Βικιπαίδεια

Χελένα Μοντιέσκα

Πολωνοαμερικανίδα ηθοποιός

Η Χελένα Μοντζεγέφσκα (πολωνικά: Helena Modrzejewska, όνομα γέννησης: Γιαντβίγκα Μπέντα [Jadwiga Benda]) (12 Οκτωβρίου 1840 – 8 Απριλίου 1909), γνωστή επαγγελματικά ως Χελένα Μοντιέσκα (Helena Modjeska) ή Χέλενα Μοντζέσκα σε αγγλική απόδοση, ήταν Πολωνή ηθοποιός, η οποία ειδικευόταν σε σαιξπηρικούς και τραγικούς ρόλους. Πέτυχε πρώτα στην πολωνική σκηνή. Μετά τη μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες (και παρά την κακή γνώση της αγγλικής γλώσσας), τα κατάφερε και στη σκηνή στην Αμερική και το Λονδίνο. Θεωρείται ως η σπουδαιότερη ηθοποιός στην ιστορία του θεάτρου στην Πολωνία.[9]

Χελένα Μοντιέσκα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Helena Modrzejewska (Πολωνικά)
Γέννηση12  Οκτωβρίου 1840[1][2][3]
Κρακοβία[4][5]
Θάνατος8  Απριλίου 1909[6][1][3]
Νιούπορτ Μπιτς
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Ρακοβίτσκι (50°4′31″ s. š., 19°56′58″ v. d.)
Κατοικίακομητεία Όραντζ
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Πολωνία
Ρωσική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΑγγλικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΠολωνικά[7]
Αγγλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταηθοποιός
ηθοποιός θεάτρου
Οικογένεια
ΤέκναΡαλφ Μοντιέσκι[8]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Πρώιμη ζωή Επεξεργασία

Η Χελένα Μοντιέσκα γεννήθηκε στην Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας στις 12 Οκτωβρίου 1840.[10][11] Το όνομα γέννησής της καταγράφηκε ως Γιαντβίγκα Μπέντα, αλλά αργότερα βαφτίστηκε Χελένα Όπιντ, με το επώνυμο του νονού της.[10]

 
Η Μοντιέσκα ως Βασίλισσα Μπαρμπάρα Ρατζιβιουούβνα, 1865

Η καταγωγή της Μοντιέσκα είναι ασαφής. Η μητέρα της ήταν η Γιουζέφα Μπέντα, η χήρα ενός ευημερούντος εμπόρου από την Κρακοβία, του Σίμον Μπέντα.[12] Στην αυτοβιογραφία της, η Μοντιέσκα ισχυρίστηκε ότι ο πατέρας της ήταν ένας μουσικός με το όνομα Μίχαου Όπιντ.[13] Η οικογένεια Μπέντα όντως απασχολούσε έναν δάσκαλο μουσικής ονόματι Μίχαου Όπιντ, ο οποίος αργότερα έγινε νονός της Μοντιέσκα, ωστόσο ο Όποντ δεν έγινε πατέρας των δύο μικρότερων παιδιών της Γιουζέφα Μπέντα.[12]

Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η Χελένα και ο μεγαλύτερος αδερφός της, Αδόλφος, ήταν το αποτέλεσμα μιας σχέσης μεταξύ της Γιουζέφα και του πρίγκιπα Βουαντίσουαφ Χιερόνιμ Σανγκούσκο, ενός πλούσιου και ισχυρού Πολωνού ευγενή.[10][12] Η Χελένα είχε επίσης μια μικρότερη αδερφή, την Ιωσηφίνα, και πολλά ετεροθαλή αδέρφια από τον πρώτο γάμο της Γιουζέφα. Η Χελένα και η Ιωσηφίνα μεγάλωσαν κυρίως με την προγιαγιά τους, Τερέζα.

