Ψυχοστασία

«Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ζυγίζει ψυχές», έργο του Χανς Χολμπάιν του νεότερου.

Με τον όρο Ψυχοστασία χαρακτηρίζεται γενικά η δοξασία περί της ζύγισης των ψυχών των ανθρώπων σε πλάστιγγα.

Προέλευση του όρου

Η δοξασία αυτή ως ιδέα απαντάται στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία ως κρίση των νεκρών. Από δε το αποτέλεσμα της ψυχοστασίας εξαρτιόταν και η μέλλουσα ευδαιμονία της ψυχής. Στο Βιβλίο των νεκρών περιγράφεται η σκηνή της ψυχοστασίας όπου παρουσία του Βασιλέως των νεκρών ζυγίζεται η αξία της ψυχής ενός εκάστου αμέσως μετά το θάνατό του.

Ίδια όμως ιδέα της ψυχοστασίας απαντάται και στην ελληνική μυθολογία με διαφορετικό όμως σκοπό όπως αναφέρεται στην Ιλιάδα (Χ 208-213 κε) όπου και περιγράφεται η σκηνή της ζύγισης της "κηρός" του Αχιλλέα και του Έκτορα κατά την οποία επειδή «έρεπε» το του Έκτορα ήταν έτσι από το πεπρωμένο να είναι καταδικασμένος σε θάνατο. Η ψυχοστασία αυτή διαφέρει της αιγυπτιακής στο ότι γίνεται προ του θανάτου όπου η ψυχή λαμβάνεται με την έννοια της ζωής.

Παρόμοιες δοξασίες συναντώνται και στον Ιουδαϊσμό και στον Χριστιανισμό κατ' αντιγραφή της Αιγυπτιακής δοξασίας περί της "ημέρας της κρίσεως" καθώς και η σχετική παράδοση περί Βιβλίου που περιλαμβάνει τις πράξεις των ανθρώπων στη διάρκεια της ζωής τους.

Η ψυχοστασία στην Τέχνη

Τον τίτλο Ψυχοστασία φέρει και τραγωδία του Αισχύλου στην οποία η θεά Θέτις και η Ηώς ζύγιζαν τις ζωές του Αχιλλέα και του Μέμνονα.

Στην χριστιανική αγιογραφία παριστάνεται κυρίως ο Αρχάγγελος Μιχαήλ να κρατά ζυγαριά στην οποία ζυγίζονται οι ψυχές των νεκρών ή οι πράξεις αυτών και τον Διάβολο να περιμένει κοντά, έκδηλα αδημονώντας, για το αποτέλεσμα.

Δείτε επίσης

• Έκθεμα Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αρ. Π81
• Έκθεμα Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αρ. Π82
• Ψυχοστασία στο Δ. Ν. Μαρωνίτη και Λ. Πόλκα, Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.