Χρήστης:Vchorozopoulos/Χημεία/Οργανική/Υδρογονάνθρακες

Συντομεύσεις υποσελίδων Επεξεργασία

  1. Χρήστης:Vchorozopoulos/Χημεία/Οργανική/Υδρογονάνθρακες/Ισοκυκλικοί
  2. Χρήστης:Vchorozopoulos/Χημεία/Οργανική/Υδρογονάνθρακες/Αρωματικοί
  3. Χρήστης:Vchorozopoulos/Χημεία/Οργανική/Υδρογονάνθρακες/Αντιαρωματικοί

Υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

«Υδρογονάνθρακες» ονομάζονται οι οργανικές ενώσεις, που περιέχουν μόνο υδρογόνο (H) και άνθρακα (C)[1]. Έχουν γενικό τύπο CxHy[2]. Οι μονοσθενείς ρίζες[3][4] που προκύπτουν από έναν υδρογονάνθρακα αν του αφαιρέσουμε ένα υδρογόνο έχουν γενικό τύπο CxHy-1 και ονομάζονται «υδροκαρβύλια»[5]

Η πλειονότητα των υδρογονανθράκων που χρησιμοποιείται από τους ανθρώπους στη Γη στο αργό πετρέλαιο και στο φυσικό αέριο, όπου περιέχεται ένα μίγμα διαφόρων υδρογονανθράκων (και όχι μόνο), που προέρχονται από την αποσύνθεση και ανασχηματισμό οργανικής ύλης που θάβεται στο υπέδαφος για χιλιετίες[6][7].

Ταξινόμηση Επεξεργασία

  • Η ταξινόμηση των υδρογονανθράκων γίνεται ανάλογα με τα ακόλουθα κριτήρια:
  1. Παρουσία ή όχι διπλών ή και τριπλών δεσμών.
  2. Παρουσία ή όχι δακτυλίων.
  3. Αρωματική, μη αρωματική ή και αντιαρωματική συμπεριφορά.
  • Ο «βαθμός ακορεστότητας» των υδρογονανθράκων εξαρτάται από την παρουσία ή όχι στο μόριό τους διπλών ή τριπλών δεσμών, αλλά και δακτυλίων. Κάθε διπλός δεσμός ή δακτύλιος αυξάνει το βαθμό ακορεστότητας κατά ένα (1), ενώ κάθε τριπλός κατά δύο (2).
  • Με βάση τα παραπάνω κριτήρια οι κυριότερες μεγάλες κατηγορίες των υδρογονανθράκων είναι οι ακόλουθες:

Κορεσμένοι υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

«Κορεσμένοι» λέγονται οι υδρογονάνθρακες που δεν περιέχουν κανένα διπλό και κανέναν τριπλό δεσμό. Ο βαθμός ακορεστότητάς τους εξαρτάται μόνο από τον αριθμό των δακτυλίων τους.

Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

«Ακόρεστοι» λέγονται οι υδρογονάνθρακες που περιέχουν έναν τουλάχιστον διπλό ή τριπλό δεσμό.

Αλειφατικοί υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

«Άκυκλοι» ή «αλειφατικοί» λέγονται οι υδρογονάνθρακες δεν περιέχουν κανένα δακτύλιο.

Ισοκυκλικοί υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

«Ισοκυκλικοί» λέγονται οι υδρογονάνθρακες που περιέχουν έναν τουλάχιστον δακτύλιο.

Αλκάνια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αλκάνια

Τα «αλκάνια», που είναι γνωστά από πολλές πηγές και ως «παραφίνες»[8]. Είναι υδρογονάνθρακες που περιέχουν μόνο απλούς δεσμούς (δηλαδή ανήκουν στις «κορεσμένες ενώσεις») και κανένα δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «άκυκλες ενώσεις», οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας μηδέν (0). Είναι η μοναδική ομόλογη σειρά με γενικό τύπο CvH2v+2[9].

