Δείκτης απήχησης

Δείκτης απήχησης (αγγλ. Impact factor), ή συντομογραφικά IF ή JIF (journal impact factor) ενός επιστημονικού περιοδικού, είναι ο βασικός δείκτης επιστημομετρίας -που δημοσιεύεται από την εταιρεία Clarivate- ο οποίος αντανακλά το μέσο αριθμό αναφορών που λαμβάνουν όλα τα επιστημονικά άρθρα του περιοδικού σε ετήσια βάση.

Γενικά

Πολλές φορές ο δείκτης αυτός χρησιμοποιείται, σαν ένα στατιστικό δεδομένο, για να δείξει τη σχετική σπουδαιότητα ενός επιστημονικού περιοδικού σε ένα συγκεκριμένο ερευνητικό αντικείμενο. Τα περιοδικά που κατέχουν υψηλότερο IF θεωρούνται ως μεγαλύτερης επιστημονικής αξίας, ή λαμβάνουν μεγαλύτερη επιστημονική φήμη εξαιτίας της υψηλότερης απήχησής τους, σε σύγκριση με συναφή περιοδικά αλλά με χαμηλότερο δείκτη.

Γενικά, δείκτες απήχησης μεγαλύτεροι του 3,0 θεωρούνται ως πολύ καλοί, υψηλότεροι κατά πολύ του μέσου όρου που είναι συνήθως το 1,0. Λίγα περιοδικά, με δείκτη μεγαλύτερο του 10,0, θεωρούνται ως πολύ υψηλής στάθμης με εξαιρετικά υψηλό δείκτη απήχησης.

Ιστορική αναδρομή

Ο δείκτης απήχησης εφευρέθηκε και στοιχειοθετήθηκε από τον καθηγητή Γιουτζίν Γκάρφιλντ, πρωτεργάτη και δημιουργό του ινστιτούτου ISI (Institute for Scientific Information). Οι πρώτες μετρήσεις του δείκτη έγιναν το έτος 1975 για εκείνα τα επιστημονικά περιοδικά που ήταν, τότε, καταχωρισμένα στα λεγόμενα Journal Citation Reports (JCR). Το 1992, το ινστιτούτο ISI εξαγοράστηκε από την εταιρεία Thomson Scientific & Healthcare και έκτοτε καθιερώθηκε με την επωνυμία Thomson ISI. Το έτος 2018, η Thomson ISI εξαγοράστηκε από την Onex Corporation και την Baring Private Equity Asia, οι οποίες ονομάστηκαν ως εταιρεία Clarivate η οποία πλέον σε ετήσια βάση εκδίδει το δείκτη απήχησης IF για κάθε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό.

Υπολογισμός

Σε ένα συγκεκριμένο έτος y, ο 2-ετών δείκτης απήχησης ενός περιοδικού, είναι αποτέλεσμα του λόγου του συνολικού αριθμού αναφορών που έγιναν το συγκεκριμένο έτος y, για το κάθε δημοσιευμένο άρθρο από το προηγούμενο, y-1 έτος και το αμέσως προηγούμενο, y-2 έτος, σε παγκόσμια κλίμακα, δηλ. αναλυτικά:

$${\text{IF}}_{y}={{\text{Αναφορές}}_{y} \over {\text{Δημοσιεύσεις}}_{y-1}+{\text{Δημοσιεύσεις}}_{y-2}}$$

Παραδείγματος χάρη, το έτος 2017 το περιοδικό Nature είχε δείκτη απήχησης 41,577:

$${\text{IF}}_{2017}={{\text{Αναφορές}}_{2017} \over {\text{Δημοσιεύσεις}}_{2016}+{\text{Δημοσιεύσεις}}_{2015}}={74090 \over 880+902}=41.577$$

Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, κάθε άρθρο του Nature που δημοσιεύτηκε είτε το 2015 είτε το 2016, έλαβε συνολικά 42 περίπου αναφορές το έτος 2017. Σημειώνεται ότι ο δείκτης για το έτος 2017 ανακοινώνεται το επόμενο έτος, δηλ. το 2018, αφού πρώτα υπολογιστούν όλα τα στοιχεία γι' όλες τις δημοσιευμένες εργασίες. Ως εργασίες (papers) θεωρούνται τα πρωτότυπα ερευνητικά άρθρα, τα άρθρα ανασκόπησης (reviews) και τα άρθρα από πρακτικά συνεδρίων που δημοσιεύτηκαν στη βάση δεδομένων που λέγεται Web of Science (WoS). Οι διορθώσεις, οι ανακοινώσεις των εκδοτών, οι σημειώσεις, και οι συζητήσεις δεν λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του δείκτη IF.