Αχμέτ Χαμντί Τάνπιναρ

Ο Αχμέτ Χαμντί Τάνπιναρ (Ahmet Hamdi Tanpınar) (23 Ιουνίου 1901 - 24 Ιανουαρίου 1962) ήταν Τούρκος μυθιστοριογράφος, ποιητής, φιλόλογος και δοκιμιογράφος, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού στην τουρκική λογοτεχνία. Εκτός από τη λογοτεχνική και ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία, ο Τάνπιναρ αποτέλεσε επίσης μέλος του τουρκικού κοινοβουλίου από το 1944 έως το 1946.

Αχμέτ Χαμντί Τάνπιναρ
Γέννηση	23 Ιουνίου 1901 Κωνσταντινούπολη, Οθωμανική Αυτοκρατορία
Θάνατος	24 Ιανουαρίου 1962 Κωνσταντινούπολη, Τουρκία
Επάγγελμα/ ιδιότητες	Ποιητής, Συγγραφέας, Φιλόλογος
Γλώσσα	Τουρκική
Υπηκοότητα	Τουρκία
Σχολές φοίτησης	Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης
Περίοδος	1921-1961
Λογοτεχνικό κίνημα	Μοντερνισμός
Αξιοσημείωτα έργα	Ινστιτούτο Ρύθμισης Ρολογιών
Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα
δεδομένα ()

Πρώτα χρόνια και σπουδές

Ο Τάνπιναρ γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Ιουνίου 1901. Είχε δύο μεγαλύτερα αδέρφια, ενώ ο, γεωργιανής καταγωγής πατέρας του, Hüseyin Fikri Efendi, ήταν δικαστής. Η μητέρα του Tanpınar, Nesime Bahriye Hanım, πέθανε από τύφο στη Μοσούλη το 1915, όταν ο Tanpınar ήταν δεκατριών ετών.

Καθώς το επάγγελμα του πατέρα του απαιτούσε συχνες μετεγκαταστάσεις, ο Τάνπιναρ πέρασε τα σχολικά και τα πρώτα φοιτητικά του χρόνια σε διάφορες πόλεις, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Σινώπη, η Σύρτη, το Κιρκούκ και η Αττάλεια. Αφού εγκατέλειψε την κτηνιατρική σχολή, συνέχισε την εκπαιδευτική του σταδιοδρομία στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης, απ' το οποίο αποφοίτησε το 1923. Κατά την παραμονή του στο πανεπιστήμιο, ο Τάνπιναρ υπήρξε μαθητής του Yahya Kemal, του οποίου οι απόψεις επηρέασαν βαθιά την πνευματική ανάπτυξη και τις ιδέες του νεαρού φοιτητή για την αισθητική, τη λογοτεχνία, την τουρκική ιστορία και τον πολιτισμό. Μεταξύ των ετών 1921 και 1923, ο Τάνπιναρ δημοσίευσε 11 ποιήματα στο λογοτεχνικό περιοδικό Dergâh, που διηύθυνε ο Yahya Kemal. .

Επαγγελματική και καλλιτεχνική σταδιοδρομία

Με την περάτωση των σπουδών του, ο Τάνπιναρ άρχισε να διδάσκει σε γυμνάσια και λύκεια (στο Ερζουρούμ, στο Ικόνιο, στην Άγκυρα), στο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο του Γκαζί και στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Εκεί, πέρα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας, ο Τάνπιναρ παραδίδει μαθήματα αισθητικής, ιστορίας της τέχνης και μυθολογίας (1932-39). Στη δεκαετία του 1930, πυροδότησε συζητήσεις, απο τις οποίες δεν έλειψε η ένταση, αφού υποστήριξε την απόσυρση της προ-Τανζιμάτ βιβλιογραφίας από τα εθνικά σχολικά αναλυτικά προγράμματα. Το 1939, παρά το γεγονός ότι δεν διέθετε διδακτορικό δίπλωμα, ο Tanpınar διορίστηκε από τον υπουργό παιδείας Hasan Âli Yücel στην νεοϊδρυθείσα έδρα της τουρκικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα, ως καθηγητής νεότερης τουρκικής λογοτεχνίας στο τμήμα Φιλολογίας του πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης. Του ανατέθηκε η συγγραφή μιάς ιστορίας της τουρκικής λογοτεχνίας μετά το Τανζιμάτ, η οποία δημοσιεύθηκε το 1949.