Αλκένια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αλκένια

Τα «αλκένια», που είναι γνωστά από πολλές πηγές και ως «ολεφίνες»[10], είναι υδρογονάνθρακες που περιέχουν ένα μόνο διπλό δεσμό (δηλαδή ανήκουν στις «ακόρεστες ενώσεις») και κανένα δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «άκυκλες ενώσεις»), οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας ένα (1). Τα αλκένια είναι ομόλογη σειρά, με γενικό τύπο CvH2v[11]. Είναι ισομερή με τα κυκλοαλκάνια από τα οποία, όμως, διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες. Τα αλκένια έχουν δύο (2) άτομα υδρογόνου (Η) λιγότερα από τα αλκάνια αφού θεωρητικά προκύπτουν από τους κορεσμένους υδρογονάνθρακες αν αφαιρεθούν δύο (2) άτομα Η από γειτονικά άτομα άνθρακα οπότε και οι μονάδες συγγένειας που περισσεύουν δημιουργούν το διπλό δεσμό.

Κυκλοαλκάνια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο κυκλοαλκάνια

Κυκλοαλκάνια ονομάζονται οι κορεσμένοι υδρογονάνθρακες που περιέχουν ένα δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «ισοκυκλικές ενώσεις»). Ο γενικός τους τύπος είναι CvH2v[12]. Έχουν βαθμό ακορεστότητας 1 και είναι ισομερή με τα αλκένια, από τα οποία όμως συνήθως διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες. Μια μικρή μειοψηφία τους, όσα διαθέτουν τριμελή (δηλαδή αποτελούμενο από τρία άτομα άνθρακα) ή τετραμελή (δηλαδή αποτελούμενο από τέσσερα άτομα άνθρακα) δακτύλιο, δίνουν αντιδράσεις διάσπασης και προσθήκης (προσθηκοδιάσπασης) που τα κάνουν να μοιάζουν κάπως στη χημική συνπεριφορά με τα αλκένια, αν και χρειάζονται αρκετά δραστικότερες συνθήκες για να δώσουν τελικά τις σχετικές αντιδράσεις. Τα υπόλοιπα έχουν χημική συμπεριφορά που ομοιάζει περισσότερο προς τα αλκάνια[13][14].

Αλκίνια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αλκίνια

Τα «αλκίνια» είναι υδρογονάνθρακες που περιέχουν ένα μόνο τριπλό δεσμό (δηλαδή ανήκουν στις «ακόρεστες ενώσεις») και κανένα δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «άκυκλες ενώσεις»), οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας δύο (2). Τα αλκίνια είναι ομόλογη σειρά, με γενικό τύπο CvH2v-2[15]. Είναι ισομερή με τα αλκαδιένια, τα κυκλοαλκένια και τα δικυκλοαλκάνια από τα οποία, όμως, διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες. Τα αλκένια έχουν τέσσερα (4) άτομα υδρογόνου (Η) λιγότερα από τα αλκάνια αφού θεωρητικά προκύπτουν από τους κορεσμένους υδρογονάνθρακες αν αφαιρεθούν τέσσερα (4) άτομα Η από δύο (2) γειτονικά άτομα άνθρακα οπότε και οι μονάδες συγγένειας που περισσεύουν δημιουργούν το τριπλό δεσμό.

Αλκαδιένια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αλκαδιένια

Τα «αλκαδιένια» είναι υδρογονάνθρακες που περιέχουν δύο (2) μόνο διπλούς δεσμούς (δηλαδή ανήκουν στις «ακόρεστες ενώσεις») και κανένα δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «άκυκλες ενώσεις»), οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας δύο (2). Τα αλκαδιένια είναι ομόλογη σειρά, με γενικό τύπο CvH2v-2[16]. Είναι ισομερή με τα αλκίνια, τα κυκλοαλκένια και τα δικυκλοαλκάνια από τα οποία, όμως, διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες. Τα αλκένια έχουν τέσσερα (4) άτομα υδρογόνου (Η) λιγότερα από τα αλκάνια αφού θεωρητικά προκύπτουν από τους κορεσμένους υδρογονάνθρακες αν αφαιρεθούν τέσσερα (4) άτομα Η από δύο (2) ζευγάρια γειτονικά άτομα άνθρακα οπότε και οι μονάδες συγγένειας που περισσεύουν δημιουργούν τους δυο διπλούς δεσμούς.

Kυκλοαλκένια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο κυκλοαλκένια

Τα «κυκλοαλκένια» είναι υδρογονάνθρακες που περιέχουν ένα μόνο διπλό δεσμό (δηλαδή ανήκουν στις «ακόρεστες ενώσεις») και έναν μόνο δακτύλιο (δηλαδή ανήκουν στις «ισοκυκλικές ενώσεις»), οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας δύο (2). Τα κυκλοαλκένια είναι ομόλογη σειρά, με γενικό τύπο CvH2v-2[17]. Είναι ισομερή με τα αλκίνια, τα αλκαδιένια και τα δικυκλοαλκάνια από τα οποία, όμως, διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες.

Δικυκλοαλκάνια Επεξεργασία

Κύριο άρθρο δικυκλοαλκάνια

Τα «δικυκλοαλκάνια» είναι κορεσμένοι υδρογονάνθρακες που περιέχουν δύο (2) δακτυλίους (δηλαδή ανήκουν στις «ισοκυκλικές ενώσεις»), οπότε έχουν βαθμό ακορεστότητας δύο (2). Τα κυκλοαλκένια είναι ομόλογη σειρά, με γενικό τύπο CvH2v-2[18]. Είναι ισομερή με τα αλκίνια, τα αλκαδιένια και τα κυκλοαλκένια από τα οποία, όμως, διαφέρουν πολύ στις ιδιότητες. Υποκατηγορία των δικυκλοαλκανίων είναι τα σπειράνια, που έχουν το κοινό χαρακτηριστικό να έχουν ένα και μόνο ένα κοινό άτομο άνθρακα ανάμεσα στους δύο δακτυλίους.

Αρωματικοί υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αρωματικοί υδρογονάνθρακες

«Αρωματικοί υδρογονάνθρακες» χαρακτηρίζονται οι κυκλικοί υδρογονάνθρακες (δηλαδή ανήκουν στις «ισοκυκλικές ενώσεις») που εμφανίζουν μια σειρά χαρακτηριστικών ιδιοτήτων που είναι γνωστές με τη συνοπτική ονομασία «αρωματικός χαρακτήρας». Η κυριότερη από αυτές κι αυτή που χρησιμοποιείται ως ορισμός τους («κανόνας Hückel») είναι: Να περιέχουν ένσν τουλάχιστον δακτύλιο ή σύστημα δακτυλίων που να περιέχει μόνο εναλλάξ απλούς και διπλούς δεσμούς («συζυγιακή διάταξη»), με συνολικά 4v + 2 ηλεκτρόνια σε π μοριακά τροχιακά. Μερικά από τα κυριότερα ουδέτρα (μη φορτισμένα) αρωματικά υδρογονανθρακικά συστήματα (υπάρχουν και μερικά ετεροκυκλικά, αλλά η παρουσία του ετεροατόμου συνεπάγεται αυτόματα ότι δεν ανήκουν στους υδρογονάνθρακες) είναι τα ακόλουθα:

  1. Ο βενζολιοειδής δακτύλιος:   (v = 1)
  2. Το αζουλενοειδές σύστημα:   (v = 2)
  • Οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες διακρίνονται σε «αρένια» ή «βενζολιοειδείς», που περιέχουν έναν ή περισσότερους εξαμελείς δακτυλίους βενζολίου, και σε «μη βενζολιοειδείς» που δεν έχουν κανέναν.

Αντιαρωματικοί υδρογονάνθρακες Επεξεργασία

Κύριο άρθρο αντιαρωματικοί υδρογονάνθρακες

«Αντιαρωματικοί υδρογονάνθρακες»[19][20] χαρακτηρίζονται οι κυκλικοί υδρογονάνθρακες (δηλαδή ανήκουν στις «ισοκυκλικές ενώσεις») που εμφανίζουν μια σειρά χαρακτηριστικών ιδιοτήτων που είναι γνωστές με τη συνοπτική ονομασία «αντιαρωματικός χαρακτήρας». Η κυριότερη από αυτές κι αυτή που χρησιμοποιείται ως ορισμός τους («κανόνας Hückel») είναι: Να περιέχουν ένσν τουλάχιστον δακτύλιο ή σύστημα δακτυλίων που να περιέχει μόνο εναλλάξ απλούς και διπλούς (ή τριπλούς) δεσμούς («συζυγιακή διάταξη»), με συνολικά 4v ηλεκτρόνια σε π μοριακά τροχιακά. Μερικά από τα κυριότερα ουδέτρα (μη φορτισμένα) αντιαρωματικά υδρογονανθρακικά συστήματα (υπάρχουν και μερικά ετεροκυκλικά, αλλά η παρουσία του ετεροατόμου συνεπάγεται αυτόματα ότι δεν ανήκουν στους υδρογονάνθρακες) είναι τα ακόλουθα:

  1. Ο κυκλοβουταδιενικός δακτύλιος:   (v = 1)
  2. Το πενταλενιοειδές σύστημα:   (v = 2)
  3. Ο κυκλοοκτατετραενικός σύστημα:   (v = 2)
  4. Το διφαινυλενικό σύστημα:   (v = 2)

Ονοματολογία Επεξεργασία

Αλκάνια Επεξεργασία

Αλκάνια χωρίς διακλαδώσεις Επεξεργασία

Τα τέσσερα (4) πρώτα μη διακλαδισμένα αλκάνια ονομάζονται ως εξής:

  1. CH4: Μεθάνιο.
  2. CH3CH3: Αιθάνιο.
  3. CH3CH2CH3: Προπάνιο.
  4. CH3(CH2)2CH3: Βουτάνιο.

Η ονομασία των υπολοίπων αποτελείται από δύο (2) τμήματα:

  1. Ένα αριθμητικό πρόθεμα που δηλώνει τον αριθμό των ατόμων άνθρακα του αλκανίου.
  2. Τη σταθερή (για τα αλκάνια) κατάληξη «-άνιο».

Παραδείγματα

  1. CH3(CH2)5CH3: Επτάνιο.
  2. CH3(CH2)12CH3: Δεκατεσσεράνιο.

Αλκάνια με διακλαδώσεις Επεξεργασία

Η διαδικασία συστηματικής ονοματοδοσίας των αλκανίων που έχουν διακλαδώσεις περιλαμβάνει πρώτα την εύρεση της λεγόμενης «κύριας αλυσίδας» της ένωσης. Για το σκοπό αυτό παίρνονται υπόψη κατά σειρά τα ακόλουθα κριτήρια:

  1. Η πολυπλοκότητα των διακλαδώσεων που περιέχονται σ' αυτήν.
  2. Ο αριθμός των διακλαδώσεων που περιέχονται σ' αυτήν.
  3. Ο αριθμός ατόμων άνθρακα που περιέχονται σ' αυτήν.

