Αγώνας λόγων
Ως αγώνας λόγων (Αρχαιοελληνικά ἀγὼν λόγων ή ἅμιλλα λόγων) εννοείται στα συμφραζόμενα της τραγωδίας λεκτική αντιπαράθεση μεταξύ δύο προσώπων ενώπιον ενός τρίτου προσώπου που εμφανίζεται συνήθως στον ρόλο του κριτή. Ο αγώνας λόγων δεν έχει λυρικό χαρακτήρα.
Χρήση Επεξεργασία
Βασικός εκπρόσωπος του αγώνα ή άμιλλας λόγων στο αρχαίο δράμα υπήρξε ο Ευριπίδης, ο οποίος φαίνεται να αναδεικνύει το συγκρουσιακό στοιχείο περισσότερο από τους άλλους τραγικούς υπογραμμίζοντας τη διατύπωση των λεκτικών ανταλλαγών με έντονες παρεμβάσεις[1] και επίδειξη αυτοσυνείδησης[2].
Η σύγχρονη γραμματεία κατέληξε στον όρο σκηνή αγώνα, με τον οποίο περιγράφει γενικά το πρότυπο ενός ζεύγους αντιτιθέμενων λόγων, ισορροπημένων ως προς το μήκος και το περιεχόμενο, διαχωρισμένων με δύο ή τρεις στίχους από τον κριτή ή τον χορό και επαναλαμβανόμενη στιχομυθική ανταλλαγή ανάμεσα στους ανταγωνιστές. Αυτό το πρότυπο αγών χρησιμοποίησε κυρίαρχα ο Ευριπίδης, έτσι ώστε να θεωρείται σήμερα χαρακτηριστικός του εκπρόσωπος[3].
Εκτός από τον Ευριπίδη αγώνας λόγων εμφανίζεται κυρίαρχα στην αριστοφανική κωμωδία (5ος αι. ΠΚΕ)[4]. Με την ιδιάζουσα ανταλλαγή απόψεων ως εργαλείο λόγου, η λεκτική αντιπαράθεση στις θεατρικές παραστάσεις φέρεται πως έμοιαζε με τους διαλόγους του Πλάτωνα[5].
Η τυπική δομή του αριστοφανικού αγώνα σύμφωνα με τον Dover έχει συνήθως ως εξής:
- οι δύο αντίπαλοι αντιδικούν·
- ο χορός με μια ωδή παρουσιάζει επισήμως τους διάδικους·
- με δύο στίχους, ο χορός παροτρύνει τον πρώτο ομιλητή να αρχίσει την αγόρευσή του (κατακελευσμός)·
- ο πρώτος ομιλητής παίρνει τον λόγο, αλλά κάθε τόσο τον διακόπτει ο αντίπαλός του (ή κάποιο τρίτο πρόσωπο) με διάφορα, κωμικά συνήθως, σχόλια (επίρρημα)·
- ο πρώτος ομιλητής κλείνει την αγόρευσή του με μια στροφή στον ίδιο ρυθμό με την κύρια αγόρευσή του, αλλά σε διαφορετικό μέτρο και έκταση στίχων (πνίγος)·
- ο χορός τραγουδά μια λυρική αντωδή, σχολιάζοντας την επιτυχία του πρώτου ομιλητή·
- έπειτα απευθύνει προτροπή στον δεύτερο διάδικο (αντικατακελευσμός)·
- ο δεύτερος διάδικος προχωρά στην αγόρευσή του (αντεπίρρημα)·
- κατόπιν κλείνει την αγόρευσή του (αντιπνίγος)·
- τέλος, δίνεται η ετυμηγορία του αγώνα (σφραγίς) από τον διαιτητή, που συνήθως είναι ο χορός.[6]
Σημειώσεις παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Εδώ μπορεί να συγκρίνει κανείς την αμεσότητα του 1055-6 στην Ηλέκτρα του Ευριπίδη (Ηλέκτρα: μέμνησο, μῆτερ, οὓς ἔλεξας ὑστάτους | λόγους, διδοῦσα πρὸς σέ μοι παρρησίαν (θυμήσου τα τελευταία λόγια σου μάνα, αυτά που μού 'δωσαν το δικαίωμα να σου μιλάω ελεύθερα) με τον ανάλογο στίχο στην Ηλέκτρα του Σοφοκλέους: (554-5, ἀλλ’ ἢν ἐφῆις μοι, τοῦ τεθνηκότος θ’ ὕπερ | λέξαιμ’ ὀρθῶς κασιγνήτου θ’ ὅμου (αλλά, αν μου το επιτρέψεις, θα ήθελα να πω τη γνώμη μου για τον νεκρό και αδελφό μου). Για τη διαφορά ανάμεσα στην πρακτική του Ευριπίδη και του Σοφοκλή βλ. Lloyd Μ., 1992, 8-13.
- ↑ Lloyd M., 1992, 34–35.
- ↑ Collard C., 1975, 58–71
- ↑ Βλ. κλασική ανάλυση στο Humphreys, Milton W., 1887, 179–206.
- ↑ "agon." Encyclopaedia Britannica. Encyclopædia Britannica Inc., 2014. Web. 17 Feb. 2014.
- ↑ Τη δομή αυτή παρουσιάζει ο Dover, (2000, 102). Οι ονομασίες των μερών οφείλονται στον Πολωνό φιλόλογο Th. Zielinski (βλ. Τσακμάκης, 2001, σ. 342)
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Collard, C. (Απρίλιος 1975). «Formal Debates in Euripides' Drama». Greece and Rome (Cambridge: Cambridge Journals Online) 22 (1): 58–71. doi:. https://archive.org/details/sim_greece-rome_1975-04_22_1/page/58.
- Dover, J. (2000). Η κωμωδία του Αριστοφάνη. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης. ISBN 9789602502044.
- Humphreys, Milton W. (1887). «The Agon of the Old Comedy». The American Journal of Philology 8 (2): 179–206. doi:. http://www.jstor.org/stable/287385.
- Lloyd, Michael (1992). The Agon in Euripides. Oxford University Press. σελίδες 34–35. ISBN 0-19-814778-3.
- Τσακμάκης Α., «Αρχαία και Μέση Κωμωδία», στο Αλεξίου Ε., κ.ά., Γράμματα Ι: Αρχαία Ελληνική και Βυζαντινή Φιλολογία, τόμ. Α΄, Πάτρα: ΕΑΠ, 2001.