Το Toyota Celica είναι ένα σπορ αυτοκίνητο που κατασκευαζόταν από την ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία Toyota από τον Δεκέμβριο του 1970 έως τις 21 Απριλίου 2006. Στο χρονικό αυτό διάστημα, κυκλοφόρησαν συνολικά 7 γενιές. Η ονομασία «Celica» προέχεται από το λατινικό coelica, που σημαίνει ουράνιος. Όλα τα μοντέλα Celica παράχθηκαν αποκλειστικά στο εργοστάσιο της Toyota στο Aichi της Ιαπωνίας.

Toyota Celica
Toyota Celica SX του 1989 - 1991 στην Αυστραλία
Toyota Celica του 2004
Σύνοψη
Κατασκευαστής Toyota
ΠαραγωγήΔεκέμβριος 1970 — Απρίλιος 2006
Σεζόν1971 — 2006
ΣυναρμολόγησηToyota City, Aichi, Ιαπωνία
Αμάξωμα και σασί
ΚατηγορίαΣπορ αυτοκίνητο
Αμάξωμα2-πορτο coupe
2-πορτο convertible
ΔιαμόρφωσηΚινητήρας μπροστά, εμπρόσθια κίνηση / πίσω κίνηση / τετρακίνηση
Σχετική εξέλιξηToyota Corona
Toyota Carina E
Toyota Supra
Toyota Corolla

Καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του, το Celica είχε τροφοδοτηθεί από διάφορους τετρακύλινδρους σε σειρά (I4) βενζινοκινητήρες. Η πιο σημαντική αλλαγή επήλθε τον Αύγουστο του 1985, όταν η διάταξη κίνησης του αυτοκινήτου άλλαξε από πισωκίνητη σε μπροστοκίνητη. Από το 1986 έως το 1999, η τετρακίνητη έκδοση με υπερτροφοδότηση ονομαζόταν GT-Four σε όλες τις αγορές παγκοσμίως. Ο μεταβλητός χρονισμός βαλβίδων εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ορισμένα ιαπωνικά αντίτυπα τον Δεκέμβριο του 1997, ενώ έγινε στάνταρ σε όλα τα μοντέλα από το έτος 2000 και μετά. Έχοντας διαρκέσει 7 γενιές, το μοντέλο έχει περάσει από πολλές αναθεωρήσεις και επανασχεδιασμούς επί δεκαετίες. Ωστόσο, σε όλες τις γενιές του διατήρησε σταθερά τη φιλοσοφία ενός 2-πορτου / 3-πορτου, τετραθέσιου σπορ κουπέ με τετρακύλινδρο κινητήρα σε σειρά.

Ιστορικό Επεξεργασία

1η γενιά Επεξεργασία

  • (ΤΑ22-TA23): 1970 - 1977
 
Toyota Celica 1.

Η πρώτη γενιά του Celica παρουσιάστηκε επίσημα στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Τόκιο τον Οκτώβριο του 1970[1] μαζί με το Toyota Carina πρώτης γενιάς[2] και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στο εμπόριο τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Το Celica ήταν ένα 2-πορτο hardtop coupé που τόνισε το στυλ και την οδηγική απόλαυση, αν και είχε βασιστεί στην ίδια πλατφόρμα με το Carina σεντάν.[3] Για τις εξαγωγικές αγορές, το Celica προσφέρθηκε σε τρία διαφορετικά επίπεδα LT, ST και GT. Τα ιαπωνικά μοντέλα GT είχε πολλές διαφορές από την ET, LT και ST. Υπήρχε επίσης και η βασική έκδοση GTV. Ειδικότερα τα μοντέλα για εξαγωγή στην Ευρώπη, εφοδιάζονταν με κινητήρα 1.6 λίτρων. Η ιαπωνική έκδοση είχε κινητήρες στα 1.6 και στα 2.0 λίτρα, αλλά ποτέ μεγαλύτερους, με σκοπό να συμμορφώνεται με τους τότε ιαπωνικούς κανονισμούς όσον αφορά το μέγεθος του κυβισμού, επιτρέποντας έτσι στους αγοραστές να αποφύγουν τον πρόσθετο φόρο που θα είχε ένας κινητήρας μεγαλύτερου κυβισμού.