Αφού γίνει η επιλογή, το όνομα της κύριας αλυσίδας είναι εκείνο του αντίστοιχου μη διακλαδισμένου αλκανίου. Έπειτα η κύρια αλυσίδα αριθμείται από το άκρο που δίνει το μικρότερο δυνατό άθροισμα αριθμών θέσης των διακλαδώσεών της. Τα αλκύλια που αντιστοιχούν στις διακλαδώσεις ονομάζονται σύμφωνα με το όνομα που θα είχε το αντίστοιχο αλκάνιο, αλλά με την κατάληξη «-υλο» αντί «-άνιο». Αν οι διακλαδώσεις δεν περιέχουν υποδιακλαδώσεις, τότε αυτό είναι πολύ απλό:

Παραδείγματα ονομασίας μη διακλαδισμένων αλκυλίων

  1. CH3-: μεθυλο-
  2. CH3CH2-: αιθυλο-
  3. CH3(CH2)6-: επτυλο-
  4. CH3(CH2)13-: δεκατεσσερυλο-

Μπροστά από το όνομα της κάθε διακλάδωσης μπαίνει ο αριθμός θέσης της. Π.χ. 3-αιθυλο-

Αν κάποιες σπό αυτές τις δισκλαδώσεις επσνσλσμβάνεται, τότε πριν από το όνομά της τοποθετείται ένα αριθμητικό πρόθεμα («δι-», τρι-,...) που δηλώνει τον αριθμό της επανάληψης. Οι αριθμοί θέσεων των επαναλαμβανόμενων διακλαδώσεων μπαίνουν όλοι μαζί μπροστά από το αριθμητικό πρόθεμα, διαχωριζόμενοι με κόματα. Π.χ. 3,4-διπροπυλο-.

Αν οι διακλαδώσεις έχουν υποδιακλαδώσεις, τότε αριθμούνται και αυτές με τονούμενους αριθμούς από το άκρο τους που συνδέεται με την κύρια. Το κύριο μέρος της διακλάδωσης ονομάζεται όπως οι απλές διακλαδώσεις, αλλά μπροστά από το όνομα της μείζονας διακλάδωσης τοποθετούνται τα ονόματα των υποδιακλαδώσεων με τα αριθμητικά επανάληψης και τους τονούμενους αριθμούς θέσης τους. Αν και υποδιακλαδώσεις διαθέτουν μικρότερες διακλαδώσεις οι δευτερεύουσες διακλαδώσεις αριθμούνται με διστονούμενους αριθμούς θέσης και ονομάζονται όπως παραπάνω. Γίνεται κατάλληλη χρήση παρενθέσεων για να αποφευχθούν οι παρεξηγήσεις.

Για ορισμένες σχετικά συχνά χρησιμοποποιούμενες διακλαδώσεις προτιμούνται πολλές φορές οι ακόλουθες συντομογραφίες:

  1. (CH3)2CH-: ισοπροπυλο- αντί για το πλήρες μεθυλοαιθυλο-
  2. (CH3)2CHCH2-: ισοβουτυλο- αντί για το πλήρες 2'-μεθυλοπροπυλο-
  3. CH3CH2CH(CH3)-: δ.βουτυλο- αντί για το πλήρες 1'-μεθυλοπροπυλο-
  4. (CH3)3C-: τ.βουτυλο- αντί για το πλήρες διμεθυλοαι8υλο-
  5. (CH3)2CH(CH2)2-: ισοπεντυλο- αντί για το πλήρες 3'-μεθυλοβουτυλο-
  6. CH3CH2C(CH3)2-: τ.πεντυλο- αντί για το πλήρες 1',1'-διμεθυλοπροπυλο-
  7. (CH3)3CCH2-: νεοπεντυλο- αντί για το πλήρες 2',2'-διμεθυλοπροπυλο-
  8. (CH3)2CH(CH2)3-: ισοεξυλο- αντί για το πλήρες 4'-μεθυλοπεντυλο-

Παραδείγματα ονομασίας διακλαδισμένων αλκανίων

  1.  : 2-μεθυλοπεντάνιο.
  2.  : 3-αιθυλοεπτάνιο.
  3.  : 2,3,3-τριμεθυλεξάνιο.
  4.  : 3-αιθυλο-5-προπυλεννεάνιο.
  5.  : 3,4-διαιθυλο-6-μεθυλοεννεάνιο.
  6.  : 2,7,8-τριμεθυλοδεκάνιο.
  7.  : 3-αιθυλο-4-μεθυλοεπτάνιο.
  8.  : 4-αιθυλο-3-μεθυλο-4-προπυλοεπτάνιο.
  9.  : 4,4-διπροπυλο-6-μεθυλοεννεάνιο.
  10.  : 4-ισοπροπυλ-3-μεθυλοεπτάνιο.
  11.  : 6-(1'-μεθυλοβουτυλο)-5-(2'-μεθυλοβουτυλο)ενδεκάνιο.