Στην αυτοβιογραφία της Μοντιέσκα αποκαλύφθηκαν επίσης οι λεπτομέρειες σχετικά με τον πρώτο της γάμο, με τον πρώην κηδεμόνα της, Γκούσταβ Σίνμαγιερ (πολωνικά: Gustaw Zimajer). Ο Γκούσταβ ήταν ηθοποιός και σκηνοθέτης δευτεροκλασάτου επαρχιακού θεατρικού θιάσου.[14] Η ημερομηνία του γάμου της Μοντιέσκα με τον Γκούσταβ είναι αβέβαιη. Ανακάλυψε πολλά χρόνια αργότερα ότι δεν είχαν παντρευτεί νόμιμα, επειδή ήταν ακόμη παντρεμένος με την πρώτη του γυναίκα όταν παντρεύτηκαν.[15] Μαζί το ζευγάρι απέκτησε δύο παιδιά, έναν γιο, το Ρούντολφ (αργότερα μετονομάστηκε σε Ραλφ Μοντιέσκι) και μια κόρη, τη Μαρίλκα, η οποία πέθανε στη βρεφική ηλικία.[16]

Ο Γκούσταβ Σίνμαγιερ χρησιμοποίησε το καλλιτεχνικό όνομα «Γκούσταβ Μοντζεγέφσκι».[17] Ήταν η γυναικεία μορφή αυτού του ονόματος που υιοθέτησε η Μοντιέσκα όταν έκανε το ντεμπούτο της στη σκηνή το 1861 ως Χελένα Μοντζεγέφσκα.[18] Αργότερα, όταν έπαιζε στο εξωτερικό, απλοποίησε το όνομά της σε «Μοντιέσκα», το οποίο ήταν ευκολότερο να προφέρει το αγγλόφωνο κοινό.

 
Η Μοντζεγέφσκα ως Άνταμ Καζανόφσκι στο Η Αυλή του Πρίγκιπα Βουαντίσουαφ, 1867

Στην αρχή της καριέρας της στην Πολωνία, η Μοντζεγέφσκα έπαιξε στις πόλεις Μπόχνια, Νόβι Σοντς, Πσέμισλ, Ζέσουφ και Μπζεζάνι. Το 1862 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Λβουφ, παίζοντας στο πρώτο της ρομαντικό δράμα, ως «Skierka» στην Balladyna του Γιούλιους Σουοβάτσκι. Από το 1863 εμφανίστηκε στο Στανισουάβουφ και στο Τσερνιόφτσε, σε έργα του Σουοβάτσκι.

Το 1865, ο Ζίμαγιερ προσπάθησε να της συνάψει συμβόλαιο με βιεννέζικα θέατρα, αλλά το σχέδιο ναυάγησε λόγω της κακής γνώσης της γερμανικής γλώσσας. Αργότερα το ίδιο έτος η Χελένα άφησε το Ζίμαγιερ, παίρνοντας τον γιο τους, Ρούντολφ και επιστρέφοντας στην Κρακοβία.[19] Εκεί δέχτηκε μια τετραετή θεατρική δέσμευση. Το 1868 άρχισε να εμφανίζεται στη Βαρσοβία. Στα οκτώ χρόνια της εκεί, εδραίωσε την ιδιότητά της ως σταρ του θεάτρου. Τα ετεροθαλή αδέρφια της, Γιούζεφ και Φέλικς Μπέντα, ήταν επίσης καλοί ηθοποιοί στην Πολωνία.

Ένα περιστατικό απεικονίζει τους περιορισμούς της πολωνικής κοινωνίας του 19ου αιώνα. Σε μια από τις παραστάσεις της Μοντζεγέφσκα στη Βαρσοβία, δεκαεπτά μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χάρισαν ένα μπουκέτο λουλούδια δεμένα με μια κορδέλα στα ερυθρόλευκα εθνικά χρώματα της Πολωνίας. Οι μαθητές κατηγορήθηκαν από τις ρωσικές αυτοκρατορικές αρχές ότι διεξήγαγαν πατριωτική διαδήλωση. Τους έδιωξαν από το σχολείο τους και τους απαγόρευσαν την εισαγωγή σε οποιοδήποτε άλλο σχολείο. Ένας από τους μαθητές, ο Ιγκνάτσι Νόιφελτ, αυτοπυροβολήθηκε στη συνέχεια. Η Μοντζεγέφσκα παρευρέθηκε στην κηδεία του.[20]