Η δεκαετία του 1940 ήταν ιδιαίτερα δημιουργική για τον Τάνπιναρ . Το έργο του Beş Şehir (Πέντε Πόλεις) του 1946 (μια συλλογή δοκιμίων για τις πόλεις Ερζουρούμ, Ικόνιο, Κωνσταντινούπολη, Προύσα και Άγκυρα) ακολούθησε την έκδοση του πρώτου του μυθιστορήματος Mahur Beste το 1944. Το έργο του Huzur (μεταφρασμένο στα αγγλικά ως A Mind at Peace - Ένα ήσυχο μυαλό) εκδόθηκε το 1949 και το Sahnenin Dışındakiler (Οι εκτός σκηνής) το 1950, με τα τρία αυτά μυθιστορήματα να αποτελούν μια τριλογία. Το 1953 πραγματοποίησε ένα μεγάλο ταξίδι στην Ευρώπη το οποίο διήρκεσε έξι μήνες (ταξίδεψε σε Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Αγγλία, Ισπανία και Ιταλία)

Το 1954, ο Τάνπιναρ δημοσίευσε το Saatleri Ayarlama Enstitüsü, το οποίο μεταφράστηκε και στα ελληνικά ως Το Ινστιτούτο Ρύθμισης Ρολογιών (αγγλικά: The Time Regulation Institute). Το βιβλίο διερευνά, με ύφος επηρεασμένο από τη λογοτεχνία του παραλόγου και με εκτεταμένη χρήση συμβολιστικής εικονοποιίας, θέματα όπως η δυσχερής μετάβαση της Τουρκίας σε μια σύγχρονη κοινωνία και η απομάκρυνσή της από τις παλιές αξίες που η μετάβαση αυτή συνεπάγεται. Το 1961, ένα χρόνο πριν το θάνατό, του εκδίδεται μια εκλογή 37 ποιημάτων (Şiirler) από τα 74 που δημοσίευσε συνολικά.

Πολιτική σταδιοδρομία

Μεταξύ των ετών 1944-1946, ο Τάνπιναρ υπηρέτησε ως μέλος της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας, εκπροσωπώντας την επαρχία Καχραμάνμαρας. Ήταν μέλος του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος ( Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα ), μοναδικού, τότε, κόμματος με έδρες στο κοινοβούλιο.

Θάνατος και παρακαταθήκη

Ο Τάνπιναρ πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 24 Ιανουαρίου 1962, σε ηλικία 60 ετών, στην Κωνσταντινούπολη. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο Asíyan της Κωνσταντινούπολης, κοντά σε εκείνον του μέντορα του Yahya Kemal. Στο μνήμα του υπάρχει επίγραμμα, το οποίο αποτελείται από τις ακόλουθες δύο πρώτες γραμμές από το ποίημα του Ne İçindeyim Zamanın (Δεν ανήκω στο χρόνο):

Ne içindeyim zamanın

Ne de büsbütün dışında

(Δεν ανήκω στο χρόνο

Ούτε κλείνομαι εκτός του)

Πολλά έργα τα οποία ο Τάνπιναρ δεν μπόρεσε να δημοσιεύσει στη ζωή του εκδόθηκαν μετά το θάνατό του. Αν και ο Tanpınar δεν έγραψε πολλά μυθιστορήματα, πεζογραφικό του έργο έχει μελετηθεί εκτενώς από την τουρκική φιλολογική κριτική. Το Λογοτεχνικό Φεστιβάλ "Τάνπιναρ" της Κωνσταντινούπολης (ITEF) φέρει το όνομά του και διοργανώνεται κάθε χρόνο από το 2009, ενώ το 2011 εγκαινιάστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού το Λογοτεχνικό Μουσείο Ahmed Hamdi Tanpinar, αφιερωμένο στην τουρκική λογοτεχνία, που βρίσκεται στην περιοχή Εμίνονου της Κωνσταντινούπολης.

Βιβλιογραφία στα τουρκικά

• Ποίηση: Siirler, 1961
• Διηγήματα: Abdullah Efendinin Rüyaları, 1943; Yaz Yağmuru, 1955; Hikâyeler, 1983
• Μυθιστορήματα: Huzur 1949; Saatleri Ayarlama Enstitüsü, 1962; Sahnenin Dışındakiler, 1973; Mahur Beste, 1975. Aydaki Kadın, 1987
• Δοκίμια: Beş Şehir, 1946; Yahya Kemal, 1967; Edebiyat Üzerine Makaleler, 1969; Yaşadığım Gibi, 1970
• Μονογραφίες: XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 1949; Tevfik Fikret, 1937

Βιβλιογραφία στα ελληνικά

• Ινστιτούτο Ρύθμισης Ρολογιών (μτφρ. Στέλλα Χρηστίδου), Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019.