Βικιπαίδεια

Σκεντέρμπεης

Αλβανός αριστοκράτης και διοικητής
Για τον ιδρυτή της Σχολής Ιερών Γραμμάτων, δείτε: Γεώργιος Καστοριώτης.

Ο Γεώργιος Καστριώτης ή Σκεντέρμπεης (αλβανικά: Gjergj Kastrioti Skënderbeu, 1404[9] ή 1405 - 17 Ιανουαρίου 1468)[10], ήταν Αλβανός[11] άρχοντας και στρατιωτικός. Αντιστάθηκε για χρόνια στην εισβολή των Οθωμανών και είναι ο εθνικός ήρωας της Αλβανίας. Είναι γνωστός στην αλβανική βιβλιογραφία ως Γκιέργκι Καστριότι.

Σκεντέρμπεης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Skënderbeu (Αλβανικά)
Γέννηση6  Μαΐου 1405
Sinë
Θάνατος17  Ιανουαρίου 1468[1][2][3]
Λέζα
Αιτία θανάτουελονοσία
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια[4]
Τόπος ταφήςΛέζα
Χώρα πολιτογράφησηςΒενετική Δημοκρατία
Οθωμανική Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΧριστιανισμός[5]
Καθολικισμός (1423–1443)[5]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑλβανικά[6][7]
ΣπουδέςEnderun School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααριστοκράτης
κυβερνητικός υπάλληλος
διοικητής
Οικογένεια
ΣύζυγοςΝτονίκα (Αντρονίκα) Καστριώτη[8]
ΤέκναΓκιον Καστριότι ο Νεότερος
ΓονείςΓκιον Καστριότι και Βοϊσάβα Τριπάλντα
ΣυγγενείςΙρένε Καστριότα (μικρανιψιά)
ΟικογένειαΟικογένεια Καστριότι
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςδιοικητής
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμονάρχης
Υπογραφή
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης (Gjergj Kastrioti Skënderbeu)

Όνομα Επεξεργασία

Το όνομά του σε λατινικές πηγές της εποχής, και μάλιστα στη βιογραφία του από τον M. Barletti, συναντάται ως Georgius Castriotus ή Castrioti, και στις πρώτες μεταφράσεις της βιογραφίας τους σε ευρωπαϊκές γλώσσες ως George Castrioti με ελαφρές παραλλαγές. Στην αλβανική βιβλιογραφία αναφέρεται ως Gjergji Kastrioti Skënderbeu. Ο ίδιος σε επιστολές του προς τη Δύση υπέγραφε ως Georgius Castriotus ή Castrioto (π.χ. σε επιστολές προς τον πρίγκηπα του Τάραντα Ι. Ντε Ορσίνι κ.ά.). Οι βυζαντινοί συγγραφείς της εποχής που τον αναφέρουν είναι ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, ο Μιχαήλ Κριτόβουλος και ο Γεώργιος Σφραντζής.[12] Ο Χαλκοκονδύλης τον αναφέρει ως «υιό του Ιωάννου Καστριώτη» και «Σκενδέρη».[13]

Το 1450 σε επιστολή του προς τη Ραγούσα, σε σλαβική γλώσσα, υπογράφει ως «Скедерь бегь» (Σκεντέρ μπεγκ) και το 1459 ως «Скендьрь бегь» (Σκεϊντέρ μπεγκ).[14]

Σημειώνεται ότι το προσωνύμιο «Σκεντέρμπεης» (Iskender-bey) δόθηκε από τους Τούρκους όχι μόνο στον Γ. Καστριώτη αλλά και στον Στέφανο (ή Μαξίμ) Τσερνόγεβιτς (Crnojevic), γιο του πρίγκηπα του Μαυροβουνίου Γεωργίου και σύζυγο της αδελφής του Γ. Καστριώτη, Μάρας.[15][16]

Βιογραφία Επεξεργασία

Ο Καστριώτης ήταν γιος του Γκιόν Καστριότι (αλβανικά: Gjon Kastrioti / Γκιόν Καστριότι)[17][18], ή κατά άλλη άποψη γκέγκικης καταγωγής[19] τιμαριούχου της Βόρειας Αλβανίας[20] και της Βοϊσαβής (Vojsava / Βοϊσάβα), από τη σημαντική σερβική αρχοντική οικογένεια των Μπράνκοβιτς.[21] Κατ' άλλη άποψη ο Γεώργιος Καστριώτης καταγόταν από οικογένεια σλαβονική που συνδεόταν με γάμο με τον αλβανικό οίκο Θόπια.[22] Για τον τόπο γέννησης του Σκεντέρμπεη έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες. Κάποιες πηγές τον τοποθετούν στην Κρούγια (Krujë). Ωστόσο, κατά τον Αλβανό ιστορικό Κρίστο Φρασέρι (Kristo Frashëri), οι σημαντικότεροι βιογράφοι του τείνουν να τον τοποθετούν στον οικισμό Sinë, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή του σημερινού νομού Δίβρης (Dibër) της Αλβανίας και αποτελούσε τιμάριο του πατέρα του.[23]

Ο Γ. Καστριώτης αρχικά ήταν Χριστιανός, και κατά την άποψη του Όλιβερ Σμιτ μάλλον ορθόδοξος παρά καθολικός.[24]. Επί της ουσίας αν και γεννήθηκε χριστιανός ορθόδοξος, εξισλαμίστηκε και μεταγενέστερα ασπάστηκε κρυφά τον Μπεκτασισμό[25]. Επιστρέφοντας στην Αλβανία μεταστράφηκε σε καθολικό. Οι διανοούμενοι συμφωνούν στο ότι ο ζήλος του για τη διάσωση του αλβανικού έθνους υπερέβαλε την πίστη του σε οποιοδήποτε θρήσκευμα[26]. Ο αγώνας του ενάντια στους Οθωμανούς έγινε ιδιαίτερα σημαντικός για τους Αλβανούς, καθώς ενίσχυσε την αλληλεγγύη τους, έκανε πιο συνειδητή την ταυτότητά τους και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης στον αγώνα τους για εθνική ενότητα, ελευθερία και ανεξαρτησία[27]. Ο αντιοθωμανικός πόλεμος του Σκεντέρμπεη αποδείχθηκε επιτυχημένος συνδυασμός εθνικών και θρησκευτικών στοιχείων εξαιτίας της υποστήριξης του Πάπα αφενός, αφετέρου εξαιτίας της χριστιανικής θρησκευτικής συνείδησης των Αλβανών. Οι Αλβανοί ανήκαν τόσο στην Ορθοδοξία, όσο και στον Καθολικισμό, και ως εκ τούτου ο Σκεντέρμπεης ελίχθηκε με επιτυχία όσον αφορά στη θρησκευτική πλευρά του ζητήματος, ξεπερνώντας τις διαφορές μεταξύ των Καθολικών και των Ορθοδόξων, διατηρώντας έτσι την εσωτερική ενότητα και αποδίδοντας παράλληλα στον πόλεμο και εθνικό χαρακτήρα[28].

