Τζέιν Φόντα

(Ανακατεύθυνση από Jane Fonda)

Η Τζέιν Φόντα (αγγλ.: Jane Fonda, 21 Δεκεμβρίου 1937) είναι Αμερικανίδα ηθοποιός βραβευμένη δύο φορές με Όσκαρ Α' Γυναικείου Ρόλου. Πέρα από τη συμμετοχή της σε πολυάριθμες παραγωγές του θεάτρου και του κινηματογράφου είναι γνωστή για το ακτιβιστικό της έργο κατά τη διάρκεια του πολέμου των ΗΠΑ με το Βιετνάμ, καθώς και για το λανσάρισμα μιας σειράς από βιντεοκασέτες γυμναστικής, δικής της παραγωγής, που έκαναν την αερόβια άσκηση μόδα, κατά τη διάρκεια δεκαετίας του '80.

Τζέιν Φόντα
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Jane Fonda (Αγγλικά)
Γέννηση21  Δεκεμβρίου 1937[1][2][3]
Νέα Υόρκη[4]
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
ΣπουδέςΚολέγιο Βασάρ, Σύνδεσμος Σπουδαστών Τέχνης της Νέας Υόρκης και John Thomas Dye School
Ιδιότηταηθοποιός ταινιών, συγγραφέας, ηθοποιός θεάτρου, μοντέλο, ηθοποιός, παραγωγός ταινιών, ηθοποιός τηλεόρασης[5], αυτοβιογράφος[6] και ηθοποιός φωνής[7]
ΣύζυγοςΡοζέ Βαντίμ (1965–1973)[8], Τομ Χέιντεν (1973–1990)[8] και Τεντ Τέρνερ (1991–2001)[8]
ΤέκναΒανέσα Βαντίμ[9], Τρόι Γκάριτι[9] και Μέρι Ουίλιαμς
ΓονείςΧένρι Φόντα και Φράνσις Φορντ Σέιμουρ
ΑδέλφιαΠίτερ Φόντα
ΒραβεύσειςΌσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου (1971)[10], Όσκαρ Α΄ Γυναικείου Ρόλου (1978)[10], Παγκόσμιο θεατρικό βραβείο (1960)[11], California Hall of Fame (2008)[12], AFI Life Achievement Award (2014)[13], Crystal Award (1981), Διοικητής του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (18  Μαΐου 1994)[14], Χρυσές Σφαίρες, Βραβεία Έμμυ, βραβείο BAFTA καλύτερου Α΄ γυναικείου ρόλου, BBC 100 Women (2020)[15], βραβείο Έμμυ Ζώνης Υψηλής Τηλεθέασης Καλύτερου Α' γυναικείου ρόλου σε μίνι σειρά ή τηλεταινία (1984) και Hasty Pudding Woman of the Year (1961)
ΙστοσελίδαΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη και είναι κόρη του μεγάλου Αμερικανού ηθοποιού Χένρι Φόντα και της Φράνσις Φορντ Σέιμουρ. Είναι επίσης αδερφή του ηθοποιού Πίτερ Φόντα που γεννήθηκε τρία χρόνια αργότερα και θεία της ηθοποιού Μπρίτζετ Φόντα, κόρης του Πίτερ. Οι γονείς της Τζέιν την ονόμασαν Λαίδη Τζέιν Σέιμουρ εμπνευσμένοι από τη μακρινή απόγονο της μητέρας της, την Τζέιν Σέιμουρ, η οποία ήταν τρίτη σύζυγος του βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου του Η'. Η μητέρα της, που αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα, αυτοκτόνησε όταν η Τζέιν ήταν 13 ετών κι ο πατέρας της ξαναπαντρεύτηκε.

Πρώτα βήματα στο χώρο του θεάματος Επεξεργασία

 
Η Τζέιν Φόντα στην αρχή της καριέρας της.