Γάμος με τον Χουαπόφσκι Επεξεργασία

Στις 12 Σεπτεμβρίου 1868, η Μοντιέσκα παντρεύτηκε έναν Πολωνό ευγενή, τον Κάρολ Μποζέντα Χουαπόφσκι.[10][21] Πιο γνωστός στην Αμερική ως «Κόμης Μποζέντα», δεν ήταν πραγματικά κόμης. Η οικογένειά του ανήκε στους άτιτλους γαιοκτήμονες (ziemiaństwo). Στις Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησε το καλλιτεχνικό όνομα «Κόμης Μποζέντα» ως ένα τέχνασμα για να κερδίσει τη δημοσιότητα. Το «Μποζέντα» ήταν πιο εύκολο να το προφέρει ένα αγγλόφωνο κοινό από το «Χουαπόφσκι».[22]

Την εποχή του γάμου τους, ο Χουαπόφσκι εργαζόταν ως συντάκτης μιας φιλελεύθερης εθνικιστικής εφημερίδας, Kraj (Η Χώρα), η οποία ανήκε στον Άνταμ Σαπιέχα και έναν κύριο Σάμελσον.[23] Η Μοντιέσκα έγραψε ότι το σπίτι τους «έγινε το κέντρο του καλλιτεχνικού και λογοτεχνικού κόσμου [της Κρακοβίας]». Ποιητές, συγγραφείς, πολιτικοί, καλλιτέχνες, συνθέτες και άλλοι ηθοποιοί σύχναζαν στο σουαρέ της Μοντιέσκα.[23]

Μετανάστευση Επεξεργασία

 
Η Μοντζεγέφσκα στη θεατρική παράσταση του Αλέξανδρου Δουμά, Η κυρία με τις καμέλιες, 1878

Τον Ιούλιο του 1876, αφού πέρασε πάνω από μια δεκαετία ως η βασιλεύουσα ντίβα του πολωνικού εθνικού θεάτρου, για προσωπικούς και πολιτικούς λόγους, η Μοντιέσκα και ο σύζυγός της επέλεξαν να μεταναστεύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες.[24]

Η μόνη επιθυμία του συζύγου μου ήταν να με πάρει μακριά από το περιβάλλον μου και να με ξεκουράσει τελείως από τη δουλειά μου... Οι φίλοι μας συνήθιζαν να μιλούν για τη νέα χώρα, τη νέα ζωή, το νέο τοπίο και την πιθανότητα να εγκατασταθούν κάπου στη γη της ελευθερίας, μακριά από τις καθημερινές ενοχλήσεις στις οποίες ήταν εκτεθειμένος κάθε Πολωνός στη ρωσική ή την πρωσική Πολωνία. Ο Χένρικ Σιενκιέβιτς ήταν ο πρώτος που υποστήριξε τη μετανάστευση. Σιγά σιγά τον ακολούθησαν και άλλοι και σύντομα πέντε από αυτούς εξέφρασαν την επιθυμία να αναζητήσουν περιπέτειες στις ζούγκλες της παρθένας γης.

Ο σύζυγός μου, βλέποντας την προθυμία των νεαρών ανδρών, συνέλαβε την ιδέα να σχηματίσει μια αποικία στην Καλιφόρνια με το πρότυπο της Φάρμα Μπρουκ. Το έργο έγινε δεκτό με βοή.[25]

Μόλις έφτασαν στην Αμερική, η Μοντιέσκα και ο σύζυγός της αγόρασαν ένα ράντσο κοντά στο Άναχαϊμ της Καλιφόρνια. Ο Γιούλιαν Σιπνιέφσκι, ο Γούτσιαν Παπρόφσκι και ο Χένρικ Σιενκιέβιτς (νικητής του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1905), ήταν μεταξύ των φίλων που τους είχαν συνοδεύσει στην Καλιφόρνια. Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που ο Σιενκιέβιτς έγραψε το έργο του Σκίτσα με κάρβουνο (Szkice węglem). Αρχικά οι καλλιτέχνες Στανίσουαφ Βιτκιέβιτς (πατέρας του Στανίσουαφ Ιγκνάτσι Βιτκιέβιτς) και Άλμπερτ Χμιελόφσκι (ο μελλοντικός Άγιος Αλβέρτος) επρόκειτο επίσης να έρθουν με την ομάδα της Μοντιέσκα, αλλά άλλαξαν τα σχέδιά τους. Ήταν μέλος της Ένωσης Γυναικών Τύπου της Ακτής του Ειρηνικού.

