Βικιπαίδεια

Γαλακτοτροφούσα

Γαλακτοτροφούσα ονομάζεται εικονογραφικός τύπος της Παναγίας στον οποίο απεικονίζεται να θηλάζει το Θείο Βρέφος.

Madonna Litta (γαλακτοτροφούσα), του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Μουσείο Ερμιτάζ

Προέλευση εικονογραφικού τύπου Επεξεργασία

Το πρότυπο της Γαλακτοτροφούσας Παναγίας εντοπίζεται στην αιγυπτιακή παράσταση της Ίσιδος να γαλακτοτροφεί τον Όσιρι. Πρωτοεντοπίζεται στις κατακόμβες της Ρώμης τον 2ο αι.[1] Πηγή έμπνευσης της σκηνής αποτέλεσε και το σχετικό χωρίο του Λουκά: μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασα σε καὶ μαστοὶ οὓς ἐθήλασας, αλλά και το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου όπου λέγεται ότι το βρέφος ήλθε και έλαβε μασθόν εκ της μητρός αυτού Μαρίας.[2]

 
Η Ίσιδα θηλάζουσα τον Όσιρι

Είναι δημιούργημα της προεικονομαχικής περιόδου ενώ από τα τέλη του 13ου αι. διαδίδεται ευρύτατα σε βυζαντινίζουσες εικόνες δυτικών εργαστηρίων.[3]

Απεικονίσεις Επεξεργασία

Υπάρχουν παραλλαγές της απεικόνισης της Παναγίας σε αυτόν τον τύπο: άλλοτε πρσφέροντας τον αριστερό, συνήθως, μαστό της, άλλοτε τον δεξί της με το δεξί ή το αριστερό χέρι αντίστοιχα. Στις φορητές εικόνες παριστάνεται καθισμένη σε θρόνο. Σπανίως απεικονίζεται κατά τη φυγή στην Αίγυπτο καθισμένη πάνω σε γαϊδουράκι.[4] H πιο πρώιμη απεικόνιση της Παναγίας Γαλακτοτροφούσας είναι ίσως η ανάγλυφη ένθρονη Παναγία Γαλακτοτροφούσα στην εξωτερική επιφάνεια κρατήρα της εποχής του Ουάλεντος (364-378)[5] Έχουμε στην οροφή του ναού των Αγίων Θεοδώρων στην Αίγινα, γνωστού και ως Όμορφη Εκκλησιά, απεικόνιση της Παναγίας γαλακτοτροφούσας (περίπου 1282)[6]

Στη Δύση Επεξεργασία

Ως Maria Lactans η Γαλακτοτροφούσα Παναγία έχει μεγάλη διάδοση. Η Παναγία φέρει στο γόνατό της τον Ιησού προαβάλοντας τον δεξί μαστό της. Γνωστός είναι ο τύπος του Γάλλου ζωγράφου Ζαν Φουκέ, του Γιαν βαν Άικ και η δεξιοκρατούσα και θηλάζουσα τον Χριστό Παναγία του Λεονάρντο ντα Βίντσι στο Ερμιτάζ του Λένινγκραντ, του Θεοτοκόπουλου στο ίδρυμα του Αγίου Ιωάννη στο Τολέδο. Στους Φλαμανδούς ζωγράφους έχουμε παραλλαγή στην οποία η Μαρία προσφέρει με κοχλιάριο το γάλα ή τη σούπα στο θείο βρέφος.[7]

Γκαλερί (δυτική παράδοση) Επεξεργασία

  •  
    Δίπτυχο της Melun: Ένθρονη Παρθένος Γαλακτοτροφούσα, 1450-1455, λάδι σε ξύλο, 95×86, Αμβέρσα, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten O Fouquet ζωγράφησε την Agnes Sorel, η οποία επέμεινε να απεικονισθεί ,πράγμα που έγινε τελικά, με ολόγυμνο τον αριστερό μαστό της.[8]
  •  
    Γαλακτοτροφούσα Παναγία του Γιαν βαν Άικ, στο Ινστιτούτο Stoedel της Φραγκφούρτης.
  •  
    Madonna del cuscino verde του Αντρέα Σολάριο

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και Δύσεως. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1972, σελ.59.
  2. ↑ Καλοκύρης (1972), σ. 59, υποσ. 3.
  3. ↑ Μαρία Νάνου: «Η Παναγία η Γαλακτοτροφούσα η «Σπηλαιώτισσα» σε έργα Καπεσοβιτών ζωγράφων»,Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Περίοδος Τέταρτη, Τ. 33(2012), σελ.215
  4. ↑ Καλοκύρης (1972), σ. 59.
  5. ↑ Hans Georg-Severin, «Oströmishe plastik unter Valens und Theodosius I», Jahrbuch der Berliner Museen, τομ 12 (1970), σελ.216
  6. ↑ Anthony Culter, «The Cult of the Galaktotrophousa in Byzantium and Italy»,Jahrbuch Der Österreichischen Byzantinistik 37 (1987), σελ335
  7. ↑ Καλοκύρης (1972), σ. 60.
  8. ↑ Καλοκύρης (1972), σ.33

Πηγές Επεξεργασία

  • Μαρία Νάνου,«Η Παναγία η Γαλακτοτροφούσα η "Σπηλαιώτισσα" σε έργα Καπεσοβιτών ζωγράφων»,Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Περίοδος Τέταρτη, Τ. 33(2012), σελ. 213-228
  • Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, Η Θεοτόκος εις την εικονογραφίαν Ανατολής και Δύσεως. Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1972
  • Anthony Culter, «The Cult of the Galaktotrophousa in Byzantium and Italy»,Jahrbuch Der Österreichischen Byzantinistik 37 (1987), σελ335-350
  • Hans Georg-Severin, «Oströmishe plastik unter Valens und Theodosius I», Jahrbuch der Berliner Museen, τομ 12 (1970), σελ.211-252
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γαλακτοτροφούσα&oldid=10335816"