Αλκαζάρ Θεσσαλονίκης
Συντεταγμένες: 40°38′14.849″N 22°56′30.088″E / 40.63745806°N 22.94169111°E
Το Αλκαζάρ της Θεσσαλονίκης είναι παλαιό οθωμανικό τέμενος της πόλης του 15ου, γνωστό τότε ως Χαμζά Μπέη Τζαμί. Είναι κτισμένο στη συμβολή των οδών Εγνατία και Βενιζέλου στο κέντρο της πόλης, απέναντι από το Μπεζεστένι.
| Αλκαζάρ | |
|---|---|
 Αναστηλωτικές εργασίες στο μνημείο, 2010. | |
 | |
| Είδος | τζαμί |
| Αρχιτεκτονική | ισλαμική αρχιτεκτονική |
| Διεύθυνση | Εγνατία, Θεσσαλονίκη 546 31 |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°38′15″N 22°56′30″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Θεσσαλονίκης |
| Τοποθεσία | Θεσσαλονίκη |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 1460 |
| Υλικά | πέτρωμα |
| Προστασία | κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
ΙστορίαΕπεξεργασία
Οθωμανική περίοδοςΕπεξεργασία
Κτίστηκε το 1468 στη μνήμη του επιφανούς Οθωμανού στρατιωτικού Χαμζά μπέη[1] ( εξ ου και η ονομασία ) με έξοδα της κόρης του, Χαφσά. Σύμφωνα με μια άποψη, κτίστηκε στην ίδια θέση που βρισκόταν παλιότερα βυζαντινό γυναικείο μοναστήρι[2]. Αρχικά προοριζόταν για περιορισμένης έκτασης χρήση, σταδιακά όμως αναπτύχθηκε αποκτώντας μιναρέ αλλά και μεγάλη περιστύλια αυλή[1].
Τον Αύγουστο του 1569 ο σουλτάνος Σελίμ Β΄ διέταξε την απόσπαση είκοσι κιόνων από τον ναό του Αγίου Μηνά, από τον μητροπολιτικό ναό των Ασωμάτων (Ροτόντα) και το γνωστό από τις πηγές ανδρώο βασιλικό μοναστήρι της Θεοτόκου του Υπομιμνήσκοντος, για να χρησιμοποιηθούν στο τέμενος. Έτσι έως σήμερα υπάρχουν στο περιστύλιο είκοσι δύο μαρμάρινες κολώνες και δεκαπέντε υψηλής τέχνης κιονόκρανα παλαιοχριστιανικών χρόνων (5ος - 6ος αι.).[2]
Το 1620, ύστερα από σεισμό ή πυρκαγιά, έγινε νέα ανακατασκευή του τεμένους, σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την είσοδο του κτιρίου, από τον Καπί Μεχμέτ μπέη[2].
Η τοιχοποιία του αρχικού κτίσματος αποτελείται κυρίως από ζώνες πλίνθων, ανάμεσα σε ζώνες λίθων και κατά τόπους πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Στο εσωτερικό του τεμένους διατηρείται ο διάκοσμος με σταλακτίτες από γυψοκονίαμα και τοιχογραφίες με φυτικά και γεωμετρικά θέματα.
Στα πλαίσια του ελληνικού κράτουςΕπεξεργασία
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό συνέχισε να λειτουργεί ως τζαμί μέχρι το 1925, όταν εγκατέλειψαν την πόλη και οι τελευταίοι μουσουλμάνοι που εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Έκτοτε παρόλο που κρίθηκε διατηρητέο μνημείο, λειτούργησε αρχικά ως τηλεγραφείο ενώ στη συνέχεια πέρασε στην κυριότητα Εβραίου επιχειρηματία και μετατράπηκε σε κινηματογράφο υπό την ονομασία Αλκαζάρ[3]. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο επιχειρηματίας εξαναγκάστηκε να μεταβιβάσει την ιδιοκτησία του κτιρίου σε χριστιανό προσφυγικής καταγωγής[3] ενώ μεταπολεμικά στο τζαμί στεγάστηκαν εμπορικά καταστήματα. Αργότερα το κτίριο εγκαταλείφθηκε καθώς κρίθηκε ακατάλληλο και δωρήθηκε το 1977 στον Ερυθρό Σταυρό. Το 2006 πέρασε στην κυριότητα του υπουργείου Πολιτισμού και ξεκίνησαν οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του κτιρίου με σκοπό να στεγαστούν στον χώρο τα αρχαιολογικά ευρήματα που αποκαλύπτονται από τις εργασίες για το μετρό της Θεσσαλονίκης[2].
ΠαραπομπέςΕπεξεργασία
ΒιβλιογραφίαΕπεξεργασία
- Μαρκή, Ευτέρπη [κ.ά.] Νέα στοιχεία για την περιοχή του Αλκαζάρ μέσα από τις εργασίες του μετρό, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, τχ. 21 (2007), σ. 223-230
- Ράπτης, Γεώργιος [κ.ά.] Παρατηρήσεις σχετικά με την αρχιτεκτονική του Hamza Bey Τζαμί (Αλκαζάρ) με αφορμή της πρόσφατες εργασίες προστασίας του μνημείου (2007), Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, τχ. 21 (2007), σ. 241-246
- Ράπτης, Γεώργιος [κ.ά.] Hamza Bey Τζαμί (Αλκαζάρ) Θεσσαλονίκης: προστασία και ανάδειξη του πρώιμου οθωμανικού μνημείου (2008), ο αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, τχ. 22 (2008), σ. 314-322
- Μαρκ Μαζάουερ, Θεσσαλονίκη - Πόλη των φαντασμάτων, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2006.
- Φυλλάδιο του Υπουργείου Πολιτισμού για τα Μνημεία της Οθωμανικής Περιόδου στη Θεσσαλονίκη