Βικιπαίδεια

Χριστόγραμμα

Το χριστόγραμμα (⳩) αποτελεί τυπογραφικό σύμπλεγμα και τύπο ιερής συντομογραφίας για το όνομα του Ιησού Χριστού. Το παλαιότερο γνωστό και πιό διάσημο χριστόγραμμα είναι το Χι Ρο (☧)το οποίο καθιερώθηκε ως ο στρατιωτικός θυρεός του Βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Α´, με το γράμμα χι (Χ) και ρο (Ρ) να συμβολίζουν το όνομα Χριστός. Παρόμοια μορφή αποτελεί το μονόγραμμα ΙΧ () το οποίο χρησιμοποιεί τα αρχικά γράμματων των λέξεων Ιησούς Χριστός, καθώς και το μονόγραμμα ΙΗ () με τα δύο πρώτα γράμματα του Ιησούς. Στα ελληνικά και κυριλλικά οι συντομογραφίες αυτές εξελίχθηκαν σε ΙϹΧϹ (ΙΗCOΥC XPΙCTOC) ή στα ελληνικά και ως ΙΗΣ, ενώ στις λατινογενείς γλώσσες σε IHS (Iisus Hristos) καθώς και JHS (Jesus Hristos), IHC (Iisus Hrictoc).

Το σύμβολο Χι Ρο του Κωνσταντίνου Α´

Σημειωτική Επεξεργασία

Στην αρχαιότητα οι σταυροί (ως το μέσο εκτέλεσης της ποινής της σταύρωσης) είχαν διάφορα σχήματα[1] από τον απλό πάσαλο, σταυρό σε μορφή Τ (χωρίς κορυφή), κανονικό σταυρό, καθώς με τη μορφή του Χ, ωστόσο το σχήμα Χ (χιασμός) είχε διαφορετική και πιο απόκρυφη έννοια κατά τις θεωρήσεις του πλατωνισμού. Υπάρχουν πολλές υποθέσεις που έχουν γίνει από τους ερευνητές σχετικά με το πως εμφανίστηκε ο χριστιανικός σταυρός, το πως το γράμμα Χι χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο για το όνομα του Χριστού, και το πως ερμηνεύεται ο προχριστιανικός συμβολισμός του χιασμού σχετικά με την προΰπαρξη του Χριστού,[2] ενώ έως τον 3ο αιώνα οι πρώτοι χριστιανοί χρησιμοποιούσαν το σύμβολο του Ιχθύος[3] και την λέξη ΙΧΘΥΣ ως ακρονύμιο του Ἰησοῦς Χριστός, Θεοῦ Υἱός, Σωτήρ.[4]

Σε ότι αφορά το Χ, στον πλατωνικό διάλογο του Τιμαίου (4ος αιώνας π.Χ.) περιγράφεται πως τα 2 τμήματα που σχηματίζουν την ψυχή κόσμου διασταυρώνονται μεταξύ τους σαν τις γραμμές του γράμματος Χ, με το κείμενο πιθανώς να περιγράφει το φαινόμενο της διασταύρωσης της εκλειπτικής με τον ουράνιο ισημερινό.[5] Ο χριστιανός φιλόσοφος Ιουστίνος ο Μάρτυρας (2ος αιώνας μ.Χ.) ήταν ιδιαίτερα επηρεασμένος από τον πλατωνισμό και έκανε συγκεκριμένες αναφορές στις περιγραφές του Πλάτωνα στον Τίμαιο συσχετίζοντας τις πλατωνικές διδαχές ως προλείανση του εδάφους για τον χριστιανισμό,[6][7][8] ενώ στοιχείο που παρουσιάζει ομοιότητα με την περιγραφή του φαινομένου στον διάλογο του Τίμαιου αποτελεί και η φράση πρῶτον σημεῖον ἐπεκτάσεως ἐν οὐρανῶ στις εσχατολογικές περιγραφές της αποστολικής Διδαχής.[2]

Μια εναλλακτική εξήγηση σχετικά με το ουράνιο σύμβολο, ισχυρίζεται πως η περιγραφή στον Τίμαιο έχει να κάνει με τη διασταύρωση του Γαλαξιακού δίσκου και του ζωδιακού φωτός και το σταυροειδές σχήμα που προκύπτει, σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο το οποίο κατείχε σημαντική θέση στις παγανιστικές αντιλήψεις, και κατόπιν υιοθετήθηκε από τους χριστιανούς ως το χριστιανικό σύμβολο του σταυρού.[9]