Αναφορές και παρατηρήσεις Επεξεργασία

  1. Silberberg, 620
  2.  .
  3. Ρίζες ονομάζονται ομάδες ατόμων με ελεύθερα σθένη, δηλαδή ελεύθερα, μη δεσμικά, ηλεκτρόνια.
  4. Μονοσθενείς ρίζες ονομάζονται ρίζες με ένα ελεύθερο ηλεκτρόνιο.
  5. IUPAC Goldbook hydrocarbyl groups.
  6. Clayden, Greeves, et al., 21
  7. McMurry, 75-81
  8. Αλκάνια και παραφίνες ταυτίζονται σε πολλές πηγές, διαδικτιακές, βιβλία και εγχειρίδια, αν και αρχικά ήταν ευρύτερη κατηγορία που συμπεριλάμβανε όλους τους κορεσμένους υδρογονάνθρακες, δηλαδή συμπεριλάμβανε όχι μόνο τα αλκάνια, αλλά και τα κυκλοαλκάνια με μεγαλύτερο από τετραμελή δακτύλιο, και τους κορεσμένους ισοκυκλικούς υδρογονάνθρακες.
  9.  .
  10. Αλκένια και ολεφίνες ταυτίζονται σε πολλές πηγές, διαδικτιακές, βιβλία και εγχειρίδια, αν και αρχικά ήταν ευρύτερη κατηγορία που συμπεριλάμβανε όλους τους ακόρεστους υδρογονάνθρακες, δηλαδή συμπεριλάμβανε όχι μόνο τα αλκένια, αλλά επιπλέον τα αλκίνια, τα αλκαδιένια και άλλους άκυκλους και ισοκυκλικούς υδρογονάνθρακες με ένα τουλάχιστον διπλό ή τριπλό δεσμό, κσθώς και κυκλοαλκάνια με τριμελή ή τετραμελή δακτύλιο.
  11.  .
  12.  .
  13. Ν. Αλεξάνδρου, Γενική Οργανική Χημεία, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1985, Σελ. 125-126, §6.1.
  14. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, σελ. 140-141,Πρ.9.9γ-η
  15.  .
  16.  .
  17.  .
  18.  .
  19. Να μην συγχένονται με τους μη αρωματικούς.
  20. Υπάρχει η δυνατότητα ένας υδρογονάνθρακας να είναι ταυτόχρονα και αρωματικός και αντιαρωματικός.

Πηγές πληροφόρησης Επεξεργασία

  1. SCHAUM'S OUTLINE SERIES, «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ», Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  2. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982
  3. Αναστάσιου Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  4. Καραγκιοζίδη Σ. Πολυχρόνη, «Ονοματολογία Οργανικών Ενώσεων στα Ελληνικά & Αγγλικά» Β΄ ΈκδοσηΘεσσαλονίκη 1991
  5. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, «Γενική Οργανική Χημεία», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1985
  6. Δημητρίου Ν. Νικολαΐδη, «Ειδικά Μαθήματα Οργανικής Χημείας», ΑΠΘ, θεσσαλονίκη 1983
  7. Νικολάου Ε. Αλεξάνδρου, Αναστάσιου Βάρβογλη, Φαίδωνα Χατζημηχαλάκη, «Εργαστηριακός Οδηγός», Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1986
  8. Διαδικτυακοί τόποι που αναφέρονται στις «Αναφορές και παρατηρήσεις».
 
 
Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Hydrocarbon της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

Κατηγορία:Κατηγορίες οργανικών ενώσεων