Το πρώτο Celica για τη Βόρεια Αμερική, εν έτει 1971, ήταν το Celica ST που έφερε κινητήρα 1.9 λίτρων. Τα μοντέλα του 1972 - 1974 είχαν κινητήρες 2.0 λίτρων. Τα έτη 1975 - 1977, ο κινητήρας για την βορειοαμερικανική Celica ήταν ο 20R των 2.2 λίτρων. Τα μοντέλα Celica GT και LT εισήχθησαν στις ΗΠΑ για τη σεζόν (model year) του 1974. Επίσης, τον Απρίλιο του 1973 το μοντέλο υπέστη μια ανανέωση σε όλες τις αγορές όπου διατέθηκε.

Τον Οκτώβριο του 1975, έγινε ένα μεγάλο λίφτινγκ στο αρχικό Celica και το μεταξόνιο τότε αυξήθηκε από τα 2.425 χιλιοστά στα 2.495 χιλιοστά, αν και η επιμήκυνση αυτή αφορούσε μόνο το μπροστινό μέρος του σασί και όχι το σαλόνι και την ευρυχωρία για τους επιβάτες. Ο λόγος για αυτό ήταν η εγκατάσταση ενός ακόμα μεγαλύτερου κινητήρα για την αγορά των ΗΠΑ.

Η παραγωγή της πρώτης γενιάς έληξε τον Δεκέμβριο του 1977. Σε επτά χρόνια, η Toyota παρήγαγε συνολικά 1.210.951 αντίτυπα του αρχικού Celica.

2η γενιά Επεξεργασία

 
Toyota Celica 2.
  • (ΤΑ4): 1978 - 1981

Η δεύτερη γενιά του Celica κυκλοφόρησε το 1978 και ήταν και πάλι διαθέσιμη σε δύο μορφές: Coupe και Liftback. Σχεδιάστηκε στις ΗΠΑ από το studio Calty Σχεδιασμός & Έρευνα της Toyota στην Καλιφόρνια και κέρδισε σημαντικά σε μέγεθος ως προς την πρώτη γενιά, καθώς είχε συνολικό μήκος 4,41 μέτρα, έναντι 4,17 μέτρων της πρώτης Celica του 1970. Από το 1979 έως το 1981, η εταιρεία Griffith στις ΗΠΑ προσέφερε ένα στυλ Targa. Ο κινητήρας για τα μοντέλα της Βορείου Αμερικής ήταν ο 20R των 2.2 λίτρων τόσο για τα ST, όσο και για τα GT. Στην Ιαπωνία και άλλες αγορές, οι κινητήρες ήταν 1.6 και 1.8 και 2.0 λίτρων. Αυτή η νέα γενιά προσέφερε περισσότερη ασφάλεια, ισχύ και οικονομία καυσίμου από ό,τι τα προηγούμενα μοντέλα, και μάλιστα της απονεμήθηκε το βραβείο «Αυτοκίνητο της Χρονιάς» του αμερικανικού περιοδικού Motor Trend για το 1978. Στις αρχές του 1980 το μοντέλο υπέστη μια αισθητική ανανέωση, με εμφανέστερη διαφορά το ότι οι αρχικοί διπλοί κυκλικοί μπροστινοί προβολείς άλλαξαν σε διπλούς ορθογώνιους.