Για τους διανοούμενους του Αλβανικού εθνικισμού ο Καστριώτης ήταν γνήσιος Αλβανός που ένωσε τους Αλβανούς πρίγκηπες σε μια συνομοσπονδία και πολέμησε κατά των Οθωμανών για χάρη του έθνους του και του λαού του. Ο Shinisi Rama ωστόσο, αναφέρει πως δεν υπήρχε αλβανικό έθνος τον 15ο αιώνα[26], ενώ η έννοια του «λαού του» δεν συμπίπτει απαραίτητα με τη σύγχρονη εθνικιστική έννοια του λαού.[29]

Το 1423[30], ο Καστριώτης δόθηκε ως όμηρος στους Οθωμανούς Τούρκους, εξισλαμίστηκε και μορφώθηκε στο Εντιρνέ (Αδριανούπολη). Του δόθηκε, από τον σουλτάνο Μουράτ Β' το όνομα Ισκεντέρ, από τον Μ. Αλέξανδρο, και το αξίωμα του μπέη (απ' όπου και το δεύτερο συνθετικό του ονόματος Σκεντέρμπεης).[10]. Κατά την ήττα των Οθωμανών στη Νις της Σερβίας το 1443, ο Σκεντέρμπεης εγκατέλειψε τους Τούρκους και επέστρεψε στην Αλβανία την οποία κατά μεγάλο μέρος είχαν καταλάβει οι Τούρκοι. Οι συνθήκες υπό τις οποίες ο Καστριώτης έφυγε από την υπηρεσία των Οθωμανών δεν είναι απόλυτα γνωστές. Ο Αλβανός ιστορικός A. Buda κλίνει υπέρ της θεωρίας ότι ο Σκεντέρμπεης εστάλη στην Αλβανία από τον σουλτάνο μετά τον θάνατο του Ιωάννη Καστριώτη για να διαδεχθεί το πατρικό τιμάριο αλλά, ενθαρρυμένος από την ήττα των Τούρκων στη Νις, επαναστάτησε εναντίον τους.[31] Κατά άλλη άποψη, ο Σκεντέρμπεης αφέθηκε να φύγει χάρη στην επιρροή της Μάρας Μπράνκοβιτς, αδελφής της μητέρας του Σκεντέρμπεη και συζύγου του σουλτάνου.[32] Έγινε χριστιανός, διεκδίκησε την οικογενειακή του περιουσία, κυρίευσε το ισχυρότατο κάστρο της Κρούγια[20]. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο Σκεντέρμπεης τέθηκε επικεφαλής συνομοσπονδίας Αλβανών πριγκίπων το 1444 και απελευθέρωσε την πατρίδα του από την τουρκική κατοχή, η οποία είχε ολοκληρωθεί μόλις το 1430.[33] Κατά τον Ό. Σμιτ, ο Σκεντέρμπεης κατάφερε να ξεσηκώσει μόνο τους ορεσίβιους της Αλβανίας, ανεξαρτήτως γλώσσας, ενώ οι μεγάλες πόλεις δεν τον ακολούθησαν γιατί ήταν ικανοποιημένες από την τάξη που επικρατούσε υπό τη βενετική ή οθωμανική διοίκηση. Έτσι, ο Σκεντέρμπεης κατάφερε να ελέγξει μόνο την ύπαιθρο και ορισμένα κάστρα ήσσονος σημασίας, ενώ και εκεί δεν κατάφερε να φέρει με το μέρος του σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Κατά την εκδοχή αυτή, η περιοχή που έλεγχαν οι επαναστάτες του Σκεντέρμπεη ήταν μια σχετικά μικρή λωρίδα επικράτειας, χωρίς μείζονες αστικές περιοχές, γύρω από την Κρούγια, την κοιλάδα Ματ και τη Δίβρη, και στη νότιο-κεντρική Αλβανία την ενδοχώρα του Δυρραχίου και κατά μήκος του ποταμού Σκούμπι.[34]

Κατά την περίοδο 1444–1466, απέκρουσε 13 τουρκικές εισβολές,[10] ενώ φέρεται ότι είχε αναγνωριστεί ως αρχηγός όλων των αλβανικών φυλών.[20] Κατά τον Όλιβερ Σμιτ, ωστόσο, περί τη δεκαετία του 1450 η ηγεσία του είχε πρακτικά παύσει, όταν επιχείρησε να αναλάβει τη γενική αρχηγία των παλαιών μεγάλων φατριών οι οποίες και αντέδρασαν. Η λεγόμενη «Λίγκα του Λέτσε», που ήταν μόνο μια στρατιωτική συμμαχία και όχι πολιτική, διαλύθηκε την ίδια δεκαετία και ακόμη και συγγενείς του τον εγκατέλειψαν. Σταδιακά ο Σκεντέρμπεης αναζήτησε συμμαχίες αλλού. Για παράδειγμα, το 1451, ζήτησε τη συμμαχία του βασιλιά Αλφόνσου της Νάπολης.[εκκρεμεί παραπομπή] Άλλοι ιστορικοί επίσης θεωρούν ότι ο Σκεντέρμπεης δεν υπήρξε ηγέτης όλων των Αλβανών, καθώς η περιοχή του Κοσόβου και η νότια Αλβανία δε συμμετείχαν στους αγώνες του.[35][36] Επίσης, ο Όλιβερ Σμιτ πιστεύει ότι τον ακολούθησαν όχι μόνο Αλβανοί αλλά και Σέρβοι, Έλληνες και Βλάχοι.[37] Κατά τον ίδιο ιστορικό, ο Γ. Καστριώτης βρήκε στήριξη από αυτούς που βγήκαν χαμένοι από την οθωμανική διείσδυση, δηλ. τις παλιές μεγάλες οικογένειες που ήθελαν να επανακτήσουν τη γη τους, και τους ορεσίβιους που δεν ήθελαν να πληρώνουν φόρους ούτε να έχουν Οθωμανούς δικαστές.[37] Παρόμοια άποψη διατυπώνεται από τον Τούρκο ιστορικό Ιναλτζίκ (Inalcik), ότι δηλαδή ο αγώνας του Σκεντέρμπεη σε μεγάλο βαθμό ήταν προϊόν του ανταγωνισμού μεταξύ του σουλτάνου και των μεγάλων τιμαριωτών στην Αλβανία κατά τον 15ο αι.[31]

