Δάσος Ασφένδου Καλλικράτη Σφακίων

Στο ανατολικότερο τμήμα των λευκών ορέων στον Δήμο Σφακίων του Νομού Χανίων βρίσκονται τα οροπέδια  Ασφένδου Καλλικράτη. Η κυριαρχία των ανθρακικών πετρωμάτων (ασβεστόλιθοι, μάρμαρα) καθορίζει το έντονο ανάγλυφο της περιοχής. Κατά εξοχήν ορεινή περιοχή με πολύπλοκη γεωμορφολογική δομή περιλαμβάνει εκτός των δύο μεγάλων οροπεδίων απότομα φαράγγια , πόλγες, δολίνες και κάθετους ασβεστολιθικούς γκρεμούς. Στο κέντρο του ορεινού όγκου βρίσκεται το πυκνό πρινόδασος ηλικίας εκατοντάδων ετών του Ασφένδου Καλλικράτη.

Το Δάσος

Το δάσος αποτελείται από πρίνους και η κυρίαρχη βλάστηση είναι τα φρύγανα και τα μακκί, αείφυλλοι σκληρόφυλλοι θάμνοι. Ο πρίνος (Quercus coccifera) ή πουρνάρι είναι είδος δέντρου που μοιάζει με τη βελανιδιά  επιστημονικά γνωστός κι ως «δρύς ο κονοφόρος». Στην Κρήτη απαντάται σε όλες τις ορεινές περιοχές και αποτελεί ένα από τα πιο συχνά δασικά δέντρα. Οι πρίνοι βρίσκονται σε όλα τα βουνά της Κρήτης, καθώς ευδοκιμούν στα βραχώδη και ξηρά εδάφη του νησιού και αντέχουν στις ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες. Οι Κρητικοί λένε ότι ο πρίνος προσφέρει την πιο παχιά σκιά από όλα τα δέντρα.

Ακόμα λόγο της ιδιομορφίας της περιοχής και του έντονου ανάγλυφου υπάρχουν και διατηρούνται πολύ σημαντικοί οικότοποι .Φιλοξενεί  περισσότερα από είκοσι είδη ενδημικών φυτών με την κενταύρια (Centaurea poculatoris) να φύεται μόνο εδώ και πουθενά αλλού, στενοεδημικό. Σε συστάδες απόκρημνων βράχων φυτρώνει ο έρωντας ή δίκταμο (Origanum dictamnus) και σε μεγαλύτερα υψόμετρα η μαλοτήρα (Sideritis Syriaca).

Η ευρύτερη περιοχή, θεωρείται σημαντικός τόπος για τα αρπακτικά πουλιά και τα είδη πτηνών που ζουν στους θαμνώνες. Ένα από αυτά τα απειλούμενα αρπακτικά που ζει στην ευρύτερη περιοχή, είναι ο Γυπαετός ένα σπάνιο είδος γύπα. Σε ειδική περιβαλλοντική μελέτη περιοχής Ασφένδου Καλλικράτη του Μουσείου φυσικής ιστορίας Κρήτης στα πλαίσια του προγράμματος LIFE B4 είχαν καταγραφεί στην περιοχή 4 αναπαραγωγικά ζευγάρια αρπακτικών, τα μοναδικά στον Ελλαδικό χώρο. Ένα άλλο είδος γυπαετού που συναντάς αρκετά συχνά είναι ο καναβός ή σκάρα στην τοπική διάλεκτο, εκκαθαριστής της φύσης, πτωματοφάγο πτηνό.

Ιστορία

Η ιστορία του δάσους είναι συνυφασμένη με την δραστηριότητα των κατοίκων των κοντινών ορεινών οικισμών που ασχολούνται κύρια με την κτηνοτροφία και τους χειμερινούς μήνες μετοικούν στα πεδινά. Το  δάσος του Ασφένδου Καλλικράτη είχε πάντα ζωή αφού στην περιοχή υπάρχουν αρκετά  «μητάτα» , θολωτά πέτρινα σπίτια βοσκών όπου γίνονταν η παραγωγή τυριού.  Στο δάσος την περίοδο της κατοχής βρήκαν καταφύγιο  οι κάτοικοι του χωριού Καλλικράτη για να αποφύγουν την λαίλαπα των Γερμανών κατακτητών. Στις μέρες μας τα μητάτα εξακολουθούν να στέκονται όρθια ως δείγματα στέρεας λαϊκής αρχιτεκτονικής και οι αιωνόβιοι πρίνοι εκατοντάδων ετών δείγματα της σοφίας της φύσης.

Δίκτυο Νατούρα

Το δάσος του Ασφένδου Καλλικράτη και μία έκταση 14872 στρέμματα  με το ΦΕΚ 65/3-2-2006 ,απόφαση 8022 έχει χαρακτηριστεί ως προστατευτικό δάσος. «Δασική έκταση της περιοχής κορυφών Ασφένδου − Καλλικράτη. Αυτή οριοθετείται άνω της ισοϋψούς των 1200 μ. πέριξ του ορεινού όγκου του Αγκαθέ, ανατολικά των κυρίως Λευκών Ορέων»

Τα προστατευτικά δάση υπόκεινται σε ειδικούς περιορισμούς χάρη του δημόσιου συμφέροντος. Έχει ενταχθεί στο δίκτυο ΝΑΤΟΥΡΑ με κωδικό GR4340012 ΕΖΔ – πΤΚΣ ΚΥΑ 50743 (ΦΕΚ Β’ 4432/2017)(4), «Αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000».