Κατα τη διάρκεια της εφηβείας της η Τζέιν Φόντα εργάστηκε ως μοντέλο κοσμώντας δυο φορές το εξώφυλλο του περιοδικού Vogue, ενώ στα δεκαεφτά της έλαβε τα πρώτα ερεθίσματα που την οδήγησαν να ασχοληθεί με την υποκριτική, όταν εμφανίστηκε στο πλάι του πατέρα της στο θεατρικό του Κλίφορντ Όντετς Η χωριατοπούλα. Μετά την αποφοίτησή της από το αριστοκρατικό κολλέγιο Βασάρ αναχώρησε για την Ευρώπη. Σπούδασε ιστορία της τέχνης στο Παρίσι για δυο χρόνια κι όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ η Φόντα γνωρίστηκε με τον πρωτοπόρο της υποκριτικής και καθηγητή του Actor's Studio Λι Στράσµπεργκ, ο οποίος της είπε ότι έχει ταλέντο. Η δήλωση του Στράσμπεργκ άλλαξε ριζικά τη ζωή της Τζέιν, που πλέον μοχθούσε να γίνει ηθοποιός. Έτσι το 1960 η Φόντα έκανε την παρθενική της εμφάνιση στο Μπρόντγουέϊ στο θεατρικό There was a little girl, ενώ την ίδια χρονιά γύρισε και την πρώτη της ταινία στο πλευρό του Άντονι Πέρκινς με τίτλο Οι γυναίκες τρελαίνονται για τους ψηλούς, (Tall Story). Ακολούθησαν οι ταινίες Το σπίτι της αμαρτίας, (Walk On The Wild Side, 1962), που της χάρισε την πρώτη της υποψηφιότητα για χρυσή σφαίρα, Γάμος υπό δοκιμή, (Period Of Adjustment, 1963) βασισμένο σε θεατρικό του Τένεσι Γουίλιαμς και Κυριακή στη Νέα Υόρκη, (Sunday In New York, 1965). Ήταν όμως η συμμετοχή της στην ταινία του 1965 Η λησταρχίνα (Cat Ballou) που την έκανε σταρ.

Σύμβολο του σεξ και πολιτικός ακτιβισμός Επεξεργασία

 
Η Τζέιν Φόντα με τον πατέρα της Χένρι Φόντα και τον αδελφό της Πίτερ Φόντα

Το 1965 η Φόντα παντρεύτηκε τον Γάλλο σκηνοθέτη Ροζέ Βαντίμ, ο οποίος τη σκηνοθέτησε το 1968 στην καλτ πλέον ταινία Μπαρμπαρέλα (Barbarella). Η ταινία αυτή την καθιέρωσε ως «σύμβολο του σεξ» και «Αμερικανίδα Μπριζίτ Μπαρντό», καθώς η υπερχειλίζουσα σεξουαλικότητά της αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο από τα εντυπωσιακά κοστούμια του έργου φέρνοντας ρίγη ανεκπλήρωτου πόθου σε εκατομμύρια αρσενικούς θαυμαστές της. Την ίδια χρονιά η Φόντα απέκτησε το πρώτο της παιδί, τη Βανέσα Βαντίμ. Η ζωή με το Βαντίμ διεύρυνε τους ορίζοντες της Τζέιν, η οποία μυήθηκε στην έντονη και ταραχώδη πολιτικοποίηση και άλλαξε τον τρόπο σκέψης της, πράγμα που άρχισε να γίνεται εμφανές και στη δουλεία της ως ηθοποιός εφόσον το ταλέντο της άρχισε να ωριμάζει. Πρώτο δείγμα είναι η ταινία που της χάρισε την πρώτη της υποψηφιότητα για όσκαρ Α' ανδρικού ρόλου, το Σκοτώνουν τ' άλογα όταν γεράσουν (They Shoot Horses, Don't They?, 1969), ενώ παράλληλα απέρριψε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις ταινίες Μπόνι και Κλάιντ (Bonnie and Clyde, 1967) και Το μωρό της Ρόζμαρι (Rosemary's Baby, 1968). Η Φόντα βίωνε την πιο παραγωγική της περίοδο ως ηθοποιός, η έντονη πολιτικοποίηση της και το γεγονός ότι ήταν υποστηρίκτρια του κινήματος κατά του πολέμου του Βιετνάμ, είχε ως αποτέλεσμα να δεχτεί αρνητικές κριτικές κι έντονα πυρά από τον τύπο. Το 1970 η Φόντα μαζί με τον ηθοποιό Ντόναλντ Σάδερλαντ και τον ακτιβιστή Φρεντ Γκάρντνερ δημιούργησαν ένα είδος πολιτικής επιθεώρησης που αποκαλούσαν FTA Tour (Free the army tour) με την οποία περιόδευσαν κατά μήκος της δυτικής ακτής των ΗΠΑ συνομιλώντας με στρατιώτες που θα πήγαιναν να πολεμήσουν στο Βιετναμ. Η νίκη της το 1972 στα όσκαρ και στην κατηγορία Α' γυναικείος ρόλος για την ταινία του Άλαν Πακούλα Η εξαφάνιση (Klute), έλαβε χλιαρή υποδοχή. Στο λόγο της η Φόντα ευχαρίστησε όσους τη χειροκρότησαν και προσέθεσε ότι θα μπορούσε να πει πολλά περισσότερα, αλλά δεν επρόκειτο να το κάνει εκείνη τη βραδιά. Την ίδια χρονιά επισκέφτηκε το Βόρειο Βιετνάμ και μπήκε για άλλη μια φορά στο μάτι του κυκλώνα. Έκτοτε αποκαλούνταν από τον τύπο «Χάνοϊ Τζέιν». Η Φόντα κατά την παραμονή της στο Βιετνάμ συμμετείχε σε 10 ραδιοφωνικές εκπομπές όπου αποκαλούσε τα ανώτατα στελέχη του αμερικάνικου κράτους και του αμερικανικού στρατού εγκληματίες πολέμου. Επισκέφτηκε επίσης τους Αμερικάνους αιχμαλώτους πολέμου για χάρη των οποίων μετέφερε μηνύματα από τις οικογένειές τους.