Χι Ρο (☧) Επεξεργασία

 
Το σύμβολο Χι Ρο μαζί με το Άλφα και Ωμέγα σε σαρκοφάγο του 4ου αιώνα, Μουσεία του Βατικανού

Το σύμβολο όπου το Χ και το Ρ συνδυάζονται μαζί, αποτελεί το αρχαιότερο από τα χριστογράμματα,[10][11] και είναι ευρύτερα γνωστό ως το σύμβολο του εν τούτω νίκα του Κωνσταντίνου Α´ στις αρχές του 3ου αιώνα.[12] Τα σύμβολα του Άλφα και Ωμέγα μερικές φορές εμφανίζονται μαζί με το σύμβολο του ΧΡ ως μονόγραμμα.[13]

Η λατινική ονομασία Crismon αντιστοιχεί στο μονόγραμμα αυτό.[14][11] Στα λατινικά του μεσαίωνα το σύμβολο ΙΧ του Κωνσταντίνου έγινε γνωστό ως crismon[15] και γενικά οι συντομογραφίες του Χριστού ως crisimus.[16] Καθώς το σύμβολο χρησιμοποιούταν ως είδος επίκλησης στην αρχή των εγγράφων κατά την Μεροβίγγεια περίοδο και αργότερα κατά την περίοδο των Καρολιδών στην κεντροδυτική Ευρώπη, σταδιακά ο όρος άρχισε να περιγράφει και τις υπογραφές σε σχήμα σταυρού στα διάφορα έγγραφα, και επίσης αναφερόταν και στις λατινικές συντομογραφίες I. C. N. (in Christi nomine), I. C. (in Christo), και απλώς C. (Christus).[17]

IC XC Επεξεργασία

Στις ανατολικές χριστιανικές εκκλησίες η πιο συνήθης μορφή χριστογράμματος είναι η συντόμευση ΙϹ ΧϹ (ΙΗϹΟΥϹ ΧΡΙϹΤΟϹ), με το Σ ως Ϲ το οποίο ήταν αρκετά κοινό στα μεσαιωνικά ελληνικά,[18] και μερικές φορές συνοδεύεται από το σύμβολο του τίτλου (І҃С Х҃С) το οποίο υποδηλώνει συντόμευση λέξης. Αυτό παρατηρείται και στην Κοπτική γλώσσα η οποία χρησιμοποιούσε μία μορφή του μεσαιωνικού ελληνικού αλφαβήτου (ολογράφως: Ⲓⲏⲥⲟⲩⲥ ⲡⲓⲭ̀ⲣⲓⲥⲧⲟⲥ και συντομευμένα: Ⲓ̅ⲥ̅ ⲡⲭ̅ⲥ̅).

IHS Επεξεργασία

Στην δυτική Ευρώπη οι πλέον κοινοί τύποι χριστογράμματος έγιναν το IHS ή το IHC, από τα τρία πρώτα γράμματα του ΙΗCΟΥC ή και ΙΗΣ, με τα JHS και JHC να αποτελούν παραλλαγές τους.[19][20][21]

Το IHS μερικές φορές αποδίδεται και ως Jesus Hominum Salvator (Ιησούς Σωτήρ Ανθρώπων), ή Jesus Hierosolymae Salvator (Ιησούς Ιεροσολύμων Σωτήρ)[22] ή και συνδέεται με το Εν τούτω νίκα (In Hoc Signo Vinces). Ο τύπος αυτός χρησιμοποιούνταν στα λατινικά από τον 7ο αιώνα, και από το 1541 αιώνα αποτελεί σύμβολο των Ιησουιτών.[22] Στην αγγλική γλώσσα το IHS μερικές φορές ερμηνεύεται και ως In His Service (Στην Υπηρεσία Του).[23]

  •  
    IHS η JHS χριστόγραμμα του δυτικού χριστιανισμού
  •  
    Παραλλαγή του IHC
  •  
    Ανάγλυφο μονόγραμμα IHS ως σύμπλεγμα, εκκλησία Σαιντ Μαρτέν, Λιλ Αντάμ, Γαλλία
  •  
    Σύμβολο των Ιησουιτών από βιβλίο του 1586