Η Μοντιέσκα σκόπευε να εγκαταλείψει την καριέρα της και οραματίστηκε τον εαυτό της να ζει «μια ζωή μόχθου κάτω από τον γαλάζιο ουρανό της Καλιφόρνια, ανάμεσα στους λόφους, καβάλα στο άλογο με ένα όπλο στον ώμο μου».[25] Η πραγματικότητα αποδείχθηκε λιγότερο κινηματογραφική. Κανένας από τους άποικους δεν γνώριζε πολλά για την κτηνοτροφία ή τη γεωργία, και μετά βίας μιλούσαν αγγλικά.[26] Το ουτοπικό πείραμα απέτυχε, οι άποικοι τράβηξαν χωριστούς δρόμους και η Μοντιέσκα επέστρεψε στη σκηνή, επαναλαμβάνοντας τους σαιξπηρικούς ρόλους που είχε παίξει στην Πολωνία.[10][27] Ίσως η καλύτερη περιγραφή της καθημερινής ζωής στο ράντσο είναι τα απομνημονεύματα του Θίοντορ Πέιν, Life on the Modjeska Ranch in the Gay Nineties.

Αμερικανική καριέρα Επεξεργασία

 
Μοντιέσκα, π. 1879
 
Χελένα Μοντζεγέφσκα, Πορτρέτο του Ταντέους Αϊντουκιέβιτς, 1880.

Στις 20 Αυγούστου 1877, η Μοντιέσκα έκανε το ντεμπούτο του στο Θέατρο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, σε μια αγγλική έκδοση του έργου Adrienne Lecouvreur του Ερνέστ Λεγκουβέ. Την είδε ο θεατρικός ατζέντης Χάρι Τζ. Σάρτζεντ, ο οποίος της υπέγραψε για μια περιοδεία στην ανατολική ακτή, όπου έκανε το ντεμπούτο της στη Νέα Υόρκη.[28][29] Στη συνέχεια πέρασε τρία χρόνια στο εξωτερικό (1879–82), κυρίως στο Λονδίνο, προσπαθώντας να βελτιώσει τα αγγλικά της, πριν επιστρέψει στη σκηνή στην Αμερική.[30] Το 1880, επισκέφτηκε τη χερσόνησο Λίζαρντ στην Κορνουάλη και όταν άκουσε ότι η ενοριακή εκκλησία του Ρουάν χρειαζόταν ένα όργανο, συνεργάστηκε με τον Τζόνστον Φορμπς-Ρόμπερτσον για να ανεβάσει την παράσταση. Ρωμαίος και Ιουλιέτα, η οποία παρουσιάστηκε σε μια προσωρινή σκηνή στον κήπο του εφημερίου, την οποία παρακολούθησαν πολλοί ντόπιοι. Ένας κάτοικος του Πενζάνς και σύντομα μέλος του κοινοβουλίου για την εκλογική περιφέρεια του Σαιντ Ιβς, ο Τσαρλς Κάμπελ Ρος, έπαιξε το ρόλο του μοναχού Λόρενς.[31]

Παρά την προφορά της και την ατελή γνώση της αγγλικής γλώσσας, σημείωσε μεγάλη επιτυχία.[32] Κατά τη διάρκεια της καριέρας της, έπαιξε εννέα ηρωίδες του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, τη Μαργκερίτ Γκοτιέ στο Η κυρία με τις καμέλιες και τη Μαρία Στιούαρτ του Φρίντριχ Σίλερ. Το 1883, τη χρονιά που απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα, ανέβασε Το κουκλόσπιτο του Χένρικ Ίψεν στο Λούισβιλ του Κεντάκι, το πρώτο έργο του Ίψεν που ανέβηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις δεκαετίες του 1880 και του 1890, είχε τη φήμη της κορυφαίας γυναίκας ερμηνεύτριας του Σαίξπηρ στην αμερικανική σκηνή.[33]

Το 1893, η Μοντιέσκα προσκλήθηκε να μιλήσει σε ένα συνέδριο γυναικών στη Διεθνή Έκθεση του Σικάγου και περιέγραψε την κατάσταση των Πολωνών γυναικών στις περιοχές της διαμελισμένης Πολωνίας που διοικούνταν από τη Ρωσία και την Πρωσία. Αυτό οδήγησε σε μια τσαρική απαγόρευση να ταξιδεύει στη ρωσική επικράτεια.[34]

Η Μοντιέσκα υπέστη εγκεφαλικό και έμεινε μερικώς παράλυτη το 1897, αλλά ανάρρωσε και σύντομα επέστρεψε στη σκηνή, συνεχίζοντας να παίζει για αρκετά επιπλέον χρόνια.[35]

Κατά την τελευταία της παραμονή στην Πολωνία, από τις 31 Οκτωβρίου 1902 έως τις 28 Απριλίου 1903, εμφανίστηκε στη σκηνή στο Λβουφ και στο Πόζναν, καθώς και στην πατρίδα της, Κρακοβία.