Γκρίζα περίοδος Επεξεργασία

Από τη στιγμή που κέρδισε το όσκαρ το 1971, μέχρι και την προβολή της ταινίας Χρυσοδάχτυλοι της υψηλής κοινωνίας (Fun with Dick and Jane) το 1977, η Φόντα δεν είχε εμπορική επιτυχία παρά το γεγονός ότι γύριζε ταινίες. Οι πολιτικές της πεποιθήσεις είχαν αμαυρώσει την εικόνα της. Το 1972 συμμετείχε στην ταινία του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ Όλα πάνε καλά (Tout va bien), ενώ ένα χρόνο μετά χώρισε από τον Ροζέ Βαντίμ και παντρεύτηκε τον αμερικάνο ακτιβιστή Τομ Χέιντεν με τον οποίο απέκτησε ένα γιο τον Τομ Γκάριτι.

Η επάνοδος Επεξεργασία

Η μεγάλη επιτυχία της κωμωδίας Χρυσοδάχτυλοι της υψηλής κοινωνίας (Fun with Dick and Jane) το 1977 την επανέφερε στο προσκήνιο. Ενώ η ταινία του Φρεντ Τσίνεμαν Τζούλια (Julia), βασισμένη στο μυθιστόρημα της Λίλιαν Χέλμαν Pentimento απέσπασε διθυραμβικές κριτικές. Η Φόντα που συμπρωταγωνιστεί στην ταινία με τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ, υποδύεται την ίδια τη Χέλμαν, η οποία την περίοδο του μεσοπολέμου κατάφερε να διασχίσει τη Γερμανία του Χίτλερ μεταφέροντας χρήματα για τον αγώνα των κομμουνιστών κατά του φασισμού, προτάθηκε για όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου, το οποίο έχασε από τη Ντάιαν Κίτον για την ταινία του Γούντι Άλεν Ο νευρικός εραστής (Annie Hall). Η τύχη όμως βρισκόταν στο πλευρό της Φόντα, η οποία ξαναχτύπησε φλέβα χρυσού την επόμενη χρονιά, πρωταγωνιστώντας στο πλευρό του Τζον Βόιτ στο φιλμ Ο γυρισμός (Coming Home, 1978) που της απέφερε το δεύτερό της όσκαρ. Οι επιτυχίες και οι διακρίσεις συνεχίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του '70, καθώς ίδρυσε τη δική της εταιρεία παραγωγής και πρωταγωνίστησε σε ταινίες όπως Το Σύνδρομο της Κίνας (The China Syndrome, 1979) και Στη χρυσή λίμνη (On Golden Pond, 1981) που ήταν η μοναδική ταινία στην οποία συμπρωταγωνίστησε με τον διάσημο πατέρα της. Ενώ η δεκαετία του 1980 τη βρήκε να ασχολείται πέρα από τον κινηματογράφο και τον ακτιβισμό και με την αεροβική γυμναστική, την οποία έκανε μόδα.

Η ζωή με τον βασιλιά των μίντια Επεξεργασία

 
Η Τζέιν Φόντα με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ στην απονομή των 62ων βραβείων όσκαρ τον Μάρτιο του 1990
 
Η Φόντα με τον πρώην σύζυγό της, Τεντ Τέρνερ

Το 1990 η Τζέιν Φόντα πήρε διαζύγιο από το δεύτερό της σύζυγο, τον Τομ Χέιντεν κι ένα χρόνο αργότερα, την ημέρα των γενεθλίων της παντρεύτηκε τον ιδρυτή του ειδησεογραφικού δικτύου CNN, Τεντ Τέρνερ κι αποσύρθηκε από τον χώρο της υποκριτικής. Το Στάνλεϊ και Ίρις (Stanley & Iris, 1990), με συμπρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ήταν και η τελευταία ταινία που γύρισε τη δεκαετία του '90. Παρόλα αυτά συνέχισε να είναι ενέργός στο χώρο της αεροβικής γυμναστικής μέχρι και το 1995 που έβγαλε την τελευταία της κασέτα.

Η νέα χιλιετία Επεξεργασία

Η νέα χιλιετία βρήκε τη Φόντα να χωρίζει από τον Τέντ Τέρνερ το 2000 και να επιστρέφει στο χώρο της 7ης τέχνης, του θεάτρου, του πολιτικού ακτιβισμού και του αερόμπικ. Το 2005 υποδύθηκε την "κακιά πεθερά" στο ομώνυμο φιλμ (αγγλ. Monster-in-Law) όπου ταλαιπωρούσε την Τζένιφερ Λόπεζ και το 2007 στην ταινία Σπίτι με κανόνες (Georgia Rule). Τον Απρίλιο του 2005 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία της με τίτλο My Life So Far.

Φιλμογραφία Επεξεργασία

Έτος Ταινία Αγγλικός τίτλος Ρόλος Σημειώσεις
1960 Οι γυναίκες τρελαίνονται για τους ψηλούς Tall Story June Ryder
1961 - A String of Beads τηλεταινία
1962 Το σπίτι της αμαρτίας Walk on the Wild Side Kitty Twist
Η αμερικάνα και ο έρωτας The Chapman Report Kathleen Barclay
Γάμος υπό δοκιμή Period of Adjustment Isabel Haverstick Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε κωμωδία ή μιούζικαλ
Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερης νεαρής ηθοποιού για το 1962
1963 Διακοπές στην Αθήνα In the Cool of the Day Christine Bonner
Κυριακή στη Νέα Υόρκη Sunday in New York Eileen Tyler
1964 Ο τυχοδιώκτης του Μόντε Κάρλο Les Félins ή (Joy House, The Love Cage) Melinda
Το γαϊτανάκι του έρωτος La Ronde ή (Circle of Love) Sophie
1965 Η Λησταρχίνα Cat Ballou Catherine 'Cat' Ballou Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε κωμωδία ή μιούζικαλ
1966 Η καταδίωξη The Chase Anna Reeves
Καυτό δόλωμα La Curée ή (The Game Is Over) Renee Saccard
Η γκαρσονιέρα μιας ανύπαντρης Any Wednesday Ellen Gordon Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε κωμωδία ή μιούζικαλ
1967 Όταν ο νόμος προστάζει Hurry Sundown Julie Ann Warren
Ξυπόλυτοι στο Πάρκο Barefoot in the Park Corie Bratter Υποψήφια - Βραβείο BAFTA καλύτερης ξένης ηθοποιού
1968 Στον ίλιγγο της ακολασίας Spirits of the Dead Contessa Frederica
Μπαρμπαρέλα Barbarella Barbarella
1969 Σκοτώνουν τ' άλογα όταν γεράσουν They Shoot Horses, Don't They? Gloria Beatty
Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών του Κάνσας - Α' γυναικείος ρόλος
Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών Νέας Υόρκης
Υποψήφια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου -
Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα
Υποψήφια - Βραβείο BAFTA
1971 Η Εξαφάνιση Klute Bree Daniels Νικήτρια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου -
Νικήτρια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα
Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών Νέας Υόρκης - Καλύτερη ερμηνεία από γυναίκα σε πρωταγωνιστικό ρόλο
Νικήτρια - Βραβείο κύκλου κριτικών του Κάνσας - Α' γυναικείος ρόλος
Νικήτρια - Βραβείο Fotogramas de Plata for Best Foreign Movie Performer
Νικήτρια - Βραβεία Εθνικού Κύκλου Κριτικών Κινηματογράφου - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία


Υποψήφια - Βραβείο BAFTA

1972 Όλα πάνε καλά Tout va bien Suzanne
1973 Οι διεφθαρμένοι Steelyard Blues Iris Caine
A Doll's House Nora Helmer
Golden Globe Henrietta Award, World Film Favorite – Female
1976 Το γαλάζιο πουλί The Blue Bird The Night
1977 Χρυσοδάχτυλοι της υψηλής κοινωνίας Fun with Dick and Jane Jane Harper
Τζούλια Julia Lillian Hellman
Νικήτρια - Βραβείο BAFTA
Νικήτρια - Βραβείο Νταβίντ ντι Ντονατέλλο καλύτερης ξένης ηθοποιού
Νικήτρια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα
Υποψήφια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου
1978 Ο Γυρισμός Coming Home Sally Hyde Νικήτρια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου
Νικήτρια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα
Νικήτρια - Βραβείο κριτικών του Λος Άντζελες
Ελεύθερος καβαλάρης Comes a Horseman Ella Connors
Καλιφόρνια Οτέλ California Suite Hannah Warren
Χρυσή Σφαίρα - Δημοφιλέστερη ηθοποιός παγκοσμίως (1978)
1979 Το Σύνδρομο της Κίνας The China Syndrome Kimberly Wells
Νικήτρια - Βραβείο BAFTA
Υποψήφια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου
Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη γυναικεία ερμηνεία σε δράμα
Ο ηλεκτρικός καβαλάρης The Electric Horseman Alice 'Hallie' Martin
Χρυσή Σφαίρα - Δημοφιλέστερη ηθοποιός παγκοσμίως (1979)
1980 9 με 5 Nine to Five Judy Bernly
1981 Στη Χρυσή Λίμνη On Golden Pond Chelsea Thayer Wayne
Υποψήφια - Όσκαρ Β' γυναικείου ρόλου
Υποψήφια - Χρυσή Σφαίρα - Καλύτερη ερμηνεία Β' γυναικείου ρόλου σε δράμα
Υποψήφια - Βραβείο BAFTA
Πλούσια, γοητευτική κι επικίνδυνη Rollover Lee Winters
1984 - The Dollmaker Gertie Nevels Βραβείο ΕΜΜΥ - Α' Γυναικεία Ερμηνεία σε Δραματική Σειρά
- Terror in the Aisles archival footage
1985 Η Αγνή του Θεού Agnes of God Dr. Martha Livingston
1986 Το Επόμενο Πρωινό The Morning After Alex Sternbergen Υποψήφια - Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου
1989 Ο γέρο-Γκρίνκο Old Gringo Harriet Winslow
1990 Στάνλεϊ και Ίρις Stanley & Iris Iris Estelle King
2002 - Searching for Debra Winger Herself
2003 - V-Day: Until the Violence Stops Herself
2005 Η κακιά πεθερά Monster-in-Law Viola Fields
2007 Σπίτι με κανόνες Georgia Rule Georgia Randall
2011 Peace, Love, & Misunderstanding Grace
2011 Κι Αν Ζούσαμε Ολοι Μαζί; Et Si on Vivait Tous Ensemble? Jeanne
2013 Ο Μπάτλερ The Butler Nancy Reagan
2014 Να ζήσουμε να τον θυμόμαστε  This Is Where I Leave You Χίλαρι Άλτμαν
2015 Νιότη Youth Μπρέντα Μορέλ
2015 Πατέρας και κόρη  Fathers & Daughters Τέντι Στάντον
2017 Our Souls at Night Άντι Μουρ

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: «Jane Fonda». (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. 118534238. Ανακτήθηκε στις 21  Ιουλίου 2015.
  2. (Αγγλικά) SNAC. w6640fpd. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. (Αγγλικά) Internet Broadway Database. 40806. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2014.
  5. Ανακτήθηκε στις 21  Μαΐου 2019.
  6. Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  7. Jane-Fonda. Ανακτήθηκε στις 23  Σεπτεμβρίου 2020.
  8. 8,0 8,1 8,2 p24944.htm#i249439. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  9. 9,0 9,1 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  10. 10,0 10,1 7450. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2020.
  11. www.theatreworldawards.org/past-recipients.html.
  12. www.californiamuseum.org/3rd-class. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2020.
  13. www.afi.com/laa/jane-fonda/. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2020.
  14. www.siv.archives-nationales.culture.gouv.fr/siv/rechercheconsultation/consultation/ir/pdfIR.action?irId=FRAN_IR_026438. Ανακτήθηκε στις 19  Απριλίου 2019.
  15. www.bbc.com/news/world-55042935. Ανακτήθηκε στις 24  Νοεμβρίου 2020.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία