Γκαουντιόπολη

Η Γκαουντιόπολη (από το λατινικό gaudium - χαρά και την αρχαία ελληνική λέξη πόλις - πόλη, Πόλη της χαράς) ήταν μια αυτοδιοικούμενη παιδική δημοκρατία στη Βουδαπέστη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Γκάμπορ Στέλο ήταν Λουθηρανός Πάστορας στη Βουδαπέστη, ο οποίος είχε σώσει εκατοντάδες Εβραίους από ναζιστικές και Ουγγρικές φασιστικές διώξεις κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά από εκτεταμένες ζημιές και καταστροφές των περιουσιών, που χρησιμοποιήθηκαν για την προστασία των ανθρώπων υπό την προστασία του κατά την πολιορκία της Βουδαπέστης, δημιούργησε ένα άλλο σπίτι για παιδιά τον Μάρτιο του 1945 χρησιμοποιώντας μια εγκαταλελειμμένη βίλα στο Μπουντάσκεσι ουτ (Budaskeszi Út), η οποία βρισκόταν στη λιγότερο βομβαρδισμένη περιοχή της Βούδας. Εδώ παρείχε καταφύγιο σε εβραϊκά παιδιά, που περίμεναν τα μέλη της οικογένειας να τα διεκδικήσουν, αλλά και σε άλλα μη προνομιούχα και εγκαταλελειμμένα παιδιά, ορφανά και παιδιά της «τάξη των ξένων» σύμφωνα με τους νέους κομμουνιστές κυβερνήτες.

Λόγω του αυξανόμενου αριθμού ή των παιδιών, που αναζητούσαν καταφύγιο, καταλήφθηκαν και άλλες εγκαταλελειμμένες βίλες στην ίδια γειτονιά. Εδώ στα παιδιά δόθηκε καταφύγιο και τακτική σχολική εκπαίδευση, που παρέχονταν από ιδεαλιστές δασκάλους. Ο πάστορας ήθελε τα παιδιά να ξεπεράσουν τα κοινωνικά όρια και να μεγαλώσουν, για να γίνουν ανεξάρτητοι και κριτικοί πολίτες. Τον Νοέμβριο του 1945, επειδή ο αριθμός των παιδιών ανήλθε σε περισσότερο από 200 (μερικά από αυτά ήταν ηλικίας τεσσάρων ετών), ο Πάστορας Στέλο κάλεσε μια γενική συνέλευση στην αίθουσα υποδοχής της κύριας βίλας. Μπροστά από τα συγκεντρωμένα παιδιά, φώναξε "Τώρα φτιάξτε μια δημοκρατία!" και έφυγε από το δωμάτιο. Μετά από κάποια σιωπή, μια φωνή έθεσε το ερώτημα, εάν χρειάζονταν κάποιο είδος συντάγματος. Αυτό συζητήθηκε και συμφωνήθηκε γρήγορα ότι, μεταξύ πολλών άλλων, ένα τέτοιο σύνταγμα θα έπρεπε να εγγυάται το δικαίωμα στην εκπαίδευση και να περιλαμβάνει την απαγόρευση του πολέμου. Ο Λάσλο Κεβεχάζι διορίστηκε πρωθυπουργός ενώ ο Πάστορας Στέλο εξελέγη ομόφωνα επίτιμος πρόεδρος της δημοκρατίας.

Γίνονταν κανονικές συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου, ένα νόμισμα, που ονομαζόταν Δολάριο Γκάπο (το οποίο συνδέθηκε σε αξία με την τιμή των εισιτηρίων του τραμ στη Βουδαπέστη) και μια εφημερίδα, που ονομαζόταν Γκάπο-Μάτι, η οποία ασκούσε κριτική στις κυβερνητικές διαδικασίες. Εκτός από το σύνταγμα, καταρτίστηκε επίσης ένας κώδικας νόμων. Διεξήχθησαν εκλογές, για να διοριστούν δικαστές, ο αρχηγός της αστυνομίας και οι εκπρόσωποι από κάθε δωμάτιο των βιλών. Τα παιδιά κατανεμήθηκαν στις διάφορες βίλες ανάλογα με το φύλο και την ηλικία τους. Τα μεγαλύτερα αγόρια ζούσαν στη «Βίλα των λύκων», ενώ άλλες βίλες είχαν ονόματα όπως «Βίλα των χελιδονιών», «Βίλα Ουράνιου Τόξου» και «Βίλα των σκίουρων». Τα κορίτσια διέμεναν στο «Κάστρο των κοριτσιών» και δεν τους επετράπη να κατέβουν υποψήφιες στις εκλογές. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της ζωής στη Γκαουντιόπολη ήταν η εργασία για την κοινότητα. Οι πολίτες έπρεπε να εξοικειωθούν με διαφορετικά επαγγελματικά πεδία σε κατάλληλα εργαστήρια. Όλοι έπρεπε να συμβάλουν στις προσπάθειες επίλυσης των προβλημάτων, που προέκυψαν στην κοινή ζωή ολόκληρης της κοινότητας.

Τα κύρια προβλήματα, που αντιμετώπισε η Γκαουντιόπολη ήταν η έλλειψη πόρων και τροφίμων για τα παιδιά, με αποτέλεσμα να προσθέσουν ομόφωνα μια τροπολογία στο σύνταγμα, που επέτρεπε την κλοπή σε καταστάσεις ανάγκης. Με την παρέμβαση του Πάστορα Στέλο, έλαβαν κάποια χρήματα από την προσωρινή κυβέρνηση της Ουγγαρίας και το 1946 έλαβαν βοήθεια από τον Ερυθρό Σταυρό.

Τον Μάρτιο του 1946, πραγματοποιήθηκε μια εξέγερση από παιδιά ηλικίας 12 έως 16 ετών, λόγω της αντιληπτής έλλειψης εκπροσώπησης και συμμετοχής στην κυβέρνηση. Ο πρωθυπουργός Κεβεχάζι παραιτήθηκε και, μετά από μια εκλογική εκστρατεία, εκλέχθηκε μια νέα κυβέρνηση, που εκπροσωπούσε τα παιδιά από όλες τις ηλικίες.

Έχοντας επίγνωση των κινδύνων της πλήξης, και προκειμένου να αποσπάσει τα παιδιά από τις επώδυνες αναμνήσεις τους, οργανώνονταν τακτικές δραστηριότητες - χορός, ταινίες και διαλέξεις από εξέχοντα μέλη της ενήλικης κοινωνίας, όπως συγγραφείς, σκηνοθέτες θεάτρου και γιατροί.

Το 1950 ή 1951, υπό το σταλινικό καθεστώς του Μάτιας Ράκοσι, το σπίτι των παιδιών εθνικοποιήθηκε και εγκαταλείφθηκε το πρόγραμμα Γκαουντιόπολη.

Πολλοί από τους πολίτες της Γκαουντιόπολης συνέχισαν να ζουν επιτυχημένες και διακεκριμένες ζωές. Έγιναν επιστήμονες, γιατροί, δικηγόροι, ποιμένες και επιχειρηματίες. Περιλαμβάνουν τον βραβευμένο με Νόμπελ Χημείας Τζωρτζ Όλαχ και τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Μάτιας Σάρκοζι, που διαμένει στο Λονδίνο. Πρώην κάτοικοι της Γκαουντιόπολης συναντιούνται κάθε χρόνο, για να τιμήσουν το παρελθόν τους και να αποτίσουν φόρο τιμής στον τάφο του Πάστορα Στέλο.

Βιβλιογραφία

• Sztehlo, Gábor (1994). In the Hands of God. Gabor Sztehlo Foundation. ISBN 978-9630441483.