3η γενιά Επεξεργασία

 
Toyota-Celica GT-TS.
  • (ΤΑ6): 1981 - 1985

Τον Αύγουστο του 1981 ξεκίνησε η παραγωγή του Celica τρίτης γενιάς. Σχεδιαστικά, ήταν η πρώτη γενιά που καθιέρωσε, από την ανανέωση του 1983 και μετά, αναδιπλούμενα μπροστινά φώτα. Το αυτοκίνητο ήταν αρχικά διαθέσιμο σε εκδοχές coupe και liftback, με πολλούς αγοραστές να προτιμούν την liftback. Ο κινητήρας του ήταν ένας 2.4 λίτρων 22R ή 22R-E, ο μεγαλύτερος 4-κύλινδρος κινητήρας που υπήρξε ποτέ σε Celica. Άλλοι κινητήρες ήταν ο 4Α 1.8 λίτρων, ο 2Τ των 1.6 λίτρων, ο 3Τ των 1.8 λίτρων, ο 4T των 1.8 λίτρων, ο 1S των 1.8 λίτρων, ο 2S των 2.0 λίτρων, ο 18R-G των 2.0 λίτρων και ο 21R των 2.0 λίτρων, ανάλογα με την αγορά. Η Celica υπέστη μια ελαφρά ανανέωση τον Αύγουστο του 1983, για τη σεζόν του 1984, με αναδιπλούμενα μπροστινά φώτα, επανασχεδιασμό στη μπροστινή γρίλια και ανανέωση στα πίσω φώτα.

4η γενιά Επεξεργασία

 
Toyota Celica ST162 του 1987 - 1989.
  • (Τ16): 1985 - 1989

Από τον Αύγουστο του 1985 έως τον Αύγουστο του 1989, παρήχθη η τέταρτη γενιά του Celica, η οποία είχε πλέον αλλάξει εντελώς. Ήταν ένα ολοκαίνουργιο όχημα, με κίνηση στους μπροστινούς τροχούς αντί στους πίσω, πολύ πιο στρογγυλεμένο, και με νέους τετρακύλινδρους κινητήρες 2.0 λίτρων. Η Toyota κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το «απόλυτο Celica», το GT-Four (ή GT4 ή ST165, αν και στην Αμερική αναφερόταν και ως All-Trac Turbo) των 190 hp και τετρακίνηση, στην ιαπωνική αγορά τον Οκτώβριο του 1986 και μεταγενέστερα και σε άλλες αγορές. Ως αποτέλεσμα, η τέταρτη γενιά εισήγαγε 4-κίνηση για πρώτη φορά στη Celica. Η αγωνιστική εκδοχή του ST165 GT-Four έκανε το ντεμπούτο της στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι του 1988 Tour de Corse στο Group A και τερμάτισε 6η. Η πρώτη νίκη ήρθε το 1988 στην Κύπρο (αγώνας μη WRC) και η πρώτη νίκη σε WRC το 1989 στο Ράλι Αυστραλίας.

5η γενιά Επεξεργασία

 
Toyota Celica GT-S (ST184) liftback του 1990, σε φωτογραφία στο Μόντρεαλ του Καναδά τον Απρίλιο του 2007.
 
Toyota Celica GT convertible του 1991 - 1993 στις ΗΠΑ.
  • (Τ18): 1989 - 1994

Η πέμπτη γενιά του Celica μπήκε στη μαζική παραγωγή το Σεπτέμβριο του 1989, για τη σεζόν (model year) του 1990 και μάλιστα πωλήθηκε σε ορισμένες αγορές ως το Toyota 2000 VX, ενώ διατηρήθηκε στην παραγωγή έως το Σεπτέμβριο του 1993. Η Celica αυτής της γενιάς, αν και ήταν εξέλιξη της προηγούμενης και είχε βασιστεί στην ίδια πλατφόρμα, έλαβε μια νέα, ακόμα πιο καμπυλωτή αισθητική, ιδιαίτερα φουτουριστική, που ονομάστηκε «New Aeroform», η οποία και προκάλεσε μεγάλη αίσθηση στον Τύπο και στο κοινό για τα στάνταρ της τότε εποχής. Επίσης, η ανάρτηση είχε βελτιωθεί και το μοντέλο έλαβε και πιο εξελιγμένους τροχούς και ελαστικά, πιο ισχυρή τετρακίνητη έκδοση GT-Four με καλύτερο σύστημα ψύξης, ενώ από το 1990 προσφέρθηκαν, στην ιαπωνική αγορά μόνο, και τετρακίνητες εκδόσεις turbo 4WD. Το styling της πέμπτης γενιάς προσέλκυσε μεγάλο αριθμό αγοραστών και μάλιστα ήταν η γενιά που γνώρισε την μεγαλύτερη απήχηση στο ευρύ κοινό, σε βαθμό που η γενικότερη αυτή σχεδιαστική φιλοσοφία μεταγενέστερα αντιγράφτηκε μετά και από άλλους κατασκευαστές. Στο GT-4 υπήρχε intercooler αέρα και το CT26 είχε twin turbo. Η ευρωπαϊκή εκδοχή της Celica διατέθηκε στις εκδόσεις 1.6 ST-i, 2.0 GT-i 16, και GT-Four.