Οι επιτυχίες του τού έδωσαν ηρωική φήμη στη Δυτική Ευρώπη,[10] δεν κατόρθωσε όμως να λάβει ανάλογη οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση, την οποία προσπάθησε να εξασφαλίσει επισκεπτόμενος τη Ρώμη και τη Νάπολη, τον χειμώνα του 1466-7. Εκεί εντυπωσίασε με το παρουσιαστικό του και την απλότητα των τρόπων του, χωρίς όμως να του προσφερθεί τελικά αξιόλογη βοήθεια.[20]

 
Το Μουσείο Σκεντέρμπεη στη Κρούγια της Αλβανίας

Το 1463 συμμάχησε με τη Βενετική Δημοκρατία ενώ υποστηρίχτηκε και από το Βασίλειο της Νάπολης και το Βατικανό, το οποίο του έδωσε τον τιμητικό τίτλο του στρατηγού της Αγίας Έδρας. Πέθανε το 1468, στο βενετοκρατούμενο Αλέσιο (σημ. Λέζα, αλβ. Lezhë). Επιτυχίες ανάλογες με τις δικές του δεν υπήρξαν μετά από τον θάνατό του. Το 1478, η Κρούγια, το προπύργιο του Καστριώτη, έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Μέχρι το 1506, ολόκληρη η περιοχή, η οποία σήμερα ανήκει στην Αλβανία, περιήλθε και πάλι στην κατοχή τους.[10]

Οι μακρόχρονοι αγώνες του έχουν μεγάλη σημασία για τους Αλβανούς και ο ίδιος αποτελεί σύμβολο των αγώνων τους για εθνική ενότητα και ανεξαρτησία.[33]

Ο Σκεντέρμπεης ήταν πατέρας του Γκιόν Καστριότι του νεότερου.

 
Ο Ισμαήλ Κανταρέ στο «Κάστρο» αναφέρεται στον Σκεντέρμπεη

Ο Γεώργιος Καστριώτης στην ιστοριογραφία Επεξεργασία

Παλαιότερες απόψεις Επεξεργασία

Μετά τον θάνατο του Σκεντέρμπεη, σχηματίστηκε ένας κύκλος θρύλων και παραδόσεων γύρω από το πρόσωπό του. Στην Ευρώπη κυκλοφορούσαν μυθιστορηματικές βιογραφίες του μέχρι και τον 17ο αι.[20]

Οι βυζαντινοί χρονικογράφοι οι σύγχρονοι του Σκεντέρμπεη αναφέρουν πενιχρές πληροφορίες γι’ αυτόν, όπως είχε παρατηρήσει και ο Παπαρρηγόπουλος. Ο «Θρήνος της Κωνσταντινουπόλεως» δεν τον μνημονεύει καθόλου, παρ’ ό,τι αναφέρεται στην Αλβανία. Επίσης δεν τον αναφέρει ο Δούκας, ενώ οι Χαλκοκονδύλης, Φραντζής και Κριτόβουλος τον αναφέρουν ελάχιστα. Ο Σκεντέρμπεης αναφέρεται επίσης στον βίο του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νήφωνος († 1508) τον οποίο συνέγραψε ο μαθητής του μοναχός Γαβριήλ. Η μορφή του Σκεντέρμπεη διατηρήθηκε επίσης σε λαϊκά τραγούδια και θρύλους των νότιων Σλάβων απ’ όπου άντλησαν στοιχεία μεταγενέστερες γραπτές σλαβικές πηγές.[38] Όσον αφορά την εθνότητα του Σκεντέρμπεη, υπήρξαν κατά καιρούς διάφορες απόψεις στην ιστοριογραφία. Κατά τον σύγχρονό του, Μαρίνο Μπαρλέτι, ήταν «πρίγκηπας Ηπειρωτών» (Epirotarum Principis), [39] ενώ Ηπειρώτη τον αποκαλεί και ο ο Γάλλος ιστορικός Paganel (1855).[40] Ο Clement C. Moore, θεωρούσε τον 19ο αιώνα ότι ο πατέρας του (Ιωάννης) ήταν Έλλην Ηπειρώτης.[41]

Νεότεροι ιστορικοί Επεξεργασία

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 22/06/2022)

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν αντιληπτό ότι η τότε υπάρχουσα βιβλιογραφία για τον Σκεντέρμπεη ήταν ουσιαστικά αντιγραφές από τη βιογραφία που έγραψε ο Μπαρλέτι, ο οποίος επιχειρεί να εξιδανικεύει τον ήρωά του και να τον εξισώσει προς τα πρότυπα της κλασσικής αρχαιότητας (Γιοχάλας, σ. 12). Για να γραφεί μια αντικειμενική ιστορία θα έπρεπε να μελετηθεί αρχειακό υλικό. Ο Τσέχος ιστορικός C. Jireček το 1899 συνέλαβε την ιδέα ενός τέτοιου έργου το οποίο υλοποιήθηκε αργότερα από τον Σέρβο ιστορικό Jovan Radonić. Το υλικό που συγκέντρωσε ο Radonić εκδόθηκε το 1942 από την Σερβική Ακαδημία Επιστημών με τον τίτλο Djuradj Kastriot Skanderbeg I Arbanija u XIV veku. Το έργο αποτέλεσε σταθμό στη μελέτη της μεσαιωνικής ιστορίας της Αλβανίας. Στο δεύτερο μέρος του έργου περιλαμβάνονται κείμενα σχετικά με τον Σκεντέρμπεη από πηγές βυζαντινές (Χαλκοκονδύλη, Σφραντζή, Κριτόβουλο), δυτικές, σερβικές και τουρκικές.

Περίπου την ίδια εποχή έκαναν έρευνα στα ιταλικά αρχεία οι Ιταλοί ιστορικοί G.M. Monti A. Cutolo, τα οποία δεν έλαβε έγκαιρα υπόψη ο Radonić λόγω του πολέμου. Πρόσθετο αρχειακό υλικό εντοπίστηκε αργότερα από τον Τούρκο ιστορικό H. Inalcik ο οποίος μεταξύ άλλων εντόπισε το όνομα του Ιωάννη Καστριώτη, πατέρα του Σκεντέρμπεη, σε κατάλογο χριστιανών τιμαριούχων της Αλβανίας του 1431/1432.

Το σημαντικό έργο του Radonić παρέμεινε άγνωστο στον Αλβανό κληρικό F.S. Noli που δημοσίευσε το 1947 μονογραφία περί του Σκεντέρμπεη. Ο ίδιος αγνοεί επίσης το έργο των Monti και Cutolo και άλλα σύγχρονα για την εποχή του έργα, όπως των Ρουμάνων Marinescu και Pall. Ο Noli στηρίζεται, μεταξύ άλλων, σε κείμενο ανωνύμου που ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε ο Ιταλός ιστορικός του 18ου αι. Giammaria Biemmi, το οποίο θεωρείται πλαστό. Ο βαλκανιολόγος Γ. Χρ. Σούλης θεωρεί ότι το έργο του Noli περιέχει ανακρίβειες και δεν θεωρείται αξιόλογη συμβολή στην σχετική ιστοριογραφία. Ο ίδιος, το 1958, διαπίστωνε ότι δεν είχε ακόμα γραφτεί ιστορία του Σκεντέρμπεη που να διαχωρίζει τον θρύλο από την πραγματικότητα. [42]

Στη σύγχρονη (τέλη 20ου αι.) ακαδημαϊκή ιστοριογραφία εντάσσεται ο καθηγητής Όλιβερ Σμιτ. Η μετάφραση του βιβλίου του στην αλβανική γλώσσα προκάλεσε έντονες συζητήσεις στην Αλβανία, καθώς θεωρήθηκε ότι αμφισβητεί την αλβανική καταγωγή του Καστριώτη.[43] Στο βιβλίο του Σκεντέρμπεης, ο νέος Αλέξανδρος των Βαλκανίων, ο Σμίτ αναφέρει ότι κατ' αυτόν το εθνώνυμο «Αλβανός», όπου αυτό συναντάται σε μεσαιωνικές πηγές, έχει μία από τις εξής σημασίες: α) Κάποιος που ομιλεί την αλβανική γλώσσα, β) κάποιος που κατάγεται από τη γεωγραφική περιοχή της Αλβανίας ανεξαρτήτως της γλώσσας που ομιλεί, και γ) άνθρωπος των βουνών και της υπαίθρου.[44]

Παραμένει το ενδιαφέρον για την εθνική ταυτότητα του Καστριώτη καθώς και για την κοινωνική ή εθνική σημασία του αγώνα του. Πάντως, κατά τον Ο. Σμίτ, το γεγονός ότι ο Καστριώτης μνημονεύεται σε εθνικό επίπεδο επί μερικούς αιώνες στα Βαλκάνια, οφείλεται σε λανθασμένη αντίληψη.[45]

Ελληνική ιστοριογραφία και λογοτεχνία Επεξεργασία

Η πρώτη βιογραφία του Καστριώτη σε ελληνική γλώσσα εκδόθηκε το 1812 στη Μόσχα από τον Ευγένιο Βούλγαρη. Ήταν μετάφραση από άγνωστο γαλλικό πρωτότυπο. Διαδόθηκε ευρέως στην Ελλάδα και διαβάστηκε και από αγωνιστές του 1821 όπως ο Κολοκοτρώνης (Τ. Γιοχάλας, σ.21). Οι αγώνες των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας, από την Επανάσταση του 1821 ως και τα επαναστατικά κινήματα της Ηπείρου που ακολούθησαν, καθώς και οι προσπάθειες για ελληνοαλβανική συσπείρωση εναντίον των Τούρκων συνετέλεσαν ώστε η προσωπικότητα του Γεωργίου Καστριώτη, ενώ παρέμεινε άγνωστη στη δημοτική ποίηση, να απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία και λογοτεχνία του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.[46] Π.χ., ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος υποστήριξε τη σλαβική καταγωγή του Καστριώτη, υιοθετώντας τη θέση του Καρλ Χοπφ, και επέκρινε την ακρίβεια της βιογραφίας του Μπαρλέτι.[47] Ωστόσο, σε νεότερες εκδόσεις της Ιστορίας αναφέρει για τον Σκεντέρμπεη ότι: «...λογίζεται Αλβανός ουχί Έλλην»..[48][49]

Τις έως τότε βιογραφίες και τα λογοτεχνικά έργα με θέμα τον Γ. Καστριώτη συγκέντρωσε σε βιβλίο του ο Τίτος Γιοχάλας το 1975.[50] Στο πρώτο μέρος του έργου συνόψισε επίσης και τη σημαντικότερη διεθνή βιβλιογραφία, διαπιστώνοντας ότι «ουδείς μέχρι σήμερον συνέγραψε την ιστορίαν του Σκεντέρμπεη κατά τρόπον ανταποκρινόμενον εις τας συγχρόνους επιστημονικάς αξιώσεις…» (Γιοχάλας, σ. 13).

Βιογραφίες Επεξεργασία

  • Ανωνύμου, Επιτομή της ιστορίας Γεωργίου του Καστριώτου του επονομασθέντος Σκεντέρμπεη βασιλέως της Αλβανίας μεταφρασθείσα εκ του Γαλλικού … Μόσχα, 1812. Είναι η πρώτη στα ελληνικά βιογραφία. Αποτελεί μετάφραση άγνωστου μεταφραστή από άγνωστο γαλλικό έργο.. Αυτό το έργο επηρέασε πολλούς Έλληνες λόγιους και λογοτέχνες του 19ου αιώνα, ενώ ήταν γνωστό και σε αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, όπως ο Θ. Κολοκοτρώνης. Μεταφράστηκε στη ρουμανική, ρωσική και ιταλική γλώσσα. Η μετάφραση στα ιταλικά είχε τη σημαντικότερη απήχηση, από την οποία προήλθε το έργο του Α. Παπαδόπουλου-Βρετού, Ιστορία Γεωργίου Καστριώτου του μετονομασθέντος Σκεντέρμπεη, Αθήνα, 1848.
  • Ν. Δραγούμης, Ιστορία Γεωργίου Καστριώτου του επιλεγομένου Σκεντέρμπεη, επεξεργασθείσα κατά Παγανέλ. Αθήνα, 1861. Πρόκειται ουσιαστικά για μετάφραση του έργου του Paganel, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται στη βιογραφία του Μ. Barletius. Στη βιογραφία αυτή ο Δραγούμης θεωρεί τον Σκεντέρμπεη Έλληνα επειδή έτσι τον θεωρεί και ο Paganel. Η αντίληψη αυτή είχε μεγάλη απήχηση στους Έλληνες λόγιους της εποχής, ώστε ξέσπασε φιλολογική έρις (και η τρίτη κατά σειρά βιογραφία) όταν ο Παπαρρηγόπουλος υποστήριξε ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Σλάβος.
  • Το 1876 δημοσιεύτηκε ένας μεγάλος αριθμός από μικρότερης έκτασης έργα σχετικά με τον Σκεντέρμπεη μετά από την διατύπωση από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο της άποψης ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Σέρβος.[51] Την ίδια άποψη επανέλαβε σε βιογραφία που δημοσιεύτηκε στην Εστία την 4-1-1876. Ενωρίτερα ο ίδιος ιστορικός είχε υποστηρίξει ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Έλληνας[52] Από τους λόγιους που συμμετείχαν στον διάλογο, άλλοι υποστήριζαν ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Έλληνας (Α. Πετρίδης, Εστία 9-2-1876, Λαός 28-2-1876 και 29-3-1876), άλλοι ότι ήταν Αλβανός (Μ. Δήμιτσας, εφημ. Νεολόγος των Αθηνών, 15-2-1876) και άλλοι ότι ήταν εξαλβανισμένος Έλληνας ή Ελληνοαλβανός (Α. Μηλιαράκης, 1876, αναφέρεται στο Γιοχάλας, σ. 43, 48). Ο Παπαρρηγόπουλος ανέφερε ότι ή άποψή του βασίζεται στους Musachi, Spandugino και Χαλκοκονδύλη που αναφέρουν τον πατέρα του Σκεντέρμπεη ως Ιβάν και τη μητέρα του με το σλαβικό όνομα Βοϊσάβα. Η περί ελληνικότητας άποψη βασιζόταν εν μέρει στην επιστολή του Γ. Καστριώτη προς τον πρίγκηπα του Τάραντα Πικινίνο, όπου καυχάται ότι είναι Ηπειρώτης και απόγονος του Πύρρου.
  • Η αντιπαράθεση αυτή είχε συνέχεια μέχρι και το 2ο ήμισυ του 20ου αιώνα, καθώς γίνονταν δημοσιεύσεις από Έλληνες λογίους που υποστήριζαν ότι ο Καστριώτης ήταν Έλληνας ή Ελληνοαλβανός. Σε νεότερη έκδοση της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου, με προσθήκες από τον Π. Καρολίδη (Αθήνα 1932,τ. 5, σ. 294), ο Σκεντέρμπεης «κοινώς λογίζεται ως Αλβανός ουχί Έλλην».
  • Το 1880 επιχειρήθηκε μια βιογραφία από ανώνυμο στην εφημερίδα «Η Φωνή της Αλβανίας» που εξέδιδε ο Α. Κουλουριώτης, για την οποία ο Γιοχάλας δεν μπόρεσε να βρει τα φύλλα της εφημερίδας στα οποία περιεχόταν.
  • Ανωνύμου, Γεώργιος Καστριώτης, εφημερίδα «Νέα Ημέρα», Τεργέστη, 1895. Βασίζεται στη βιογραφία του Barletius.
  • Η. Οικονομόπουλος, Γεώργιος Καστριώτης ο Σκενδέρμπης, Αθήναι 1904, εκδόσεις «Πατριωτική Βιβλιοθήκη», Νέα Υόρκη 1910. Αποτελεί περίληψη της βιογραφίας του Δραγούμη, του οποίου αποδέχεται την άποψη περί ελληνικής καταγωγής του ήρωα. Αυτή ήταν και η τελευταία βιογραφία στα ελληνικά που καταγράφει ο Γιοχάλας το 1975.
  • Ο Μ. Δημίτσας, συγγραφέας των Μακεδονικών και καθηγητής της ιστορίας στο Αρσάκειο, αντικρούοντας τον Κ. Παπαρρηγόπουλο και τον βυζαντινό λόγιο Θεόδωρο Σπανδουγίνο Κατακουζηνό αλλά και τον Γερμανό Χοπφ οι οποίοι είχαν υποστηρίξει ότι ο Καστριότι ήταν Σλάβος, υποστήριξε στο βιβλίο του Κριτικαί Έρευναι περί της Καταγωγής και Εθνικότητος Γεωργίου Καστριώτου του Σκενδέρμπέη στη σελίδα 25 (τυπογραφείο Βιλλαράς, Αθήνα, 1877) ότι ο Καστριώτης ήταν αλβανικής καταγωγής και τους κατηγόρησε ότι έκαναν επιλεκτική αναφορά στις πηγές, ενώ για τον Παπαρρηγόπουλο ιδιαίτερα χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του παράδοξη και αντιεπιστημονική.

Λογοτεχνικά έργα Επεξεργασία

  • Ι. Ζαμπέλιος, Γεώργιος Καστριώτης, Κορφοί, 1833. Τραγωδία που γράφτηκε το 1818.
  • Ι. Καρασούτσας, Ο Σκενδέρβεης, Ερμούπολη, 1839. Ποίημα
  • Α. Δάνδολος, Μια φωνή του Καστριώτη. Κέρκυρα 1854. Ποίημα.
  • Γ. Σταυρίδης, Σκενδέρβεης, Αθήνα 1860-1862. Επικό ποίημα.
  • A. Αντωνιάδης, Σκεντέρμπεης, ο βασιλεύς των Ηπειρωτών, Αθήναι 1889. Δράμα σε πέντε μέρη.
  • Κ. Κρυστάλλη, Η εικόνα, Αθήναι 1893. Διήγημα.

Ο Σκεντέρμπεης και ο αλβανικός εθνικισμός Επεξεργασία

Στη νεότερη εποχή, οι Αλβανοί επέλεξαν ως σύμβολο τον Σκεντέρμπεη. Η επιλογή αυτή οφειλόταν στο ότι ο Καστριώτης ήταν μια καλά τεκμηριωμένη προσωπικότητα, του οποίου η μνήμη ήταν ζωντανή, κυρίως μεταξύ των Αρμπερέσων (δηλαδή της αλβανόφωνης μειονότητας της νότιας Ιταλίας). Έτσι ο Σκεντέρμπεης έγινε εθνικός ήρωας, παρόλο που οι Αλβανοί του Κοσόβου και των περισσότερων μερών του νότου δεν συμμετείχαν στους αγώνες του. Ενδεικτική είναι επίσης η αποτυχία του το 1455, να καταλάβει την πόλη του Μπερατίου.[36] Άλλο πρόβλημα για τους Αλβανούς του 19ου αιώνα, η πλειοψηφία των οποίων ασπαζόταν τον Ισλαμισμό, ήταν η χριστιανική πίστη του Σκεντέρμπεη. Πράγματι, στα ποιήματά τους οι Αρμπερέσοι τον εγκωμίαζαν για τον αγώνα του όχι μόνο για την πατρίδα, αλλά και για τη χριστιανοσύνη. Έτσι, η θρησκευτική αυτή παράμετρος έπρεπε να αγνοηθεί. Τελικά, στην είσοδο του 20ού αιώνα, ο Σκεντέρμπεης έγινε «το εθνικό επιχείρημα που αποδείκνυε την πολιτισμική συγγένεια της Αλβανίας με την Ευρώπη», καθώς συμβόλιζε την ύστατη θυσία των Αλβανών στην υπεράσπιση της Ευρώπης από τις ασιατικές ορδές.[53].

Ο Σεντέρμπεης υπήρξε το ιδανικό σύμβολο ενός ενωμένου αλβανικού λαού που αντιστάθηκε στην τουρκική κυριαρχία επειδή υπήρξε το θεμέλιο της ύπαρξης μιας προ-οθωμανικής, μεσαιωνικής Αλβανίας, που θα μπορούσε να αναγεννηθεί ως σύγχρονο αλβανικό κράτος[54]. Όταν οι σύγχρονοι εθνικιστές ιστορικοί ανατρέχουν στην εποχή του Σκεντέρμπεη αναζητούν την εικόνα της ενότητας που μπορεί να ερμηνευθεί ως πολιτική ενότητα ανάμεσα στους μεσαιωνικούς Αλβανούς. Ένας από τους ρόλου του Σκεντέρμπεη υπό αυτή την οπτική γωνία είναι να παράσχει την εικόνα της ενοποιημένης στρατιωτικής και πολιτικής αντίστασης στην οθωμανική αυτοκρατορία[55].

Ο Σκεντέρμπεης στη λογοτεχνία και την τέχνη Επεξεργασία

 
Εξώφυλλο βιβλίου του Μαρίνο Μπαρλέτι (1508)

Υπάρχουν δύο γνωστά λογοτεχνικά έργα για τον Σκεντέρμπεη του 15ου αιώνα. Το πρώτο γράφτηκε στις αρχές του 1480 από τον Σέρβο συγγραφέα Μαρτίν Σεγκόν (Martinus Segonius Nouomotanus), καθολικό επίσκοπο του Ούλτσιν και αξιοσημείωτο ανθρωπιστή του 15ου αιώνα[56], ένα σύντομο βιογραφικό σκιαγράφημα του Σκεντέρμπεη (Ιταλικά: Narrazioni di Giorgio Castriotto, da i Turchi nella lingua loro chiamato Scander beg, cioe Alesandro Magno)[57]. Ένα άλλο λογοτεχνικό έργο του 15ου αιώνα με τον Σκεντέρμπεη ως έναν από τους κύριους χαρακτήρες ήταν Τα Απομνημονεύματα ενός Γενίτσαρου, που γράφτηκε κατά την περίοδο 1490-97 από τον Κονσταντίν Μιχαϊλόβιτς, Σέρβο γενίτσαρο στον οθωμανικό στρατό[58].

Ο Σεκντέρμπεης απέκτησε σημαντική μεταθανάτια φήμη στη Δυτική Ευρώπη. Τον 16ο και 17ο αιώνα, τα περισσότερα από τα Βαλκάνια βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών που βρισκόταν στις πύλες της Βιέννης το 1683 και τα αφηγήματα της χριστιανικής αντίστασης στις «μουσουλμανικές ορδές» τραβούσαν την προσοχή των αναγνωστών της Δύσης[59]. Βιβλία με τη ζωή του Αλβανού πρίγκιπα άρχισαν να εμφανίζονται στη Δυτική Ευρώπη στις αρχές του 16ου αιώνα. Ένα από τα πρώτα ήταν Η Ιστορία της Ζωής και των πράξεων του Σκεντέρμπεη, Πρίγκιπα των Ηπειρωτών (Λατινικά: Historia de vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis, Ρώμη, 1508), που δημοσιεύθηκε μόλις τέσσερεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του. Ο Βενετσιάνικος ιστορικός Μαρίνο Μπαρλέτι , ο οποίος, αφού βίωσε την οθωμανική κατάληψη γενέτειρας γης, εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα όπου έγινε πρύτανης της ενοριακής εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου. Ο Μπαρλέτι αφιέρωσε το έργο του στον Ντον Φερράντε Καστριότι, εγγονό του Σκεντέρμπεη και στους απογόνους του. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα Λατινικά[60]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία


Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ «Skanderbeg». (Αγγλικά) Encyclopædia Britannica Online. biography/Skanderbeg.
  2. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. skanderbeg.
  3. ↑ www.biografiasyvidas.com/biografia/s/scanderberg.htm.
  4. ↑ www.thefamouspeople.com/profiles/skanderbeg-41001.php.
  5. ↑ 5,0 5,1 www.roman-catholic-saints.com/skanderbeg.html.
  6. ↑ plus.si.cobiss.net/opac7/conor/67792227.
  7. ↑ CONOR.SI. 67792227.
  8. ↑ www.radiandradi.com/kostantin-arianiti-kominata-komneni-eskluzive-nga-prof-lutfi-alia/.
  9. ↑ Fine (1994), σελ. 522.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 (Αγγλικά) «Scanderberg». Brittannica. 2009. 
  11. ↑ «Καστριώτης Γεώργιος (Σκεντέρμπεης)». Εγκυκλοπαίδεια Δομή. 13. 2005, σελ. 586. ISBN 960-8177-63-4. 
  12. ↑ Noli, Fan Stylian, «George Castrioti Scanderbeg (1405-1468)», 1945, pp 22-25
  13. ↑ Δραγούμης, Νικόλαος, Ιστορία του Γεωργίου Καστριώτου του επιλεγομένου Σκεντέρμπεη, Εν Αθήναις, 1861, σελ.(pdf) 114. Σημειώσεις στη σ. 20 και στη σ. 46: “Ο Χαλκοκονδύλης ένα υιόν του Ιωάννου Καστριώτου αναφέρει, τον ημέτερον Γεώργιον”
  14. ↑ Miklosich, Fr., επιμ.. (1858), Monumenta Serbica spectantia Historiam Serbiæ Bosnæ Ragusii (Vienna) CCCLVI: 443 ; Jovanović, Gordana (1990). «Starosrpski jezik u dva pisma Đurđa Kastriota Dubrovčanima». Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Cetinje: Rastko. 
  15. ↑ Γιοχάλας 1994, σελ. 9, υποσημ. 1.
  16. ↑ Fine 1994, σελ. 531.
  17. ↑ Jayoung Che, "The Socio-political Meanings of the Conflict between the Muslims and the Christians around the Western Balkan in the 15th Century", Athens Journal of History, Vol. 3, Issue 4, October 2017, σ. 300
  18. ↑ «Demus John, "Conferences and studies on Skanderbeg : in Albania", Balkan Studies Vol 9, No 2 (1968), σ. 493». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2019. 
  19. ↑ Bryer (1997), σελ. 113.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Εγκυκλοπαίδεια Δομή (1975).
  21. ↑ Schmitt Jens Oliver (2009), Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan, pp. 44, 45. Αρχειοθετήθηκε 2015-08-01 στο Wayback Machine.: "Skanderbegs Mutter Vojsava war eine Serbin aus der einflussreichen Familie Brankovic.".
  22. ↑ Stevenson, σ. 83.
  23. ↑ Frashëri, Kristo (2002), Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468, Botimet Toena, ISBN 9992716274, http://books.google.com/books?id=vwR3PQAACAAJ&dq=kristo+frasheri+skenderbeu&hl=en&ei=vD6aTMPAFoPGlQeau_HZDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA , σελ. 62–66.
  24. ↑ Michael Schmidt-Neke, "Skanderbegs Gefangene: Zur Debatte um den albanischen Nationalhelden - Skanderbeg’s Prisoners: On the Debate Regarding the Albanian National Hero", Südosteuropa. Zeitschrift für Politik und Gesellschaft, 2010, 2, σ. 273-302. Περίληψη στο www.ceeol.com (Central and Eastern European Online Library GmbH)
  25. ↑ (Αγγλικά) Doja, Albert (2006). «A Political History of Bektashism in Albania». Totalitarian Movements and Political Religions 7 (1): 97. doi:10.1080/14690760500477919. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Rama 2019, σελ. 94.
  27. ↑ (Αγγλικά) Kabashi, Artemida (2007). «Creation of Albanian National Identity». Balkanistica (Slavica Publishers) 20. https://books.google.com/books?id=hXVpAAAAMAAJ. «The story of Scanderbeg ... rests at the heart of the Albanian nation, because it marks the creation of national identity for the Albanian people and their desire for freedom.». 
  28. ↑ Mala 2017, σελ. 233.
  29. ↑ Che 2017, σελ. 300.
  30. ↑ Fine 1994, σελ. 517.
  31. ↑ 31,0 31,1 Σούλης 1958, σελ. 456.
  32. ↑ Schmitt 2009, σελ. 44.
  33. ↑ 33,0 33,1 Brittannica (2009), λήμμα Αλβανία.
  34. ↑ Schmitt 2009, σελ. 321-322.
  35. ↑ Schwandner-Sievers & Fischer 2002, σελ. 42-45.
  36. ↑ 36,0 36,1 Schwandner-Sievers & Fischer 2012, σελ. 73.
  37. ↑ 37,0 37,1 Schmitt 2012, σελ. 55.
  38. ↑ Σούλης 1958, σελ. 449-450.
  39. ↑ Μαρίνο Μπαρλέτι, Vita et gestis Scanderbegi Epirotarum Principis, 1508.
  40. ↑ (Γαλλικά) Paganel, Camille (1855). Histoire de Scanderbeg, ou, Turks et Chrétiens au XV siècle. Didier. σελ. xxiii. 
  41. ↑ (Αγγλικά) Moore, Clement Clark (1850). George Castriot, Surnamed Scanderbeg, King of Albania. D. Appleton & Company. σελ. 9. 
  42. ↑ Σούλης Χρ. Γεώργιος, Αι νεώτεραι έρευναι περί του Γεωργίου Καστριώτου Σκενδέρμπεη. Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, έτος 28, Αθήνα, 1958, σελ. 446-457.
  43. ↑ Κατσιαρδή-Hering, Όλγα (2014). «Από τις εξεγέρσεις στις επαναστάσεις των χριστιανών υποτελών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (περ.1530 - 1821). Μια απόπειρα τυπολογίας». Τα Βαλκάνια. Εκσυγχρονισμός, ταυτότητες, ιδέες (PDF). Ηράκλειο: Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών. Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών. Κέντρο Θρακολογίας. Ελληνική έκδοση από Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. σελίδες 617 και σημ. 203. , όπου και μερική βιβλιογραφία του Σμιτ για το Σκεντέρμπεη.
  44. ↑ Schmitt Jens Oliver (2009), Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan, σελ. 353, 354.
  45. ↑ Jayoung Che, "The Socio-political Meanings of the Conflict between the Muslims and the Christians around the Western Balkan in the 15th Century", Athens Journal of History, Vol. 3, Issue 4, October 2017, σ. 300 - 302
  46. ↑ Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 335, Εκδοτική Αθηνών 1985.
  47. ↑ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος , Γεώργιος Καστριώτης ή Σκενδέρμπεϋς', Εστία, 1876, τ.1, αρ. 1[νεκρός σύνδεσμος]: «Αλλ' ήλθεν τελευταίως η αληθής ιστορία και διέλυσε τα χρυσά ταύτα όνειρα της νεότητος ημών... Η δε ιστορική επιστήμη, αφαιρέσασα εκ μέσου τας μακράς δημηγορίας, ας ...ο Βαρλέτιος απέδιδεν εις αυτόν, παρωδός γινόμενος του Θουκυδίδου... και τα διηγημάτια και τα αποφθεγμάτια και τα άλλα ποικίλα και δισαρίθμητα στολίδια.... Και πρώτον εδιδάχθημεν ότι ο Σκενδέρμπεϋς ούτε Έλλην ήτο, ούτε καν Αλβανός, αλλά Σλαύος, μηδεμίαν έχων ιδίως σχέσιν προς την Μακεδονίαν και την Ημαθίαν.» (σελ. 5) και «Οι αγώνες όμως του ήρωος της Κρόϊας θέλουσιν είναι πάντα θαυμαστοί, αδιάφορον ότι απέτυχον, ότι ήτο απόγονος Σλάβων και ότι εγένετο καθολικός.» (σελ.6).
  48. ↑ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ανέστης Κωνσταντινίδης, Ιστορία του Ελληνικού Έθνος, τόμ. Ε, σ. 356 Εκδόσεις Ανέστη Κωνσταντινίδη, 1887 «... ο δε Σκεντέρμπευς, και αν μη παραδεχθώμεν την γνώμην του Καρλ Χοπφ (Hopf), του λέγοντος αυτόν εκ Σλαύων καταγόμενο, κοινώς λογίζεται Αλβανός ουχί Έλλην».
  49. ↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, με προσθήκες από τον Π. Καρολίδη, Αθήνα 1932, τ. 5, σ. 294, αναφέρεται στο Τίτος Γιοχάλας, σ. 49.
  50. ↑ Γιοχάλας Τίτος, Ο Γεώργιος Καστριώτης-Σκεντέρμπεης εις την Νεοελληνικήν Ιστοριογραφίαν και Λογοτεχνίαν. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Νο. 151, Θεσσαλονίκη, 1975.
  51. ↑ Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 5, εν Αθήναις 1874, σ. 379. Στο Γιοχάλας, σ. 41, υποσημ. 65.
  52. ↑ Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1853, επιμέλεια Κ. Δημαρά, Αθήνα 1970, σ. 111: «Ο μόνος άνθρωπος όστις ειμπόρεσε ν’ αντισταθή εις την ακατανίκητον δύναμιν των Τούρκων, …, είναι ο Έλλην Γεώργιος Καστριώτης, ο επονομαζόμενος Σκενδέρβεϋς». Αναφέρεται στο Γιαχάλας, σ. 40, 41, υποσημ. 64.
  53. ↑ Schwandner-Sievers & Fischer 2012, σελ. 74.
  54. ↑ (Αγγλικά) Sugarman, J. C. (1999). «Imagining the homeland: Poetry, songs and the discourses of Albanian nationalism». Ethnomusicology 43 (3): 431. https://archive.org/details/sim_ethnomusicology_fall-1999_43_3/page/419. 
  55. ↑ (Αγγλικά) Nixon, N. (2010). «Always already European: The figure of Skënderbeg in contemporary Albanian nationalism». National Identities 12 (1): 13. doi:1080/14608940903542540. 
  56. ↑ (Σερβικά) Zbornik Matice srpske za književnost i jezik (στα Serbian). Νόβι Σαντ: Matica srpska. 1991. σελ. 91. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2012. Мартина Сегона, по сопственој изјави "српског писца" 
  57. ↑ (Ιταλικά) Studi storici. Istituto storico italiano per il medio evo. σελ. 142-145. Narrazioni di Giorgio Castriotto, da i Turchi nella lingua loro chiamato Scander beg, cioe Alesandro Magno 
  58. ↑ (Σερβικά) Živanović, Đorđe. «Konstantin Mihailović iz Ostrovice». Predgovor spisu Konstantina Mihailovića "Janičarove uspomene ili turska hronika" (στα Serbian). Projekat Rastko, Poljska. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2011. Taj rukopis je ... postao pre 1500. godine, a po svoj prilici još za vlade Kazimira Jagjelovića (1445–1492) ... Kao što smo već rekli, Konstantin Mihailović je negde između 1497. i 1501. napisao jedino svoje književno delo, koje je sačuvano u raznim prepisima sve do naših dana ... delo napisano verovatno između 1490. i 1497, i to zbog toga što se u njemu Matija Korvin spominje kao već mrtav, a poljski kralj Jan Olbraht kao živ. 
  59. ↑ Hodgkinson 2005, σελ. xii
  60. ↑ Minna Skafte Jensen, 2006,A Heroic Tale: Edin Barleti's Scanderbeg between orality and literacy Αρχειοθετήθηκε 2011-07-19 στο Wayback Machine.

Πηγές Επεξεργασία

  • Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Εκδόσεις Δομή Α.Ε., 1975, λήμμα Καστριώτης Γεώργιος ή Σκεντέρμπεης.
  • Encyclopedia Britannica, ηλεκτρονική έκδοση 2009, λήμματα Skanderberg και Albania (Αγγλικά).
  • (Αγγλικά) Babinger, Franz (1992) [1978]. Mehmed the Conqueror and His Time. Μτφρ. Manheim, Ralph. Princeton University Press. ISBN 0-691-01078-1. 
  • (Αγγλικά) Bryer, Anthony (2002) [1997]. McKitterick, Rosamond, επιμ. Edward Gibbon and Empire. Cambridge University Press. ISBN 0-521-52505-5. 
  • (Αγγλικά) Fine, John V.A. (1994). Late Medieval Balkans - A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman conquest. University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4. 
  • (Αγγλικά) Hodgkinson, Harry (2005). Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero. I. B. Tauris. ISBN 1-85043-941-9. 
  • (Αγγλικά) Mala, Muhamet (2017). «Insights on the national and religious war character of Gjergj Kastrioti-Skanderbeg». European Journal of Economics, Law and Social Sciences 1 (1): 233-238. ISSN 2519-1284. 
  • (Αγγλικά) Nicol, Donald M. (1988). Byzantium and Venice - A Study in Diplomatic and Cultural Relations. Cambridge University Press. ISBN 0-521-42894-7. 
  • (Αγγλικά) Rama, Shinasi A. (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power. Βερολίνο: Springer. ISBN 978-3-030-05191-4. 
  • (Γερμανικά) Schmitt, Oliver Jens (2009). Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan. Ρέγκενσμπουρκ: Verlag Friedrich Pustet. 
  • (Γερμανικά) Schmitt, Oliver Jens (2012). Die Albaner : Eine Geschichte zwischen Orient und Okzident. Μόναχο: C.H. Beck. 
  • (Αγγλικά) Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500. University of Washington Press. ISBN 0-295-97290-4. 
  • (Αγγλικά) Stevenson, Francis Seymour (1914). A history of Montenegro (PDF). Λονδίνο: Jarrold. 
  • Schwandner-Sievers, Stephanie· Fischer, Bernd Jürgen (2012). Αλβανικές ταυτότητες. Μύθος και ιστορία. Μτφρ. Παπαγεωργίου, Στέφανος. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. 
  • (Αγγλικά) Che, Jayoung (Οκτώβριος 2017). «The Socio-political Meanings of the Conflict between the Muslims and the Christians around the Western Balkan in the 15th Century». Athens Journal of History 3 (4): 297-320. https://www.athensjournals.gr/history/2017-3-4-3-Che.pdf. 
  • Γιοχάλας, Τίτος (1994). Ο Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης στα νεοελληνικά γράμματα. Εκδόσεις Δωδώνη. ISBN 978-960-248-6917. 
  • Σούλης, Γ. Χ. (1958). «Aι νεώτεραι έρευναι περί Γεωργίου Καστριώτου Σκενδέρμπεη». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών (Αθήνα) 28: 446-457. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Σκεντέρμπεης&oldid=10459574"