Στις 2 Μαΐου 1905, έδωσε μια επετειακή παράσταση στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια περιόδευσε για δύο χρόνια και τελείωσε την καριέρα της ως ηθοποιός, ενώ στη συνέχεια εμφανίστηκε μόνο σποραδικά για να υποστηρίξει φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Η Μοντιέσκα πέθανε στο Νιούπορτ Μπιτς της Καλιφόρνια στις 8 Απριλίου 1909, σε ηλικία 68 ετών, από τη νόσο του Μπράιτ.[36] Τα λείψανά της στάλθηκαν στην Κρακοβία για να ταφούν στο οικογενειακό οικόπεδο στο Κοιμητήριο Ρακοβίτσκι.

Η αυτοβιογραφία της «Αναμνήσεις και εντυπώσεις της Χελένα Μοντιέσκα» εκδόθηκε μεταθανάτια το 1910. Μια πολωνική μετάφραση κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά στην εφημερίδα Czas της Κρακοβίας. Η τελευταία πολωνική έκδοση του βιβλίου εμφανίστηκε το 1957.

Ο γιος της Μοντζεγέφσκα, Ρούντολφ Μοντζεγέφσκι (Ραλφ Μοντιέσκι), ήταν πολιτικός μηχανικός, ο οποίος απέκτησε φήμη ως σχεδιαστής γεφυρών.[27][37]

Ρόλοι Επεξεργασία

 
Η Μοντιέσκα ως Μαρία Α΄ της Σκωτίας, στο Maria Stuart, 1886

Οι κύριοι τραγικοί ρόλοι του Μοντιέσκα ήταν οι:

Η Μοντζεγέφσκα ήταν επίσης η Πολωνή ερμηνεύτρια των πιο σημαντικών έργων των Ερνέστ Λεγκουβέ, Αλέξανδρου Δουμά του πρεσβύτερου και του νεότερου, Εμίλ Οζιέ, Αλφρέ ντε Μυσσέ, Οκτάβ Φεγιέ και Βικτοριέν Σαρντού.

Στη λογοτεχνία Επεξεργασία

Το βραβευμένο μυθιστόρημα της Σούζαν Σόνταγκ το 1999 In America, αν και μυθιστόρημα, βασίζεται στη ζωή της Μοντιέσκα.[38] Το βιβλίο προκάλεσε μια διαμάχη όταν η Σόνταγκ κατηγορήθηκε ότι είχε κάνει λογοκλοπή σε άλλα έργα σχετικά με τη Μοντιέσκα.[39]

Η Μοντιέσκα ήταν ένας χαρακτήρας στη νουβέλα My Mortal Enemy της Γουίλα Κάδερ.

Οι μελετητές Γιοάννα και Καταρίνα Πολατίνσκα έχουν υποθέσει ότι η Μοντιέσκα μπορεί να ήταν το μοντέλο του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ για τον χαρακτήρα Άιριν Άντλερ (Irene Adler), τη μοναδική γυναίκα που ο Σέρλοκ Χολμς κόντεψε να αγαπήσει. Στο «Ένα σκάνδαλο στη Βοημία», ο Ντόιλ αναφέρει ότι η Άντλερ ήταν prima donna της φανταστικής Αυτοκρατορικής Όπερας της Βαρσοβίας τα ίδια χρόνια όταν η Μοντιέσκα βρισκόταν στο απόγειο της θεατρικής της σταδιοδρομίας στη Βαρσοβία και η προσωπικότητα του φανταστικού χαρακτήρα θυμίζει αυτήν της πραγματικής ηθοποιού.[40]

Επέτειος θανάτου Επεξεργασία

Το 2009, προς τιμήν της 100ης επετείου από τον θάνατό της, το Ιστορικό Μουσείο της Πόλης της Κρακοβίας παρουσίασε την έκθεση «Χελένα Μοντιέσκα (1840–1909): Για την αγάπη της τέχνης» (8 Απριλίου – 20 Σεπτεμβρίου 2009). Η ίδια η έκθεση στη Βαρσοβία διήρκεσε από τον Οκτώβριο του 2009 έως τον Ιανουάριο του 2010.[41] Η έκθεση περιλάμβανε αντικείμενα από το Μουσείο Μπάουερς στη Σάντα Άνα της Καλιφόρνια.

Google Doodle Επεξεργασία

Για τον εορτασμό της 181ης επετείου από τη γέννησή της στις 12 Οκτωβρίου 2021, ένα Google Doodle απέτισε φόρο τιμής στη Μοντιέσκα.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (Αγγλικά) SNAC. w6bg2sv7. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Αγγλικά) Internet Broadway Database. 22225. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) Find A Grave. 11274. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Helena_Modjeska.
  5. ↑ 2.1015.264.
  6. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122460331. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb122460331. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  8. ↑ (Αγγλικά) National Register of Historic Places. 72000244.
  9. ↑ «Helena Modrzejewska» (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2021. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Shattuck 1987, σελ. 126.
  11. ↑ Modjeska 1910, σελ. 15.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Coleman 1969, σελ. 1.
  13. ↑ Modjeska 1910, σελ. 17.
  14. ↑ Osnes 2001, σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
  15. ↑ Shattuck 1987.
  16. ↑ Modjeska 1910, σελ. 114.
  17. ↑ The surname "Modrzejewski" likely derives from "modrzew," which is Polish for "larch."
  18. ↑ Wilmeth & Miller 1996, σελ. 263..
  19. ↑ Helena Modjeska. Encyclopædia Britannica Online. 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2009. 
  20. ↑ Information from the Polish Wikipedia article, edition of 19:53, 25 January 2009.
  21. ↑ Modjeska 1910, σελ. 154.
  22. ↑ Modjeska 1910, σελ. 346.
  23. ↑ 23,0 23,1 Modjeska 1910, σελ. 174.
  24. ↑ Modjeska 1910, σελ. 257.
  25. ↑ 25,0 25,1 Modjeska 1910, σελ. 249.
  26. ↑ Modjeska 1910, σελ. 250.
  27. ↑ 27,0 27,1 Obst 2000.
  28. ↑ Modjeska 1910, σελ. 336.
  29. ↑ San Francisco Chronicle (October 17, 2010) "Modjeska – Woman Triuimphant"
  30. ↑ Shattuck 1987, σελ. 128.
  31. ↑ Cornish Weekly Newspapers 1880, σελ. 5.
  32. ↑ "Modjeska, Helena," Encyclopedia Americana, 1986 ed., vol. 19, p. 313.
  33. ↑ Shattuck 1987, σελ. 127.
  34. ↑ Modjeska 1910, σελ. 518.
  35. ↑ Bordman & Hischak 2004, σελ. [Χρειάζεται σελίδα].
  36. ↑ «Modjeska Woman Triumphant». www.modjeskawomantriumphantmovie.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2010. 
  37. ↑ Lerski, Wróbel & Kozicizi 1996, σελ. 361.
  38. ↑ Σούζαν Σόνταγκ, In America: A Novel, introduction, New York, 1999.
  39. ↑ Doreen Carvajal, 27 May 2002. "So Whose Words Are They? Susan Sontag Creates a Stir." New York Times Book Review.
  40. ↑ WebDesign, Quintessential. «The Diogenes Club: A Few Words about Theatres in Warsaw or Where Sang Irene Adler». www.diogenes-club.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2009. 
  41. ↑ Malgorzata Palka (translator: Piotr Krasnowolski), exhibition notes: Helena Modjeska (1840–1909): For the Love of Art. Muezeum Histoyczne Miasta Krakowa and Teatr Wielki – Polish National Opera in Warsaw.

Πηγές Επεξεργασία

Περαιτέρω ανάγνωση Επεξεργασία

  • Holmgren, Beth (2011). Starring Madame Modjeska: On Tour in Poland and America. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35664-2. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Αρχειακές συλλογές Επεξεργασία

Άλλοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χελένα_Μοντιέσκα&oldid=10224248"