Το βορειοαμερικανικό Celica είχε σταθερούς (ακλόνητους) εξωτερικούς καθρέφτες και πορτοκαλί φώτα μπροστινής γωνίας, ενώ όλα τα άλλα μοντέλα είχαν πτυσσόμενους καθρέφτες και μπροστινά διάφανα γωνιακά φώτα. Ειδικότερα τα αντίτυπα για τις Ηνωμένες Πολιτείες έφεραν εξ αρχής στάνταρ αερόσακο οδηγού.

Η καμπριολέ εκδοχή 2.0 GT-i 16 Cabriolet, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1990, προσφερόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ιαπωνία και σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στην Ελλάδα παραδόξως, παρά τη διαχρονικά μεγάλη απήχηση των κάμπριο στη χώρα, δεν εισήχθη ποτέ επίσημα, παρά μόνο από κάποιες παράλληλες εισαγωγές ως μεταχειρισμένη.

6η γενιά Επεξεργασία

 
Toyota Celica του 1999.
  • (Τ20): 1994 - 1999

Τον Οκτώβριο του 1993, η Toyota ξεκίνησε την παραγωγή της έκτης γενιάς του Celica και το μοντέλο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά μέσα στον ίδιο μήνα, για τη σεζόν (model year) του 1994. Σχεδιαστικά, το Celica αυτό ήταν ιδιαίτερα δυναμικό, παρά την κατάργηση των αναδιπλούμενων φώτων και την αντικατάστασή τους από διπλούς κυκλικούς βαθουλωτούς προβολείς, και θεωρείται επίσης και αυτό σήμα κατατεθέν της ιστορίας του μοντέλου. Το ST είχε έναν νέο κινητήρα 1.8 λίτρων 7A-FE, ο οποίος μπορούσε επίσης να βρεθεί στο Toyota Corolla, ενώ το GT τροφοδοτήθηκε από τον κινητήρα 2.2 λίτρων 5S-FE, που είχε ληφθεί από το μεγαλύτερο Toyota Camry. Ο υπερτροφοδοτούμενος κινητήρας δεν ήταν πλέον διαθέσιμος στις ΗΠΑ. Ειδικότερα τα αντίτυπα για τις ΗΠΑ έφεραν εξ αρχής στάνταρ 2 μπροστινούς αερόσακους οδηγού και συνοδηγού, ενώ στις άλλες χώρες διεθνώς στάνταρ ήταν εξ αρχής ο αερόσακος οδηγού και το ABS, και ο αερόσακος συνοδηγού καθιερώθηκε τελικώς το 1996. Η έκτη γενιά διατηρήθηκε στην παραγωγή έως τον Ιούνιο του 1999.

Τον Σεπτέμβριο του 1994 κυκλοφόρησε στην Ιαπωνία και μια καμπριολέ εκδοχή, που από τα τέλη του 1995, για τη σεζόν (model year) του 1996, προστέθηκε στην αγορά των ΗΠΑ, ενώ μετά διατέθηκε και στην Ευρώπη, σε κάπως λιγότερα αντίτυπα. Ήταν διαθέσιμη μόνο στην έκδοση GT με τον κινητήρα 2.2 λίτρων.

Το 1996, το Celica υποβλήθηκε σε λίφτινγκ, με μια μικρή αναδιαμόρφωση του μπροστινού προφυλακτήρα (δεν συνέβη στην έκδοση GT-Four). Στη θέση της μεγάλης εισαγωγής αέρα, τοποθετήθηκαν δύο μικρές στα πλάγια, όπου υπήρχαν και τα φώτα ομίχλης, και μία μεγαλύτερο στη μέση. Τα κρύσταλλα των φλας άλλαξαν από πορτοκαλί σε λευκά. Επίσης, ένα τρίτο φως φρένων προστέθηκε στην πόρτα του χώρου αποσκευών σε όλες τις χώρες διεθνώς. Ο αερόσακος συνοδηγού έγινε στάνταρ σε όλα τα κράτη οριστικά.

Τον Δεκέμβριο του 1997, η έκτη γενιά του Celica ανανεώθηκε ελαφρά και ο κινητήρας 12S-GE εισήγαγε την τεχνολογία VVT-i (μεταβλητός χρονισμός βαλβίδων) και η ιπποδύναμη αυξήθηκε κατά 3 ίππους. Ο μεταβλητός χρονισμός βαλβίδων τελικώς έγινε στάνταρ σε όλες τις εκδόσεις του Celica από το 2000, δηλαδή στην έβδομη και τελευταία γενιά του.

Toyota Celica GT - Four ST205: Η παραγωγή του GT-Four, συνεχίστηκε για την Ιαπωνία, την Αυστραλία, και τα κράτη της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και τη βρετανική αγορά. Αυτή η έκδοση ST205 ήταν η πιο ισχυρή Celica μέχρι σήμερα, με ισχύ 239 hp η εξαγωγική έκδοση και 251 hp στην Ιαπωνία.

7η γενιά Επεξεργασία

 
Δεξιοτίμονο Toyota Celica GT 7ης γενιάς στο Ηνωμένο Βασίλειο.
  • (Τ23): 1999 - 2006

Τον Ιανουάριο του 1999, στο Διεθνές Σαλόνι Αυτοκινήτου στο Ντιτρόιτ, η Toyota παρουσίασε για πρώτη φορά το Celica έβδομης γενιάς. Η παραγωγή του ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1999 και μέσα στο καλοκαίρι έλαβαν χώρα οι πρώτες πωλήσεις διεθνώς, για τη σεζόν (model year) του 2000. Το μοντέλο ήταν ένα σχέδιο της Toyota Genesis και είχε μια σαφώς πιο επιθετική αισθητική, σε μια προσπάθεια να φέρει νεότερους σε ηλικία αγοραστές στην μάρκα στις ΗΠΑ. Η Toyota πήρε χρόνο για να ελαφρύνει το αυτοκίνητο και να μειώσει το κόστος όπου αυτό ήταν δυνατόν, προσδίδοντάς του μια ξεχωριστή σχεδίαση εξωτερικά και πολύ πιο σύγχρονη από αυτήν της προηγούμενης γενιάς. Όλα τα ευρωπαϊκά μοντέλα έφεραν μηχανικό κιβώτιο 6 ταχυτήτων και κινητήρες 1.8 VVT-i ισχύος 143 hp και 1.8 VVTL-i ισχύος 192 hp (ή T-Sport), που συνδυάζονταν με τις εκδόσεις GT και GT-S, αντίστοιχα. Αναλόγως με τον κινητήρα και με τη χώρα, η γενιά αυτή διατέθηκε με 5-τάχυτο μηχανικό κιβώτιο, 6-τάχυτο μηχανικό κιβώτιο και 4-τάχυτο αυτόματο κιβώτιο.

Το φθινόπωρο του 2002, η έβδομη γενιά του Celica έλαβε ένα ελαφρύ λίφτινγκ μπροστά και πίσω.

Τον Ιούλιο του 2004, η Toyota ανακοίνωσε την οριστική διακοπή του Celica, καθώς και του Toyota MR2, για μετά τη λήξη της σεζόν του 2005, λόγω του αυξανόμενου ανταγωνισμού και των ανεπαρκών πωλήσεων, αν και τελικώς η παραγωγή τους παρατάθηκε για λίγο ακόμα. Ενδεικτικώς, οι πωλήσεις του Celica είχαν φτάσει τα 52.406 αντίτυπα το 2000, αλλά κατρακύλησαν στα 14.856 αντίτυπα το 2003, στα 8.710 αντίτυπα το 2004 και στα μόλις 3.113 αντίτυπα το 2005. Οι εξαγωγές του Celica σταμάτησαν τον Ιούλιο του 2005 και τα τελευταία Celica πωλήθηκαν μόνο στην Ιαπωνία και, σε ελάχιστα αντίτυπα, στην Ευρώπη, ενώ το τελευταίο αντίτυπο του Celica κύλησε από τη γραμμή παραγωγής στις 21 Απριλίου 2006 και το MR2 αποσύρθηκε από την παραγωγή τον Ιούλιο του 2007.