Δείτε επίσης Επεξεργασία


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Zugibe, Frederick T. (2005). The Crucifixion of Jesus: A Forensic Inquiry. Rowman & Littlefield. σελ. 41. ISBN 9781590770702. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Grigg, Robert (December 1977). «"Symphōnian Aeidō tēs Basileias": An Image of Imperial Harmony on the Base of the Column of Arcadius». The Art Bulletin 59 (4): 477; 469–482. doi:10.2307/3049702. .
  3. ↑ Rasimus, T. (2011). "Revisiting the Ichthys: A Suggestion Concerning the Origins of Christological Fish Symbolism". Pp 327-348 in Mystery and Secrecy in the Nag Hammadi Collection and Other Ancient Literature: Ideas and Practices. Biblical Studies, Ancient Near East and Early Christianity E-Books Online, Collection 2012, 76.
  4. ↑ Christian H. Bull, Liv Ingeborg Lied, John D. Turner, editors (2012). Mystery and Secrecy in the Nag Hammadi Collection and Other Ancient Literature: Ideas and Practices. Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV. σελ. 327. ISBN 978-90-04-21207-7. 
  5. ↑ Plato. Timaeus, 8.36b and 8.36c: Rahner & Battershaw 1971, "Mystery of the Cross", pp. 49–50. See also Grigg (1977|:477)
  6. ↑ «Justin Martyr Saint or Apostate and Sinner?». www.cogwriter.com. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. 
  7. ↑ Coulter-Harris, Deborah M. (29 Ιουλίου 2016). Chasing Immortality in World Religions. McFarland. σελ. 107. ISBN 9781476625249. 
  8. ↑ EDWARDS, M. J. (1991-04-01). «ON THE PLATONIC SCHOOLING OF JUSTIN MARTYR» (στα αγγλικά). The Journal of Theological Studies 42 (1): 17–34. doi:10.1093/jts/42.1.17. ISSN 0022-5185. https://academic.oup.com/jts/article-abstract/42/1/17/1619151/ON-THE-PLATONIC-SCHOOLING-OF-JUSTIN-MARTYR?redirectedFrom=PDF. 
  9. ↑ Latura 2012, σελίδες 880–886.
  10. ↑ «Christian Symbols: Chi Rho». www.planetgast.net. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Chi Rho». www.ancient-symbols.com. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. 
  12. ↑ «Chi Rho Symbol». earlychurchhistory.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. 
  13. ↑ Allegory of the Church by Calvin Kendall 1998 (ISBN 1-4426-1309-2) page 137
  14. ↑ «Chi Rho, Chrismon, Monogram of Christ, or Labarum -- Early Christian Symbols of the Ancient Church». www.jesuswalk.com. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2017. 
  15. ↑ Crismon Αρχειοθετήθηκε 2021-03-10 στο Wayback Machine. (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), in: du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, ed. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 621b. "CRISMON, Nota quæ in libro ex voluntate uniuscujusque ad aliquid notandum ponitur. Papias in MS. Bituric. Crismon vel Chrismon proprie est Monogramma Christi sic expressum ☧" 1 chrismon Αρχειοθετήθηκε 2021-03-01 στο Wayback Machine. (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), in: du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, ed. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 318c Αρχειοθετήθηκε 2016-08-26 στο Wayback Machine., citing Heumann. de re Diplom. inde a Carol. M. § 12; Murator. Antiquit. Ital. tom. 3. col. 75.
  16. ↑ Chrisimus (par les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736), in: du Cange, et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, ed. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 317b. "CHRISIMUS, Nomen Christi abbreviatum in antiquis instrumentis secundum diversos casus sic XPS. XPI. XPO. XPM. ubi media littera P. Græcum. Vox Chrisimus legitur in Annal. Benedict. tom. 5. pag. 7."
  17. ↑ Johann Christoph Gatterer, Abriß der Diplomatik (1798), p. 64f. Carl Ernst Bohn, Allgemeine deutsche Bibliothek vol. 111 (1792), p. 521.
  18. ↑ Symbols of the Christian faith by Alva William Steffler 2002 (ISBN 0-8028-4676-9) page 67
  19. ↑ Christian sacrament and devotion by Servus Gieben 1997 (ISBN 90-04-06247-5) page 18
  20. ↑ The Continuum encyclopedia of symbols by Udo Becker 2000 (ISBN 0-8264-1221-1) page 54
  21. ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Holy Name of Jesus». newadvent.org. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Maere, René. "IHS." The Catholic Encyclopedia. Vol. 7. New York: Robert Appleton Company, 1910.
  23. ↑ Bush, Brian Paige· (NA), Bush (1 Μαρτίου 2004). His Blueprint In The Bible: A Study Of The Number Three In Scripture (στα English). Dorrance Publishing Co. σελ. 9. ISBN 9780805963823.  Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χριστόγραμμα&oldid=10519722"