «Τα καλαμπούρια ενός δασκάλου», «Αναμνήσεις φοιτητικού βίου», Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (περιλαμβάνεται στα Άπαντα του Παπαδιαμάντη, τόμ. Δ, σσ. 301-302, κριτική έκδοση Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλου, εκδόσεις Δόμος, Αθήνα, 1985)
  22. ↑ Σταύρος Καλλέργης, Ένας Κρητικός ουτοπικός σοσιαλιστής, Μέρος πρώτο, Zero Geographic May 2013, τεύχος 12
  23. ↑ Βασική βιβλιοθήκη Αετού: Σειρά πρώτη, Τόμος 36, Διονύσιος Α. Ζακυθηνός, Ιωάννης Μιχαήλ Παναγιωτόπουλος, Ε. Π. Παπανούτσος, εκδ. Ι.Ν. Ζαχαρόπουλος, σελ. 11
  24. ↑ Μονά-ζυγά: δέκα νεοελληνικά μελετήματα, Γιώργος Βελούδης, εκδόσεις Γνώση, 1992, σελ. 117
  25. ↑ Η γλωσσική σάτιρα στην ελληνική κωμωδία του 19ου αιώνα: γλωσσοκεντρικές στρατηγικές του γέλιου από τα "Κορακιστικά" ως τον Καραγκιόζη, Walter Puchner, Εκδ. Πατάκη, σελ. 92, 2001
  26. ↑ Ἐπικήδειοι λόγοι εἰς Ἀδαμάντιον Κοραῆ[νεκρός σύνδεσμος], Ἀργυρόπουλος, Περικλῆς Ι., Λαζαρᾶς, Παναγιώτης, Πλατῆς, Κωνσταντῖνος Π., Δεληγιάννης, Πέτρος Α., Πυλαρινός, Φραγκίσκος Ι., Ἐπιμελητής, Πρόλογος – Εἰσαγωγὴ: Φασουλάκης, Στέργιος, Ἀθήνα, Ἐκδόσεις: Βιβλιοθήκη Κοραῆ “Χίος”, 1993
  27. ↑ Ήλιος, εφημερίς πολιτική, φιλολογική και εμπορική Αρχειοθετήθηκε 2017-09-29 στο Wayback Machine., τεύχη 1-38, 1833
  28. ↑ Ο νόμος ως έκφραση της θελήσεως των εργατών της κοινωνίας, άρθρο του Φραγκίσκου Πυλαρινού στην εφημερίδα «Ήλιος» του Ναυπλίου, αρ. 20 (29-8-1833), 82
  29. ↑ 29,0 29,1 Χρονικόν της πρώτης πεντηκονταετίας του Ελληνικού Πανεπιστημίου κατ' εντολήν της ακαδημαϊκής Συγκλήτου και δαπάνη του Εθνικού Πανεπιστημίου / Υπό Ι. Πανταζίδου, Ιωάννης Πανταζίδης, Αθήνησι : Τυπογραφείον "Παλιγγενεσία" Ιω. Αγγελοπούλου, 1889, σελ. 108
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φραγκίσκος_Πυλαρινός&oldid=9200491"