Μηχανοκίνητος Αθλητισμός Επεξεργασία

 
Το αγωνιστικό Toyota Celica GT-Four Turbo που κέρδισε το Safari Rally του 1995.

Στον μηχανοκίνητο αθλητισμό, το Celica είναι γνωστό για την επιτυχή πορεία του στο ράλλυ. Το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι (WRC) για την Celica ήταν το 1972, όταν RAC Rally Ove Andersson οδήγησε το 1600 GTV (ΤΑ22) στην ένατη θέση. Η πρώτη νίκη ήρθε το 1982 στο Ράλλυ της Νέας Ζηλανδίας με την 2000GT (RA63). Από το 1983 έως το 1986 κέρδισε και τους έξι αγώνες του WRC. Η Celica GT-Four αγωνίστηκε στην ομάδα Α Ράλι από το 1988 έως το 1997, με την Celica GT-Four, και κέρδισε δύο τίτλους κατασκευαστή και τέσσερις τίτλους οδηγού. Ο Κάρλος Σάινθ ήταν ο πιο επιτυχημένος οδηγός, κερδίζοντας τίτλους WRC με το ST165 το 1990 και το ST185 το 1992. Η ST185 κέρδισε επίσης τον τίτλο το 1993 και το 1994, με τους Juha Kankkunen και Didier Auriol, αντίστοιχα. Η τέταρτη συνεχόμενη νίκη Safari Rally της ST185 ήρθε το 1995, η οποία ήταν επίσης και η 8η νίκη της Toyota στην εκδήλωση αυτή. Λίγο μετά την εισαγωγή του ST205, το 1995, πυροδοτήθηκε μια σκανδαλώδης διαμάχη όταν η Toyota Team Europe είχε αποκλειστεί για 12 μήνες από την WRC, λόγω μιας εξαπάτησης (χρήση παράνομων turbo περιοριστή αέρος). Κάποια στιγμή μετά την απαγόρευση, η ομάδα μεταπήδησε στο λίγο μικρότερο μοντέλο Toyota Corolla WRC.

Ειδικές εκδόσεις του GT Επεξεργασία

Τέσσερα μοντέλα παρήχθησαν για το κοινό σε εξαιρετικά περιορισμένο αριθμό, μόλις 5.000 αντίτυπα, για τις απαιτήσεις WRC homologation. Θεωρούνται άκρως συλλεκτικά από αρκετούς ενθουσιώδες οπαδούς. Η έκδοση homogolation του ST185 ονομάζεται GT-Four RC στην Ιαπωνία, ομάδα Α Rallye στην Αυστραλία ή Carlos Sainz Limited Edition (CS, μετά του οδηγού) στην Ευρώπη και γενικά στις διεθνείς αγορές. Σε αγωνιστικά ράλλυ, το Celica είχε αγωνιστεί με την ομάδα του Dan Gurney του All American Racers τα έτη 1983 έως 1988. Η ομάδα κατέλαβε πολλές νίκες στην κατηγορία και στο πρωτάθλημα GTO το 1987.

Το Celica έβδομης γενιάς, επίσης, κατάφερε επιτυχή καριέρα στη σειρά NHRA Sport Compact Drag Racing στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Φωτογραφικό υλικό Επεξεργασία

Αναφορές Επεξεργασία

  1. «History: The 17th Tokyo Motor Show 1970». Tokyo Motor Show. Japan Automobile Manufacturers Association (JAMA). Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2012. 
  2. «50 YEAR CLUB: The Toyota Celica, a pivotal player in Japan's car culture». Japanese Nostalgic Car. Japanese Nostalgic Car. Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2020. 
  3. «75 Years of TOYOTA | Part2 Chapter1 Section3 | Item 4. Celica and Carina». Toyota. 2012. 

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Robert de la Rive Box: Toyota Celica – Geschichte und Modellentwicklung, Serag Verlag (CH), ISBN 3-908007-61-5.
  • Brian Long: Toyota Celica - 25Years of Development and Motorsport, Longford International (GB), ISBN 1-899154-02-7.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία